Πρόσκληση Προέδρου Διοργάνωση - Οργάνωση Κύρια Θέματα 8 oυ Θερινού Σχολείου...9. Επιστημονικό Πρόγραμμα... 11

Transcript

1

2

3

4 Πρόσκληση Προέδρου... 5 Διοργάνωση - Οργάνωση... 6 Π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν α Επιτροπές... 7 Eυχαριστίες...8 Κύρια Θέματα 8 oυ Θερινού Σχολείου...9 Επιστημονικό Πρόγραμμα Πληροφορίες για το Επιστημονικό Πρόγραμμα...23 Γενικές Πληροφορίες...25 Eυρετήριο Ομιλητών & Προέδρων - Συντονιστών

5 Αγαπητές και Αγαπητοί Συνάδελφοι, Η Ελληνική Εταιρεία Μεταβολισμού των Οστών διοργανώνει για όγδοη συνεχόμενη χρονιά το Θερινό Σχολείο, το οποίο αυτή τη χρονιά θα πραγματοποιηθεί στη Μύκονο, στο ξενοδοχείο Royal Myconian. Ο θεσμός του Θερινού Σχολείου, τόσο από επιστημονικής πλευράς, όσο και από αριθμό συμμετεχόντων, αποτελεί μια πολύ επιτυχημένη εκδήλωση. Ο τρόπος με τον οποίο διοργανώνεται, συμβάλλει στη σύσφιξη των σχέσεων, αλλά και την ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των συναδέλφων που ενδιαφέρονται για το γνωστικό αντικείμενο των μεταβολικών νοσημάτων των οστών, με αποτέλεσμα την καλύτερη αντιμετώπισή τους. Το Θερινό Σχολείο είναι ο κατάλληλος χώρος για να συναντηθούμε και να συζητήσουμε, χωρίς το άγχος του χρόνου, σε ένα φιλικό περιβάλλον, θέματα καθημερινής πρακτικής, προσπαθώντας να μεταφέρουμε τις απαραίτητες πληροφορίες για τη σωστή κλινική απόφαση. Και αυτή τη χρονιά το πρόγραμμα του σχολείου περιλαμβάνει διαλέξεις με τις τρέχουσες εξελίξεις στον τομέα των μεταβολικών νοσημάτων των οστών, αλλά και παρουσίαση - συζήτηση κλινικών περιστατικών, ενώ θα υπάρχει και η δυνατότητα παρουσίασης ενδιαφερόντων περιστατικών από τους συμμετέχοντες συναδέλφους. Ευελπιστούμε στην ενεργό συμμετοχή σας για ένα δημιουργικό 8 ο Θερινό Σχολείο. Π ρ ό σ κ λ η σ η Π ρ ο έ δ ρ ο υ Με συναδελφικούς χαιρετισμούς Καταξάκη Ευαγγελία Πρόεδρος Ε.Ε.Μ.Μ.Ο

6 Διοργάνωση ΕΕΜΜΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ Θράκης 2, Mαρούσι Τηλ/Fαχ: Οργάνωση - Γραμματεία PCO - CONVIN S.A Αθήνα Κ. Βάρναλη 29, Χαλάνδρι Τηλ: , Fαχ: cmoraitis@pco-convin.gr Θεσσαλονίκη Λέοντος Σοφού 8, Θεσ/νίκη Tηλ: , Fαχ: info@pco-convin.gr 6

7 Επιτροπές 8 ου Θερινού Σχολείου Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Μεταβολισμού των Οστών Διοικητικό Συμβούλιο Ε.Ε.Μ.Μ.Ο Πρόεδρος Αντιπρόεδρος Γεν. Γραμματέας Ταμίας Μέλη Καταξάκη Ευαγγελία Παπαδοπούλου Φωτεινή Κοσμίδης Χρήστος Σφυρόερα Αικατερίνη Αντύπας Γεώργιος Ασλανίδης Σπύρος Μάκρας Πολυζώης Συντονιστές 8 oυ θερινού Σχολείου Αντύπας Γεώργιος Ασλανίδης Σπύρος Καραχάλιος Θεόφιλος Καταξάκη Ευαγγελία Κοσμίδης Χρήστος Μάκρας Πολυζώης Παπαδοπούλου Φωτεινή Σφυρόερα Αικατερίνη Τροβάς Γεώργιος 7

8 8oEEMMO_TEL_PROG_5 07/06/ :33 π.μ. Page 8 Eυχαριστίες Η Οργανωτική Επιτροπή και το Διοικητικό Συμβούλιο της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Μεταβολισμού των Οστών, ευχαριστούν θερμά τους χορηγούς και εκθέτες, όπως εμφανίζονται παρακάτω, για την υποστήριξη του επιστημονικού και κοινωνικού προγράμματος του 8ου Θερινού Σχολείου. UNI-PHARMA 8

9 Κύρια Θέματα 8 oυ θερινού Σχολείου Κριτήρια έναρξης θεραπείας οστεοπόρωσης Παρακολούθηση θεραπείας της οστεοπόρωσης Προεμμηνοπαυσιακή γυναίκα με χαμηλή οστική μάζα Άνδρας με χαμηλή οστική μάζα Οστεοπόρωση από κορτικοστεροειδή Οστική απώλεια σε ασθενή υπό θεραπεία για οστεοπόρωση Μετεμμηνοπαυσιακή γυναίκα με οστεοπενία Οστεοπόρωση και νεφρική λειτουργία Κατάγματα και αντιοστεοπορωτική αγωγή Ασθενείς με αυτοάνοσα νοσήματα και οστεοπόρωση Γαστρεντερικά νοσήματα και οστική απώλεια Υπερπαραθυρεοειδισμός και οστεοπόρωση 9

10 1010

11 Επιστημονικό Πρόγραμμα 11

12 Τετάρτη, 27 Ιουνίου 2012 Χώρος Γραμματείας Λειτουργία Γραμματείας - Εγγραφές Χώρος 8 ου Θερινού Σχολείου Προσέλευση - Διάλειμμα Καφέ Εισαγωγική Ομιλία Καταξάκη Ευαγγελία - Πρόεδρος Ε.Ε.Μ.Μ.Ο Χωρισμός σε ομάδες Διανομή εντύπου υλικού περιστατικών που θα αναλυθούν κατά τη διάρκεια των μαθημάτων Συνάντηση Γνωριμίας Πέμπτη, 28 Ιουνίου 2012 Χώρος Γραμματείας Λειτουργία Γραμματείας - Εγγραφές Προεδρείο - Συντονιστές Γ. Αντύπας, Ε. Καταξάκη, Γ. Τροβάς Χώρος 8 ου Θερινού Σχολείου Διάλεξη Θεραπεία μετεμμηνοπαυσιακής οστεοπόρωσης και οστεοπόρωσης από κορτικοστεροειδή: Ομοιότητες και διαφορές Κασκάνη Ευαγγελία Παρουσίαση, Συζήτηση 1 ου Περιστατικού Γυναίκα 55 ετών με εμμηνόπαυση σε ηλικία 53 ετών. Ύψος 162 cm και 57 κιλά. Είναι καπνίστρια (30 packet years), καταναλώνει 2 καφέδες την ημέρα και λαμβάνει γαλακτοκομικά περίπου 2 U την ημέρα. Από το ατομικό αναμνηστικό: οζώδης βρογχοκήλη από το 2004 υπό αγωγή με θυροξίνη, από 6 μήνου stabilanol για ονυχομυκητίαση. Δεν αναφέρει ιστορικό οστεοπόρωσης στην οικογένεια της. Προσήλθε στο ιατρείο με δύο μετρήσεις: 2010: ,154, Τ-score: - 0,4 και Ζ-score: - 0,5 2012: ,006, Τ-score: - 1,6, Ζ-score: - 0,3 Ποια είναι η συνιστώμενη διαγνωστική και θεραπευτική προσέγγιση; Ελευθεριάδου Φοίβη - Αντιγόνη 12

13 Διάλειμμα Καφέ Παρουσίαση, Συζήτηση 2 ου Περιστατικού Γυναίκα ηλικίας 57 ετών προσέρχεται με κάταγμα στην πύελο που προκλήθηκε μετά από πτώση και δεν επουλώνονταν. Η γυναίκα είναι σε εμμηνόπαυση από 5ετίας και λαμβάνει θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης. Επεισόδιο νεφρολιθίασης πριν από 3 χρόνια. Λάμβανε διαλειπόντως μικρές δόσεις ασβεστίου και βιταμίνης D. Δεν πίνει, δεν καπνίζει και δεν έλαβε φάρμακα που επηρεάζουν τον οστικό μεταβολισμό. ΒΜΙ = 25 kgr/m 2, DXA: T-score στη ΣΣ: -1.8, Τ-score στο ισχίο: Ποια είναι η περαιτέρω αντιμετώπιση; Καρράς Σπύρος Παρουσίαση, Συζήτηση 3 ου Περιστατικού Γυναίκα ηλικίας 84 ετών προσέρχεται σε εξωτερικό ιατρείο για ετήσιο έλεγχο οστεοπόρωσης. Αναφέρει ελαττωμένη κινητικότητα τους τελευταίους 10 μήνες λόγω άλγους γονάτων, με αποτέλεσμα να είναι περιορισμένη εντός της οικίας της, καθώς και δυσκολία αυτοεξυπηρέτησης. Αναφέρει επίσης απώλεια βάρους 3 κιλών από διμήνου με μειωμένη όρεξη και αίσθημα αδυναμίας. Από το ατομικό αναμνηστικό αναφέρεται κολπική μαρμαρυγή, υπέρταση, φλεβική ανεπάρκεια κάτω άκρων, οστεοαρθρίτιδα γονάτων, μειωμένη όραση (καταρράκτης) και αναιμία. Αναφέρει επίσης κάταγμα (ΑΡ) ώμου προ 1 έτους συνεπεία πτώσης, το οποίο αντιμετωπίστηκε με συντηρητική αγωγή. Η ασθενής παρακολουθείται για οστεοπόρωση από 15ετίας και έχει λάβει κατά σειρά: καλσιτονίνη για 3 έτη, ρισεδρονάτη για 3 έτη, τεριπαρατίδη για 18 μήνες, αλενδρονάτη για 3 χρόνια, ρανελικό στρόντιο για 1 έτος και ιμπανδρονάτη για 1 έτος. DXA (ΔΕ) Ισχίου με T-score: -2,8, ακτινογραφία θωρακικής μοίρας Σ. Σ.: παλαιό κάταγμα Θ12 σπονδύλου (Grade 1). Η ασθενής έχει ύψος 158 cm και βάρος 54 κιλά. Ποια είναι ή προτεινόμενη διαγνωστική η/και θεραπευτική προσέγγιση; Σταθόπουλος Κωνσταντίνος Μεσημβρινή Διακοπή 13

14 Παρουσίαση, Συζήτηση 4 ου Περιστατικού Γυναίκα 35 ετών, με έντονο άλγος στην ΘΜΣΣ. Πάσχει από ΣΕΛ από 15 ετίας. Έκτοτε λαμβάνει κορτιζόνη και πολλές φορές σε μεγάλες δόσεις (60mg/d) για διαστήματα άνω των 3 μηνών. Είναι έγγαμη και επιθυμεί να τεκνοποιήσει, όταν είναι εφικτό και επιτρεπτό από το νόσημά της. Βάρος ασθενούς 60 κιλά και ύψος 165 cm (BMI = 22,2 κιλά/m 2 ). Δεν καταναλώνει αλκοόλ, δεν καπνίζει, 2 καφέδες/ημέρα, πολύ περιορισμένη κινητικότητα (λαμβάνει αναπηρική σύνταξη). Φάρμακα: Medrol 8mg/d, Azathioprine 75mg/d, Plaquenil 200mg/d και Ideos 1 /d. Αναφέρει ότι έχει μείωση ύψους κατά 5 cm. Cushingoid προσωπείο. DXA: ΟΜΣΣ με T-score: -3.5 και Z-score: Οστεοπορωτικά κατάγματα Θ9 & Θ11. Ποια είναι η περαιτέρω αντιμετώπιση; Δευτεραίου Κλεοπάτρα, Γαζή Σουζάνα Παρουσίαση, Συζήτηση 5 ου Περιστατικού Γυναίκα 66 ετών με μετεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση υποβάλλεται από 8ετίας σε αγωγή με εβδομαδιαία χορήγηση αμινο-διφωσφονικού (τα πρώτα 4 έτη με αλενδρονάτη και αμέσως μετά με ρισενδρονάτη). Προ έτους παρουσίασε ατραυματικό σπονδυλικό κάταγμα στον Θ12. Η οστική πυκνότητα της σπονδυλικής στήλης δεν παρουσιάζει μεταβολή την τελευταία τριετία και παραμένει σε επίπεδα οστεοπόρωσης (T-score: -2,9). Η οστική πυκνότητα του ολικού ισχίου είναι σε επίπεδα οστεοπενίας, πλην όμως, σημειώνει μικρή αλλά συνεχή μείωση το ίδιο διάστημα (T-score: -1,6 T-score: -1,9). Θεωρείτε ότι η ασθενής δεν ανταποκρίνεται κλινικά στη θεραπεία, με ποια κριτήρια και τι συνιστάτε διαγνωστικά και θεραπευτικά; Σφυρόερα Αικατερίνη Διάλειμμα Καφέ Παρουσίαση, Συζήτηση 6 ου Περιστατικού Γυναίκα 75 ετών υπέστη τα τελευταία 2 χρόνια διατροχαντήριο κάταγμα και στα δύο ισχία (το δεύτερο προ μηνός). Στη μέτρηση της οστικής μάζας της σπονδυλικής στήλης βρέθηκε οστεοπενία (T-score: -1,5). Ποια είναι η συνιστώμενη φαρμακευτική αγωγή, εάν αυτή κρίνεται απαραίτητη; Κοσμίδης Χρήστος 14

15 Παρασκευή, 29 Ιουνίου 2012 Χώρος Γραμματείας Λειτουργία Γραμματείας - Εγγραφές Χώρος 8 ου Θερινού Σχολείου Προεδρείο - Συντονιστές Σ. Ασλανίδης, Θ. Καραχάλιος, Π. Μάκρας Διάλεξη Διερεύνηση υπερασβεστιαιμίας υπερασβεστιουρίας Αναστασιλάκης Αθανάσιος Παρουσίαση, Συζήτηση 1 ου Περιστατικού Άνδρας 65 ετών με ρευματοειδή αρθρίτιδα από την ηλικία των 50 ετών. Βάρος 75 κιλά και ύψος 176cm (BMI = 24,2 kgr/m 2 ). Υπάλληλος γραφείου συνταξιοδοτηθείς από μηνός, καπνιστής (10 packet years), περιστασιακή χρήση αλκοόλ, καφές: 2 /ημέρα, άσκηση (βάδισμα 5 ώρες/εβδομάδα). Βρίσκεται σε θεραπευτική αγωγή με ΜΤΧ 15 mg/w και Filicine 5mg/w και Prezolon αρχικά με 7,5 mg/d και τώρα έχει μειωθεί σε 5mg/d. Επίσης λαμβάνει (Ca 500mg + Vit. D 400 IU) δις ημερησίως. Η ΡΑ στην παρούσα φάση είναι σε ύφεση (DAS 28 = 2.6). Κατά τη διάγνωση της ΡΑ είχε DXA ΟΜΣΣ με Τ-score: -1.6 και Ζ-score: -1,9 και του χορηγήθηκε σκεύασμα (Ca 500mg + Vit.D 400 IU) δις ημερησίως, τα οποία παίρνει μέχρι σήμερα. Τώρα έχει στην ΟΜΣΣ Τ-score: -2.4 και Ζ-score: Ca: 10,3 mg/dl (8,4-10,2), P: 3,2 mg/dl (2-6.1), αλκαλική φωσφατάση: 95 IU/L (40-150), κρεατινίνη ορού: 0,7 mg/dl, αλβουμίνη: 5g/dl (3,5-5), PTH: 28 pg/ml (15-65), 25(ΟΗ)D3: 29 ng/ml, Ca ούρων 24ώρου: 270 mg/24h ( ). Περαιτέρω αντιμετώπιση. Μισγίρη Αθηνά, Γαζή Σουζάνα Διάλειμμα Καφέ Παρουσίαση, Συζήτηση 2 ου Περιστατικού Γυναίκα 72 ετών παραπέμπεται από τον ογκολόγο της για αξιολόγηση της οστεοπόρωσής της. Έχει πρόσφατο ιστορικό πορογενούς διηθητικού καρκίνου του μαστού (Τ1, Ν0, Μ0), έχει υποστεί μερική μαστεκτομήακτινοθεραπεία-χημειοθεραπεία και πρόκειται να ξεκινήσει αναστραζόλη (αναστολεά αρωματάσης). Από το ιστορικό της προκύπτουν: κάταγμα στο Θ7 σε ηλικία 25 ετών μετά από πτώση από μεγάλο ύψος, κυκλική οιστρογονική υποκατάσταση για ένα έτος σε ηλικία 46 ετών άμεσα μετά την εμμηνόπαυση-διακοπή λόγω εν τω βάθει φλεβοθρόμβωσης, διάγνωση 15

16 οστεοπόρωσης σε ηλικία 66 ετών και λήψη αλενδρονάτης για ένα έτοςδιακοπή λόγω γαστρενετρικών ενοχλημάτων, ΧΑΠ για την οποία λαμβάνει συστηματικά το τελευταίο εξάμηνο 2,5 mg πρεδνιζολόνης peros. Επίσης, λαμβάνει 1000mg ασβεστίου και 800 IU χολεκαλσιφερόλης ημερησίως από 5ετίας. Αναφέρει απώλεια ύψους περίπου 4 εκ., έχει κύφωση, ευαισθησία στον Θ7 και BMD: Ο1-Ο4: Τ score: 0,7, αυχένας μηριαίου: Τ score: -2,6. Ποιά είναι η προτεινόμενη θεραπευτική προσέγγιση; Γεωργούλας Θωμάς Παρουσίαση, Συζήτηση 3 ου Περιστατικού Γυναίκα ηλικίας 75 ετών με ιστορικό ολικής υστερεκτομής σε ηλικία 42 ετών, θυρεοειδεκτομής προ 10ετίας υπό αγωγή υποκατάστασης με θυροξίνη και λήψη αντικαταθλιπτικών προσήλθε για εκτίμηση στο ιατρείο οστεοπόρωσης λόγω πρόσφατου κατάγματος του Θ12 σπονδύλου και έντονου οσφυϊκού πόνου. Αναφέρονται κατάγματα των Θ10 - Θ11 - Ο1 σπονδύλων για τα οποία η ασθενής, προ 5ετίας, υποβλήθηκε σε διαδερμική κυφοπλαστική των Θ10, Θ11 και Ο1 σπονδύλων λόγω έντονου πόνου, με άμεση μετεγχειρητική ύφεση του πόνου ο οποίος όμως υποτροπίασε 1 έτος μετά. Επίσης, αναφέρεται κάταγμα Colles προ 4ετίας. Η ασθενής έχει υποβληθεί σε φαρμακευτικές θεραπείες, κατά καιρούς λόγω χαμηλής οστικής πυκνότητας και των οστεοπορωτικών καταγμάτων με: ασβέστιο και βιταμίνη D σε συνδυασμό με καλσιτονίνη, διφωσφονικά και τεριπαρατίδη (η κυφοπλαστική διενεργήθηκε κατά τη διάρκεια της θεραπείας με τεριπαρατίδη). Ο εργαστηριακός έλεγχος μετά το κάταγμα έδειξε: Ca: 8.9 (Φ.Τ: 8,1-10,4 mg/dl), P: 4.1 (Φ.Τ: 2,5-4,5 mg/dl), ΡTH: 55.2 (Φ.Τ:10-65pg/ml) 25(OH)D = 24 (>30 ng/ml), Οστική αλκαλική φωσφατάση = 26 (<22,4μg/l) Κρεατινίνη: 0.7 mg/dl, Κάθαρση κρεατινίνης: 65 ml/min. Περαιτέρω αντιμετώπιση; Λιαράκος Νικόλαος Μεσημβρινή Διακοπή Παρουσίαση, Συζήτηση 4 ου Περιστατικού Γυναίκα 63 ετών (ύψος 160 cm, βάρος 62 κιλά) προσέρχεται αναφέροντας διάχυτα οστικά άλγη, μυϊκή αδυναμία κάτω άκρων, μυαλγίες, ενώ εμφανίζει xήνειο βάδισμα. Εμμηναρχή 12 ετών, εμμηνόπαυση 43 ετών λόγω υστερεκτομής, καπνίστρια (20τσιγάρα ημερησίως), κατανάλωση καφέ (4/24ωρο), γαστρεκτομή προ 10ετίας, έλλειψη φυσικής δραστηριότητας, 16

17 μητέρα με κάταγμα ισχίου. Από τον ακτινολογικό έλεγχο προκύπτει: σφηνοειδής παραμόρφωση O1, αμφίκοιλη παραμόρφωση Ο2, εικόνα εγκάρσιου ρωγμώδους κατάγματος περιοχής ελάσσονος τροχαντήρος. BMD Neck: 0,541 Tscore: Από τον εργαστηριακό έλεγχο: Ca ορού = 8,6 (8,5-10,2 mg/dl), P ορού = 2,9 (2,5-4,5 mg/dl), PTH = 80 (15-65 pg/ml), 25(OH)D = 16 ( >30 ng/ml), ΑLP = 140 (50-120IU) Οστική ALP = 25 (<22,4μg/l), CTX = 550 ( nmol BCE/mmol creat.). Συζήτηση της περαιτέρω αντιμετώπισης. Αντύπας Γεώργιος Παρουσίαση, Συζήτηση 5 ου Περιστατικού Γυναίκα 67 ετών με οστεοπορωτικά κατάγματα σπονδύλων (Θ11, Ο1 και Ο4) πάσχει από μακρόχρονη χαμηλή οσφυαλγία λόγω σπονδυλολίσθησης και συμπτωματολογίας σπονδυλικής στένωσης. Ποιες είναι οι θεραπευτικές ιδιαιτερότητες στην ορθοπαιδική αντιμετώπιση της περίπτωσης αυτής; Κουλούρης Ιωάννης Διάλειμμα Καφέ Παρουσίαση, Συζήτηση 6 ου Περιστατικού Ασθενής γυναίκα 55 ετών (60 κιλά, 165 cm), με ιστορικό εμμηνόπαυσης σε ηλικία 48 ετών και συμπτώματα εμμηνόπαυσης την αρχική 2ετία, ινομυωμάτωσης σημαντικά βελτιωμένης μετά εμμηνόπαυση, κατάγματος Colles μετά ασήμαντη πτώση προ 6μήνου, προσέρχεται λόγω BMD (ισχίο T-score: -2,1 και Ο1-Ο4: T-score: -2,1). Καπνίστρια τσιγάρα ημερησίως, κάταγμα ισχίου μητέρας σε ηλικία 70 ετών. Λοιπό ατομικό ιστορικό ελεύθερο, έλεγχος για δευτεροπαθή οστεοπόρωση αρνητικός. Ποια είναι η περαιτέρω, βέλτιστη, αντιμετώπιση; Παπαδοπούλου Φωτεινή 17

18 Σάββατο, 30 Ιουνίου 2012 Χώρος Γραμματείας Λειτουργία Γραμματείας - Εγγραφές Προεδρείο - Συντονιστές X. Κοσμίδης, Φ. Παπαδοπούλου, Αικ. Σφυρόερα Διάλεξη Οστεοπορωτική αγωγή και κάταγμα Τριανταφυλλόπουλος Ιωάννης Παρουσίαση, Συζήτηση 1 ου Περιστατικού Χώρος 8 ου Θερινού Σχολείου Άνδρας 75 ετών με ελεύθερο ατομικό αναμνηστικό προσήλθε στο ιατρείο οστεοπόρωσης αιτιώμενος διάχυτα οστικά άλγη, που ενδεχομένως, κατά τον οικογενειακό του ιατρό να οφειλόταν σε οστεοπόρωση. Eίναι αγρότης, καπνιστής (30-40 τσιγάρα/ημέρα) επί 50 χρόνια, καφέδες 2/ ημέρα, συχνή χρήση αλκοόλ, έντονη κίνηση-άσκηση λόγω ενασχόλησης πλην του τελευταίου έτους. Από έτους αναφέρει καταβολή, απώλεια βάρους 20 κιλά, ανορεξία, οστικά άλγη διάχυτα, ακόμη και στη διάρκεια της νύχτας. Στην κλινική εξέταση ήταν ωχρός, με απίσχναση (BMI =18 kgr/m 2 ), παρουσίαζε άλγος σε όλα τα οστά στην ψηλάφηση, ενώ αναφέρεται πνευμονία προ 3μήνου για την οποία έλαβα αντιβίωση, με τη σύσταση να επανεξεταστεί μετά 3μηνο με νέα ακτινογραφία θώρακος. Δεν προσκομίστηκαν εργαστηριακά. Περαιτέρω αντιμετώπιση. Δευτεραίου Κλεοπάτρα, Γαζή Σουζάνα Διάλειμμα Καφέ Παρουσίαση, Συζήτηση 2 ου Περιστατικού Γυναίκα 40 ετών με επίμονο πόνο στο ισχίο που περιορίζει τη δραστηριότητα της. Έχει κανονική έμμηνο ρύση και δεν έχει άλλους παράγοντες κινδύνου για οστεοπόρωση. Στην ακτινογραφία διαπιστώθηκε ρωγμώδες κάταγμα στον αυχένα του μηριαίου. Η DXA έδειξε T-score: -1.9 στο ισχίο και τη ΣΣ. Το Z-score: Ποιος είναι ο περαιτέρω διαγνωστικός και θεραπευτικός χειρισμός; Καρράς Σπύρος 18

19 Παρουσίαση, Συζήτηση 3 ου Περιστατικού Γυναίκα 68 ετών, με αρνητικό ιστορικό για νοσήματα οστών προσέρχεται λόγω προοδευτικά επιδεινούμενου οσφυϊκού πόνου. Δεν έχει ιστορικό κατάγματος ή πτώσης. Η οστική της πυκνότητα είναι Ο1-Ο4: Τ score -1,9, αυχένας μηριαίου: Τ-score: -1,6, ενώ αναφέρει ότι ο οικογενειακός της ιατρός απέδωσε τον οσφυικό πόνο στην οστεοπενία της. Επίσης αναφέρει σημαντική βελτίωση του πόνου όταν λαμβάνει NSAIDs. Στην κλινική εξέταση παρουσιάζει ευαισθησία σε όλη την περιοχή που αντιστοιχεί στους Θ12 έως Ο4, ενώ δίνει την εικόνα της έντονα καταθλιπτικής ασθενούς. Έχει υπέρταση υπό αγωγή με Α-ΜΕΑ και θειαζίδη 25 mg ημερησίως, καθώς και υπερλιπιδαιμία υπό ατορβαστατίνη 20 mg. Επίσης, έχει πρόσφατα τεθεί για την οστεοπενία της σε 1000mg ασβεστίου και 800 IU χολεκαλσιφερόλης ημερησίως. Χρήζει περαιτέρω διαγνωστικής ή/και θεραπευτικής παρέμβασης; Γεωργούλας Θωμάς Μεσημβρινή Διακοπή Παρουσίαση, Συζήτηση 4 ου Περιστατικού Γυναίκα ηλικίας 67 ετών προσέρχεται σε εξωτερικό ιατρείο για έλεγχο οστεοπόρωσης. Η κινητικότητά της είναι φυσιολογική, το ύψος της είναι 172 cm και το βάρος της 70 κιλά. Αναφέρει από το ιστορικό της αμφοτερόπλευρα κατάγματα καρπού, κάταγμα ώμου (ΔΕ), κάταγμα (ΑΡ) ποδοκνημικής καθώς και κατάγματα πλευρών. Από το ατομικό αναμνηστικό προκύπτει: εμμηναρχή 12 ετών και εμμηνόπαυση σε ηλικία 48 ετών, υπέρταση για την οποία λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή (αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου), νεφρολιθίαση, κάπνισμα (45 packet years). Επίσης αναφέρει πρώτο έλεγχο για οστεοπόρωση προ δεκαετίας, με Τ-score: στη σπονδυλική στήλη - 3,1. Έχει λάβει συνολικά 5 χρόνια αλενδρονάτη και 2 χρόνια ρισεδρονάτη από του στόματος, δύο χρόνια καλσιτονίνη με τη μορφή ρινικών ψεκασμών, καθώς και συμπληρώματα ασβεστίου και βιταμίνης D καθ όλη τη διάρκεια της αντιοστεοπορωτικής αγωγής. Προσκομίζει πρόσφατη (προ μηνός) μέτρηση οστικής πυκνότητας στη σπονδυλική στήλη με Τ - score: - 2,5. Ποιος είναι ο περαιτέρω θεραπευτικός χειρισμός; Σταθόπουλος Κωνσταντίνος 19

20 Παρουσίαση, Συζήτηση 5 ου Περιστατικού Γυναίκα 52 ετών, (72 κιλά, ύψος 167 cm) αναφέρει ραχιαλγία από 2 μήνου. Εμμηναρχή 12 ετών, εμμηνόπαυση 46 ετών. Κάπνισμα τσιγάρα/ ημ., κατανάλωση καφέ 1-2 φλ/ ημ., γαλακτοκομικά: 1 ποτήρι γάλα, 20 γρ.τυρί (φέτα),1 γιαούρτι. Μητέρα με κάταγμα ισχίου, μεγαλύτερη αδελφή υπό θεραπεία για οστεοπόρωση. L2-L4 BMD 0,890 Τ-score: -2,15, ήπια ελάττωση της πρόσθιας κολώνας των Θ7-Θ8 σπονδύλων. Ca ορού = 9,2 (8,5-10,2 mg/dl), Pορού = 3,9 (2,5-4,5 mg/dl), Κρεατινίνη ορού = 0,8 mg/dl, Οστική αλκαλική φωσφατάση = 22 (<22,4μg/l), Ca ούρων 24h = 185 ( mg). Περαιτέρω διαγνωστική προσπέλαση / θεραπευτικός χειρισμός; Λιαράκος Νικόλαος Διάλειμμα Καφέ Παρουσίαση, Συζήτηση 6 ου Περιστατικού Άνδρας 45 ετών επισκέφτηκε οικογενειακό γιατρό για διάχυτα άλγη, ο οποίος τον παρέπεμψε να κάνει μέτρηση οστικής πυκνότητας ΟΜΣΣ: Ο1 - Ο4 1,041g/cm 2 Τ-score: -1,5, Ζ-score: -1,4. Είναι καπνιστής 20-30/σιγ./ημέρα, λαμβάνει περίπου μία μονάδα γαλακτοκομικών ημερησίως καθώς και 7-10 μονάδες αλκοόλ/ημέρα για 20 έτη. Από το ατομικό του αναμνηστικό: σακχαρώδης διαβήτης υπό δισκία, υπερουριχαιμία υπό adenuric, υπερτριγλυκεριδαιμία και αρτηριακή υπέρταση υπό αγωγή. Από το οικογενειακό ιστορικό προκύπτει μητέρα με ιστορικό κατάγματος ποδοκνημικής. Από τη μέρα της μέτρησης λαμβάνει από τον οικογενειακό γιατρό αλφακαλσιδόλη 0,5mg/d και ασβέστιο 500mg/d. Στον εργαστηριακό του έλεγχο που προσκόμισε παθολογικά ήταν: ALT 80 IU/L, γgt 187 U/L. Ποια είναι η συνιστώμενη διαγνωστική και θεραπευτική προσέγγιση; Ελευθεριάδου Φοίβη Αντιγόνη 20

21 Κυριακή, 1 Ιουλίου 2012 Χώρος Γραμματείας Λειτουργία Γραμματείας Προεδρείο - Συντονιστές E. Καταξάκη, Χ. Κοσμίδης, Π. Μάκρας Χώρος 8 ου Θερινού Σχολείου Παρουσίαση, Συζήτηση 1 ου Περιστατικού (Από τους συμμετέχοντες) Διάλειμμα Καφέ Παρουσίαση, Συζήτηση 2 ου Περιστατικού (Από τους συμμετέχοντες) Συμπεράσματα - Λήξη 8 oυ Θερινού Σχολείου Απονομή βραβείου επιμελέστερης συμμετοχής Παραλαβή πιστοποιητικών παρακολούθησης 21

22

23 Πληροφορίες για το Επιστημονικό Πρόγραμμα 23

24 Πληροφορίες για το Επιστημονικό Πρόγραμμα Internet Πληροφορίες για το τελικό πρόγραμμα του 8 ου Θερινού Σχολείου της Ε.Ε.Μ.Μ.Ο. μπορείτε να βρείτε στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις: Τελικό Πρόγραμμα Το τελικό πρόγραμμα του 8 ου Θερινού Σχολείου της ΕΕΜΜΟ, θα παραδίδεται στους συμμετέχοντες από τη γραμματεία, με την προσκόμιση της επιβεβαίωσης της προεγγραφής τους, η οποία θεωρείται απαραίτητο έγγραφο για την παραλαβή του συνεδριακού υλικού. Σημείο Παράδοσης και Δοκιμής Παρουσιάσεων Κατά τη διάρκεια του 8 ου Θερινού Σχολείου θα λειτουργεί γραφείο παράδοσης και δοκιμής παρουσιάσεων. Οι ομιλητές παρακαλούνται να παραδίδουν τις εισηγήσεις τους σε ηλεκτρονική μορφή, στην τεχνική γραμματεία-slide reception, τουλάχιστον μία (1) ώρα πριν από κάθε εισήγηση. Κονκάρδες Για λόγους ασφαλείας θα υπάρχουν εντεταλμένοι υπάλληλοι από τους διοργανωτές του 8 ου Θερινού Σχολείου, οι οποίοι θα επιτρέπουν την είσοδο στους χώρους διεξαγωγής του επιστημονικού προγράμματος μόνο σε όσους φέρουν την ανάλογη κονκάρδα καθ όλη τη διάρκεια του σχολείου. Παρακαλούνται οι συμμετέχοντες να φορούν την κονκάρδα καθ όλη τη διάρκεια του σχολείου, σε εμφανές σημείο. Διακριτικά Κονκάρδων: Κόκκινο = Ομιλητές Μπλε = Ομάδα Α Πράσινο = Ομάδα Β Κίτρινο = Ομάδα Γ Σημείο Ηλεκτρονικής Αξιολόγησης Κατά τη διάρκεια του 8 ου Θερινού Σχολείου στο χώρο δίπλα από τη γραμματεία, θα υπάρχουν ηλεκτρονικοί υπολογιστές στους οποίους οι συμμετέχοντες παρακαλούνται να συμπληρώσουν την ηλεκτρονική φόρμα αξιολόγησης του επιστημονικού προγράμματοs. Η συμπλήρωση της φόρμας αξιολόγησης θεωρείται απαραίτητη για την παραλαβή του πιστοποιητικού παρακολούθησης. 24

25 Γενικές Πληροφορίες Τόπος και Χώρος Διεξαγωγής Royal Myconian, Παραλία Ελιάς, Μύκονος Τηλ.: , Φαξ: Γραμματεία του 8 ου Θερινού Σχολείου Αίθουσα 8 ου Θερινού Σχολείου Slide Reception - Τεχνική Γραμματεία Σημείο Ηλεκτρονικής Αξιολόγησης Ώρες Λειτουργίας Γραμματείας Τετάρτη 27 Ιουνίου 2012 ώρες Πέμπτη 28 Ιουνίου 2012 ώρες , Παρασκευή 29 Ιουνίου 2012 ώρες , Σάββατο 30 Ιουνίου 2012 ώρες , Κυριακή 1 Ιουλίου 2012 ώρες Γλώσσα του 8 ου Θερινού Σχολείου Επίσημη γλώσσα του σχολείου είναι η Ελληνική Διεύθυνση Επικοινωνίας Πριν και Μετά τη Λήξη του 8 ου Θερινού Σχολείου PCO - CONVIN S.A Κ. Βάρναλη 29, Χαλάνδρι Τηλ.: , Fax: Ε-mail: cmoraitis@pco-convin.gr Πιστοποιητικό Παρακολούθησης Κατά τη διάρκεια του επιστημονικού προγράμματος του 8 ου Θερινού Σχολείου θα υπάρχει ηλεκτρονικό σύστημα χρονομέτρησης για κάθε συνεδρία. Το άρθροισμα των ωρών παρακολούθησης θα είναι αυτό που θα καθορίσει τον τελικό αριθμό των μορίων που θα λάβει κάθε συμμετέχοντας. Η παραλαβή των πιστοποιητικών θα γίνεται από τη γραμματεία από το πρωί της 1 ης Ιουλίου Το συνέδριο μοριοδοτείται από τον Π.Ι.Σ. και την U.E.M.S. με 22 μόρια στα πλαίσια της συνεχιζόμενης ιατρικής επιμόρφωσης. 25

26 Eγγραφές 26 Κόστος εγγραφής: Συμμετέχοντες 360,00 Συνοδά Μέλη χωρίς χρέωση Το δικαίωμα εγγραφής για τους συμμετέχοντες περιλαμβάνει: Παρακολούθηση του επιστημονικού προγράμματος Την τσάντα με το έντυπο υλικό Το τελικό πρόγραμμα Πιστοποιητικό παρακολούθησης Διαλείμματα καφέ Συμμετοχή σε όλες τις κοινωνικές εκδηλώσεις Ενημέρωση Ξενοδοχειακών Κρατήσεων Σε περίπτωση που επιθυμείτε διαμονή κατά τη διάρκεια του 8 ου Θερινού Σχολείου, παρακαλούμε όπως απευθυνθείτε στην επιτόπου γραμματεία, στο τμήμα των Τουριστικών Υπηρεσιών της PCO CONVIN A.E. ROYAL MYCONIAN HOTEL & MYCONIAN IMPERIAL HOTEL Πακέτο Υπηρεσιών 4 Διανυκτερεύσεων 1.050,00 Το ανωτέρω πακέτο υπηρεσιών ξενοδοχειακών κρατήσεων περιλαμβάνει υποχρεωτική διαμονή 4 διανυκτερεύσεων καθώς και ημιδιατροφή ως κάτωθι: 27 Ιουνίου 2012: Αφίξεις και δείπνο 28 Ιουνίου 2012: Πρωινό και δείπνο 29 Ιουνίου 2012: Πρωινό και δείπνο 30 Ιουνίου 2012: Πρωινό και δείπνο 01 Ιουλίου 2012: Πρωινό και αναχώρηση Τρόπος Πληρωμής Ξενοδοχειακών Κρατήσεων και Εγγραφών Το κόστος εγγραφής και διαμονής είναι σε Euro ( ) και η πληρωμή μπορεί να γίνει ως ακολούθως: Μετρητά Στη Γραμματεία του 8 ου Θερινού Σχολείου στο τμήμα των επιτόπου εγγραφών. Πιστωτική Κάρτα Πληρωμή μπορεί να πραγματοποιηθεί και με τη χρήση πιστωτικών καρτών VISA και MasterCard, στη γραμματεία του σχολείου στο τμήμα των επιτόπου εγγραφών. Σημείωση: Δεν αναγνωρίζεται κανένα δικαίωμα στους συμμετέχοντες του σχολείου αυτού, να αξιώσουν οποιασδήποτε μορφής αποζημίωση από τους διοργανωτές, σε περίπτωση αδυναμίας εκπλήρωσης των υποχρεώσεών τους ή παρεμπόδισης της διεκπεραίωσης του ίδιου του σχολείου για λόγους ανωτέρας βίας ή απροσδόκητων οικονομικών και πολιτικών γεγονότων ή ακόμα σε περίπτωση ανάγκης τροποποίησης του προγράμματος που τυχόν προκύψει εξαιτίας μη εμφάνισης κάποιου από τους ομιλητές ή για άλλους λόγους πέρα από τον έλεγχό των διοργανωτών. Με την επιβεβαίωση της εγγραφής, ο συμμετέχοντας αποδέχεται το άρθρο αυτό.

27 Eυρετήριο Ομιλητών & Προέδρων - Συντονιστών 27

28 Ευρετήριο Ομιλητών & Προέδρων - Συντονιστών ΑΝΑΣΤΑΣΙΛΑΚΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΑΝΤΥΠΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΣΛΑΝΙΔΗΣ ΣΠΥΡΟΣ ΓΑΖΗ ΣΟΥΖΑΝΑ ΓΕΩΡΓΟΥΛΑΣ ΘΩΜΑΣ Ενδοκρινολόγος, Επιμελητής Ενδοκρινολογικού Τμήματος 424 Γ.Σ.Ν.Ε Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη Ορθοπαιδικός, Διευθυντής Ε.Σ.Υ Ορθοπαιδικού Τμήματος Γ.Ν. Νίκαιας, «Ο ΑΓΙΟΣ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΩΝ», Πειραιάς Ρευματολόγος, Διευθυντής Ρευματολογικού Τμήματος Γ.Ν. «ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ», Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη Ρευματολόγος, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, Επιμελήτρια Α Ρευματολογική Κλινική - Ιατρείο Οστεοπόρωσης Γ.Ν.Α. «Κ.Α.Τ», Κηφισιά Ειδικευόμενος Ενδοκρινολόγος, Ενδοκρινολογικό Τμήμα Γ.Π.Ν. «ΚΟΡΓΙΑΛΕΝΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΕΙΟ Ε.Ε.Σ.», Αθήνα ΔΕΥΤΕΡΑΙΟΥ ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ Ειδικευόμενη Ρευματολόγος, Ρευματολογική Κλινική - Ιατρείο Οστεοπόρωσης Γ.Ν.Α. «Κ.Α.Τ», Κηφισιά ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΟΥ ΦΟΙΒΗ - ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΚΑΡΡΑΣ ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΡΑΧΑΛΙΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΚΑΣΚΑΝΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΚΑΤΑΞΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ Ρευματολόγος, Λειβαδιά Ενδοκρινολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης Α Μαιευτικής Γυναικολογικής Κλινικής Α.Π.Θ., Νοσοκομείο «ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ», Θεσσαλονίκη Καθηγητής Ορθοπαιδικής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Πανεπιστημιακή Ορθοπαιδική Κλινική, Π.Γ.Ν Λάρισας, Λάρισα Ρευματολόγος, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθήνα Ρευματολόγος, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, Επιμελήτρια Α Ε.Σ.Υ., Γ.Ν. Ελευσίνας «ΘΡΙΑΣΙΟ», Ελευσίνα 28

29 ΚΟΣΜΙΔΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΟΥΛΟΥΡΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΛΙΑΡΑΚΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΑΚΡΑΣ ΠΟΛΥΖΩΗΣ Ορθοπαιδικός, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθήνα Ορθοπαιδικός, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθήνα Ειδικευόμενος Ορθοπαιδικός, Ορθοπαιδικό Τμήμα Γ.Ν. Νίκαιας, «Ο ΑΓΙΟΣ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΩΝ», Πειραιάς Ενδοκρινολόγος, Επιμελητής Ενδοκρινολογικής Κλινικής 251 Γ.Ν. Αεροπορίας, Αθήνα ΜΙΣΓΙΡΗ ΑΘΗΝΑ Ειδικευόμενη Ρευματολόγος, Ρευματολογική Κλινική - Ιατρείο Οστεοπόρωσης Γ.Ν.Α. «Κ.Α.Τ», Κηφισιά ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΦΥΡΟΕΡΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΡΟΒΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ενδοκρινολόγος, Επιμελήτρια Ενδοκρινολογικής Κλινικής, Γ.Ν.Θ «ΑΓΙΟΣ ΠΑΥΛΟΣ - ΠΑΝΑΓΙΑ», Θεσσαλονίκη Ορθοπαιδικός, Επιστημονικός Συνεργάτης Μονάδας Μεταβολισμού Οστών, Α Πανεπιστημιακή Ορθοπαιδική Κλινική, Π.Γ.Ν. «ΑΤΤΙΚΟΝ», Αθήνα Ρευματολόγος, Αθήνα Ορθοπαιδικός, Λέκτορας Ορθοπαιδικής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Ορθοπαιδική Κλινική Νοσοκομείου «METROPOLITAN», Νέο Φάληρο Ενδοκρινολόγος, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, Επιστημονικός Συνεργάτης Εργαστηρίου Έρευνας Παθήσεων Μυοσκελετικού Συστήματος «Θ. ΓΑΡΟΦΑΛΙΔΗΣ», Κηφισιά 29

30 30 Σημειώσεις

31 31

32