Βιώσιμη διαχείριση των απορριμμάτων: Μία ολοκληρωμένη αποκεντρωμένη προσέγγιση

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ TOMEAΣ ΧΗΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΜΟΝΑΔΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Βιώσιμη διαχείριση των απορριμμάτων: Μία ολοκληρωμένη αποκεντρωμένη προσέγγιση ΜΑΡΙΑ ΛΟΪΖΙΔΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΜΠ Αθήνα, Πέμπτη 13 Δεκεμβρίου 2012

2 Η ολοκληρωμένη διαχείριση των αποβλήτων πρέπει να ενσωματώνει πρακτικές και μέτρα που προωθούν την αειφόρο ανάπτυξη σε Εθνικό, Περιφερειακό αλλά και τοπικό επίπεδο. Η προϋπόθεση αυτή θεωρείται απαραίτητη δεδομένου ότι η αειφόρος ανάπτυξη στηρίζεται σε τρεις επιμέρους συνιστώσες, οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική, οι οποίες πρέπει να εξετάζονται ταυτόχρονα και ισόρροπα. Οι Δήμοι, στο πλαίσιο εφαρμογής των προβλεπομένων της Ευρωπαϊκής και Εθνικής νομοθεσίας θα πρέπει να αναπτύξουν και να υλοποιήσουν ένα ολοκληρωμένο σχεδιασμό για τη διαχείριση των στερεών και κυρίως των οργανικών αποβλήτων. Ο σχεδιασμός αυτός θα πρέπει να έχει μακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα, θα παρέχει μόνιμες και βιώσιμες λύσεις και θα εξασφαλίζει την προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας, με παράλληλη κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη. 2

3 Η Πυραμίδα Ιεράρχησης Στόχων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων σύμφωνα με την Οδηγία 2008/98/ΕΚ (Άρθρο 4, 1) Πρόληψη και Ελαχιστοποίηση Μείωση ποσότητας απορριμμάτων Μείωση αρνητικών επιπτώσεων των παραγόμενων αποβλήτων Επαναχρησιμοποίηση Χρησιμοποίηση εκ νέου των αποβλήτων για τον ίδιο σκοπό για τον οποίο σχεδιάστηκαν Ανακύκλωση Μετατροπή των αποβλήτων εκ νέου σε προϊόντα ή υλικά ή ουσίες Άλλου είδους ανάκτηση (π.χ. ενεργειακή) Πρόληψη Ελαχιστοποίηση Επαναχρησιμοποίηση Ανακύκλωση Ανάκτηση Ενέργειας Τελική Διάθεση Ασφαλής τελική διάθεση 3

4 Κατανομή των μεθόδων διαχείρισης ΑΣΑ στην ΕΕ 27 για το έτος

5 Στην Ελλάδα σήμερα παράγονται περίπου 5,5 εκατομμύρια τόνοι αστικών στερεών αποβλήτων (ΑΣΑ) το έτος. Στην Αττική παράγονται περίπου το 37% ήτοι περίπου 2 εκατομμύρια τόνοι το έτος). Ο μέσος συντελεστής παραγωγής απορριμμάτων σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Eurostat κατά το 2009 ήταν 458 κιλά/κάτοικο. Η μέση ποιοτική σύσταση των ΑΣΑ, εκτιμάται ως εξής: Ρεύμα Αποβλήτων Ποσοστό κ.β. (%) Τροφικά υπολείμματα (οργανικά) 40 Χαρτί - χαρτόνι 29 Πλαστικά 14 Μέταλλα 3 Γυαλί 3 Απόβλητα από κήπους και πάρκα 2 Υπόλοιπα 9 ΣΥΝΟΛΟ 100 Το ποσοστό των συσκευασιών κυμαίνεται ανάλογα με την περιοχή από 20% - 25% 5

6 Η Ελλάδα αντιμετωπίζει ένα αρκετά σοβαρό πρόβλημα με τη διαχείριση των ΑΣΑ διότι δεν έχουν γίνει βασικές μονάδες επεξεργασίας, και η διαχείριση των απορριμμάτων στηρίζεται στην ταφή (όπου σε ορισμένες περιπτώσεις είναι και ανεξέλεγκτη). Συνολικά έχουν κατασκευαστεί μόνο πέντε μονάδες επεξεργασίας ΑΣΑ: 3 μονάδες Μηχανικής Διαλογής και Κομποστοποίησης (Άνω Λιόσια, Χανιά, Καλαμάτα*) 1 μονάδα βιοσταθεροποίησης στην Κεφαλονιά 1 μονάδα βιολογικής ξήρανσης στο Ηράκλειο Κρήτης. *Η μονάδα στην Καλαμάτα έχει αναστείλει επ αόριστον τη λειτουργία της λόγω λειτουργικών και άλλων προβλημάτων. Στον τομέα της ανακύκλωσης στην παρούσα φάση λειτουργούν περίπου 25 κέντρα διαλογής ανακυκλώσιμων υλικών (ΚΔΑΥ). Ο τομέας αυτός παρουσιάζει δυσκολίες κυρίως λόγω των προβλημάτων που αντιμετωπίζονται κατά τη διαλογή στην πηγή 6

7 Όλα τα παραπάνω έχουν ως αποτέλεσμα η Ελλάδα, εν μέσω οικονομικής ύφεσης, να προσπαθεί με κάθε τρόπο να αποφύγει βαριά πρόστιμα: για την λειτουργία παράνομων χωματερών*, και για την μη εκτροπή οργανικών (και εν γένει ανεπεξέργαστων αποβλήτων) από τους χώρους υγειονομικής ταφής (ΧΥΤ). *Το 2011 στην Ελλάδα είχαν καταγραφεί 395 ΧΑΔΑ (σύνολο ενεργών & ανενεργών) Πηγή: ΥΠΕΚΑ,

8 Α. Στόχοι Εκτροπής Βιοαποδομίσημων Αστικών Αποβλήτων (ΒΑΑ) από τους ΧΥΤΑ/Υ. Οι στόχοι που θέτει η ΚΥΑ 50910/2727/2003 είναι: Μέχρι την 16 Ιουλίου του 2010, τα ΒΑΑ που προορίζονταν για ΧΥΤΑ/Υ έπρεπε να μειωθούν στο 75% της συνολικής κατά βάρος ποσότητας των ΒΑΑ που είχαν παραχθεί το Μέχρι την 16 Ιουλίου του 2013, να μειωθούν στο 50% της συνολικής κατά βάρος ποσότητας. Μέχρι την 16 Ιουλίου του 2020, να μειωθούν στο 35% της συνολικής κατά βάρος ποσότητας. Επισημαίνεται ότι τα ΒΑΑ θεωρούνται τα οργανικά υπολείμματα κουζίνας, τα πράσινα απόβλητα κήπων και το χαρτί. 8

9 Β. Στόχοι Ανακύκλωσης Συσκευασιών Οι στόχοι που θέτουν οι Ν. 2939/2001 και ΥΑ 9268/469/2007 είναι: Έως στους 31 Δεκεμβρίου 2011 πρέπει να έχει επιτευχθεί: (στόχοι εν ισχύ) Αξιοποίηση ή αποτέφρωση με ανάκτηση ενέργειας συσκευασιών τουλάχιστον το 60 % κατά βάρος των αποβλήτων συσκευασίας Ανακύκλωση συσκευασιών να είναι μεταξύ 55% τουλάχιστον και 80% το πολύ κατά βάρος του συνόλου των αποβλήτων συσκευασίας, με επίτευξη συγκεκριμένων ελάχιστων στόχων ανά υλικό. 9

10 Γ. Οδηγία για τα απόβλητα (2008/98/ΕΚ) και Νόμος 4042/2012 Εδραίωση της ξεχωριστής συλλογής χαρτιού, γυαλιού, πλαστικού και μετάλλου τουλάχιστον μέχρι το Ανακύκλωση 50% των ΑΣΑ ή μέρος αυτών μέχρι το 2020 (χαρτιού, γυαλιού, πλαστικού και μετάλλου τουλάχιστον) Προσοχή: το ποσοστό δεν αναφέρεται στις συσκευασίες αλλά στο σύνολο των ανακυκλώσιμων υλικών. Εισαγωγή του όρου «βιοαπόβλητα» (βιοαποδομήσιμα απόβλητα κήπων & πάρκων, τα απορρίμματα τροφών και μαγειρείων από σπίτια, εστιατόρια κ.λπ) Τίθεται έως το 2015, ποσοστό χωριστής συλλογής των βιολογικών αποβλήτων κατ ελάχιστον 5% του συνολικού βάρους των παραγόμενων βιολογικών αποβλήτων, και έως το 2020, ποσοστό χωριστής συλλογής κατ ελάχιστον 10%. 10

11 Από όλα τα προαναφερθέντα, καθίσταται σαφής η αναγκαιότητα άμεσης συμμόρφωσης με τις ανωτέρω νομοθετικές διατάξεις. Για κάθε Δήμο θα πρέπει να διαμορφωθεί ένας ολοκληρωμένος σχεδιασμός ο οποίος θα πρέπει να: οδηγεί στην εδραίωση συστημάτων Διαλογής στην Πηγή. εδραιώνει μια κοινωνία ανακύκλωσης, βάσει των νέων στόχων που θέτει η Οδηγία 98/2008 και του Νόμου 4042/2012 οδηγεί στην κάλυψη όλων των θεσμοθετημένων στόχων των αποβλήτων συσκευασίας και εκτροπής βιοαποδομήσιμων αποβλήτων όσο το δυνατόν γρηγορότερα με σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος αλλά ταυτόχρονα και την αποφυγή προστίμων που αναμένεται να μετακυλήσουν στους Δήμους (35 ευρώ ανά τόνο το 2014 και επιπλέον 5 ευρώ ανά τόνο το έτος έως το ποσό των 60 ευρώ βάσει του Νόμου 4042/2012) 11

12 Παραγωγή ΑΣΑ Διαλογή στην πηγή Σύμμεικτα ΑΣΑ Θερμική Επεξεργασία Μηχανική Διαλογή (Βιο)Ξήρανση Οργανικό Κλάσμα Χαρτί Πλαστικά Μέταλλα Γυαλί Αερόβια ή/και Αναερόβια Επεξεργασία Παραγωγή Βιομάζας/Βιοκαυσίμου RDF Δευτερογενές Καύσιμο Μηχανική Διαλογή Οργανικό Πλαστικό Χαρτί SRF Δευτορεγενές Καύσιμο Μέταλλα Γυαλί 12

13 Τα συστήματα ΔσΠ θα πρέπει να βασίζονται στους εξής 2 άξονες: Στη στοχευμένη Διαλογή στην Πηγή του οργανικού κλάσματος. Η ΔσΠ θα οδηγήσει σε παραγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας, και θα πρέπει να εδραιωθεί καταρχάς σε περιοχές όπου υπάρχει σημαντικός αριθμός εστιατορίων, ξενοδοχείων κλπ, και αφετέρου στο σύνολο των πολιτών του Δήμου. Έτσι διευκολύνεται και η αξιοποίηση των υπόλοιπων αποβλήτων, αφού με τη ΔσΠ διαχωρίζονται από τα υπόλοιπα ΑΣΑ τα οργανικά που χαρακτηρίζονται από υψηλή υγρασία. Στην εδραίωση και επέκταση συστημάτων ΔσΠ αποβλήτων συσκευασιών και άλλων υλικών (πχ έντυπου χαρτιού) σε ποσοστό τουλάχιστον 60% (βάσει της κείμενης νομοθεσίας) 13

14 Α. Χωριστή συλλογή οργανικού Συλλογή με τη Μέθοδο Πόρτα Πόρτα Συλλογή με Κάδους ανά Ομάδες Κατοικιών Συγκέντρωση Κέντρα Συλλογής Συνδυασμός των παραπάνω σχημάτων Συλλογή από Ειδικές Κατηγορίες Πηγών Προέλευσης Συλλογή από Ειδικές Πληθυσμιακές Ομάδες (π.χ σχολεία, αεροδρόμια) Β. Επεξεργασία προδιαλεγμένων οργανικών αποβλήτων Αερόβια διεργασία (Κομποστοποίηση) Αναερόβια επεξεργασία Ξήρανση 14

15 Athens Biowaste: Η πρώτη πιλοτική διαλογή στην πηγή των βιοαποβλήτων σε επιλεγμένες περιοχές των Δήμων Αθηναίων και Κηφισιάς και την επεξεργασία αυτών στη Μονάδα Μηχανικής και Βιολογικής Επεξεργασίας (ΕΜΑΚ) του ΕΔΣΝΑ για την παραγωγή κόμποστ υψηλής ποιότητας. Στόχος Οι βιώσιμες μέθοδοι διαχείρισης των βιοαποβλήτων Σε όλα τα νοικοκυριά θα διανεμηθούν: Μικροί κάδοι κουζίνας 7-10 lt Βιοδιασπώμενες & Κομποστοποιήσιμες σακούλες Η συλλογή θα γίνεται μέσω Ατομικών Κάδων είτε Κεντρικών Κάδων, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής. 15

16 Οικιακή Κομποστοποίηση Κομποστοποίηση σε μικρές κοινότητες Κεντρικές Μονάδες Κομποστοποίησης 16

17 Διαλογή οργανικού κλάσματος στο σπίτι πηγή (0.5 κιλό/άτομο/ημέρα) 17

18 Διαλογή οργανικού στο σπίτι-πηγή Χωρητικότητα 2-10 τόνοι Παράλληλα συστήματα για μεγαλύτερη χωρητικότητα 18

19 Οικιακός Ξηραντήρας Ξήρανση οικιακών τροφικών υπολειμμάτων Δεν εκλύει δυσάρεστες οσμές Μείωση της μάζας και του όγκου μεγαλύτερη από 85% κ.β. και 60% κ.ο. αντίστοιχα Μείωση δρομολογίων αποκομιδής >30%. Χρήση βιομάζας για παραγωγή προϊόντων προστιθέμενης αξίας (π.χ. βιοκαυσίμων & πράσινης ενέργειας) % ,9 20 8,1 0 Αρχική Τελική Μάζα (%) Αρχικός Τελικός Όγκος (%) 19

20 Πρώτη ύλη: διατροφικά υπολείμματα & πράσινα απορρίμματα Το παραγόμενο βιοαέριο (1 στάδιο με ξηρή μέθοδο): Ηλεκτρική ενέργεια: λειτουργία της μονάδας - 10 έως 15% CHP και παροχή στο δίκτυο 85 έως 90% Θερμική ενέργεια: παροχή σε παρακείμενες εγκαταστάσεις Παρέχεται στο δίκτυο φυσικού αερίου Αναβάθμιση (96% CH 4 ) για την παραγωγή αερίου καυσίμου σε μηχανές εσωτερικής καύσης Χωρητικότητα 14,000 τόνοι/έτος Οργανικό Υλικό Πράσινα απορρίμματα: 10,500 τόνοι/έτος Διατροφικά υπολείμματα: 3,300 τόνοι/έτος Προϊόντα Ποσότητες Μονάδες Βιοαέριο (60% CH 4 ) 87.0 m 3 /tn Ηλεκτρική Ενέργεια 87.0 kwh/tn Θερμότητα 94.2 kwh/tn Φυσικό Αέριο 16.8 m 3 /tn Αέριο Καύσιμο 29.0 m 3 /tn Κόμποστ kg/tn Υγρό υλικό kg/tn 20

21 Κύριος στόχος του έργου είναι η ανάπτυξη μιας καινοτόμου μεθόδου παραγωγής βιοαιθανόλης από βιοαπόβλητα με στόχο την αύξηση της προσπάθειας της Ελλάδος και της Ευρώπης στον τομέα της διαχείρισης των βιολογικών αποβλήτων με αειφορικό τρόπο. Βιοαπόβλητα Στο πλαίσιο του προγράμματος, θα σχεδιαστεί, αναπτυχθεί, βελτιστοποιηθεί και να λειτουργήσει πιλοτικά μια μονάδα, η οποία θα έχει την δυνατότητα μετατροπής υψηλού ποσοστού των βιοαποβλήτων σε δεύτερης γενιάς βιοαιθανόλη. Αιθανόλη 21

22 Οικιακός Ανακυκλωτής Στόχος του έργου είναι η προώθηση της βιώσιμης διαχείρισης των απορριμμάτων που παράγονται στο σπίτι, μέσα από τη συσχέτιση των καθημερινών δραστηριοτήτων των νοικοκυριών με πρακτικές ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης. Με την λειτουργία του οικολογικού «οικιακού ανακυκλωτή» θα επιτευχθεί: Καλύτερη διαλογή των υλικών που μπορούν να ανακυκλωθούν Επίτευξη υψηλότερων ποσοστών ανακύκλωσης στο σπίτι Μείωση του κόστους διαχείρισης των απορριμμάτων Μείωση των μεταφορών προς τις κεντρικές μονάδες επεξεργασίας Μείωση του όγκου των απορριμμάτων που εναποτίθενται σε χωματερές ENV/GR/

23 ISWM-TINOS : Κύριος στόχος του έργου είναι η ανάπτυξη ενός Ολοκληρωμένου Σχεδίου Διαχείρισης των Στερεών Αποβλήτων για την Τήνο, σε συμφωνία με την Οδηγία Πλαίσιο για τα Απόβλητα 2008/98/ΕΕ και το Νόμο 4042/2012. Προβλέπεται η οργάνωση ξεχωριστής συλλογής των ανακυκλώσιμων υλικών (χαρτί, πλαστικό, γυαλί και μέταλλο) καθώς και η ξεχωριστή συλλογή των βιοαποβλήτων και η μετέπειτα αερόβια βιολογική επεξεργασία τους με κομποστοποίηση στην Τήνο. Παράλληλα, θα διερευνηθεί η δυνατότητα αναερόβιας επεξεργασίας «συνθετικού» δείγματος οργανικών αποβλήτων 23

24 Παράδειγμα Δήμου με περίπου κατοίκους και μέση παραγωγή ΑΣΑ το 2011 περίπου στους τν (περίπου τν το 2020). Παραγωγή αποβλήτων: Έτος ΑΣΑ, τν Βιοαπόβλητα, τν (~42% των ΑΣΑ) Απόβλητα Ανακυκλωσίμων, τν (~50% των ΑΣΑ) (από τα οποία είναι συσκευασίες) (από τα οποία είναι συσκευασίες) Ελάχιστες απαιτήσεις νομοθεσίας: Για τα βιοαπόβλητα: τουλάχιστον 10% χωριστή συλλογή & επεξεργασία προτείνεται ποσοστό 30%. Για τα ανακυκλώσιμα: τουλάχιστον 60% ανακύκλωση για τις συσκευασίες και τουλάχιστον 50% ανακύκλωση τα υπόλοιπα ανακυκλώσιμα. (Μέσος όρος: 55%)

25 Ακολούθως υπολογίζονται οι μελλοντικές ποσότητες ανά ρεύμα ΑΣΑ για το έτος 2020, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της νομοθεσίας όπως παρουσιάστηκαν, και με άξονα την σταδιακή μείωση των σύμμεικτων αποβλήτων. Έτος Βιοαπόβλητα, τν Απόβλητα ανακυκλωσίμων, τν (συμπεριλαμβανομένων των αποβλήτων συσκευασιών) Σύμμεικτα ΑΣΑ, τν 2020 ~ ~ ~ Τα βιοαπόβλητα και τα ανακυκλώσιμα πρέπει να προδιαλέγονται με συστήματα ΔσΠ, έτσι ώστε οι ποσότητες των σύμμεικτων ΑΣΑ σταδιακά να ελαττώνονται περεταίρω για να: Μειωθούν οι μεταφορές προς τις κεντρικές μονάδες επεξεργασίας. Μειωθεί το κόστος ταφής που θα πληρώνει ο Δήμος στις μονάδες αυτές. 25

26 Τα απορρίμματα πρέπει να θεωρηθούν υλικά τα οποία στο μεγαλύτερο ποσοστό τους μπορούν να αξιοποιηθούν. Τα βιοαπόβλητα κατά μέσο όρο αποτελούν το 40% των παραγόμενων ΑΣΑ και κατά κύριο λόγο μπορούν να επεξεργαστούν με: αερόβια διαδικασία (κομποστοποίηση) αναερόβια χώνευση ξήρανση και περεταίρω αξιοποίηση (π.χ. βιοκαύσιμα & πράσινη ενέργεια) Πρέπει να ενισχυθεί η αξιοποίηση των βιοαποβλήτων σε τοπικό επίπεδο, δίνοντας κίνητρα στους Δήμους για την δημιουργία πολλών μικρών αποκεντρωμένων χώρων επεξεργασίας. Έτσι θα μειωθούν και οι πολυδάπανες μεταφορές. Πρέπει να προχωρήσουν άμεσα οι βιώσιμες λύσεις έτσι ώστε να αποφευχθούν μελλοντικά αδιέξοδα αλλά και πρόστιμα τα οποία αναμένεται να μετακυλήσουν στους Δήμους, και από εκεί στους Δημότες. 26

27 Τηλ: Φαξ: