ΕΤΗΣΙΑ EKΘΕΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 2013

Transcript

1 ΕΤΗΣΙΑ EKΘΕΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 2013 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ THΣ ΕΣΕΕ

2 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΣΕΕ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 2013 Διορθώσεις: Βάσω Μπαχούρου Ηλεκτρονική σελιδοποίηση: ΣΥΝΘΕΣΗ Β. Γραμέλης Λ. Πεδιώτη, Σχεδίαση εξωφύλλου: Λ. Πεδιώτη Σχήμα 20.5 x 29.7, Σελίδες: 320 Copyright: ΙΝΕΜΥ, Αθήνα 2013 Απαγορεύεται κάθε ολική ή μερική αναπαραγωγή του έργου με οποιονδήποτε τρόπο χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη. Ινστιτούτο Εμπορίου και Υπηρεσιών της ΕΣΕΕ Πετράκη 16, Αθήνα Tηλ.: , Fax: info@inemy.gr Κεντρική διάθεση: ΙΝΕΜΥ, Πετράκη 16

3 Πρόλογος προέδρου Εθνικής Συνομοσπονδίας Ελληνικού Εμπορίου κ. Βασίλη Κορκίδη Το 2013 βρίσκει το ελληνικό εμπόριο αλλά και το σύνολο της μικρής και μεσαίας επιχειρηματικότητας μπροστά σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι το οποίο διαμορφώνεται από τις εξελίξεις στη διαχείριση της κρίσης που βιώνει η οικονομία της χώρας μας. Από τη μία πλευρά, η πιθανή επανεκκίνηση της ανάπτυξης, εάν όλα πάνε καλά, θα επιτρέψει στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις να ανακάμψουν και να καλύψουν μέρος του χαμένου εδάφους από την άλλη πλευρά, η συνέχιση της τρέχουσας εξαιρετικά αρνητικής κατάστασης για την οικονομία θα τις καταδικάσει σε μόνιμη δυσπραγία και στον διαρκή φόβο του λουκέτου. Δεδομένου ότι η πορεία της οικονομικής πολιτικής στη χώρα καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό εκτός των αρμόδιων παραγόντων της ελληνικής πολιτείας, είναι παρακινδυνευμένο ακόμη κάποιος να προβλέψει ποια θα είναι η πραγματική κατάληξη της σημερινής κατάστασης. Σε αυτό το πλαίσιο, αυτό που μπορούμε να πράξουμε με ασφάλεια είναι να παρακολουθήσουμε τα δεδομένα της συγχρονίας και να παρουσιάσουμε με ακρίβεια τα χαρακτηριστικά της κρίσης που βιώνει σήμερα η ελληνική αγορά. Η Ετήσια Έκθεση Ελληνικού Εμπορίου είναι μια καθιερωμένη πια προσπάθεια της ΕΣΕΕ να συγκεντρώνει σε έναν ενιαίο τόμο όλα τα στοιχεία που αφορούν τον κλάδο του εμπορίου στη χώρα μας. Είναι μια έκδοση που διασφαλίζει όχι μόνο την εγκυρότητα της τεκμηρίωσης αλλά και τη συνέχεια της ενημέρωσης, καθώς διαθέτουμε πλέον πλήρεις χρονοσειρές από τα τέλη της δεκαετίας του Περισσότερο, βέβαια, απ όλα αυτά είναι και μια ευκαιρία να συζητηθούν τα προβλήματα του εμπορίου και να ανοίξει ένας γενικός διάλογος για το μέλλον της ελληνικής οικονομίας. Για πολλά χρόνια η ελληνική δημόσια σφαίρα «ταλαιπωρείται» από εύκολες απαντήσεις σε σύνθετα ερωτήματα, που χαρακτηρίζονται περισσότερο από ιδεοληψίες παρά από επιστημονική γνώση. Γι αυτόν το λόγο και ως ΕΣΕΕ επενδύουμε στην έρευνα και στη γνώση στο βαθμό που αυτό το οποίο χρειαζόμαστε πια είναι πληροφόρηση που θα επιτρέπει τη διαμόρφωση βιώσιμων σχεδίων για την ανάπτυξη. Θεμέλιος λίθος οποιασδήποτε συνδικαλιστικής παρέμβασης είναι η τεκμηρίωση. Στην εποχή της κρίσης, όπου οι κοινωνικοί εταίροι οφείλουν να είναι έτοιμοι να παρέμβουν στον δημόσιο διάλογο και στη διαβούλευση με αποφασιστικό τρόπο, είμαστε υποχρεωμένοι να τροφοδοτούμε τις συγκεκριμένες διαδικασίες με έγκυρη πληροφόρηση και καινοτόμες προτάσεις. Η Εθνική Συνομοσπονδία Ελληνικού Εμπορίου, από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής της πάντοτε προσπαθούσε να παρεμβαίνει στον δημόσιο διάλογο με τεκμηριωμένες θέσεις και να διατηρεί βάσεις δεδομένων με στοιχεία για την εμπορική επιχειρηματικότητα. Πρόλογος προέδρου 3

4 2013 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου 4 Ειδικά στην περίοδο της κρίσης φροντίσαμε, με πολλαπλούς τρόπους, να αναδείξουμε όχι μόνο την εικόνα της αγοράς αλλά και τις λανθάνουσες εκφάνσεις της υφεσιακής συνθήκης που εκφεύγουν των πεδίων εφαρμογής των δημόσιων πολιτικών. Το Ινστιτούτο Εμπορίου και Υπηρεσιών (ΙΝΕΜΥ) που ιδρύσαμε το 2009 συνιστά μια μόνιμη δομή τεκμηρίωσης και έρευνας, η οποία εφοδιάζει τους φορείς παραγωγής πολιτικής και ενημέρωσης της κοινής γνώμης με έγκυρο υλικό τεκμηρίωσης και έρευνες που χαρτογραφούν πολλαπλές πλευρές του εμπορίου στη χώρα μας. Το υψηλών προσόντων και ειδίκευσης επιστημονικό προσωπικό του ΙΝΕΜΥ βρίσκεται σε μια διαρκή αναζήτηση των κενών σημείων στη γνώση μας για την ελληνική αγορά και θα συνεχίσει να παράγει πρωτότυπες μελέτες. Σε αυτό το πλαίσιο δράσης κινείται και η φετινή Ετήσια Έκθεση Ελληνικού Εμπορίου. Η εικόνα που καταγράφει η Έκθεση για το 2013 είναι πραγματικά αποκαρδιωτική. Συγκεκριμένες τάσεις που είχαν αρχίσει να διαφαίνονται ήδη από το 2011 φέτος έχουν πλέον καταστεί μια ιδιαίτερα ενοχλητική πραγματικότητα που οδηγεί το ελληνικό εμπόριο σε μια δομική κρίση επιβίωσης. Χαρακτηριστικά της οικονομικής και κοινωνικής φυσιογνωμίας του εμπορίου, τα οποία εξακολουθούσαν να διατηρούνται και εντός κρίσης, φαίνεται πως αρχίζουν και αυτά να μεταλλάσσονται με απρόβλεπτες συνέπειες για το μέλλον του κλάδου. Ενδεικτικά, τόσο η συνέχιση της πτώσης της απασχόλησης στο εμπόριο όσο και η εδραίωση απαισιόδοξων στάσεων στους εμπόρους για το μέλλον της επιχείρησής τους καταδεικνύουν το βάθος και την ένταση της κρισιακής κατάστασης. Ακόμη και στους νέους και στις γυναίκες, που έβρισκαν εργασιακή διέξοδο στον κλάδο, η τάση δείχνει ότι ακλουθούν πια τη γενική πτωτική κατεύθυνση. Έχοντας φτάσει σε επίπεδα απασχόλησης του 1997, νομίζω ότι πια μπορούμε να μιλήσουμε για ένα πρωτοφανές πισωγύρισμα που αλλάζει δραματικά τη μορφή της εμπορικής επιχειρηματικότητας στη χώρα. Η Εθνική Συνομοσπονδία Ελληνικού Εμπορίου στα τέσσερα χρόνια που το Μνημόνιο καθόρισε τη ζωή κάθε Έλληνα εκπροσώπησε με όλες της τις δυνάμεις τα συμφέροντα και τα αιτήματα κάθε μικρομεσαίου της αγοράς, μεταφέροντας τη φωνή του και την αγωνία του στα κέντρα των πολιτικών αποφάσεων. Η δράση της ΕΣΕΕ είναι μια αχτίδα αισιοδοξίας στο σημερινό ζοφερό περιβάλλον, καθώς απέδειξε ότι η συντονισμένη κίνηση του εμπορικού κόσμου είναι δυνατόν να ασκήσει αποτελεσματική πίεση και, το κυριότερο, να αναδείξει την οπτική του εμπορίου σε μια εποχή συγκεχυμένης και μεταβαλλόμενης πληροφόρησης. Επιδιώξαμε και καταφέραμε, υπό πρωτόγνωρες συνθήκες, να προβάλουμε και να προαγάγουμε αξιοπρεπώς τις θέσεις μας, διατυπώνοντας με τεκμηριωμένο τρόπο τις προτάσεις και τις αντιρρήσεις μας. Επιλέξαμε ως εκπρόσωποι του ελληνικού εμπορίου να μην περιοριστούμε σε ενέργειες διαμαρτυρίας και σε στάσεις μόνιμης άρνησης, αλλά αντίθετα να καταθέτουμε διαρκώς σοβαρές προτάσεις και αντιπροτάσεις, χωρίς δημοσιονομικό κόστος, προσφέροντας λύσεις στα οικονομικά αδιέξοδα που προκαλούσαν και συνεχίζουν να προκαλούν τα υπερβολικά προαπαιτούμενα της Τρόικας. Απέναντι στην υστερία του καθημερινού πολιτικού και εν γένει δημόσιου διαλόγου αντιτάξαμε τον υπεύθυνο λόγο και τη σοβαρότητα που επιβάλλουν οι δύσκολες στιγμές που περνάει η πατρίδα μας. Δυστυχώς, δεν βρήκαμε από τους συνομιλητές μας την ανάλογη ανταπόκριση και σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να είμαστε απόλυτα ικανοποιημένοι από τα αποτελέσματα αυτής της προσπάθειας. Η χώρα μας έχει βρεθεί σε ένα ασφυκτικό πλαίσιο έξωθεν επιταγών, το οποίο, στις περισσότερες των περιπτώσεων, αναπαράγει μια στερεοτυπική και μη πραγματική εικόνα της ελληνικής οικονομίας και των προβλημάτων της. Και σε καμία περίπτωση δεν προωθήθηκε η απαραίτητη διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους και εκπρο-

5 σώπους της κοινωνίας, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα εκρηκτικό κοινωνικό κλίμα που αγγίζει τα όρια της αποσταθεροποίησης. Η βελτίωση της κατάστασης στη χώρα μας δεν εξαρτάται μόνο από την πορεία των οικονομικών δεικτών, αλλά και από την εξάλειψη ενός επίφοβου συγκρουσιακού κλίματος στην ελληνική κοινωνία. Η κυβέρνηση οφείλει σε συνεννόηση με την αξιωματική αντιπολίτευση να διασφαλίσει την ομαλή διαχείριση της κατάστασης χωρίς περαιτέρω έκτροπα και αναταραχές. Δυστυχώς, η κατάρρευση του κοινωνικού διάλογου σε μια εποχή όπου η ελληνική κοινωνία τον χρειάζεται περισσότερο από ποτέ είναι ένα θλιβερό απότοκο της κρίσης, το οποίο πρέπει να αναιρέσουμε. Όπως μπορεί να γίνει αντιληπτό, τα τέσσερα χρόνια βαθιάς κρίσης έχουν στην κυριολεξία γονατίσει την ελληνική αγορά και έχουν θέσει όλους τους επιχειρηματίες υπό τη μέγγενη μιας πρωτοφανούς μείωσης του κύκλου εργασιών τους, που τους οδηγεί σε οριστική παύση πληρωμών. Σε αυτό το πλαίσιο, οι άμεσες προτεραιότητες του εμπορικού κόσμου σήμερα συνοψίζονται στους ακόλουθους άξονες: Νομοθετική προστασία της «εντός κρίσης μικρομεσαίας επιχείρησης» και αυτόματη υπαγωγή της σε καθεστώς ευνοϊκών φορολογικών και ασφαλιστικών ρυθμίσεων, ώστε να δοθεί μια ανάσα στις χειμαζόμενες επιχειρήσεις. Εφαρμογή «Τειρεσία» «δύο ταχυτήτων» και εννέα κατηγοριών με βαθμολόγιο («credit score») και μοριοδότηση («point system») κατά το αμερικανικό πρότυπο. Δημιουργία Αναπτυξιακής Τράπεζας μικρομεσαίων επιχειρήσεων και παραγωγική συμμετοχή του εμπορίου στο Σύμφωνο Εταιρικής Σχέσης (ΣΕΣ) Δεδομένου ότι το νέο ΕΣΠΑ θα είναι αποκεντρωμένο, η ΕΣΕΕ θα συνεργαστεί με τις 13 Περιφέρειες για την αποτελεσματική ένταξη του εμπορίου σε αυτό. Αλλαγές στο ασφαλιστικό καθεστώς των εμπόρων σε κρίση με πάγωμα, κεφαλαιοποίηση και μετατροπή οφειλών σε ασφαλιστικό χρόνο προστασία των «εντός κρίσης» οφειλετών με κατάργηση της ποινικοποίησης διαρκής ιατροφαρμακευτική κάλυψη όλων των ασφαλισμένων διεύρυνση της ασφαλιστικής βάσης του ΟΑΕΕ με δημιουργία ειδικής κλάσης και τέλος δυνατότητα ελεύθερης επιλογής χαμηλότερης ασφαλιστικής κατηγορίας. Ενότητα του εμπορικού κόσμου όλης της χώρας στην κατεύθυνση «καμία επιπλέον Κυριακή για τα καταστήματα, πέραν των 7 καθοριζόμενων από το νόμο», με μόνη εξαίρεση τις τουριστικές εμπορικές αγορές. Το επόμενο διάστημα θα φανερώσει τις προοπτικές για την έξοδο της οικονομίας μας από την κρίση και πώς επιτέλους θα καταστεί βιώσιμο το δημόσιο χρέος. Τα περιθώρια για την ελληνική αγορά είναι πλέον πολύ στενά και οι αντοχές των ελληνικών επιχειρήσεων εξαντλημένες. Είναι αναγκαίο να διασφαλιστούν πόροι που θα επιτρέψουν την οικονομική ανάκαμψη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Η διαιώνιση του μνημονιακού μοντέλου οικονομικής πολιτικής υπονομεύει κάθε αναπτυξιακή προοπτική και διατηρεί τον φαύλο κύκλο της ύφεσης. Σε κάθε περίπτωση, η ελληνική αγορά θα συνεχίσει τον αγώνα της για επιβίωση και οι Έλληνες έμποροι θα βρεθούν για ακόμα μία φορά όρθιοι στην πρώτη γραμμή των εξελίξεων. Ευελπιστώ ότι σύντομα όλοι οι Έλληνες έμποροι και καταναλωτές θα μπορέσουμε να ατενίσουμε το μέλλον με αισιοδοξία και καλύτερους οικονομικούς όρους. Πρόλογος προέδρου 5

6

7 Το Ινστιτούτο Εμπορίου και Υπηρεσιών Η Ετήσια Έκθεση Ελληνικού Εμπορίου για το 2013 έρχεται να συνεχίσει μια μακρά παράδοση παραγωγής υλικού τεκμηρίωσης για το ελληνικό εμπόριο και την οικονομία εν γένει. Είναι αυτονόητο σε μια περίοδο πολυδιάστατης και πολλές φορές μη έγκυρης πληροφόρησης να διαμορφώνονται δίαυλοι ενημέρωσης που θα παρέχουν πλήρη και αναλυτικά στοιχεία, διαθέσιμα σε κάθε ενδιαφερόμενο. Ο σκοπός της λειτουργίας του Ινστιτούτου Εμπορίου και Υπηρεσιών είναι ακριβώς αυτός: η αποτύπωση και η ανάλυση των δεδομένων που επικρατούν στην ελληνική αγορά και στον κλάδο του εμπορίου, η επισήμανση των τάσεων που αναπτύσσονται και των προοπτικών που διανοίγονται, η διατύπωση προτάσεων για την καλύτερη δυνατή διαχείριση των διαπιστωμένων προβλημάτων. Σε αυτή την κατεύθυνση κινείται και αυτούς τους σκοπούς καλείται να εκπληρώσει η ερευνητική και επιστημονική δραστηριότητά μας. Είναι αναμενόμενο ότι και η φετινή Έκθεση εικονογραφεί ένα σκηνικό βαθιάς ύφεσης, που χαρακτηρίζει την ελληνική αγορά και υπονομεύει τις αναπτυξιακές προοπτικές των ελληνικών επιχειρήσεων. Ωστόσο ευελπιστούμε ότι η παρουσίαση της δεινής θέσης των εμπορικών επιχειρήσεων και ιδιαίτερα των μικρομεσαίων θα πυροδοτήσει τις κατάλληλες πολιτικές αντιδράσεις προτού η κατάσταση καταστεί μη αναστρέψιμη. Φροντίσαμε με τη συνδρομή εκλεκτών συνεργατών όχι μόνο να σκιαγραφήσουμε το οικονομικό περιβάλλον που έχει διαμορφωθεί, αλλά και να επισημάνουμε αίτια, εμφανείς και λανθάνουσες εξελίξεις και να διερευνήσουμε τους όρους υπέρβασης της τρέχουσας δυσπραγίας. Είναι πίστη μας ότι και φέτος η Ετήσια Έκθεση θα συμβάλει στη βαθύτερη κατανόηση των χαρακτηριστικών της κρίσης και θα λειτουργήσει σαν εφαλτήριο για ειδικές και περιφερειακές μελέτες. Κλείνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω τους συντελεστές της Έκθεσης και τους συνεργάτες του ΙΝΕΜΥ για την εξαιρετική δουλειά που έχουν κάνει και θα συνεχίσουν να κάνουν. Και φυσικά οφείλουμε να ευχαριστήσουμε το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΣΕΕ και ιδιαίτερα τον πρόεδρο κ. Βασίλη Κορκίδη και τον γενικό γραμματέα κ. Γιώργο Καρανίκα για την αμέριστη συμπαράσταση, ενθάρρυνση και στήριξη στο έργο μας. Το Ινστιτούτο Εμπορίου και Υπηρεσιών Βάλια Αρανίτου Διευθύντρια ΙΝΕΜΥ Επίκουρη καθηγήτρια Πανεπιστημίου Κρήτης 7

8

9 Περιεχόμενα Εισαγωγή 13 Βασικές διαπιστώσεις 15 Μέρος Πρώτο Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον κατά το 2013 και η Ελλάδα Επισκόπηση διεθνών εξελίξεων και προοπτικών Διεθνές εμπόριο προϊόντων και τιμές βασικών εμπορευμάτων Μακροοικονομικές εξελίξεις σε οικονομίες εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης Μακροοικονομικές εξελίξεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση Μακροοικονομικές εξελίξεις στην Ελλάδα Ελληνική οικονομία: Προοπτικές 35 Περιεχόμενα Μέρος Δεύτερο Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις Η ελληνική αγορά εργασίας Οι εξελίξεις στην απασχόληση Οι βασικοί δείκτες της αγοράς εργασίας Ανεργία: Επίπεδο και διάρθρωση Η απασχόληση στο εμπόριο το Βασικές τάσεις Συγκριτικά στοιχεία: Απασχόληση στο εμπόριο και στο σύνολο Η απασχόληση στο εμπόριο: Μεταβολές Οι μεταβολές στους κλάδους του εμπορίου Οι μεταβολές κατά φύλο και ηλικία Οι μεταβολές κατά θέση στο επάγγελμα Οι ευέλικτες μορφές εργασίας στο εμπόριο Η μερική απασχόληση Η απασχόληση ορισμένου χρόνου Λοιπές μορφές εργασίας Ημέρες και ώρες εργασίας Υπερωρίες 73 Ημέρες εργασίας 73 Ώρες εργασίας 75 Η υπερωριακή απασχόληση στο εμπόριο Κύρια επαγγέλματα στο εμπόριο Η απασχόληση στις ελληνικές εμπορικές ΑΕ και ΕΠΕ 80 9

10 2013 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου 2.7. Οι εξελίξεις στις εργασιακές σχέσεις, στις συλλογικές διαπραγματεύσεις, στον κοινωνικό διάλογο στην Ελλάδα και στον κλάδο του εμπορίου κατά το Εισαγωγικά Οι δεσμεύσεις του Μνημονίου για το έτος Οι εργασιακές σχέσεις μετά το Ν. 4093/2012 («Μνημόνιο ΙΙΙ») Νέο σύστημα διαμόρφωσης κατώτατων μισθών 94 Νομοθετικός καθορισμός του κατώτατου μισθού 94 Χορήγηση επιδόματος γάμου 96 Ο νέος ρόλος της ΕΓΣΣΕ Άλλες διατάξεις του Ν. 4093/2012 για τα εργασιακά 97 Νέο νομοθετικό καθεστώς αποζημίωσης υπαλλήλων 97 Νέες διατάξεις για το χρόνο εργασίας 99 Κατάτμηση αδείας 100 Απλοποίηση διαδικασιών ΣΕΠΕ Άλλες εξελίξεις στην εργατική νομοθεσία κατά το έτος Οριστικοποίηση του νέου μηχανισμού διαμόρφωσης του κατώτατου μισθού (Ν. 4172/2013) 100 Διαδικασία διαβούλευσης Νέες εργασιακές ρυθμίσεις με το Ν. 4144/ Αναγνώριση του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) ως θεσμικού κοινωνικού εταίρου Οι εξελίξεις στις εθνικές συλλογικές διαπραγματεύσεις για την υπογραφή νέας ΕΓΣΣΕ 104 Οι θέσεις και οι αντιδράσεις των κοινωνικών εταίρων 105 Η νέα ΕΓΣΣΕ έτους Οι εξελίξεις στην κλαδική Συλλογική Σύμβαση του Εμπορίου κατά το Η απόκλιση των αποδοχών μεταξύ κλαδικής ΣΣΕ εμπορίου και νέων νόμιμων κατώτατων μισθών 109 Διαπραγματεύσεις για τη νέα κλαδική ΣΣΕ και οι θέσεις της ΕΣΕΕ Λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές (Ν. 4177/2013) 112 Μέρος Τρίτο Η γενική εικόνα του ελληνικού εμπορίου: Τα οικονομικά αποτελέσματα, η κεφαλαιουχική διάρθρωση και η χρηματοδότηση των εμπορικών ΑΕ και ΕΠΕ το Εισαγωγή Γενική εικόνα Ο οικονομικός απολογισμός για τις εμπορικές επιχειρήσεις το Οι εκτιμήσεις των εμπορικών επιχειρήσεων για το Οι προβλέψεις των εμπορικών επιχειρήσεων για το Ο οικονομικός απολογισμός για τις ΑΕ & ΕΠΕ του ελληνικού εμπορίου το Οι πωλήσεις και η κερδοφορία των ΑΕ & ΕΠΕ του ελληνικού εμπορίου το Ο κύκλος εργασιών 128 Μεικτά, λειτουργικά και καθαρά κέρδη Η κεφαλαιουχική διάρθρωση των ΑΕ & ΕΠΕ του ελληνικού εμπορίου το Η ανάπτυξη του ενεργητικού 137 Οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου 139 Η εξέλιξη του κυκλοφορούντος και του διαθέσιμου κεφαλαίου

11 Οι πηγές της χρηματοδότησης των ΑΕ & ΕΠΕ του ελληνικού εμπορίου τo Η εξέλιξη των ιδίων κεφαλαίων 144 Ανάλυση του χρέους Η αποδοτικότητα των κεφαλαίων, η ρευστότητα και η απασχόληση των ΑΕ & ΕΠΕ του ελληνικού εμπορίου 150 Η αποδοτικότητα των ιδίων και των συνολικών κεφαλαίων 150 Η ρευστότητα 154 Η απασχόληση 157 Μέρος Τέταρτο Αποτελέσματα της δειγματοληπτικής έρευνας του ΙΝΕΜΥ για τις εμπορικές επιχειρήσεις Εισαγωγή Οικονομικός απολογισμός των ΟΕ, ΕΕ και ΑτΕ του ελληνικού εμπορίου το Οι πωλήσεις και η κερδοφορία των ΟΕ-ΕΕ και ΑτΕ του ελληνικού εμπορίου το Εξέλιξη πωλήσεων το Εξέλιξη καθαρών κερδών το Οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου Συνολικό χρέος και τραπεζικός δανεισμός το Η ρευστότητα των ΟΕ-ΕΕ και ΑτΕ του ελληνικού εμπορίου Η απασχόληση των ΟΕ-ΕΕ και ΑτΕ του ελληνικού εμπορίου Οι εκτιμήσεις των εμπορικών επιχειρήσεων για το 2013 και οι προβλέψεις τους για το Εκτιμήσεις και προβλέψεις για τις πωλήσεις 173 Εκτιμήσεις και προβλέψεις για τα κέρδη 175 Εκτιμήσεις και προβλέψεις για τις επενδύσεις παγίου κεφαλαίου 177 Εκτιμήσεις και προβλέψεις για τα αποθέματα 179 Εκτιμήσεις και προβλέψεις για την απασχόληση 181 Εκτιμήσεις και προβλέψεις για τη ρευστότητα Γεωγραφική προέλευση και ποιότητα προϊόντων: Παράμετροι ανταγωνισμού Η επιβίωση των εμπορικών επιχειρήσεων στην οικονομική κρίση Οι πηγές της ανάλυσης 202 Περιεχόμενα Ειδικό Θέμα To ηλεκτρονικό εμπόριο στην Ελλάδα Σύντομη ιστορική αναδρομή Η αγορά ηλεκτρονικού εμπορίου B-C στην Ελλάδα On-line ασφάλειες: Μια αναδυόμενη αγορά Ώριμοι χρήστες των κοινωνικών δικτύων με άποψη και ανησυχίες Καταγραφή και αξιολόγηση των ελληνικών ηλεκτρονικών καταστημάτων Οι προκλήσεις των σύγχρονων ψηφιακών πωλήσεων Ηλεκτρονικό εμπόριο Β-Β στην Ελλάδα Η σημασία του ηλεκτρονικού επιχειρείν για τις ελληνικές εταιρείες Το Διαδίκτυο και το ηλεκτρoνικό επιχειρείν ως μοχλός οικονομικής ανάπτυξης

12 Παραρτήματα 227 Α: Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον κατά το 2012 και η Ελλάδα 229 B: Η απασχόληση στο εμπόριο: Διάρθρωση και εξελίξεις 233 Γ: Τα αποτελέσματα της έρευνας σε ατομικές, ομόρρυθμες και ετερόρρυθμες εμπορικές επιχειρήσεις 244 Ειδικό Παράρτημα Α Χρηματοοικονομικοί δείκτες: Ανάλυση κατά κλάδο και τομέα 251 Ειδικό Παράρτημα Β Χρηματοοικονομικοί δείκτες: Ανάλυση ανά περιφέρεια Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου 12

13 Εισαγωγή Η Εθνική Συνομοσπονδία Ελληνικού Εμπορίου καθιέρωσε από το 2001 τη σύνταξη και δημοσιοποίηση της Ετήσιας Έκθεσης Ελληνικού Εμπορίου. Στόχος της πρωτοβουλίας αυτής είναι η σε τακτική βάση περιοδική ανανέωση της τεκμηρίωσης των εξελίξεων στο περιβάλλον μέσα στο οποίο λειτουργεί ο τομέας του εμπορίου, στα χαρακτηριστικά και στις οικονομικές επιδόσεις του και σε μια σειρά χρηματοοικονομικούς δείκτες των εμπορικών επιχειρήσεων. Η δομή των ετήσιων αυτών Εκθέσεων ακολουθεί αυτήν ακριβώς τη διαδοχή των επιμέρους στόχων που αναφέρθηκαν. Έτσι, στο Πρώτο Μέρος εξετάζονται οι μακροοικονομικές πτυχές της ελληνικής, αλλά και της ευρωπαϊκής και της διεθνούς οικονομίας, με ιδιαίτερη φροντίδα να αναζητείται και να φωτίζεται κάθε φορά η θέση του τομέα του εμπορίου στις εξελίξεις αυτές. Στο Δεύτερο Μέρος, όπου κάθε έτος επιλέγεται να αναδεικνύονται χαρακτηριστικές και κρίσιμες πτυχές της διάρθρωσης του τομέα, η Έκθεση του 2013 διερευνά τις εξελίξεις στην απασχόληση του τομέα. Για δέκατη τρίτη συνεχή χρονιά παρουσιάζεται ξεχωριστά η διερεύνηση της κατάστασης της απασχόλησης στις σχετικά μεγαλύτερες εμπορικές επιχειρήσεις μορφής ΑΕ και ΕΠΕ, συσχετίζοντας μάλιστα τη χρηματοοικονομική δομή και τις επιδόσεις τους με την εξέλιξη της απασχόλησης σε αυτές. Στο Τρίτο Μέρος αποτυπώνονται και σχολιάζονται με συστηματικό τρόπο η χρηματοοικονομική διάρθρωση και οι επιδόσεις των εμπορικών επιχειρήσεων που δημοσιεύουν ισολογισμούς. Σε συμπλήρωμα της αποτύπωσης αυτής, στο Τέταρτο Μέρος της Έκθεσης παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της ετήσιας έρευνας που συστηματικά πλέον διενεργεί το Ινστιτούτο Εμπορίου και Υπηρεσιών (ΙΝΕΜΥ) σε δείγμα ατομικών επιχειρήσεων οι οποίες έχουν νομική μορφή προσωπικής εταιρείας και 198 επιχειρήσεων με νομική μορφή ΑΕ και ΕΠΕ. Η φετινή έρευνα πραγματοποιήθηκε στο διάστημα Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου 2013 με τη χρήση δομημένου ερωτηματολογίου που σκοπό είχε να καταγράψει κατηγορικού τύπου απαντήσεις των επιχειρήσεων. Η δειγματοληψία ήταν τυχαία, αναλογική και στρωματοποιημένη ως προς τη γεωγραφική θέση και τον τομέα εμπορικής δραστηριότητας. Το δείγμα περιλαμβάνει συνολικά εμπορικές επιχειρήσεις (1.005 ΑτΕ, ΟΕ και ΕΕ και 198 ΑΕ και ΕΠΕ). Παρουσιάζονται επίσης σε δύο Ειδικά Παραρτήματα: α) η χρηματοοικονομική κατάσταση και οι επιδόσεις των ΑΕ και ΕΠΕ σε κλαδική βάση και συγκριτικά προς το σύνολο του τομέα (18 κλάδοι του εμπορίου) και β) ανάλογη ανάλυση με βάση την περιφέρεια στην οποία οι εμπορικές επιχειρήσεις ΑΕ και ΕΠΕ έχουν την έδρα τους. Εισαγωγή 13

14 2013 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Στην Έκθεση του 2013 περιλαμβάνεται ένα Ειδικό Θέμα, που αφορά την παρουσίαση βασικών μεγεθών και της υφιστάμενης κατάστασης του ηλεκτρονικού εμπορίου στην Ελλάδα. Για την εκπόνηση της Έκθεσης του 2013 συνεργάστηκαν με την ΕΣΕΕ και το ΙΝΕΜΥ ο κ. Χρίστος Κατηφόρης (οικονομολόγος), ο κ. Γιώργος Κρητικίδης (κοινωνιολόγος), ο κ. Παναγιώτης Κυριακούλιας (στέλεχος του Εθνικού Ινστιτούτου Εργασίας & Ανθρώπινου Δυναμικού (ΕΙΕΑΔ), και για θέματα απασχόλησης ο κ. Απόστολος Δεδουσόπουλος (Πάντειο Πανεπιστήμιο). Ειδική συνεργασία υπήρξε και φέτος με την εταιρεία συμβούλων επιχειρήσεων ICAP GROUP ΑΕ και πιο συγκεκριμένα με τα στελέχη κ. Ιάκωβο Κατακουζηνό και κ. Σοφία Βώσσου. Την ευθύνη σύνταξης του Ειδικού Θέματος είχε ο καθηγητής Γιώργος Δουκίδης, διευθυντής του Εργαστηρίου Ηλεκτρονικού Εμπορίου και Επιχειρείν (ELTRUN), Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Την ευθύνη του συντονισμού της πρωτογενούς έρευνας είχε η κ. Δήμητρα Γούναρη, συντονίστρια του Τμήματος Έρευνας και Τεκμηρίωσης του ΙΝΕΜΥ. Την ευθύνη οργάνωσης και παρακολούθησης του έργου είχε η κ. Βάλια Αρανίτου, διευθύντρια του ΙΝΕΜΥ (Πανεπιστήμιο Κρήτης). Τον γενικό επιστημονικό συντονισμό του έργου είχε ο καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς κ. Ιωσήφ Χασσίδ. Δεκέμβριος

15 Βασικές διαπιστώσεις Μέρος Πρώτο Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον κατά το 2013 και η Ελλάδα Η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα παρέμεινε ασθενής και επιβραδύνθηκε περαιτέρω το 2013 (2,9% από 3,2% το 2012), τόσο στις προηγμένες όσο και στις αναδυόμενες οικονομίες. Η υποχώρηση του ρυθμού ανόδου του παγκόσμιου ΑΕΠ σε σημαντικό βαθμό ήταν αποτέλεσμα της εντεινόμενης άρσης των επεκτατικών δημοσιονομικών μέτρων στις προηγμένες ή των νομισματικών στις αναδυόμενες οικονομίες, τα οποία είχαν ληφθεί για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης. Οι προηγμένες οικονομίες ως σύνολο επιβραδύνθηκαν περαιτέρω (1,2% από 1,5%), υπό το βάρος της εντονότερης εφαρμογής των προγραμμάτων δημοσιονομικής προσαρμογής (πλην Ιαπωνίας) και της αναγκαίας απομόχλευσης των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και του υπερδανεισμένου ιδιωτικού τομέα. Οι εξελίξεις αυτές, αν και λειτούργησαν ανασχετικά στην ανάκαμψη το 2013, συνέβαλαν παράλληλα στη σταδιακή αποκατάσταση της εμπιστοσύνης, που είχε πληγεί σοβαρά το 2012 κυρίως στη Ζώνη του Ευρώ, και τελικά στη βελτίωση των προσδοκιών για μια πιο ισόρροπη και βιώσιμη ανάπτυξη μεσοπρόθεσμα. Η επιβράδυνση στις προηγμένες οικονομίες ως σύνολο εμπεριέχει εξαιρετικά διαφοροποιημένες εξελίξεις κατά οικονομίες. Η οικονομία των ΗΠΑ επιβραδύνθηκε, η οικονομία της Ιαπωνίας αναπτύχθηκε με τον ίδιο ικανοποιητικό ρυθμό του προηγούμενου έτους, ενώ η Ζώνη του Ευρώ βρέθηκε για δεύτερο συνεχόμενο έτος σε ύφεση, μικρότερης όμως έκτασης σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Οι αποφασιστικές πρωτοβουλίες των θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους και των μακροοικονομικών ανισορροπιών εντός της Ζώνης του Ευρώ (Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός των ευρωπαϊκών τραπεζών κ.λπ.), καθώς και η εξαιρετικά επεκτατική νομισματική πολιτική της ΕΚΤ συνέβαλαν στην αποτροπή του κινδύνου διάλυσης της Ευρωζώνης, στη μείωση της υψηλής αβεβαιότητας και στην έξοδο της Ζώνης του Ευρώ από την ύφεση από το β τρίμηνο του Ωστόσο, η πιστωτική στενότητα και η υψηλή ανεργία σε αρκετές χώρες-μέλη, ως αποτέλεσμα των προσπαθειών μείωσης των χρηματοπιστωτικών και μακροοικονομικών ανισορροπιών, συνεχίζουν βραχυπρόθεσμα να αποτελούν τα σοβαρότερα εμπόδια για την οικονομική ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας. Η ελληνική οικονομία, σε περιβάλλον ισχνής διεθνούς ζήτησης μεν, αλλά μειωμένης σε σχέση με τα προηγούμενα έτη πολιτικής αστάθειας και οικονομικής αβεβαιότητας, αναγκασμένη μέσα σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα να προβεί σε μεγάλες μακροοικονομικές και διαρθρωτικές προσαρμογές ταυτοχρόνως, βρέθηκε σε βαθιά ύφεση για έκτο συνεχόμενο 15 Βασικές διαπιστώσεις

16 έτος. Το ποσοστό ανέργων σημείωσε νέο ιστορικό υψηλό, ενώ οι αποδοχές των εργαζομένων σημείωσαν και νέα μεγάλη υποχώρηση. Παρά τη βαθιά ύφεση, το Πρόγραμμα Δημοσιονομικής Προσαρμογής σημείωσε μεγάλη πρόοδο και οι διεθνείς οργανισμοί εκτιμούν ότι το 2013 θα επιτευχθεί για πρώτη φορά μετά το 2002 μικρό πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα, εξέλιξη που θα αποτρέψει την περαιτέρω αύξηση του δημόσιου χρέους. Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών σχεδόν εξαλείφθηκε για πρώτη φορά μετά το 1994 και το γενικό επίπεδο τιμών υποχώρησε για πρώτη φορά μετά το Για το 2014 προβλέπεται έξοδος από την ύφεση με οριακή άνοδο του ΑΕΠ (+0,6%), προερχόμενη από τις επενδύσεις παγίου κεφαλαίου και τις εξαγωγές, καθώς οι ανάγκες της δημοσιονομικής προσαρμογής θα είναι σημαντικά μικρότερες και η πιστωτική ασφυξία για τις επιχειρήσεις θα αποκαθίσταται σταδιακά Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου 16 Μέρος Δεύτερο Η ελληνική αγορά εργασίας και η απασχόληση στο εμπόριο το 2013 Η απασχόληση στο σύνολο της οικονομίας το 2013 συρρικνώθηκε κατά 4,2% και διαμορφώθηκε στα επίπεδα του 1992, ενώ υπάρχει σημαντικός κίνδυνος για «ανάπτυξη χωρίς απασχόληση» στο μέλλον. Το 2013 το ποσοστό ανεργίας ανήλθε σε 27,3%, από 23,8% το 2012, με συνολικές απώλειες περίπου θέσεων εργασίας. Στο σύνολο της οικονομίας, ο αριθμός των εργοδοτών μειώθηκε κατά 11,3% συμπαρασύροντας τους μισθωτούς (-4,7%), ενώ η αυτοαπασχόληση έμεινε σταθερή (-0,7%). Επίσης, ο ρυθμός μείωσης της απασχόλησης ήταν υψηλότερος στις νεαρές ηλικίες και στις γυναίκες. Η απασχόληση στο εμπόριο υποχώρησε για πέμπτη συνεχή χρονιά, καθώς το 2013 το εμπόριο απώλεσε θέσεις εργασίας (πτώση κατά 3,4% έναντι 12,0% το 2012), συγκεντρώνοντας μόλις απασχολουμένους. Για δεύτερη συνεχή χρονιά μετά το 1999 η απασχόληση διαμορφώθηκε κάτω από τις θέσεις, σε επίπεδα του 1997, έχοντας απολέσει καθαρές θέσεις εργασίας ή το 21,2% των θέσεων εργασίας του Την περίοδο το λιανικό εμπόριο έχασε το 18,5% των θέσεων εργασίας, έναντι 24,3% απωλειών στο χονδρικό εμπόριο και 30,2% στο εμπόριο αυτοκινήτων. Παρά τη σημαντική μείωση στο επίπεδο απασχόλησης, το εμπόριο εξακολουθεί να αποτελεί τον κυριότερο κλάδο απασχόλησης της ελληνικής οικονομίας. Το 2013 συγκέντρωνε το 18,1% της συνολικής και το 20,9% (από 20,4% το 2008) της μη αγροτικής απασχόλησης, δείχνοντας την ανθεκτικότητα του ελληνικού εμπορίου έναντι άλλων κλάδων της οικονομίας. Στο εμπόριο συγκεντρώνεται το 31,0% του συνόλου των εργοδοτών, το 34,7% των αυτοαπασχολουμένων, το 15,0% των μισθωτών και το 44% των συμβοηθούντων μελών της συνολικής μη αγροτικής απασχόλησης. Παρά το γεγονός ότι ο κλάδος του εμπορίου συγκεντρώνει σχετικά νεανικό εργατικό δυναμικό, το εκπαιδευτικό επίπεδο των εργαζομένων στο εμπόριο υπολείπεται σημαντικά έναντι εκείνου των εργαζομένων των λοιπών κλάδων της μη αγροτικής απασχόλησης.

17 Το 2008 το ποσοστό μερικής απασχόλησης στο εμπόριο ήταν 4,5%, ενώ το 2013 έφθασε το 8,2%. Αντίθετα, η εργασία ορισμένου χρόνου δεν συγκεντρώνει σημαντικό αριθμό εργαζομένων στο εμπόριο (5,4% στο σύνολο των μισθωτών του εμπορίου έναντι 9,3% στη μη αγροτική απασχόληση), ενώ και το μερίδιο της προσωρινής εργασίας είναι εξαιρετικά περιορισμένο (3,1%), ιδιαίτερα στους άνδρες. Η απασχόληση στον κλάδο του αυτοκινήτου εμφανίζει σημάδια ανάκαμψης το 2013 αφού ενισχύθηκε κατά 2,6%, έναντι μείωσης κατά 6,9% στο χονδρικό εμπόριο και 3,4% στο λιανικό. Οι απώλειες θέσεων εργασίας επιχειρηματιών (εργοδοτών και αυτοαπασχολουμένων) φθάνουν το 47% των συνολικών απωλειών του κλάδου, και σ αυτό το ποσοστό πρέπει να προστεθούν απώλειες 16%, απώλειες που προέρχονται από τα συμβοηθούντα και μη αμειβόμενα μέλη της οικογένειας του επιχειρηματία. Σε απόλυτους αριθμούς τα ποσοστά αυτά μεταφράζονται σε ως απώλειες επιχειρηματικών μονάδων στον κλάδο. Συνολικά, η πιθανότητα παραμονής στην κατάσταση της απασχόλησης για έναν εργαζόμενο στο εμπόριο φθάνει το 2013 στο 92,5% (92,7% στο σύνολο της οικονομίας) έναντι 95,9% (97,1% στο σύνολο) το Μάλιστα, η πιθανότητα απομάκρυνσης από το εργατικό δυναμικό για τους επιχειρηματίες (εργοδότες και αυτοαπασχολουμένους) αυξάνεται, ενώ για τους μισθωτούς και τα συμβοηθούντα μέλη της οικογένειας μειώνεται. ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ & ΤΕΤΑΡΤΟ Ο απολογισμός για το 2012 Βασικές διαπιστώσεις Η παρατεταμένη οικονομική ύφεση των τελευταίων ετών συνεχίζει να πλήττει την εμπορική δραστηριότητα. Κύρια χαρακτηριστικά, η νέα πτώση στον κύκλο εργασιών και η συρρίκνωση της κεφαλαιουχικής βάσης του εμπορίου. Στις ΑΕ και ΕΠΕ οι πωλήσεις και τα μεικτά κέρδη σημείωσαν για τέταρτο συνεχές έτος πτώση κατά 12,9% και 13,4% αντίστοιχα. Το λειτουργικό και καθαρό λειτουργικό αποτέλεσμα παρέμειναν ζημιογόνα, ωστόσο οι ζημίες περιορίστηκαν σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Μείωση (ανεξαρτήτως ποσοστού) τόσο των πωλήσεων όσο και των κερδών τους δήλωσαν σχεδόν οι 9 στις 10 ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις. Η ένταση της αποεπένδυσης στον τομέα αυτοκινήτων-ανταλλακτικών καθόρισε το ελληνικό εμπόριο με αποτέλεσμα να εντοπίζεται για δεύτερη φορά πτώση των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου. Περισσότερες από 8 στις 10 ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις δήλωσαν ότι δεν πραγματοποίησαν επενδύσεις παγίου κεφαλαίου το Τα συνολικά κεφάλαια των ΑΕ και ΕΠΕ σημείωσαν νέα πτώση κατά 12,2%, η δε συρρίκνωση αφορά όλα τα συστατικά τους στοιχεία. Το συνολικό χρέος κατέγραψε πτώση κατά 15,8%, με εντονότερο το ρυθμό μείωσης των μεσομακροπρόθεσμων υποχρεώσεων. Τα ίδια κεφάλαια των ΑΕ και ΕΠΕ εμφάνισαν μικρή μόνο μείωση το 2012, σε συνέχεια της μεγάλης πτώσης που είχαν καταγράψει το προηγούμενο έτος. 17

18 Η γενική ρευστότητα παρέμεινε σταθερή την τελευταία διετία στις ΑΕ και ΕΠΕ. Σχεδόν οι 8 στις 10 ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις δήλωσαν ότι περιορίστηκε σημαντικά η ρευστότητά τους. Η απασχόληση παρέμεινε στάσιμη το 2012 για τις 8 στις 10 ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις και για 6 στις 10 ΑΕ και ΕΠΕ. Οι εκτιμήσεις για το Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Οι 7 στις 10 ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις και οι 5 στις 10 ΑΕ και ΕΠΕ εκτιμούν ότι οι πωλήσεις και τα κέρδη τους το 2013 είναι μειωμένα. Η απόλυτη πλειοψηφία των εμπορικών επιχειρήσεων, ανεξάρτητα από νομική μορφή, δηλώνουν ότι τα αποθέματά τους είναι μειωμένα και το Η επενδυτική άπνοια συνεχίζεται. Οι 7 στις 10 ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις και οι 9 στις 10 ΑΕ και ΕΠΕ δήλωσαν στασιμότητα στις επενδύσεις παγίου κεφαλαίου. Η απόλυτη πλειονότητα των εμπορικών επιχειρήσεων, ανεξάρτητα από νομική μορφή, εκτιμούν στασιμότητα απασχόλησης για το Οι ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις επιδεικνύουν μεγαλύτερες αντιστάσεις σε σχέση με τις ΑΕ και ΕΠΕ σε θέματα μείωσης του προσωπικού τους. Περισσότερες από 7 στις 10 ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις και πάνω από 5 στις 10 ΑΕ και ΕΠΕ εκτιμούν ότι επιδεινώθηκε η ρευστότητά τους το Οι προβλέψεις για το 2014 Οι προβλέψεις των εμπορικών επιχειρήσεων για την εξέλιξη των οικονομικών αποτελεσμάτων τους το 2014 παραμένουν απαισιόδοξες, σε χαμηλότερο όμως βαθμό συγκριτικά με πέρυσι. Περισσότερες από 5 στις 10 ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις και 4 στις 10 ΑΕ και ΕΠΕ προβλέπουν ότι οι πωλήσεις και τα κέρδη τους θα είναι μειωμένα. Η στασιμότητα είναι η κυρίαρχη τάση όσον αφορά τις επενδύσεις παγίου κεφαλαίου και στις δύο ομάδες επιχειρήσεων. Η απόλυτη πλειονότητα των επιχειρήσεων, ανεξάρτητα από νομική μορφή, προβλέπει στασιμότητα της απασχόλησης, παράλληλα όμως περιορίστηκαν τα ποσοστά των εταιρειών που προβλέπουν μείωση της απασχόλησης. Η απαισιοδοξία για τη ρευστότητα συνεχίζεται, με σχεδόν 6 στις 10 ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις και 4 στις 10 ΑΕ και ΕΠΕ να προβλέπουν επιδείνωση της ρευστότητάς τους το

19 Η επιβίωση στην οικονομική κρίση Σχεδόν 4 στις 10 ΑΕ και ΕΠΕ και 5 στις 10 ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις θεωρούν αρκετά ή πολύ πιθανό να μην μπορούν να ανταποκριθούν στις τρέχουσες υποχρεώσεις τους το Το 17% των ΟΕ-ΕΕ και ατομικών επιχειρήσεων και το 10% των ΑΕ και ΕΠΕ θεωρούν πολύ πιθανή την παύση εργασιών τους (λουκέτο) μέσα στο Ο περιορισμός του κόστους λειτουργίας και η μείωση τιμών είναι οι δύο κυρίαρχες επιλογές των επιχειρήσεων, ανεξάρτητα από νομική μορφή, για την αντιμετώπιση της κρίσης, ενώ η μείωση προσωπικού αντιστοιχεί σε ποσοστό αρκετά μικρότερο στις ΟΕ-ΕΕ και ατομικές επιχειρήσεις (5,9%) σε σχέση με τις ΑΕ και ΕΠΕ (13,0%). Βασικές διαπιστώσεις 19

20