ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Γενική Ιατρική Πρόληψη γυναικολογικού καρκίνου Υπεύθυνη μαθήματος: Επίκ. Καθηγήτρια Α. Τατσιώνη

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

3 Πρώιµη Διάγνωση Γυναικολογικού Καρκίνου Θωµάς Βρεκούσης Εκλεγµένος Επ. Καθηγητής Μαιευτικής- Γυναικολογίας µε έµφαση στη Γυναικολογική Ογκολογία

4 Γυναικολογικός Καρκίνος Καρκίνος µαστού Καρκίνος τραχήλου µήτρας Καρκίνος ενδοµητρίου Καρκίνος ωοθηκών & σαλπίγγων Καρκίνος αιδοίου

5 Β γενής πρόληψη Περιλαµβάνει µέτρα, που εφαρµόζονται όταν έχουν ξεκινήσει οι νοσογόνοι παθογενετικοί µηχανισµοί, και στοχεύει: - στην προσυµπτωµατική διάγνωση - στη διάγνωση της πάθησης σε πρώιµο στάδιο - στην καταστολή των παθογενετικών µηχανισµών - στη µη εµφάνιση των κλινικών εκδηλώσεων της πάθησης ή στον πλήρη έλεγχο και στην ύφεσή τους χωρίς να προκαλούνται λειτουργικές ή άλλες υπολειµµατικές βλάβες.

6 Τεστ Παπ Γεώργιος Παπανικολάου Πρώτη αναφορά: 1928 Δηµοσίευση: 1943

7 Καρκίνος µαστού

8 Περίπτωση 1 Γυναίκα 37 ετών προσέρχεται στο ΚΥ της περιοχής της παραπονούµενη για ογκίδιο στον αριστερό µαστό που ανακάλυψε πριν 2 µήνες. Ποιο είναι το σχέδιο διαχείρισης της ασθενούς σε επίπεδο Κέντρου Υγείας; Θα ζητηθεί και πότε η συµβολή ειδικού µαστολόγου;

9 Καρκίνος του µαστού Συχνότερος καρκίνος στις γυναίκες 1/8 θα νοσήσει στο διάστηµα της ζωής της Οι σύγχρονες θεραπείες εξασφαλίζουν καλή επιβίωση

10 Μαστογραφία Η Μαστογραφία ελαττώνει τους θανάτους από καρκίνο του µαστού κατά 7% 23%. Berry DA, et al. N Eng J Med. 2005;353:

11 Μαστογραφία Ηλικία Το τακτικό screening ελαττώνει τη θνησιµότητα του καρκίνου του µαστού κατά: 15% 20% σε γυναίκες ηλικίας % 30% σε γυναίκες ηλικίας Ανω των 70 ετών δεν υπάρχουν δεδοµένα Κάθε πότε; Αγνωστο Αναφέρεται ελάττωση θνησιµότητας µε επανάληψη της εξέτασης ανά µήνες Προτείνεται η ετήσια επανάληψη τουλάχιστον για ηλικίες 40-49

12 Κλινική εξέταση µαστού Μπορεί να αναγνωρίσει 4.5% 10.7% των καρκίνων που δεν απεικονίζονται στη µαστογραφία Η αποτελεσµατικότητα επηρεάζεται από την εµπειρία του εξεταστή Η American Cancer Society συνιστά να γίνεται: Ανα 3ετία για ηλικία ετών Ανά έτος για γυναίκες άνω των 40 ετών McDonald S, Saslow D, Alciati MH. CA Cancer J Clin. 2004;54: Smith, RA, Cokkinides V, Eyre HJ. CA Cancer J Clin. 2005;55:31-44.

13 Περίπτωση 2 Γυναίκα 26 ετών έρχεται θορυβηµένη για ένα ογκίδιο στον αριστερό µαστό. Αναφέρει ότι η αδελφή της διαγνώσθηκε µε καρκίνο µαστού πρόσφατα σε ηλικία 32 ετών. Ποιο το σχέδιο διαχείρισης;

14 Η λήψη ιστορικού Αφορά τις περιπτώσεις κληρονοµικού καρκίνου του µαστού και των ωοθηκών BRCA-1 & BRCA-2 Νέες γυναίκες (<40 ετών) µε οικογενειακό ιστορικό καρκίνου µαστού ή ωοθηκών σε µικρή ηλικία Απαιτεί νωρίτερη ένταξη στα προγράµµατα screening

15 Καρκίνος τραχήλου µήτρας

16 Περίπτωση 1 Γυναίκα 28 ετών παραλαβάνει το αποτέλεσµα του ετήσιου τεστ Παπ και ξεσπά σε λυγµούς διαβάζοντας ότι έχει εικόνα συµβατή µε HPV λοίµωξη Ποια η συµβουλευτική σε αυτή τη γυναίκα;

17 Καρκίνος του τραχήλου της µήτρας & HPV Πάνω από 100 υπότυποι Περίπου 20 σχετίζονται µε ογκογένεση Πολύ συχνοί Η.Π.Α 6,200,000 Νέες λοιµώξεις ετησίως 80% των γυναικών εως την ηλικία των 50 50% των φοιτητριών

18 HPV & Καρκίνος τραχήλου Η σχέση της HPV λοίµωξης µε την ανάπτυξη του καρκίνου του τραχήλου είναι γνωστή από το 1996 HPV DNA έχει ανιχνευθεί σε 99.7% των καρκίνων του τραχήλου µήτρας Walboomers et al 1999 Λοίµωξη από υψηλού κινδύνου τύπους HPV είναι αναγκαία (αν και όχι ικανή) συνθήκη για την ανάπτυξη καρκίνου του τραχήλου Bosch J et al 2002

19 HPV υπότυποι και κλινικά αποτελέσµατα Low-Risk HPV 6, 11, 40, 42, 43, 44, 54, 61, 70, 72, 81 Κονδυλώµατα High-Risk HPV 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 68, 73, 82 Προκαρκινικές αλλοιώσεις Καρκίνος τραχήλου Άλλοι καρκίνοι Cox. Baillière s Clin Obstet Gynaecol. 1995;9:1. Munoz et al. N Engl J Med. 2003;348:518.

20 Συσχέτιση HPV λοίµωξης µε τον καρκίνο του τραχήλου HPV Prevalence (%) Cancer incidence per 100, Age (Years) Sellors et al. CMAJ. 2000;163:503. Ries et al. Surveillance, Epidemiology and End Results (SEER) Cancer Stats NCI,

21 Human Papillomavirus Cancer of cervix 100% Cancer of anus 90% Cancer of vulva, vagina 40% Cancer of penis 40% Cancer of throat 12% Cancer of mouth 3% Cancer of esophagus. Cancer of skin. Cancer of X,Y,Z.. Parkin DM et al. CA Cancer J Clin 2005; 55:

22 Πρώιµη διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της µήτρας Έγκαιρη διάγνωση των προκαρκινικών αλλοιώσεων και της HPV λοίµωξης Τεστ Παπ HPV DNA test

23 Τεστ Παπανικολάου

24 Επίδραση της πληθυσµιακής σάρωσης µε κυτταρολογική εξέταση στην επίπτωση της νόσου Quinn M et al, 1999

25 Η Κυτταρολογική εξέταση Ευρέως διαθέσιµη Χαµηλού κόστους Αλλά έχει χαµηλή ευαισθησία (61%) απαιτείται επανάληψη Koliopoulos G et al, 2007

26 Ανίχνευση προκαρκινικών βλαβών µε HPV DNA test HPV DNA test: Υψηλή ευαισθησία και χαµηλή ειδικότητα Koliopoulos G et al, 2007 Αποτελεσµατικό για πληθυσµιακή σάρωση σε γυναίκες άνω των 30 Arbyn M et al, 2012

27 Ανίχνευση προκαρκινικών βλαβών µε HPV DNA test, όµως Υψηλότερο κόστος από τεστ Παπανικολάου Απαιτεί οργανωµένο πρόγραµµα πληθυσµιακής σάρωσης Arbyn M et al, 2012

28 Τι σηµαίνει τελικά πρώιµη διάγνωση για την ασθενή; Προκαρκινικές αλλοιώσεις: Παρακολούθηση Αφαιρετικές ή καταστροφικές µέθοδοι Καρκίνος τραχήλου Τοπική εκτοµή Πιθανή αποφυγή επικουρικής θεραπείας

29 Περίπτωση 2 Γυναίκα 19 ετών παραλαµβάνει αποτέλεσµα Τεστ Παπ που αναφέρει εικόνα χαµηλής ενδοεπιθηλιακής βλάβης. Η ίδια εξίσταται καθώς προ έτους ολοκλήρωσε τον εµβολιασµό για HPV Τι θα περιλαµβάνει η συµβουλευτική σας; Ποια η περαιτέρω αντιµετώπιση;

30 Καρκίνος ενδοµητρίου

31 Ο καρκίνος του ενδοµητρίου Συνήθως δίνει συµπτώµατα (κολπική αιµόρροια) από το στάδιο Ι Προδιαθεσικοί παράγοντες: Παχυσαρκία Διαβήτης Ταµοξιφαίνη Ανωοθυλακιορρηκτικοί κύκλοι Δεν υπάρχει αποτελεσµατικό πρόγραµµα µαζικού ελέγχου

32 Καρκίνος ωοθηκών Μη ειδικά συµπτώµατα Συνήθως καθυστερεί η διάγνωση Δεν υπάρχει πρόγραµµα screening

33 Καρκίνος αιδοίου

34 Ο καρκίνος του αιδοίου Αφορά γυναίκες συνήθως άνω των 60 ετών Το συχνότερο σύµπτωµα είναι ο κνησµός ή ο ερεθισµός της περιοχής Συνήθως τα συµπτώµατα εµµένουν για χρόνια. Jones RW 1999

35 Όµως Το 20% των γυναικών έχουν συµπτώµατα από το αιδοίο τουλάχιστον για 3 µήνες στη ζωή τους χωρίς ιδιαίτερη κλινική σηµασία To screening δεν είναι δυνατόν Eva LJ, 2012

36 Ο ρόλος της Α βάθµιας φροντίδας υγείας Αγωγή υγείας Ενηµέρωση κοινού Εξάλειψη φόβων και δοξασιών Οργάνωση συστηµατικού προγράµµατος ελέγχου γυναικών µε τεστ Παπ και µαστογραφία

37 Όµως απαιτείται Από το προσωπικό: Εγρήγορση (awareness) Γνώση του αντικειµένου Ανάπτυξη συνεργασίας µε εξειδικευµένους παρόχους υγείας προκειµένου να µη χαθεί πολύτιµος χρόνος Από την πολιτεία: Εθνικός σχεδιασµός

38 Συµπερασµατικά Η πρώιµη διάγνωση του γυναικολογικού καρκίνου: Εξασφαλίζει ποιότητα ζωής Ελαττώνει το κόστος παροχής υπηρεσιών υγείας Αφορά ως σήµερα τα νεοπλάσµατα του µαστού και του τραχήλου της µήτρας

39 Συµπερασµατικά Το προσωπικό της Α βάθµιας φροντίδας υγείας µπορεί να αναγνωρίσει υποψήφιες ασθενείς για περαιτέρω έλεγχο Απαιτείται γνώση και εγρήγορση

40 Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας

41 Τέλος Ενότητας

42 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

43 Σημειώματα

44 Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.0. Έχουν προηγηθεί οι κάτωθι εκδόσεις: Έκδοση 1.0 διαθέσιμη εδώ.

45 Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Υπεύθυνη μαθήματος: Α. Τατσιώνη, Διδάσκοντες: Κ. Σιαμόπουλος, Α. Δρόσος, Σ. Καλανταρίδου, Κ. Κατσάνος, Ε. Καψάλη, Μ. Κοσμίδου, Α. Κωνσταντινίδης, Ε. Λυμπερόπουλος, Α. Μάκης, Β. Μαυρέας, Χ. Μηλιώνης, Ι. Μπασούκας, Ε. Μπριασούλης, Α. Νάκα, Γ. Νάκος, Ε. Ντζάνη, Ε. Ντουνούση, Π. Σκαπινάκης, Α. Τατσιώνη, Σ. Τίγκας, Σ. Τσιάρα, Ν. Χαλιάσος. «Γενική Ιατρική. Πρόληψη γυναικολογικού καρκίνου». Έκδοση: 1.0. Ιωάννινα Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση:

46 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή, Διεθνής Έκδοση 4.0 [1] ή μεταγενέστερη. [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο. που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο. που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο. Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.