ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2012 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ

Transcript

1 ΘΕΜΑ Α1 ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ - ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2012 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ α. Φεντερασιόν : Σχολικό βιβλίο σ. 46 «Η κατάσταση αυτή. εργατικής ιδεολογίας στη χώρα». β. Πεδινοί : Σχολικό βιβλίο σ. 77 «Μέσα στην εθνοσυνέλευση. Μικροκαλλιεργητές» και «Ο λαός συμμετείχε ενεργά στη συγκρότηση της παράταξης των πεδινών». γ. Εθνικό Κόμμα : Σχολικό βιβλίο σ. 92 «Το Εθνικό Κόμμα. οι Βενιζελικοί». ΘΕΜΑ Α2 α. Λάθος β. Σωστό γ. Σωστό δ. Σωστό ε. Λάθος ΘΕΜΑ Β1 Σχολικό βιβλίο σ «Το κίνημα του Θερίσου δεν πέτυχε πλήρως τους στόχους του.. της οριστικής του επίλυσης» ΘΕΜΑ Β2 Σχολικό βιβλίο σ. 52 «Η Ελλάδα του μεσοπολέμου.. που έχασαν μέσα στην καταστροφή». (Όλο το κεφ. 6: Η ελληνική οικονομία την περίοδο του μεσοπολέμου).

2 ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ ΘΕΜΑ Γ1 α. Η επανάσταση της 3 ης Σεπτεμβρίου 1843 έδρασε καταλυτικά στη διαμόρφωση των πολιτικών πραγμάτων. Η δυναμική παρουσία των κομμάτων στην πολιτική ζωή της χώρας αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι οι τρεις ηγέτες τους διηύθυναν τις εργασίες της Εθνοσυνέλευσης κατά το Οι ηγέτες αυτοί κατόρθωσαν να αποφύγουν τις ακραίες θέσεις, να επιβληθούν στις ριζοσπαστικές ομάδες των κομμάτων τους και να πάρουν από κοινού αποφάσεις για τις συνταγματικές ρυθμίσεις. Οι κομματικές παρατάξεις συμφώνησαν στην ανάγκη να κατοχυρωθούν συνταγματικά ορισμένα θεμελιώδη δικαιώματα : η ισότητα απέναντι στο νόμο, η απαγόρευση της δουλείας, το απαραβίαστο του οικογενειακού ασύλου, η ελευθερία γνώμης και τύπου, η προστασία της ιδιοκτησίας, η δωρεάν εκπαίδευση. Όλοι οι αντιπρόσωποι συνειδητοποίησαν ότι υπήρχαν αξίες και δικαιώματα που έπρεπε να προστατευτούν από την αυθαιρεσία της κρατικής εξουσίας. Μια αδυναμία ήταν το ότι δεν κατοχυρώθηκε συνταγματικά το δικαίωμα του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι, πράγμα που μπορούσε να φέρει εμπόδια στη συγκρότηση των κομματικών μηχανισμών. [ Από τα παραθέματα δεν υπάρχουν στοιχεία για τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών]. β. Με άλλες διατάξεις κατοχυρώνονταν, με ελάχιστους περιορισμούς το δικαίωμα της άμεσης και μυστικής καθολικής ψηφοφορίας για τους άνδρες, ρύθμιση που αποτελούσε παγκόσμια πρωτοπορία. Επεξηγηματικά είναι αναγκαίο να επισημανθούν οι προϋποθέσεις του δικαιώματος του εκλέγειν όπως καταγράφονται στην α πηγή. Ειδικότερα, δικαίωμα ψήφου δινόταν σε όλους τους άνδρες άνω των 25 ετών που πληρούσαν συγκεκριμένα κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια. Όσοι κατείχαν κάποια ιδιοκτησία μέσα στα όρια της εκλογικής τους περιφέρειας ή ασκούσαν εντός των ορίων αυτής κάποιο επάγγελμα ή «ανεξάρτητον επιτήδευμα» αποκτούσαν αυτομάτως εκλογικά δικαιώματα. Εξαιρούνταν εκείνοι που ήταν υπόδικοί για κακουργηματικές πράξεις, όσοι είχαν στερηθεί τα πολιτικά τους δικαιώματα λόγω καταδικαστικών αποφάσεων καθώς και οι πολίτες των οποίων η ακίνητη ή κινητή περιουσία είχε δημευθεί. Επίσης με το Σύνταγμα του 1844 οριζόταν η εκλογική διαδικασία, σύμφωνα με την οποία οι εκλογείς μπορούσαν να δώσουν θετική ψήφο σε όσους υποψήφιους ήθελαν, συμπληρώνοντας ψηφοδέλτια, ακόμη και διαφορετικών συνδυασμών. Πέρα από όσα σημειώθηκαν είναι σημαντικό να τονιστεί και με βάση τα δεδομένα του α κειμένου ότι ο

3 εκλογικός νόμος καθιέρωνε την εκλογή των βουλευτών με πλειοψηφικό σύστημα δύο γύρων. γ. Στο σύνταγμα καθορίστηκαν και οι βασιλικές εξουσίες. Μεταξύ των σπουδαιότερων ήταν η συμμετοχή στην άσκηση της νομοθετικής εξουσίας. Σύμφωνα με το γ παράθεμα το άρθρο 15 του Συντάγματος όριζε ότι η νομοθετική εξουσία ασκούνταν από τον βασιλιά, τη Βουλή και τη Γερουσία. Όπως όμως τονίζει και η β πηγή, στο πλαίσιο της καθιέρωσης της διάκρισης των εξουσιών, η νομοθετική πρωτοβουλία και η κύρωση νόμων ανήκε στον βασιλιά. Επιπροσθέτως ο μονάρχης συμμετείχε και στην εκτελεστική εξουσία μέσω των διοριζόμενων από αυτόν υπεύθυνων υπουργών. Αναφορικά με την δικαστική εξουσία, το γ παράθεμα επισημαίνει ότι ενώ ενεργούνταν από τα δικαστήρια οι δικαστικές αποφάσεις εκτελούνταν στο όνομα του μονάρχη. Είναι χαρακτηριστικό ότι η δικαιοσύνη πήγαζε από τον βασιλιά. Επιπλέον, ο βασιλιάς ήταν αρχηγός του κράτους και του στρατού. Η συγκεκριμένη άποψη μπορεί να ενισχυθεί με σχετική παραπομπή σε ανάλογες πληροφορίες του κειμένου β. Πραγματικά, ο βασιλιάς δεν ήταν μόνο ο «ανώτατος άρχοντας» και ο «αρχηγός του κράτους». Ήταν ουσιαστικά το ανώτατο και κυρίαρχο όργανο του κράτους καθώς αποδεχόταν μόνο τους περιορισμούς που επέβαλε ρητώς το Σύνταγμα. Ο μοναρχικός χαρακτήρας της εξουσίας διαφαίνεται και από το γεγονός ότι με το Σύνταγμα του 1844 αναγνωρίζονταν το πρόσωπο του βασιλιά ως «ιερό» και «απαραβίαστο». Ωστόσο η μοναρχία περιορίζονταν μέσα στα όρια που η ίδια έθετε με το Σύνταγμα. Με άλλες διατάξεις προβλεπόταν και η ύπαρξη βουλής η οποία όπως όριζε το άρθρο 59 - αποτελούνταν από τους βουλευτές που είχαν εκλεγεί με βάση τον εκλογικό νόμο περί του δικαιώματος του εκλέγεσθαι και Γερουσίας. Οι γερουσιαστές θα διορίζονταν από τον βασιλιά και θα διατηρούσαν το αξίωμα τους ισόβια. Το γεγονός ότι η διάλυση της Βουλής και ο διορισμός των μελών της γερουσίας χωρίς περιορισμούς γίνονταν από τον μονάρχη αποδεικνύει την συγκέντρωση των εξουσιών στο πρόσωπο του βασιλιά. Συνταγματική πρόβλεψη για τα κόμματα δεν υπήρξε. Ο κανονισμός της Βουλής προέβλεπε ότι η σύνθεση των κοινοβουλευτικών επιτροπών θα γινόταν με κλήρωση. Αυτό αναγκαστικά οδηγούσε τις παρατάξεις σε διαβουλεύσεις και, ορισμένες φορές, σε συναίνεση. ΘΕΜΑ Δ1 Η ελληνική κυβέρνηση, μπροστά στο τεράστιο έργο της περίθαλψης και αποκατάστασης των προσφύγων που έπρεπε να αναλάβει, ζήτησε την

4 βοήθεια της Κοινωνίας των Εθνών(ΚΤΕ). Με πρωτοβουλία της ΚΤΕ, το Σεπτέμβριο του 1923 ιδρύθηκε ένας αυτόνομος οργανισμός με πλήρη νομική υπόσταση, η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων(ΕΑΠ), με έδρα την Αθήνα. Βασική αποστολή της ήταν να εξασφαλίσει στους πρόσφυγες παραγωγική απασχόληση και οριστική στέγαση. Για την αποκατάσταση των προσφύγων η ΕΑΠ έλαβε υπόψη της κυρίως τις αντικειμενικές συνθήκες. Η ΕΑΠ διέκρινε την αποκατάσταση των προσφύγων σε αγροτική (παροχή στέγης και κλήρου στην ύπαιθρο) και αστική (παροχή στέγης στις πόλεις). Μολονότι οι περισσότεροι πρόσφυγες ασκούσαν στην πατρίδα τους «αστικά» επαγγέλματα (σχετικά με το εμπόριο, τη βιοτεχνία βιομηχανία κ.τ.λ.), δόθηκε το βάρος στη γεωργία για συγκεκριμένους λόγους καθώς τα ποσά της αποκατάστασης κατανεμήθηκαν δυσανάλογα. Όπως διευκρινίζεται και στο κείμενο, η ΕΑΠ διέθεσε μόνο δύο εκατομμύρια στερλίνες για τα στεγαστικά προγράμματα των πόλεων σε αντίθεση με την ύπαιθρό όπου δαπανήθηκαν 10,5 εκατομμύρια. Αυτό το γεγονός είχε ως αποτέλεσμα να κατηγορηθεί η ΕΑΠ για «προκατάληψη υπέρ των αγροτών». Καταρχήν, υπήρχαν τα μουσουλμανικά κτήματα (κυρίως στη Μακεδονία, αλλά και Κρήτη, τη Λέσβο, τη Λήμνο και αλλού). Η αγροτική αποκατάσταση ήταν ταχύτερη και απαιτούσε μικρότερες δαπάνες ενώ η ελληνική οικονομία βασιζόταν ανέκαθεν στη γεωργική παραγωγή. Τέλος, υπήρχε η πολιτική σκοπιμότητα της αποφυγής κοινωνικών αναταραχών με τη δημιουργία γεωργών μικροϊδιοκτητών αντί εργατικού προλεταριάτου. Όπως σημειώνεται και στο παράθεμα η παραπάνω στόχευση εδράζονταν στους φόβους της ΕΑΠ για ξέσπασμα εσωτερικών ταραχών στα μεγάλα αστικά κέντρα από ενδεχόμενη μαζική εγκατάσταση των προσφύγων σ αυτά. Είναι ενδεικτικό ότι οι πρόσφυγες των πόλεων διεκδικούσαν στο κοινωνικό πεδίο όλο και περισσότερα εκφράζοντας την αγανάκτηση τους μέσω της συλλογικής δράσης(π.χ. διαδηλώσεις). Για την ΕΑΠ, ο υπερπληθυσμός(καθώς διογκώθηκαν τα μεγάλα αστικά κέντρα της Θεσσαλονίκης, της Αθήνας και του Πειραιά) και οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης και υγιεινής στις πόλεις( υψηλή θνησιμότητα λόγω της φυματίωσης και του τύφου) και τις κωμοπόλεις συνιστούσαν τις προϋποθέσεις πιθανής κοινωνικής και πολιτικής έκρηξης. Εξάλλου, δόθηκε προτεραιότητα στην εγκατάσταση των προσφύγων στη Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη καθώς ήταν δυνατόν να χρησιμοποιηθούν τα μουσουλμανικά κτήματα και τα κτήματα των Βουλγάρων μεταναστών(σύμφωνα και με τη συνθήκη του Νεϊγύ). Αυτό θα καθιστούσε τους πρόσφυγες αυτάρκεις σε σύντομο χρονικό διάστημα και θα συντελούσε στην αύξηση της αγροτικής παραγωγής. Επιπλέον, θα καλύπτονταν το δημογραφικό κενό που είχε δημιουργηθεί με την

5 αναχώρηση των Μουσουλμάνων και των Βουλγάρων και τις απώλειες που προκάλεσαν οι συνεχείς πόλεμοι ( ) και έτσι, εποικίζονταν παραμεθόριες περιοχές. Το παράθεμα εστιάζει στους στρατηγικούς λόγους της συγκεκριμένης επιλογής. Η ερήμωση των αγροτικών περιοχών στις βόρειες επαρχίες, ακόμα και μετά την φυγή των μουσουλμάνων ανταλλαξίμων, οδήγησε την ελληνική κυβέρνηση να προωθήσει μία στρατηγική εποικισμού των εδαφών αυτών από αγρότες ώστε να αποτελέσουν το «ανάχωμα» σε πιθανές εδαφικές διεκδικήσεις των Σλάβων στη Βόρεια Ελλάδα. Η ταχύτατη εγκατάσταση τους, από αυτή την άποψη, θεωρήθηκε αναγκαία και άμεση. Συμπληρωματικά σε όσα αναφέρθηκαν λειτουργεί και ο πίνακας ο όποιος παρουσιάζει την κατανομή των προσφύγων ανά γεωγραφικό διαμέρισμα το 1928(απογραφή πληθυσμού). Αναφέρεται ο αριθμός και το ποσοστό των προσφύγων ανά γεωγραφικό διαμέρισμα. Τα στοιχεία του πίνακα είναι ολοκληρωμένα και επαρκούν πιθανόν για την εξαγωγή αξιόπιστων συμπερασμάτων. Παρατηρώντας κανείς τον πίνακα διακρίνει ότι το υψηλότερο ποσοστό προσφύγων εντοπίζεται στη Μακεδονία με 52,2 %. Η επιλογή αυτή αποδεικνύει την προτεραιότητα που δόθηκε στην εγκατάσταση στη Μακεδονία. Το χαμηλό ποσοστό προσφύγων στη Δυτική Θράκη (8,8%) σε σχέση με τη Μακεδονία πιθανόν να οφείλεται στην εξαίρεση από την ανταλλαγή -που συμφωνήθηκε με τη Σύμβαση της Λωζάνης(30 Ιανουαρίου 1923)- των μουσουλμάνων κατοίκων της Δυτικής Θράκης. Ωστόσο το συνολικό ποσοστό της Μακεδονίας και της Δυτικής Θράκης (61 %) είναι σαφώς μεγαλύτερο από εκείνο της Στερεάς Ελλάδας (25,1%) όπου υπήρχαν τα μεγάλα αστικά κέντρα του λεκανοπεδίου της Αττικής(Αθήνα και Πειραιάς) γεγονός που δείχνει την σαφή επιλογή της ΕΑΠ σε σχέση με την αποκατάσταση των προσφύγων.

6 ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 30 ΜΑΪΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1 Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων: α. Φεντερασιόν β. Πεδινοί γ. Εθνικό Κόμμα (Κ. Μαυρομιχάλη). Μονάδες 15 ΘΕΜΑ Α2 Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν γράφοντας στο τετράδιό σας τη λέξη Σωστό ή Λάθος δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση: α. Στον ελληνικό χώρο το πρόβλημα της έγγειας ιδιοκτησίας γνώρισε τις εντάσεις που παρατηρήθηκαν και σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη. β. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Α το 1915 προκάλεσε δύο φορές την παραίτηση της κυβέρνησης Βενιζέλου. γ. Η αστική στέγαση των προσφύγων που κατέφυγαν στην Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή (1922) συνάντησε περισσότερα εμπόδια από την αγροτική. δ. Ο παλαίμαχος κρητικός πολιτικός Ι. Σφακιανάκης κάλεσε τον λαό σε καθολική συμπαράσταση προς τους επαναστάτες του Θερίσου (21 Μαρτίου 1905). ε. Η πολιτική των νεοτουρκικών κυβερνήσεων έναντι των Ελλήνων βρισκόταν σε πλήρη συμφωνία με τις εξαγγελίες του προέδρου των ΗΠΑ Ουίλσον. Μονάδες 10 ΘΕΜΑ Β1

7 Ποιες ήταν οι πολιτικές εξελίξεις στο Κρητικό Ζήτημα μετά τη συμφωνία στις Μουρνιές (2 Νοεμβρίου 1905) και έως την ανάληψη της Ύπατης Αρμοστείας της Κρήτης από τον Αλέξανδρο Ζαΐμη; Μονάδες 13 ΘΕΜΑ Β2 Ποια πλεονεκτήματα, που επέτρεπαν μια θετική οικονομική πορεία, εξασφάλισε η Ελλάδα στη διάρκεια του Μεσοπολέμου ( ); Μονάδες 12 ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ ΘΕΜΑ Γ1 Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που σας δίνονται παρακάτω, να αναφερθείτε στο περιεχόμενο του Συντάγματος του 1844 σχετικά με: α) τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών (μονάδες 4) β) το δικαίωμα της ψηφοφορίας και την εκλογική διαδικασία (μονάδες 9) γ) την κατανομή των εξουσιών (μονάδες 12). Μονάδες 25 ΚΕΙΜΕΝΟ Α Ὁ Ἐκλογικὸς Νόμος καθιέρωνε τὴν ἐκλογὴ τῶν βουλευτῶν μὲ πλειοψηφικὸ σύστημα δύο γύρων, ποὺ θὰ διεξαγόταν μὲ ἄμεση, σχεδὸν καθολική, καὶ μυστικὴ ψηφοφορία. Δικαίωμα ψήφου δινόταν στοὺς πολίτες (ἄρρενες) ἡλικίας 25 ἐτῶν συμπληρωμένων, «ἔχοντας προσέτι ἰδιοκτησίαν τινὰ ἐντὸς τῆς ἐπαρχίας, ὅπου ἔχουσι τὴν πολιτικὴν διαμονήν των, ἢ ἐξασκοῦντας ἐν αὐτῇ ὁποιονδήποτε ἐπάγγελμα, ἢ ἀνεξάρτητον ἐπιτήδευμα». Ἐξαιροῦνταν «α) Οἱ διατελοῦντες ὑπὸ ἀνάκρισιν ἐπὶ κακουργήματι, β) Οἱ προσκαίρως ἢ διὰ παντὸς στερηθέντες κατὰ συνέπειαν δικαστικῆς ἀποφάσεως τοῦ δικαιώματος τοῦ ψηφοφορεῖν, γ) Οἱ στερούμενοι τῆς ἐλευθέρας διαχειρίσεως τῆς περιουσίας των».

8 Ν. Διαμαντοῦρος, Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους,τ. ΙΓ : Νεώτερος Ἑλληνισμὸς ἀπὸ 1833 ὥς 1881, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, 22000, σ.112. ΚΕΙΜΕΝΟ Β Ο Βασιλιάς δεν ήταν μόνον ο ανώτατος άρχοντας, ο αρχηγός του κράτους αλλά και το ανώτατο και κυρίαρχο όργανο του κράτους, αποδεχόταν δηλαδή μόνον εκείνους τους περιορισμούς της εξουσίας του, που είχαν διατυπωθεί ρητώς στο Σύνταγμα. Η μοναρχική πηγή της εξουσίας προέκυπτε και από το ίδιο το συνταγματικό κείμενο, που αναγνώριζε το πρόσωπο του Βασιλιά ως ιερό και απαραβίαστο αλλά και από την πρόβλεψη ότι η δικαιοσύνη πηγάζει από το Βασιλιά και απονέμεται εν ονόματί του. Η μοναρχία ήταν όμως περιορισμένη μέσα στα όρια που έθετε η ίδια με το παραχωρημένο Σύνταγμα. Το Σύνταγμα του 1844 εισήγαγε την αρχή της διάκρισης των εξουσιών. [...] Η νομοθετική πρωτοβουλία και το δικαίωμα της κυρώσεως των νόμων ανήκε στο Βασιλιά. Με το διορισμό των μελών της Γερουσίας και της διάλυσης, χωρίς περιορισμό, της Βουλής, ο Βασιλιάς συγκέντρωνε εκτεταμένες αρμοδιότητες. Η. Μαυρομούστακου, Πολιτικοί Θεσμοί και Διοικητική Οργάνωση, στο: Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, , 4ο ς τόμος: Το Ελληνικό Κράτος, , Η Εθνική Εστία και ο Ελληνισμός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2003, σ.43. ΚΕΙΜΕΝΟ Γ Περί συντάξεως της Πολιτείας Άρθρον 15. Η νομοθετική εξουσία ενεργείται συνάμα υπό του Βασιλέως, της Βουλής και της Γερουσίας. Άρθρον 20. Η εκτελεστική εξουσία ανήκει εις τον Βασιλέα, ενεργείται δε διά των παρ αυτού διοριζομένων υπευθύνων Υπουργών. Άρθρον 21. Η δικαστική εξουσία ενεργείται διά των δικαστηρίων, αι δε δικαστικαί αποφάσεις εκτελούνται εν ονόματι του Βασιλέως. Περί της Βουλής

9 Άρθρον 59. Η Βουλή σύγκειται εκ Βουλευτών, εκλεγομένων των εχόντων δικαίωμα προς τούτο πολιτών, κατά τον περί εκλογής Νόμον. Α. Σβώλος, Τα Ελληνικά Συντάγματα, σσ. 153, 155, 161 (Στο: Αξιολόγηση των μαθητών στο μάθημα: «Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας», τεύχ. 1ο, Αθήνα:ΥΠ.Ε.Π.Θ. Κ.Ε.Ε., 1999, σ. 197). ΘΕΜΑ Δ1 Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το κείμενο και τον πίνακα που σας δίνονται παρακάτω, να εξηγήσετε για ποιους λόγους η ΕΑΠ, κατά την αποκατάσταση των προσφύγων, έδωσε το βάρος στη γεωργία και προτεραιότητα στην εγκατάσταση των προσφύγων στη Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη. Μονάδες 25 ΚΕΙΜΕΝΟ [...] Σε καμία χώρα δεν μπορούσε να αποκλειστεί η πιθανότητα εσωτερικών ταραχών. Οι πρόσφυγες διεκδικούσαν όλο και περισσότερα, ιδιαίτερα εκείνοι που ζούσαν στις πόλεις και ήταν σε θέση να κάνουν την οργή τους αισθητή διαδηλώνοντας στους δρόμους. Η όλη προσπάθεια εγκατάστασης των προσφύγων στην Ελλάδα έχει πολλές φορές κατηγορηθεί για «προκατάληψη υπέρ των αγροτών» και για το γεγονός ότι σε μία επταετία εντατικής λειτουργίας [της ΕΑΠ] διατέθηκαν μόνο δύο εκατομμύρια στερλίνες για τα στεγαστικά προγράμματα των πόλεων, ενώ για τα προγράμματα της υπαίθρου διατέθηκαν 10,5 εκατομμύρια. Είναι αλήθεια ότι υπήρχαν κοινωνικοί, πολιτικοί και στρατηγικοί λόγοι για την εγκατάσταση των προσφύγων κυρίως στα εδάφη της βόρειας Ελλάδας. Οι πόλεις και οι κωμοπόλεις ήταν ήδη υπερπλήρεις, ανθυγιεινές και κινδύνευαν να μετατραπούν σε εστίες πολιτικής και κοινωνικής αναταραχής. Δεν υπήρχε απλός τρόπος να βρεθεί εργασία για τους πρόσφυγες των αστικών κέντρων χωρίς να δημιουργηθεί δυσφορία στον υπάρχοντα πληθυσμό. Οι αγροτικές περιοχές στο βορρά, αντίθετα, ήταν σχετικά έρημες ακόμα και πριν την

10 έξοδο των μουσουλμάνων. Μετά την έξοδο, η κυβέρνηση συνειδητοποίησε τη στρατηγική ανάγκη να εποικίσει το συντομότερο αυτά τα εδάφη με αγρότες που [...] αποτελούσαν πολύτιμο προμαχώνα στις τυχόν βλέψεις των Σλάβων για την βόρεια Ελλάδα. Όσο πιο γρήγορα πήγαιναν να εγκατασταθούν στα εδάφη της ελληνικής Μακεδονίας τόσο το καλύτερο. Br. Clark, Δυο φορές ξένος: Οι μαζικές απελάσεις που διαμόρφωσαν τη σύγχρονη Ελλάδα και Τουρκία, μετ. Β. Ποταμιάνου, Αθήνα: Ποταμός, 2007, σ. 243 Πίνακας Κατανομή των προσφύγων κατά γεωγραφικό διαμέρισμα (1928) ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΟΣΟΣΤΟ Μακεδονία Στερεά Ελλάδα Δυτ. Θράκη Νησιά Ανατ. Αιγαίου Θεσσαλία Κρήτη Πελοπόννησος Ήπειρος Κυκλάδες Ιόνια Νησιά % 25.1% 8.8% 4.6% 2.8% 2.8% 2.3% 0.7% 0.4% 0.3% ΣΥΝΟΛΟ % Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας, Γ Τάξη Γενικού Λυκείου (Θεωρητική Κατεύθυνση), Αθήνα: ΟΕΔΒ, 2010, σ. 155.

11 ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 18 ΜΑΪΟΥ 2011 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ Α1 Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν γράφοντας στο τετράδιό σας τη λέξη Σωστό ή Λάθος δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση: α. Το «Χάτι Χουμαγιούν» (1856) οδήγησε στη σταδιακή υποχώρηση του δυσμενούς κλίματος για τους υπόδουλους Έλληνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. β. Τον Απρίλιο του 1916 ο τούρκος βαλής Μεχμέτ Τζεμάλ Αζμή Μπέη παρέδωσε τη διοίκηση της Τραπεζούντας στον Μητροπολίτη Γερμανό Καραβαγγέλη. γ. Από τα αντιβενιζελικά κόμματα πιο διαλλακτικά ήταν τα κόμματα του Δημητρίου Ράλλη και του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη. δ. Το 1ο εξάμηνο του 1911 ψηφίστηκαν από την Ελληνική Βουλή 53 τροποποιήσεις μη θεμελιωδών διατάξεων του Συντάγματος. ε. Η κινητικότητα των προσφύγων, ιδιαίτερα κατά τα πρώτα χρόνια μετά την άφιξή τους στην Ελλάδα, υπήρξε μεγάλη. Μονάδες 10 Α2 Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων: α. Τάγματα εργασίας β. Πατριαρχική Επιτροπή (1918) γ. Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής (1923) Μονάδες 15

12 Β1 α. Ποια εκσυγχρονιστικά αιτήματα των αντιπολιτευτικών ομίλων, που συγκροτήθηκαν περί τα τέλη της δεκαετίας του 1850, εξέφρασε με την πολιτική του δράση ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος; (μονάδες 5) β. Ποιοι συμμετείχαν στην επανάσταση κατά του Όθωνα, το 1862; (μονάδες 5) Μονάδες 10 Β2 Πώς εξελίχθηκε το Κρητικό Ζήτημα από την έκρηξη των Βαλκανικών Πολέμων μέχρι τον Φεβρουάριο του 1913; Μονάδες 15 ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ Γ1 Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το κείμενο που σας δίνεται: α. Να προσδιορίσετε τους στόχους της αγροτικής μεταρρύθμισης που ξεκίνησε η κυβέρνηση του Ελ. Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη το (μονάδες 8) β. Να αναφερθείτε στην ολοκλήρωση της συγκεκριμένης μεταρρύθμισης και στα νέα προβλήματα που αναδείχθηκαν στην πορεία της. (μονάδες 17) Μονάδες 25 ΚΕΙΜΕΝΟ Τὰ μέτρα ἀπαλλοτριώσεως θεσπίσθηκαν στὶς 20 Μαΐου 1917, καὶ τὸ φθινόπωρο τοῦ ἴδιου ἔτους ἐπεκτάθηκαν μὲ μερικὲς ἀλλαγὲς γιὰ νὰ περιλάβουν ὅλη τὴν Ἑλλάδα. Ἡ μεταρρύθμιση ἀποσκοποῦσε στὴν ἀναγκαστικὴ ἀπαλλοτρίωση τῶν κτημάτων ποὺ ξεπερνοῦσαν τὰ στρέμματα. Οἱ κολλῆγοι καὶ οἱ ἀγροτικοὶ ἐργάτες, τόσο οἱ ντόπιοι ὅσο καὶ οἱ πρόσφυγες, θὰ ἔπαιρναν ἀγροτικοὺς κλήρους, εἴτε ἀπὸ τὶς ἀπαλλοτριωμένες γαῖες τῶν τσιφλικιῶν, εἴτε ἀπὸ γαῖες τοῦ δημοσίου. Κανένα ἀπὸ τὰ μέτρα αὐτά, ὅμως, δὲν ἐφαρμόσθηκε ἀμέσως. Ἐπίσης,

13 κανένα ἀπὸ τὰ μεγάλα τσιφλίκια δὲν ἀπαλλοτριώθηκε τὸ 1917, καὶ μόνο ἕνα τὸ Καὶ πάλι ἐξωτερικὲς ἐπείγουσες ἀνάγκες, ὁ πόλεμος καί, ἀργότερα, ἡ Μικρασιατικὴ ἐκστρατεία ἀπορρόφησαν ὅλη τὴν προσοχὴ καὶ τὴ δραστηριότητα τῆς κυβερνήσεως μετὰ τὸ 1922, μὲ τὴ μεγάλη εἰσροὴ προσφύγων, ἀναγκάστηκαν πιὰ οἱ κυβερνήσεις τῆς χώρας να δώσουν ὁριστικὴ λύση στὸ ἀγροτικὸ πρόβλημα. [...] Τὰ προβλήματα ποὺ εἶχαν σχέση μὲ τὴ διακίνηση προϊόντων, τὴν παραδοσιακὴ ἐκμετάλλευση τοῦ μικροῦ παραγωγοῦ ἀπὸ τοὺς μεσάζοντες, τὴν ἔλλειψη κεφαλαίων καὶ τοὺς τοκογλυφικοὺς ὅρους δανειοδοτήσεως ποὺ ἐπικρατοῦσαν στὴν ἐλεύθερη ἀγορά, ἔκαναν ἀκόμη πιὸ αἰσθητὴ τὴν ἀνάγκη συλλογικῆς ἀσφάλειας ποὺ πρόσφεραν οἱ συνεταιρισμοί [...]. [...] Ἡ ἵδρυση τοῦ Ὑπουργείου Γεωργίας, τὸν Ἰούνιο τοῦ 1917, ἀμέσως μετὰ τὴν ἐπάνοδο τοῦ Βενιζέλου στὴν Ἀθήνα, στάθηκε ἡ ἀπαρχὴ τῆς ἄμεσης κρατικῆς παρεμβάσεως στὴν ὀργάνωση καὶ καθοδήγηση τῆς γεωργικῆς παραγωγῆς, ἔστω καὶ ἂν ἡ παρέμβαση ἦταν στὴν ἀρχὴ ὑποτυπώδης. Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους, τ. ΙΕ : Νεώτερος Ἑλληνισμὸς ἀπὸ 1913 ὡς 1941, Ἀθήνα: Ἐκδοτική Ἀθηνῶν, 2008, σσ Δ1 Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το κείμενο που σας δίνεται, να αναφερθείτε στις επιπτώσεις από την άφιξη των Μικρασιατών προσφύγων στον τομέα της ελληνικής βιομηχανίας. Μονάδες 25 ΚΕΙΜΕΝΟ Αξιοσημείωτες ήταν οι επιπτώσεις από την εγκατάσταση των Ελλήνων της Μικράς Ασίας και της ανατολικής Θράκης και στον επιχειρηματικό τομέα. Η εσωτερική αγορά διευρύνθηκε με την προσθήκη μεγάλου αριθμού καταναλωτών ενώ, ταυτόχρονα, από τον αστικό προσφυγικό πληθυσμό αντλήθηκε

14 φθηνό εργατικό δυναμικό αλλά και ειδικευμένοι τεχνίτες. Η χώρα πλουτίστηκε με ανθρώπους δεδομένης επιχειρηματικής ικανότητας και πείρας, που πρωταγωνιστούσαν στις μεγάλες αγορές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι, όπως αναφέρεται στην έκδοση της ΚΤΕ του 1926, στους εμπόρους και βιομηχάνους γραμμένους στο Επιμελητήριο της Αθήνας, οι χίλιοι ήταν πρόσφυγες, ενώ στον Πειραιά η αναλογία ήταν μεγαλύτερη. Από την αρχή η πολιτική της ΕΑΠ ενθάρρυνε την εγκατάσταση βιομηχανιών στους συνοικισμούς, με σκοπό την εκτόνωση της ανεργίας. Επρόκειτο όμως, κατά το μεγαλύτερο μέρος, για μικρές βιοτεχνικές μονάδες, οι οποίες ενισχύθηκαν από το κράτος, την ΕΑΠ ή την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, με κοινωνικά και όχι αναπτυξιακά κριτήρια. Καινούριοι βιομηχανικοί- βιοτεχνικοί κλάδοι αναπτύχθηκαν (ταπητουργία, μεταξουργία, πλαστικά, βυρσοδεψία) και δόθηκε νέα ώθηση στην κλωστοϋφαντουργία και τη βιοτεχνία ειδών διατροφής. Άνθιση γνώρισε και η βιομηχανία οικοδομικών υλικών, ο μόνος κλάδος που υποκατέστησε μαζικά τις εισαγωγές στο Μεσοπόλεμο. Στη δεκαετία διπλασιάστηκε ο αριθμός των βιομηχανικών μονάδων και αυξήθηκε ο όγκος και η αξία της παραγωγής, χωρίς όμως να επέλθει κάποια δομική αλλαγή. Η βιομηχανία θα αρχίσει να κινείται με ταχύτερους ρυθμούς το 1931, χάρη κυρίως στην πολιτική υποκατάστασης των εξαγωγών που ακολουθεί το ελληνικό κράτος μετά την κατάρρευση του διεθνούς νομισματικού συστήματος. Γ. Γιαννακόπουλος, «Η Ελλάδα με τους πρόσφυγες. Η δύσκολη προσαρμογή στις νέες συνθήκες», στο: Β. Παναγιωτόπουλος (επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, , 7ο ς τόμος: Ο Μεσοπόλεμος, : Από την Αβασίλευτη Δημοκρατία στη Δικτατορία της 4 ης Αυγούστου, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003, σ

15 ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2011 Α1 1. Σωστό 2. Λάθος 3. Λάθος 4. Σωστό 5. Σωστό ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ Α2 α. Τάγματα Εργασίας: βλ. σχολικό βιβλίο σ. 139 : «Οι άνδρες άνω των 45 εκτελέστηκαν» και σ : «Από τους Ποντίους. «αμελέ ταμπουρού»». β. Πατριαρχική Επιτροπή: βλ. σχολικό βιβλίο σ : «Η επιστροφή Δυτικής Μικράς Ασίας». γ. Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής: βλ. σχολικό βιβλίο σ : «Με βάση το άρθρο 11.. ανταλλαξίμων» και σ. 146: «Περίπου Έλληνες. Μικτής Επιτροπής». Β1 α. σχολικό βιβλίο σ : «Περί τα τέλη. Κουμουνδούρος» β. σχολικό βιβλίο σ. 76 : «Το Φεβρουάριο του να εγκαταλείψει τη χώρα». Β2 Σχολικό βιβλίο σ. 219 : «Εκείνο που δεν είχε κατορθώσει να λύσει.. είχαν πλέον εξαφανιστεί από την Κρήτη».

16 ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ Γ1 α. Το αγροτικό ζήτημα, δηλαδή το πρόβλημα της μεγάλης ιδιοκτησίας, δεν εξελίχθηκε ανάλογα με τα τεκταινόμενα στη Δυτική Ευρώπη όπου η βιομηχανική επανάσταση είχε ήδη δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την εφαρμογή αγροτικών μεταρρυθμίσεων ήδη από τα τέλη του 19 ου αιώνα. Το αποφασιστικό βήμα προς την ολοκλήρωση της αγροτικής μεταρρύθμισης έγινε στα ταραγμένα χρόνια του Α Παγκοσμίου Πολέμου και του Εθνικού Διχασμού. Το 1917 η κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη αποφάσισε την ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης. Ο στόχος ήταν διπλός: αφενός η στήριξη και ο πολλαπλασιασμός των ελληνικών ιδιοκτησιών γης στις νεοαποκτηθείσες περιοχές και αφετέρου η αποκατάσταση των προσφύγων και η πρόληψη των εντάσεων στον αγροτικό χώρο. Στο κείμενο του ιστορικού παραθέματος επιβεβαιώνεται η θέσπιση των «μέτρων απαλλοτρίωσης» με χρονολογία 20 Μαίου 1917 και στόχο την αναγκαστική απαλλοτρίωση της μεγάλης ιδιοκτησίας που υπερέβαινε τα στρέμματα. Ειδικότερα η πηγή επισημαίνει ότι οι δικαιούχοι των κλήρων που θα προέκυπταν από την απαλλοτρίωση αλλά και από τις γαίες του δημοσίου ήταν κολίγοι και αγροτικοί εργάτες, γηγενείς και πρόσφυγες. β. Η εξέλιξη της αγροτικής μεταρρύθμισης μετά το 1917 καθορίστηκε από την εκάστοτε ιστορική συγκυρία για να ολοκληρωθεί την περίοδο του Μεσοπολέμου αποτελώντας ένα από τα βασικά της πλεονεκτήματα επιτρέποντας την αναπτυξιακή της πορεία. Με βάση τα νομοθετήματα της κυβέρνησης Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη η απαλλοτρίωση των μεγάλων αγροτικών ιδιοκτησιών έγινε δυνατή στα αμέσως μετά τον πόλεμο χρόνια, όταν η ανάγκη αποκατάστασης των προσφύγων βρέθηκε στο επίκεντρο του κρατικού ενδιαφέροντος. Όπως χαρακτηριστικά τονίζει το παράθεμα η καθυστέρηση των μέτρων το 1917 και το 1918 (μόνο μία απαλλοτρίωση τσιφλικιού) οφείλονταν στην

17 προσήλωση της κυβέρνησης σε μείζονα εξωτερικά ζητήματα. Αφενός η συμμετοχή της Ελλάδας στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο ( ) - κυρίως στο Μακεδονικό μέτωπο- μετά την επικράτηση του Βενιζέλου και την αποχώρηση του βασιλιά Κωνσταντίνου από την χώρα και αφετέρου η εμπλοκή του ελληνικού στρατού στη Μικρασιατική Εκστρατεία ( ) είναι εύλογο ότι ανέστειλαν τις όποιες προσπάθειες οριστικής επίλυσης του ζητήματος της μεγάλης έγγειας ιδιοκτησίας. Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή η αναδιανομή που έγινε έφτασε στο 85% των καλλιεργήσιμων εκτάσεων στη Μακεδονία και στο 68% στη Θεσσαλία. Στο σύνολο της καλλιεργήσιμης γης της χώρας το ποσοστό αυτό ανήλθε σε 40%. Μετά από λίγα χρόνια, κάτω από την πίεση του προσφυγικού προβλήματος, η αγροτική μεταρρύθμιση ολοκληρώθηκε και οδήγησε την αγροτική οικονομία της χώρας σε καθεστώς μικροϊδιοκτησίας. Με τη σειρά της η νέα κατάσταση δημιούργησε νέα προβλήματα. Οι μικροκαλλιεργητές δυσκολεύονταν να εμπορευματοποιήσουν την παραγωγή τους και έπεφταν συχνά θύματα των εμπόρων. Παραπλήσιες πληροφορίες καταγράφονται και στο ιστορικό παράθεμα, καθώς οι αγρότες αντιμετώπιζαν δυσκολίες στη διακίνηση των προϊόντων, υφίσταντο την εκμετάλλευση των μεσαζόντων (δηλαδή των εμπόρων), και αδυνατούσαν να εξασφαλίσουν δάνεια χωρίς την υπαγωγή τους σε τοκογλυφικές πρακτικές. Για να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση προωθήθηκε η ίδρυση της Αγροτικής Τράπεζας, κρατικών οργανισμών παρέμβασης και παραγωγικών συνεταιρισμών οι οποίοι, σύμφωνα με την πηγή, εξασφάλιζαν την συλλογική ασφάλεια στους μικροκαλλιεργητές. Αναφορικά με την κρατική παρεμβατική πολιτική, αυτή υλοποιήθηκε έστω και υποτυπωδώς με την ίδρυση του Υπουργείου Γεωργίας που ανέλαβε την «οργάνωση και την καθοδήγηση της γεωργικής παραγωγής». Το αγροτικό ζήτημα απέκτησε έτσι νέο περιεχόμενο, χωρίς να προκαλέσει τις εντάσεις που γνώρισαν άλλα κράτη της Ευρώπης (Ισπανία, Βουλγαρία, Ρουμανία κ.λπ.).

18 Δ1. Για ένα διάστημα η άφιξη των προσφύγων φαινόταν δυσβάστακτο φορτίο για την ελληνική οικονομία. Μεσοπρόθεσμα όμως αυτή ωφελήθηκε από την εγκατάσταση των προσφύγων. Η άφιξη των προσφύγων αναζωογόνησε και τη βιομηχανία με νέο, ειδικευμένο και φθηνό εργατικό δυναμικό, με τη διεύρυνση της καταναλωτικής αγοράς και με τη δράση ανθρώπων με επιχειρηματικές ικανότητες. Το στοιχείο αυτό επιβεβαιώνεται από το παράθεμα στο οποίο γίνεται λόγος για άντληση φθηνού εργατικού δυναμικού από τον αστικό προσφυγικό πληθυσμό και, ταυτόχρονα, ειδικευμένων τεχνιτών. Παράλληλα, η εσωτερική αγορά διευρύνθηκε, χάρη στην προσθήκη μεγάλου αριθμού καταναλωτών. Ας μην ξεχνάμε πως το σύνολο των προσφύγων από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη προσέγγιζε το εκατομμύριο. Όσοι από αυτούς εγκαταστάθηκαν στις πόλεις, εργάζονταν περιστασιακά κάνοντας μεροκάματα σε βιομηχανίες και βιοτεχνίες. Παράλληλα την αστική αποκατάσταση των προσφύγων ανέλαβε περισσότερο το κράτος και λιγότερο η ΕΑΠ, η οποία πρόσφερε οικονομική βοήθεια σε περιορισμένο αριθμό επιχειρήσεων, οικοτεχνικών και βιοτεχνικών δραστηριοτήτων, όπως η ταπητουργία. Το παράθεμα ενισχύει την συγκεκριμένη πληροφορία καθώς τονίζεται ότι η ΕΑΠ ενθάρρυνε την εγκατάσταση βιομηχανιών στους συνοικισμούς, με στόχο την εκτόνωση της ανεργίας. Επρόκειτο, όμως, κατά το μεγαλύτερο μέρος, για μικρές βιοτεχνικές μονάδες, οι οποίες ενισχύθηκαν από την ΕΑΠ, το κράτος ή την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας με κοινωνικά και όχι αναπτυξιακά κριτήρια. Στη δεκαετία , διπλασιάστηκε ο αριθμός βιομηχανικών μονάδων. Η πρόοδος όμως δεν ήταν σημαντική, εξαιτίας κυρίως της διατήρησης των παραδοσιακών δομών λειτουργίας τους. Η άποψη αυτή συμπληρώνεται και από το παράθεμα, όπου, πέρα από το γεγονός του διπλασιασμού των βιομηχανιών, παρατηρούμε και αύξηση του όγκου και της αξίας της παραγωγής, χωρίς όμως να επέλθει δομική αλλαγή. Η βιομηχανία άρχισε να κινείται με ταχύτερους ρυθμούς το 1931, χάρη, κυρίως, στην πολιτική υποκατάστασης των εξαγωγών που ακολουθεί το

19 ελληνικό κράτος μετά την κατάρρευση του διεθνούς νομισματικού συστήματος. Η συμμετοχή των προσφύγων(ως κεφαλαιούχων και ως εργατών) ήταν μεγαλύτερη στην κλωστοϋφαντουργία, την ταπητουργία, τη μεταξουργία, την αλευροβιομηχανία και την παραγωγή των οικοδομικών υλικών. Η πηγή επιπροσθέτως αναφέρει τη βιομηχανία πλαστικών ειδών και την επεξεργασία δερμάτων και τη βιοτεχνία των ειδών διατροφής. Αρκετοί ήταν οι πρόσφυγες που αναδείχθηκαν ως επιχειρηματίες, βιομήχανοι ή μεγαλέμποροι. Οι Έλληνες που προέρχονταν από τα αστικά κέντρα της Μικράς Ασίας και την Κωνσταντινούπολη υπερείχαν σε σύγκριση με τους αυτόχθονες σε επιχειρηματικό πνεύμα, εκπαίδευση, κατάρτιση και προοδευτικές αντιλήψεις. Η ιστορική αφήγηση τεκμηριώνεται και από το παράθεμα στο οποίο γίνεται λόγος για τον εμπλουτισμό της χώρας με ανθρώπους δεδομένης επιχειρηματικής ικανότητας και πείρας που πρωταγωνιστούσαν στις μεγάλες αγορές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο κοσμοπολίτικος χαρακτήρας της ζωής τους, η γνώση ξένων γλωσσών, οι επαφές που είχαν αναπτύξει με την Ευρώπη και η πείρα που διέθεταν τους βοήθησαν, όταν εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα, να οργανώσουν δικές τους επιχειρήσεις ή να στελεχώσουν επιχειρήσεις άλλων, προσφύγων ή γηγενών. Αναφέρεται επιπλέον στο παράθεμα ότι η Κοινωνία των Εθνών κατέγραφε το 1926 στους επτά χιλιάδες εμπόρους και βιομήχανους γραμμένους στο επιμελητήριο Αθήνας, οι χίλιοι ήταν πρόσφυγες (ποσοστό, δηλαδή 15%. Αυτός ο αριθμός μεγάλωνε στον Πειραιά. Η άφιξη των προσφύγων επέδρασε και στην ένταξη των γυναικών στον ενεργό πληθυσμό. Το 1930 οι γυναίκες αποτελούσαν την πλειονότητα των εργατών στην κλωστοϋφαντουργία, την καπνοβιομηχανία και τη βιομηχανία ετοίμων ενδυμάτων.

20 ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ 2013 ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΟΜΑΔΑ Α ΘΕΜΑ Α1 Να αποδώσετε το περιεχόμενο των παρακάτω ιστορικών όρων: α) «Ηνωμένη Αντιπολίτευσις» β) Αρχή της δεδηλωμένης γ) Συμφωνία της Άγκυρας Μονάδες 15 ΘΕΜΑ Α2.1. Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της στήλης Α με αυτά της στήλης Β(λάβετε υπόψη ότι δύο στοιχεία της στήλης Β περισσεύουν). ΣΤΗΛΗ Α ΣΤΗΛΗ Β 1. Άσκοπη και δαπανηρή επιστράτευση της α κυβέρνησης Βενιζέλου 2. Α Πανελλήνιο Συνέδριο στο Ταϊγάνιο β Ίδρυση του Λαϊκού Κόμματος γ Οργάνωση Πολιτοφυλακής της Κρήτης δ Έξωση του Όθωνα από την Ελλάδα ε στ ζ. 1918