: «Ιδιαίτερα» κλάσματα βιομάζας Δυναμικό

Transcript

1 Κεφάλαιο σελ : «Ιδιαίτερα» κλάσματα βιομάζας Δυναμικό Όπως επισημάνθηκε στο κεφάλαιο 01-04, η πρώτη ύλη για τα «ιδιαίτερα» κλάσματα βιομάζας είναι μη επικίνδυνα απόβλητα, κυρίως παραγόμενα από οικίες αλλά και από μερικές βιομηχανικές διεργασίες. Τα απορρίμματα είναι κατ ορισμό «ουσίες ή αντικείμενα τα οποία απορρίπτονται ή ενδέχεται να απορριφθούν ή χρειάζεται να απορριφθούν κατά τις διατάξεις του εθνικού δικαίου» (Απόσπασμα από τη Σύμβαση της Βασιλείας). Οι λέξεις κλειδιά είναι δύο: η λέξη «ουσίες» και η λέξη «αντικείμενα». Τα απορρίμματα είναι μια φυσική οντότητα, επομένως πρέπει να προέρχονται από κάποιες διεργασίας επεξεργασίας ή κατανάλωσης πριν μετατραπούν σε απόβλητα. Έτσι, είναι φυσικό να υπάρχει άμεση συσχέτιση ανάμεσα στην οικονομική ανάπτυξη (δηλαδή στην κατανάλωση πόρων) και την παραγωγή αποβλήτων. Για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη (CEC 2001b) τονίζει τον στρατηγικό στόχο της αποσύνδεσης μεταξύ της οικονομικής ανάπτυξης, της χρήσης πόρων και την παραγωγής αποβλήτων. Για αυτόν τον λόγο οι φυσικοί πόροι και τα απόβλητα είναι μία από τις βασικές περιβαλλοντικές προτεραιότητες που περιγράφονται στο 6 ο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον. Ο στόχος είναι να μειωθεί η ποσότητα των παραγόμενων αποβλήτων και να επιτευχθεί μία απόζευξη μεταξύ της οικονομικής ανάπτυξης και της παραγωγής αποβλήτων. Μέχρι στιγμής, αυτό δεν έχει επιτευχθεί. Σε γενικές γραμμές, η τάση είναι η αύξηση του συνολικού όγκου των αποβλήτων ενώ σε μερικά κράτη υπήρξαν μικρές διαταραχές για μικρές χρονικές περιόδους. Ως εκ τούτου, οι στατιστικές από το 2008 και μετά, όπως αυτές διατίθενται από την βάση δεδομένων της Eurostat,μπορεί να χρησιμοποιηθούν για την εκτίμηση του ενδεικτικού δυναμικού απορριμμάτων. Η συνολική ποσότητα των παραγόμενων αποβλήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπερβαίνει τα 2 δισεκατομμύρια τόνους (2.620 εκατ. τόνοι το 2008) εκ των οποίων το 35% περίπου είναι μη ορυκτά (στοιχεία της Eurostat). Από αυτά, περισσότεροι από 200 εκατομμύρια τόνοι (7,7%) ήταν τα οικιακά απορρίμματα, πάνω από 100 εκατομμύρια τόνοι (4,4%) ήταν τα ζωικά και φυτικά απόβλητα, 70 εκατομμύρια τόνοι (2,6%) ήταν τα απόβλητα από ξύλο και σχεδόν 60 εκατομμύρια τόνοι ήταν απόβλητα χαρτιού και χαρτονιού.

2 Κεφάλαιο σελ. 2 Εικόνα : Κατανομή της συνολικής ποσότητας αποβλήτων σε κατηγορίες (2008) : Οικιακά και οργανικά απόβλητα Τα νοικοκυριά ευθύνονται για το 60-90% του συνολικού όγκου παραγόμενων αστικών απορριμμάτων, ενώ το υπόλοιπο μπορεί να αποδοθεί στους εμπορικούς κλάδους και τους κλάδους παροχής υπηρεσιών. Με κατάλληλη πληροφόρηση στα νοικοκυριά, τις εμπορικές επιχειρήσεις και στους φορείς υπηρεσιών, όλα τα αστικά απόβλητα μπορούν να εμπίπτουν στο πλαίσιο των μη επικίνδυνων κατηγοριών, όπως ορίζονται στη Σύμβαση της Βασιλείας. Το 2008, η συνολική ποσότητα παραγόμενων αστικών στερεών αποβλήτων ήταν 254 εκατομμύρια τόνοι, που αντιστοιχούν σε 506 kg ανά έτος και άτομο.

3 Κεφάλαιο σελ. 3 Εικόνα : Κύριοι τρόποι διαχείρισης απορριμμάτων και μεταβολή συνάρτηση του χρόνου Όπως φαίνεται στην Εικόνα , υπάρχει ακόμα σημαντική ποσότητα απορριμμάτων που πηγαίνουν σε χωματερές, ενώ οι συνολικές ποσότητες που αποτεφρώνονται δεν έχουν αυξηθεί σημαντικά. Σε αυτό το σημείο, οι πρόσφατες στατιστικές είναι αμφιλεγόμενες εφόσον δεν υπάρχει σαφής διαχωρισμός μεταξύ της αποτέφρωσης με σκοπό την ανάκτηση ενέργειας και της αποτέφρωσης με σκοπό την μείωση του όγκου των απορριμμάτων πριν αυτά οδηγηθούν στη χωματερή. Παρόλα αυτά, η καύση των απορριμμάτων το 2009 τροφοδότησε περίπου 30 TWh ηλεκτρική ενέργεια και 55 TWh θερμότητα, εκ των οποίων περίπου το 50% είχε κατηγοριοποιηθεί / χαρακτηριστεί ως ανανεώσιμη. Θεωρώντας ότι οι μονάδες έχουν θερμικό βαθμό απόδοσης της τάξης του 70% και θερμογόνο ικανότητα καυσίμου περίπου 12 MJ/kg, μπορεί να γίνει μια πρόχειρη εκτίμηση για την ποσότητα των απορριμμάτων που χρησιμοποιούνται σε μονάδες ανάκτησης θερμότητας: περίπου εκατ. τόνους ή περίπου το μισό του συνολικών τόνων που οδηγούνται σε αποτεφρωτήρια. Αυτός είναι ένας πολύ πρόχειρος υπολογισμός αλλά χρησιμεύει για να δηλώσει μια ενδεικτική τάξη μεγέθους για το υπόλοιπο των πόρων: περίπου TWh σε ετήσια βάση.

4 Κεφάλαιο σελ. 4 Οι επιλογές για την διαχείριση των απορριμμάτων είναι επίσης πολύ διαφορετικές μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Στον παρακάτω πίνακα γίνεται ταξινόμηση με φθίνουσα σειρά βασισμένη στο ποσοστό αποτέφρωσης: Αποτέφρωση Ανακύκλωση Κομποστοποίηση ΧΥΤΑ Δανία Σουηδία Ολλανδία Βέλγιο Λουξεμβούργο Γερμανία Γαλλία Αυστρία Πορτογαλία Φινλανδία Τσεχία Ιταλία Σλοβακία Ηνωμένο Βασίλειο Ουγγαρία Ισπανία Ιρλανδία Σλοβενία Πολωνία Βουλγαρία Κύπρος Εσθονία Ελλάδα Λετονία Μάλτα Λιθουανία Ρουμανία Πίνακας : Κύριοι τρόποι διαχείρισης αστικών απορριμμάτων σε κράτη (Ο πίνακας είναι σε φθίνουσα κατηγοριοποίηση βάσει του ποσοστού αποτέφρωσης. Οι τιμές είναι ενδεικτικές ενδέχεται να υπάρχουν αποκλίσεις ανάλογα με την πηγή) Εξετάζοντας μόνο τα 13 κράτη όπου το ποσοστό της αποτέφρωσης είναι αμελητέο (λιγότερο από το 10% του συνολικού ποσού των αποβλήτων αποτεφρώνονται) βρίσκεται ότι το συνολικό ποσό των οικιακών αποβλήτων, των γεωργικών/δασικών αποβλήτων και των αποβλήτων αλιείας, ανέρχονται σε περισσότερα από 55 εκατομμύρια τόνους και σχεδόν σε 34 εκατομμύρια τόνους το 2008 (Εurostat).

5 Κεφάλαιο σελ. 5 Στην πλειονότητα των κρατών σε αυτόν τον πίνακα, η υγειονομική ταφή είναι η κυρίαρχη μέθοδος για την διαχείριση των απορριμμάτων το 2008, ενώ η κομποστοποίηση (βιολογική μέθοδος διαχείρισης) και η καύση χρησιμοποιούνται μόνο σε μικρό βαθμό. Οικιακά απόβλητα Γεωργικά απόβλητα Επικίνδυνα απόβλητα Σύνολο αποβλήτων Ουγγαρία Ισπανία Ιρλανδία Σλοβενία Πολωνία Βουλγαρία Κύπρος Εσθονία Ελλάδα Δεν υπάρχουν δεδομένα Λετονία Μάλτα Λιθουανία Ρουμανία Πίνακας : Συνολικές ποσότητες (τόνοι) μερικών κλασμάτων αποβλήτων Στον παραπάνω πίνακα από την Eurostat, στην επικεφαλίδα «Γεωργικά απόβλητα» περιλαμβάνονται απόβλητα από την γεωργία, δασικά υπολείμματα και απόβλητα από την αλιεία. Στον Οδηγό, αυτού του είδους τα «απόβλητα» αναφέρονται ως λιγνινοκυτταρική βιομάζα (δασικά υπολείμματα), στα κεφάλαια 01-01, 02-01, 03-01, και 05-01, ως ποώδη βιομάζα (γεωργικά απόβλητα) στα κεφάλαια 01-02, 02-02, 03-02, και 05-02, και ως βιοαποικοδομήσιμη βιομάζα (απόβλητα αλιείας και άλλες βιομηχανίες τροφίμων) στα κεφάλαια 01-03, 02-03, 03-03, και Τα αστικά στερεά απόβλητα και τα οικιακά απόβλητα, καθώς και κάποια άλλα ρεύματα αποβλήτων όπως τα οικοδομικά, εξετάζονται στα κεφάλαια 01-04, το παρόν κεφάλαιο, 03-04, και : Οικοδομικά απόβλητα Tα ποσά των αποβλήτων από δομικά έργα και κατεδαφίσεις εξαρτώνται σημαντικά από την συνολική δραστηριότητα του κατασκευαστικού τομέα, ο οποίος με την σειρά του εξαρτάται από την γενική οικονομική δραστηριότητα. Ως εκ τούτου, αυτό το ρεύμα δεν μπορεί να θεωρηθεί μια σταθερή πηγή βιομάζας, η οποία να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο βάσης. Ωστόσο, τα ποσά που μπορεί να ανακτηθούν είναι σημαντικά. Από έρευνα που διεξήγαγε το 2009 η AvfallSverige αποκάλυψε ότι κατά το 2004, παράχθηκαν περίπου τόνοι ξύλου από τον σουηδικό οικοδομικό τομέα. Το 2006, το αντίστοιχο ποσό ήταν μόλις τόνοι.

6 Κεφάλαιο σελ. 6 Δυστυχώς, δεν υπάρχουν κοινά στατιστικά στοιχεία διαθέσιμα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, λόγω έλλειψης συστηματικών εκθέσεων και επομένως τα δεδομένα από τα διάφορα κράτη δεν είναι άμεσα συγκρίσιμα. Ωστόσο, η φιλοδοξία (αποσπάσματα από την οδηγία πλαίσιο για τα απόβλητα) είναι ότι «μέχρι το 2020, η προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση και ανάκτηση άλλων υλικών, συμπεριλαμβανομένων των εργασιών επίχωσης όπου γίνεται χρήση αποβλήτων για την υποκατάσταση άλλων υλικών, μη επικίνδυνων οικοδομικών αποβλήτων, εκτός από υλικά που προκύπτουν φυσικά και ανήκουν στην κατηγορία του καταλόγου των αποβλήτων, πρέπει να αυξηθεί σε τουλάχιστον 70% κατά βάρος...». Αυτό σημαίνει ότι για αξιόπιστα και συγκρίσιμα στατιστικά στοιχεία πρέπει να γίνει υποχρεωτική η συστηματική δημιουργία στατιστικών εκθέσεων, γεγονός το οποίο θα αναδείξει τους πιθανούς πόρους. Οι τύποι του υλικού που είναι διαθέσιμοι από τον οικοδομικό τομέα είναι για παράδειγμα η ξυλεία καλουπώματος. Κάποια μέρη από αυτή την ξυλεία θα είναι εμποτισμένα με ουσίες για την καθυστέρηση της σήψης και κάποια άλλα θα είναι βαμμένα, αλλά τα υπόλοιπα καθαρά μέρη μπορούν να χρησιμεύσουν ως ένα καθαρό βιοκαύσιμο : Άλλοι τομείς Οι άλλοι βιομηχανικοί τομείς εξαιρουμένων του αγροτικού και δασικού τομέα, της βιομηχανίας τροφίμων και της οικοδομής - που παράγουν κλάσματα στερεών καυσίμων είναι κυρίως ο τομέας των υπηρεσιών, που παράγει απόβλητα με βάση το χαρτί, και ο κατασκευαστικός τομέας εν γένει, που παράγει κυρίως απόβλητα στην μορφή χρησιμοποιημένου ξύλου και παλετών. Και σε αυτούς τους τομείς δεν υπάρχουν αξιόπιστες στατιστικές της ΕΕ. Η προαναφερθείσα Σουηδική μελέτη έδειξε ότι η κατασκευαστική βιομηχανία παράγει περίπου kg απόβλητων ξύλων ανά εργαζόμενο και έτος. Η παραγωγή μη μεταλλικών και ορυκτών προϊόντων παράγει περίπου kg απόβλητων ξύλων ανά εργαζόμενο και έτος. Αυτοί οι αριθμοί βασίζονται μόνο σε περιορισμένες στατιστικές και αντικατοπτρίζουν την Σουηδική πραγματικότητα, αλλά δείχνουν ότι οι ξύλινες συσκευασίες και οι παλέτες, μπορούν να αποτελέσουν σημαντικές ποσότητες καθαρού απόβλητου από ξύλο που «παράγονται» σε συχνά αγνοημένους τομείς της βιομηχανίας : Θέματα σχεδιασμού και καλά παραδείγματα Ο σχεδιασμός για αυξημένη ενεργειακή χρήση κλασμάτων αποβλήτων ενέχει μια βασική αντίφαση: Από τη μια, η συνολική ποσότητα αποβλήτων που παράγεται από την κοινωνία και τα νοικοκυριά πηγαίνει χέρι-χέρι με την οικονομική ανάπτυξη, αλλά από την άλλη μια βιώσιμη, μακροπρόθεσμη ανάπτυξη πρέπει να βασίζεται σε μια πιο αποδοτική διαχείριση υλικών από τη σημερινή. Η «ιεράρχηση των αποβλήτων» παρουσιάζει σε πέντε απλά στάδια ποια πρέπει να είναι πάντα η βάση της διαχείρισης των αποβλήτων:

7 Κεφάλαιο σελ Η κυριότερη προτεραιότητα είναι η λήψη μέτρων για τη μείωση των συνολικών αποβλήτων που παράγονται στα νοικοκυριά, τη βιομηχανία και το δημόσιο τομέα. 2. Η δεύτερη προτεραιότητα είναι η λήψη ενεργών μέτρων για την επαναχρησιμοποίηση παραπροϊόντων, είτε για την αρχική τους χρήση είτε για νέους σκοπούς. 3. Το τρίτο βήμα σε περίπτωση που δεν είναι εφαρμόσιμα τα δυο προηγούμενα είναι η ανάκτηση του υλικού, με κομποστοποίηση ή με χώνευση. 4. Εάν καμία από τις παραπάνω περιπτώσεις δεν είναι βιώσιμη, τότε η ενεργειακή αξιοποίηση σε μονάδες ΣΗΘ αποτελεί την κύρια εναλλακτική. 5. Εάν κανέναν από τα παραπάνω δεν είναι εφαρμόσιμα, τότε το απόβλητο απορρίπτεται σε έναν χώρο ταφής (χωματερή). Η συνέπεια της ιεράρχησης των αποβλήτων είναι ότι ο τοπικός σχεδιασμός πρέπει να προσπαθεί ενεργά να μειώσει τις συνολικές ποσότητες αποβλήτων που είναι διαθέσιμες προς αποτέφρωση. Ταυτόχρονα, το κλάσμα που όντως αποτεφρώνεται πρέπει να είναι όσο πιο καθαρό γίνεται. Αυτό απαιτεί την ενεργή συμμετοχή των νοικοκυριών και το σύστημα συλλογής απορριμμάτων πρέπει να είναι σχεδιασμένο ώστε να βοηθάει τα νοικοκυριά να διαχωρίζουν τα ξεχωριστά κλάσματα στα πλαίσια της ιεράρχησης αποβλήτων. Όπως αναφέρθηκε στην τελευταία παράγραφο του Κεφαλαίου 01-04, τα πλαστικά, βαμμένα ή εμποτισμένα ξύλα και κάθε ηλεκτρονικό ή ηλεκτρικό απόβλητο πρέπει να είναι αυστηρά εκτός του κλάσματος που προορίζεται για ενεργειακή ανάκτηση. Ακόμα κι έτσι πάντως, το συνολικό δυναμικό ανέρχεται σε τουλάχιστον 100 kg ξηρού και καθαρού καυσίμου ανά άτομο και χρονιά περίπου 0,5 MWh τα οποία αθροίζουν σε σημαντικές ποσότητες ενέργειας σε περιφερειακό επίπεδο. Καλά παραδείγματα και πρακτικές μπορούν να βρεθούν στην ιστοσελίδα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος: