ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ

Transcript

1 ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ

2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ -Ποικίλες αφορμές οδήγησαν μαθητές και εκπαιδευτικό να ασχοληθούν με την επεξεργασία του συγκεκριμένου θέματος: Τα μαθήματα της Ιστορίας και των Αρχαίων Ελληνικών, σχετικά κείμενα στο μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας,γνώσεις μυθολογίας, αρχαία θέατρα της ευρύτερης περιοχής, θερινές καλλιτεχνικές δραστηριότητες με παραστάσεις σε αρχαία θέατρα και τηλεοπτικά αφιερώματα με παραστάσεις αρχαίου δράματος. -Οι παιδαγωγικές προθέσεις για την συγκεκριμένη ερευνητική εργασία αφορούν στις: *Γενικές και ειδικές γνώσεις που αποκτούν τα παιδιά στην επαφή τους με το θέμα. *Ικανότητες που αποκτούν μέσα από την παρατήρηση, συγκέντρωση, καταγραφή και διαχείριση πληροφοριών. *Στάσεις που διαμορφώνουν κατά την εφαρμογή του και αρετές, μειονεκτήματα της ομαδοσυνεργατικής μάθησης. -Τέσσερα είναι τα επιμέρους θέματα με τις αντίστοιχες ομάδες: *Θέατρο και Θεατράνθρωποι *Θέατρο και Λογοτεχνία-Δημοκρατία *Θέατρο και Αρχιτεκτονική *Θέατρο και Θεατρολογία Προηγήθηκε καταιγισμός ιδεών ώστε οι μαθητές να προβληματιστούν και να ανακαλέσουν σχετικές γνώσεις και εμπειρίες τους. Στο πλαίσιο αυτό αξιοποιήθηκε το θεατρικό παιχνίδι με ποικίλα σενάρια και ασκήσεις θεατρικής αναπαράστασης. Καταρτίστηκε τέλος, ένα ερωτηματολόγιο στο οποίο οι μαθητές και οι συμμαθητές τους είχαν την ευκαιρία να καταγράψουν στάσεις και απόψεις για το θέατρο.

3 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Ιστορία & Τεχνική του αρχαίου θεάτρου 2 ο Λύκειο Ναυπάκτου 1. Κατά την γνώμη σας, το θέατρο στην σημερινή εποχή εκτιμάται τόσο, όσο και στην αρχαία εποχή ή έχει χάσει την αξία του από σύγχρονους τρόπους διασκέδασης, όπως για παράδειγμα από τον κινηματογράφο; 2. Έχετε παρακολουθήσει ποτέ θεατρική παράσταση; ΝΑΙ ΟΧΙ 3. Πόσο συχνά πηγαίνετε στο θέατρο; 4. Τι είδους θεατρικές παραστάσεις προτιμάτε; Α) κωμικές Β) δραματικές Γ) ψυχολογικές Δ) σάτιρα Ε) όλα τα προηγούμενα 5. Ποιά από τα παρακάτω επιδιώκετε παρακολουθώντας θέατρο; Α) ψυχαγωγία Β) γνώσεις Γ) να περάσετε την ώρα σας

4 6. Σας αποτρέπει η οικονομική κρίση στο να παρακολουθήσετε μια Θ.Π; ΝΑΙ ΟΧΙ 7. Σας επηρεάζουν οι κριτικές για το αν θα δείτε μια παράσταση; ΝΑΙ ΟΧΙ 8. Έχετε συμμετάσχει ποτέ σε μια Θ.Π; Και αν ναι, τι ρόλο υποδυθήκατε; ΝΑΙ ΟΧΙ 9. Πιστεύετε πως ένας διάσημος ηθοποιός του κινηματογράφου μπορεί να υποδυθεί εξίσου καλά έναν θεατρικό ρόλο; ΝΑΙ ΟΧΙ 10. Προτιμάτε αρχαίο ή σύγχρονο θέατρο;

5 Kατά τη γνώμη σας, το θέατρο στη σημερινή εποχή εκτιμάται τόσο, όσο και στην αρχαία εποχή ή έχει χάσει την αξία του από σύγχρονους τρόπους διασκέδασης; 90% 80% 70% 60% 50% 40% 90% 30% 20% 10% 0% 5% 5% ΝΑΙ ΌΧΙ Δεν ξέρω

6 Έχετε παρακολουθήσει ποτέ θέατρο; 90% 80% 70% 60% 50% 40% 90% 30% 20% 10% 0% ΝΑΙ ΌΧΙ 10%

7 Πόσο συχνά πηγαίνετε θέατρο; 45% 40% 35% 30% 25% 45% 20% 15% 10% 5% 25% 30% 0% Συχνά Σπάνια Ποτέ

8 Τι είδους θεατρικές παραστάσεις προτιμάτε; 40% 35% 30% 25% 20% 15% 37% 30% 27% 10% 5% 0% 6% Κωμικές Δραματικές Διάφορες Όλα

9 Ποια από τα παρακάτω επιδιώκετε παρακολουθώντας θέατρο; 60% 50% 40% 30% 59% 20% 10% 0% Ψυχαγωγία 16% Γνώσεις 17% Να περάσετε την ωρα σας 8% Περισσότερες απαντήσεις

10 Σας αποτρέπει η οικονομική κρίση στο να παρακολουθήσετε μια Θ.Π.; 80% 60% 40% 20% 0% 68% NAI 32% OXI Σας επηρεάζουν οι κριτικές για το αν θα δείτε μια παράσταση; 60% 40% 20% 56% 44% 0% NAI OXI

11 Έχετε συμμετάσχει ποτέ σε μια Θ.Π.; 80% 60% 40% 20% 0% NAI 33% OXI 67% Πιστεύετε πως ένας διάσημος ηθοποιός του κινηματογράφου μπορεί να υποδυθεί εξίσου καλά έναν θεατρικό ρόλο; 80% 60% 40% 20% 0% NAI 38% OXI 62%

12 Προτιμάτε αρχαίο ή σύγχρονο θέατρο; 80% 70% 60% 50% 40% 70% 30% 20% 10% 0% 27% 27% Σύγχρονο Αρχαίο Δεν έχει άποψη

13 ΘΕΑΤΡΟ ΚΑΙ ΘΕΑΤΡΑΝΘΡΩΠΟΙ Ο Θέσπις, ο Αισχύλος, ο Σοφοκλής και ο Ευριπίδης ήταν τραγικοί ποιητές από τον 6οαι μέχρι και τον 4οαι π.χ. Θεωρούνται οι Πατέρες της τραγωδίαςκαι έχουν χαρακτηριστεί ως παγκόσμιες μορφές του δράματος μέσα από τις τεράστιες και καθοριστικές καινοτομίες που έχουν προσφέρει στο χώρο του θεάτρου. Όλοι έχουν περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους στην Αθήνα, όπου, σε συνδυασμό με την εύπορη καταγωγή τους και το δημοκρατικό πολίτευμα. Κατάφεραν να μορφωθούν και να καλλιεργήσουν τις μοντέρνες ιδέες τους πάνω στο αρχαίο θέατρο. Αφετηρία θεωρείται η καινοτομία του Θέσπη να εισαγάγει πρόσωπα τα οποία συνδιαλέγονται στη σκηνή. Αυτή ήταν η βάση στην οποία στηρίχτηκαν οι επόμενοι τραγικοί, θεατράνθρωποι για να τελειοποιήσουν τη θεατρική πράξη και παρουσίαση. Έτσι, πρόσθεσαν υποκριτές, έφεραν αλλαγές στο χορό, δημιούργησαν όλο και πιο ολοκληρωμένα έργα και εμβάθυναν στο ανθρώπινο δράμα. Ειδικά ο Ευριπίδης, φανερά καινοτομεί, εκφράζοντας τις διαφωτιστικές ιδέες της εποχής και αμφισβητώντας αντιλήψεις για τις οποίες ακόμα και σήμερα εγείρονται έντονες διχογνωμίες.

14

15 Θέσπις Τραγικός ποιητής του 6 ου π.χ. αιώνα απo τον σημερινός Διόνυσος ή από την Ικαρία. Ο Θέσπις υπήρξε ο πατέρας της τραγωδίας και πιθανότατα και ο πρώτος ηθοποιός. Πιο συγκεκριμένα : i) Ανακάλυψε το τραγικό είδος και δημιούργησε το τραγικό άσμα. ii) Επινόησε πρώτος τους σατύρους. iii) Χορογράφησε ο ίδιος τα έργα του. iv) Καθιέρωσε τον Πρώτο Υποκριτή (το 536 π.χ το 536 π.χ. έβαλε τον πρώτο υποκριτή (ηθοποιό) στην παράσταση της αρχαίας τραγωδίας που υποδυόταν πολλά πρόσωπα, έκανε διάλογο με το χορό και αποκρινόταν στις ερωτήσεις του). v) Έβαψε το πρόσωπό του με φυσικές χρωστικές ουσίες και μετά έφτιαξε Προσωπεία από πανί. vi) Παρεμβάλλει στο διθύραμβο απαγγελία με άλλο μέτρο και διαφορετική μελωδία από του Χορού

16 Αισχύλος Ο Αισχύλος γεννήθηκε το 525π.Χ. στη Ελευσίνα. Από μικρός είχε οράματα ως τραγικός ποιητής, ενώ λέγεται ότι σε μικρή ηλικία του είχε παρουσιαστεί ο θεός Διόνυσος. Έχουν σωθεί 77 από τα έργα του. Έζησε στην Αθήνα και πέθανε στη Γέλα κατά το δεύτερο ταξίδι του στη Σικελία. Οι καινοτομίες που εφήρμοσε θα μπορούσαν να συνοψισθούν ως εξής: προσθήκη του δεύτερου υποκριτή μείωση των χωρικών έξαρση του λόγου σύσταση της τριλογίας ενιαίου περιεχομένου

17 ΣΟΦΟΚΛΗΣ Ο Σοφοκλής ( π.Χ) γεννήθηκε στον Ίππιο Κολωνό της Αθηνάς και πέθανε σε ηλικία 90 ετών. Διαπαιδαγωγήθηκε ανάλογα με την οικονομική του άνεση και ήταν ο κορυφαίος του χορού των έφηβων. Ο μεγάλος τραγικός ποιητής εισήγαγε στην Αθήνα την λατρεία του Ασκληπιού. Ο Σοφοκλής έφερε πολλές καινοτομίες στο θέατρο. Ανάμεσα στα άλλα αύξησε τα μέλη του χορού σε 15, για καλύτερη συμμετρία δυο ημιχόρια των 7 και ο κορυφαίος και εισήγαγε έναν τρίτο υποκριτή. Συνέγραψε 123 τραγωδίες, έχουν διασωθεί μόνο 7 ανάμεσα τους <<Αντιγόνη>> και <<Ηλέκτρα>>. Στο επίκεντρο των έργων του Σοφόκλη βρίσκεται το άτομο το οποίο έρχεται σε αναπόφευκτη, τραγική και ένοχη σύγκρουση με την τάξη που εκπροσωπούν οι θεοί. Ιδιαίτερα ευσεβής στη ζωή του δίνει μεγαλύτερο βάρος στην ανθρωπινή στάση έναντι αυτής των θεών.

18

19 ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ( π.χ ) Ο Ευριπίδης ( π.χ) υπήρξε τραγικός ποιητής και ένας από τους τρεις μεγάλους διδάσκαλους του Αττικού δράματος στο Αρχαίο Ελληνικό θέατρο. Ο ποιητής είχε λαμπρή μόρφωση, όπως συμπεραίνουμε και από τα έργα του, για τα οποία τον είχαν αποκαλέσει «από σκηνής φιλόσοφο». Πολλοί, παράλληλα προς τη ρεαλιστική αντίληψη για τη ζωή, διαπιστώνουν στα έργα του Ευριπίδη και μια ταραγμένη αμφιβολία για την οποία οι νεώτεροι βιογράφοι του, τον είπαν «τραγικό της αμφιβολίας». Σε όλα τα έργα του είναι φανερή η τάση του ποιητή να καινοτομήσει εκφράζοντας πολλές αντιλήψεις με σκεπτικιστικό υπόβαθρο.άρεσε στους μεταγενέστερους και συγκίνησε όσο λίγοι, ακόμα και τους κορυφαίους ποιητές της Ευρώπης.

20

21 Αριστοφάνης Πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της αρχαίας αθηναϊκής κωμωδίας, ο οποίος έγραψε 46 κωμωδίες, 11 από τις οποίες σώζονται ακέριες σήμερα. Αν και οι πληροφορίες που διαθέτουμε για την ζωή του είναι ελάχιστες, γνωρίζουμε οι γεννήθηκε στην Αθήνα περίπου το 450 π.χ. και πέθανε το 380 π.χ. σε ηλικία 70 ετών. Έζησε σε μια περίοδο ειρήνης και άνθισης. Πατέρας του ήταν ο Φίλιππος, Αθηναίος πολίτης, ενώ ο ίδιος νυμφεύτηκε και απέκτησε τρεις γιους. Έλαβε την καθολική εκπαίδευση που πρόσφερε ο Περικλής στους νέους, γνώριζε τα έργα των προηγούμενων ποιητών, ήταν ευφυολόγος, χιουμορίστας και ιδιαίτερα καυστικός με τους δημαγωγούς, τους σοφιστές, γενικά με το Δήμο της Αθηνάς.

22

23 Θέατρο και Λογοτεχνία Δημοκρατία Ασχοληθήκαμε με τους τρείς μεγάλους τραγωδούς: Αισχύλο, Σοφοκλή και Ευριπίδη. Πιο συγκεκριμένα με τα έργα τους Πέρσες και Ευμενίδες του Αισχύλου, Αντιγόνη και Αίας του Σοφοκλή και Μήδεια και Ιφιγένεια εν Ταύροις του Ευριπίδη. Οι αρχαίοι συγγραφείς αντλούσαν τις υποθέσεις των έργων τους από τους μύθους των Ατρειδών, των Λαβδακιδών, την ιστορία, τον Τρωικό πόλεμο και τη μυθολογία. Προτιμούσαν να παρουσιάζουν επί σκηνής οικογενειακά, πολιτικά και ιστορικά δράματα με την παρουσία φαντασμάτων αλλά και αστυνομικές ιστορίες. Πρωταγωνιστές ήταν και γυναίκες καθώς και άντρες. Παραφροσύνη, αυτοκτονίες όπως και επέμβαση των θεών στη ζωή των ανθρώπων παρουσιάζονταν πολύ συχνά. Τα έργα ασχολούνταν με όλο το βάθος της ανθρώπινης ζωής, υπερτονίζοντας το θέμα της μοίρας και της υπαρξιακής αγωνίας, χωρίς όμως ποτέ να παραμερίζουν την ευθύνη της προσωπικής βούλησης και τη σύγκρουση με την εξουσία. Ο θεσμός της χορηγίας και η παρουσίαση των έργων σε μεγάλες πάνδημες γιορτές αποδεικνύουν τον κοινωνικό χαρακτήρα της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας. Δεν ήταν η υπόθεση ενός ατόμου αλλά όλης της πόλης, η οποία ήταν πρόθυμη να συμμετέχει μαζικά στο σημαντικό αυτό γεγονός τόσο για τις λεπτομέρειες της οργάνωσης, όσο και στο ψυχαγωγικό μορφωτικό μέρος της παρουσίασης.

24

25

26 ΘΕΑΤΡΟ ΚΑΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ *Μέρη του Θεάτρου: 1)Στο κέντρο βρίσκεται κυκλική πλακόστρωτη πλατεία, η ορχήστρα. 2)Ο Εύριπος ήταν αγωγός απορροής στην περίμετρο της ορχήστρας που προστάτευε από πλημμύρα. 3)Ο αμφιθεατρικός χώρος που περιέβαλλε τη σκηνή ήταν το κοίλον, όπου απλώνονταν τα ειδώλια. 4)Στο κέντρο της ορχήστρας υπήρχε η θυμέλη, βωμός για το θεό Διόνυσο. 5)Σκηνή είναι ένα ορθογώνιο στεγασμένο κτήριο. 6)Προσκήνιο είναι μία στοά με κίονες ή ημικίονες. *Το Θέατρο του Διονύσου: Το θέατρο του Διονύσου είναι ο σημαντικότερος υπαίθριος θεατρικός χώρος στην Αρχαία Αθήνα και βρίσκεται στις νοτιοανατολικές παρυφές της Ακρόπολης. Το θέατρο ήταν αρχικά ένα μέρος του περίβολου όπου υπήρχε ο ναός του Διονύσου. Οι θεατές μπορούσαν να δουν το βωμό και το άγαλμα του Διονύσου. *Το Θέατρο της Επιδαύρου: Ο αρχιτέκτονας Πολύκλειτος έκτισε το θέατρο της Επιδαύρου το 340 π.χ. Είναι το πιο καλά διατηρημένο από όλα τα άλλα Αρχαία θέατρα. Χωράει θεατές και χωρίζεται σε δύο μέρη. Εκεί γίνεται το φεστιβάλ της Επιδαύρου όπου έχουν εμφανιστεί πολλοί γνωστοί Έλληνες ηθοποιοί και η Μαρία Κάλλας 7)Οριζόντιοι διάδρομοι, τα διαζώματα χωρίζουν το κοίλον σε ζώνες. 8)Οι κερκίδες ήταν ακτινωτές σκάλες ενώ η προεδρία ήταν καθίσματα για τους αξιωματούχους..

27 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Τα χαρακτηριστικά του Αρχαίου Θεάτρου είναι: 1)Κυκλική δομή η οποία επέτρεπε την συμβολή όλων των πολιτών στο θρησκευτικό και ψυχαγωγικό δρώμενο. 2)Ο ανοιχτός υπαίθριος χώρος λειτουργεί συμβολικά γιατί βρισκόταν κάτω από τα μάτια θεών και ανθρώπων. Η δραματική λοιπόν πράξη δεν καθορίζει ατομικά πεπρωμένα αλλά συλλογικά που εξαρτώνται όχι μόνο από την ατομική αλλά και από την κοσμική θέληση. Παρούσα είναι και η δημοκρατία με τη μορφή του χορού και με τη δυνατότητα των θεατών ταυτόχρονα με το έργο να βλέπουν και τον περιβάλλοντα χώρο μέσα στον οποίον γεννήθηκαν και ανατράφηκαν.

28

29 ΘΕΑΤΡΟ ΚΑΙ ΘΕΑΤΡΟΛΟΓΙΑ ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ Η αρχαία ελληνική τραγωδία προέρχεται από τον Διθύραμβο, ο οποίος ήταν λυρικό άσμα αφιερωμένο στο θεό Διόνυσο. Ο Διόνυσος ήταν θεός, γιός του Δία. Κατά την ελληνική μυθολογία γεννιέται από τον μηρό του πατέρα του και την ανατροφή του την αναλαμβάνουν 12 νύμφες (υδάτινα πνεύματα). Παρουσιάζεται ως διγενής γεννημένος πρώτα από τη φωτιά και στη συνέχεια από το νερό. Συνδέεται με την γονιμότητα και τον έρωτα. Στο Διόνυσο αποδίδεται η ιδιότητα του Θεού του δράματος και του παιχνιδιού. Τέλος λατρεύεται στα μικρά και στα μεγάλα Διονύσια. Ως θρησκευτικό άσμα ψαλλόταν από ομάδα αντρών με τη συνοδεία αυλού στις Διονυσιακές γιορτές και εξυμνούσε τη γένεση του Βάκχου. Αποτέλεσε θεμέλιο της τραγωδίας και συνέβαλλε στην εξέλιξη του τραγουδιού. Καταληκτικά πατέρας του θεωρείται ο Αρίων. ΜΕΡΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ Τα μέρη της τραγωδίας χωρίζονται σε δύο βασικες κατηγορίες, στα κατά ποσόν και στα κατά ποιόν. Τα κατά ποσον είναι τα εξωτερικά μέρη που υποδιαιρούνται σε επικά και λυρικά. Επικά είναι ο πρόλογος,τα επεισόδια και η έξοδος. Λυρικά είναι η πάροδος και τα στάσιμα. Τα κατά ποιόν είναι τα εσωτερικά και ουσιαστικότερα μέρη της τραγωδίας. Τα δομικά αυτά μέρη της αναλύσεως είναι ο μύθος, το ήθος, η λέξη, η διάνοια, το μέλος και η όψη. Όλα τα παραπάνω ήταν καθοριστικά για την σκηνική αναπαράσταση της τραγωδίας.

30 ΔΙΟΝΥΣΟΣ ΚΑΙ ΠΑΝΘΗΡΑΣ

31 ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΤΡΑΓΩΔΙΑ Στην αρχαία τραγωδία οι ηθοποιοί εμφανίζονται με μακριά ρούχα, περίτεχνα διακοσμημένα και ψηλά παπούτσια. Βασικό στοιχείο της ενδυμασίας τους ήταν η μάσκα ή προσωπείο, το οποίο ήταν κατασκευασμένο από ξύλο, δέρμα, ύφασμα και αλευρόπαστα, και είχε φυσικό μέγεθος με άνοιγμα στο στόμα. Τέλος η μάσκα χρησίμευε στην εναλλαγή των ρόλων και έχει τις ρίζες της στις Διονυσιακές γιορτές. ΜΗΧΑΝΕΣ ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ I. Περίακτος: ήταν το περιστρεφόμενο σκηνικό με τρεις όψεις ΙΙ. Εκκύκλημα: μεταφορά βαρέων αντικειμένων και ηθοποιών κατά την είσοδό τους. ΙΙΙ. Από μηχανής θεός : λύση του δράματος όταν βρίσκονταν σε αδιέξοδο

32

33 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Στρέφοντας την προσοχή μας στα βασικότερα σημεία της αναζήτησης μας συμπεραίνουμε τα εξής. Οι αρχαίοι έδωσαν ιδιαίτερη έμφαση στην εσωτερική δομή της τραγωδίας καθώς και στην εμφάνιση των ηθοποιών και των σκηνικών. Ήταν οι πρώτοι λοιπόν στην παγκόσμια σκέψη που θεώρησαν αξιόλογο να παρουσιάσουν επί σκηνής μπροστά σε πολυπληθές κοινό μίμηση ανθρώπινων πράξεων των οποίων η εξέλιξη δεν εξαρτάται μόνο από την ατομική αλλά και από την θεϊκή βούληση. Γι αυτό σε αντίθεση με την σημερινή εποχή η τραγωδία κατά τη γέννηση της συνδέθηκε με τη θρησκεία μιας και κατάγεται από τον Διθύραμβο που ήταν θρησκευτικό άσμα.

34