ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΦΑΙΝΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ ΤΩΝ ΠΤΗΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ» ΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΔΕΝ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΤΗΝ ΠΡΟΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ

Transcript

1 ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΚΥΝΗΓΕΤΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΦΑΙΝΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ ΤΩΝ ΠΤΗΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ» ΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΔΕΝ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΤΗΝ ΠΡΟΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ 12 ΙΟΥΝΙΟΥ 2016 Ξενοδοχείο Divani Palace Acropolis Αίθουσα «Ερέχθειον»

2 Η ΑΔΙΑΜΦΙΣΒΗΤΗΤΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΓΝΩΣΗ ΚΑΘΟΡΙΖΕΙ ΤΙΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥΣ ΘΗΡΑΣ Η παρακολούθηση και η γνώση του χρόνου έναρξης της μετανάστευσης των πτηνών από τη χώρα μας προς τις περιοχές αναπαραγωγής, είναι η γνώση στην οποία βασίζεται η Κυνηγετική Συνομοσπονδία Ελλάδος για την επιστημονική τεκμηρίωση των προτάσεων που καταθέτει για την έκδοση της Ρυθμιστικής Aπόφασης θήρας στη χώρα. Η γνώση αυτή προέρχεται από το ερευνητικό πρόγραμμα «Φαινολογία της μετανάστευσης των πτηνών στην Ελλάδα», το οποίο υλοποιεί το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ), Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Εργαστήριο Άγριας Πανίδας και Ιχθυοπονίας Γλυκέων Υδάτων, σε συνεργασία με το Ίδρυμα των Μεταναστευτικών Πτηνών της Δυτικής Παλαιαρκτικής (OMPO) και του Μεσογειακού Ινστιτούτου Διατήρησης της Θηραματικής και Άγριας Πανίδας (IMPCF), μετά από δημόσιο διαγωνισμό και ανάθεση βάσει αυστηρών κριτηρίων. Από το 2005 και μέχρι σήμερα, για 11 συνεχή έτη, υλοποιείται το ερευνητικό πρόγραμμα «Φαινολογία της μετανάστευσης των πτηνών στην Ελλάδα». Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα και πληρέστερα προγράμματα στην Ευρώπη. Η «Φαινολογία της μετανάστευσης των πτηνών στην Ελλάδα» υλοποιείται σε 3 άξονες: 1. Των υδρόβιων και παρυδάτιων πτηνών 2. Της Μπεκάτσας 3. Της νυκτόβιας μετανάστευσης των Κιχλίδων Η Αναγκαιότητα του προγράμματος προέκυψε για: 1. την επιστημονική τεκμηρίωση της Ετήσιας Ρυθμιστικής Απόφασης περί θήρας (απαίτηση Συμβουλίου της Επικρατείας). 2. την παραγωγή αξιόπιστών επιστημονικών δεδομένων για τους πληθυσμούς των ειδών μεταναστευτικών πτηνών (Άρθρο 12 της 79/409EC). 1

3 3. την αντικατάσταση - διόρθωση των υποκειμενικών και χαμηλής αξιοπιστίας στοιχείων διαφόρων άλλων πηγών που υιοθετούν οι Εθνικές Αρχές 4. το καθορισμό των περιόδων μετανάστευσης των θηρεύσιμων ειδών (Άρθρο 7 παραγρ.4 της 79/409EC) 5. τη δημιουργία βάσης δεδομένων για την παρακολούθηση των αλλαγών του Key Concepts του Άρθρου 7(4). Σκοπός της εν λόγω επιστημονικής μελέτης είναι ο προσδιορισμός των ημερομηνιών προγαμιαίας μετανάστευσης των υδρόβιων και παραϋδάτιων μεταναστευτικών πτηνών, των κιχλίδων και της μπεκάτσας στην ελληνική επικράτεια, ώστε οι καθ ύλην αρμόδιες Υπηρεσίες να λαμβάνουν, τεκμηριωμένες με επιστημονικά στοιχεία, Αποφάσεις και διαχειριστικά μέτρα. Η γνώση της περιόδου μετανάστευσης, αποτελεί σήμερα προϋπόθεση για τον καθορισμό της κυνηγετικής περιόδου. Η μεθοδολογία του προγράμματος καθορίστηκε με την επιστημονική καθοδήγηση: του Αριστοτελείου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης(Α.Π.Θ), Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Εργαστήριο Άγριας Πανίδας και Ιχθυοπονίας Γλυκέων Υδάτων, του Ιδρύματος των Μεταναστευτικών Πτηνών της Δυτικής Παλαιαρκτικής (OMPO). του Μεσογειακού Ινστιτούτου Διατήρησης της Θηραματικής και Άγριας Πανίδας (IMPCF), Παρακολουθείται η μετανάστευση των υδρόβιων και παρυδάτιων μεταναστευτικών πτηνών: Διενεργείται για 11 συνεχή έτη ( ) με 39 εξειδικευμένους παρατηρητές σε 22 διαφορετικούς υγροτόπους (στα κύρια περάσματα των μεταναστευτικών πουλιών, σε όλους τους σημαντικούς υγροτόπους, περιοχές Ramsar) 2

4 για 27 είδη υδρόβιων και παρυδάτιων πτηνών (16 θηρεύσιμα & 11 προστατευόμενα είδη) 3 παρατηρήσεις κάθε μήνα από κάθε παρατηρητή (μια φορά κάθε δεκαήμερο) επί 10 μήνες το χρόνο (από τον Ιούλιο έως τον Απρίλιο) από σταθερά σημεία παρατήρησης συνολικά παρατηρήσεις για κάθε περίοδο σε όλη την Ελλάδα συνολικά παρατηρήσεις μέχρι σήμερα Παρακολουθείται η μετανάστευση της μπεκάτσας: Διενεργείται για 9 συνεχή έτη ( ) με 26 εξειδικευμένους παρατηρητές με τη βοήθεια κυνηγόσκυλων σε 26 διαφορετικές περιοχές (συμπεριλαμβάνουν όλους τους τύπους οικοτόπων διαχείμανσης του είδους) 3 παρατηρήσεις κάθε μήνα από κάθε παρατηρητή (μια φορά κάθε δεκαήμερο του μήνα) επί 5 μήνες το χρόνο (από το 2 ο δεκαήμερο του Οκτωβρίου έως το τέλος του Νοεμβρίου κάθε έτους και από την 1 η Ιανουαρίου έως την 31 η Μαρτίου του επόμενου έτους) στην ίδια δειγματοληπτική επιφάνεια συνολικά 390 παρατηρήσεις για κάθε περίοδο σε όλη την Ελλάδα συνολικά παρατηρήσεις μέχρι σήμερα Παρακολουθείτε η νυκτόβια μετανάστευση των Κιχλίδων Διενεργείται για 10 συνεχή έτη ( ) Τα στοιχεία συγκεντρώνονται σε σταθερές περιόδους από τον Ιανουάριο Μάρτιο από 5 Βιοακουστικούς σταθμούς (στα κύρια περάσματα των Κιχλίδων) καταγράφονται τα νυχτερινά κελαηδίσματα των τσιχλών Τονίζεται, ότι κανένας άλλος φορέας του Δημοσίου η ιδιωτικός, κανένας άλλος Οργανισμός, ερευνητικό κέντρο η ΜΚΟ, δεν έχει προχωρήσει σε μια τέτοια αξιόπιστη 3

5 και αντικειμενική μελέτη στη χώρα. Η «Φαινολογια της Μετανάστευσης» είναι το μοναδικό πρόγραμμα στην Ελλάδα με τέτοιο όγκο δεδομένων. Ποτέ άλλοτε δεν έχει υπάρξει στην Ελλάδα σχετική μελέτη με τέτοιο εύρος παρατηρήσεων, σε τόσα πολλά και διαφορετικά σημεία παρατηρήσεων σε τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα! ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΥΔΡΟΒΙΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΥΔΑΤΙΩΝ ΠΤΗΝΩΝ Τα αποτελέσματα του προγράμματος αποδεικνύουν ότι σε όλη την ελληνική επικράτεια η λήξη της θήρας λαμβάνει χώρα νωρίτερα από την έναρξη της προαναπαραγωγικής μετανάστευσης στην Ελλάδα. Τα συμπεράσματα μας συμπίπτουν με τον επίσημο κατάλογο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (πίνακες ORNIS). Ενδεικτικά παραδείγματα αποτελούν το Σφυριχτάρι (Anas penelope), η Πρασινοκέφαλη (Anas platyrhynchos), όπως φαίνεται και στα γραφήματα που ακολουθούν: Γράφημα 1. Φαινολογία της μετανάστευσης για το είδος σφυριχτάρι συνολικά για τα έτη 2006 έως

6 Όσον αφορά το σφυριχτάρι (Γραφ.1), η έναρξη της προαναπαραγωγικής μετανάστευσης μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια το πρώτο δεκαήμερο του Φεβρουαρίου (Φαινολογία της μετανάστευσης 2015). Αυτό το αποτέλεσμα βρίσκεται σε απόλυτη συμφωνία με τα στοιχεία (2001, 2008) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ORNIS. Γράφημα 2. Φαινολογία της μετανάστευσης για το είδος πρασινοκέφαλη συνολικά για τα έτη 2006 έως 2015 Η έναρξη της προαναπαραγωγικής μετανάστευσης μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια το πρώτο δεκαήμερο του Φεβρουαρίου (Φαινολογία της μετανάστευσης 2015). Αυτό το αποτέλεσμα βρίσκεται σε απόλυτη συμφωνία με τα στοιχεία (2001,2008) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ORNIS. 5

7 ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΠΑΡΑΤΙΘΕΤΑΙ ΧΑΡΤΗΣ ΜΕ ΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΠΟΥ ΛΑΜΒΑΝΕΙ ΧΩΡΑ Η ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΗΣ ΦΑΙΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΩΝ ΥΔΡΟΒΙΩΝ 6

8 ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΤΗΣ ΝΥΚΤΟΒΙΑΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ ΤΩΝ ΚΙΧΛΙΔΩΝ Όσον αφορά δε τη μελέτη μετανάστευσης των Κιχλίδων, χρησιμοποιούμε υψηλής τεχνολογίας οπτικοακουστικό εξοπλισμό (δίκτυο βιοακουστικών σταθμών (ONFSH 2004) που εφαρμόζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Οι σταθμοί είναι εγκατεστημένοι πάνω στους βασικούς γνωστούς διαδρόμους μετανάστευσης στην Ελλάδα καταγράφοντας κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η μέθοδος με τους βιοακουστικούς σταθμούς χρησιμοποιείται επίσης στη Γαλλία (Ricci 1993, Ricci et al. 1995). Η μελέτη της μετανάστευσης των Κιχλίδων στην Ελλάδα, εμφανίζει ως περίοδο προαναπαραγωγικής μετανάστευσης τη χρονική περίοδο του πρώτου δεκαημέρου του Μαρτίου. ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΜΠΕΚΑΤΣΑΣ Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία (2008) της Ευρωπαϊκής επιστημονικής Επιτροπής ORNIS, η προαναπαραγωγική μετανάστευση στην Ελλάδα συμβαίνει κατά το διάστημα που ορίζει το 1 ο δεκαήμερο του Μαρτίου έως το 2 ο δεκαήμερο του Απριλίου. Για να εκπληρωθούν οι απαιτήσεις της παρούσας έρευνας για τη φαινολογία της μετανάστευσης της μπεκάτσας στην Ελλάδα, η παρακολούθηση επεκτάθηκε πέραν της κυνηγετικής περιόδου έως την 31 η Μαρτίου για σκοπούς επιστημονικούς. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από ειδικευμένους κυνηγούς μπεκάτσας, συνοδευόμενους από τους σκύλους τους, εφαρμόζοντας τον ΔΚΑ σε 26 προκαθορισμένες περιοχές που καλύπτουν το σύνολο της χώρας, δρώντας το λιγότερο μια φορά κάθε δεκαήμερο σε κάθε περιοχή, από τον Ιανουάριο έως το τέλος του Μαρτίου. Έτσι για κάθε δεκαήμερο και για τις 26 περιοχές έρευνας προέκυψαν διαφορετικοί δείκτες: α) Από τις αρχές Ιανουαρίου έως το τέλος του Φεβρουαρίου: ο αριθμός των μπεκατσών που λήφθηκαν ανά ώρα κυνηγίου, 7

9 β) Από τις αρχές του Ιανουαρίου έως το τέλος του Μαρτίου: ο αριθμός των μπεκατσών που εντοπίστηκαν ανά ώρα. Η μέση τιμή αυτού του δείκτη προσδιορίστηκε ανά ώρα αναζήτησης στο πεδίο (ελάχιστος ΔΚΑ) και συγκρίθηκε στατιστικά με το δείκτη των ακόλουθων δεκαημέρων για επίπεδο σημαντικότητας 0,05. ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΠΑΡΑΤΙΘΕΤΑΙ ΧΑΡΤΗΣ ΜΕ ΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΠΟΥ ΛΑΜΒΑΝΕΙ ΧΩΡΑ Η ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΗΣ ΦΑΙΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΜΠΕΚΑΤΣΑΣ 8

10 Τα αποτελέσματα που προκύπτουν για το επιβεβαιώνουν αυτά του 2007, του 2008, του 2009, του 2010, του 2011, του 2012, του 2013, 2014 και του 2015: απουσία δηλαδή σημαντικών μετακινήσεων κατά τον Ιανουάριο και το Φεβρουάριο (περίοδος διαχείμασης) και έως το τελευταίο δεκαήμερο του Φεβρουαρίου. Η μεταναπαραγωγική μετανάστευση που καταγράφηκε το 2015 συμπίπτει με μια άφιξη πουλιών, κατά το δεύτερο και τρίτο δεκαήμερο του Νοεμβρίου. Η προαναπαραγωγική μετανάστευση του 2015, μετά την παρατηρούμενη απουσία αφίξεων πτηνών έως το τέλος του Φεβρουαρίου, καταφανώς τοποθετείται το πρώτο δεκαήμερο του Μαρτίου όπως προκύπτει από την ανάλυση των τριών δεικτών. Φαίνεται έτσι ότι η περίοδος κυνηγίου στην Ελλάδα συμμορφώνεται πλήρως με την Οδηγία 79/409/ΕΟΚ και συγκεκριμένα με το Άρθρο 7.4. Πλήρης παρακολούθηση της περιόδου από τις αρχές Ιανουαρίου και τέλη Μαρτίου ουδέποτε απέδειξε μια σημαντική αναχώρηση των πτηνών πριν από το τρίτο δεκαήμερο του Φεβρουαρίου κατά τη διάρκεια της περιόδου ( ). Η πρώτη αποχώρηση των περισσότερων ατόμων που ξεχειμωνιάζουν στην Ελλάδα, προς τους τόπους αναπαραγωγής τους βορειότερα της Ευρώπης, τοποθετείται μεταξύ του δευτέρου και του τρίτου δεκαημέρου του Μαρτίου. Πράγματι η Ελλάδα δεν διατηρεί πλέον αυτού του χρόνου πτηνά του είδους. Επιπλέον, τα αποτελέσματα που προέκυψαν κατά την περίοδο Ιανουάριος Μάρτιος για 9 συνεχείς περιόδους, αποδεικνύουν ότι η πρακτική εφαρμογή του κυνηγιού δεν επηρέασε την διαχείμαση του είδους κατά τη διάρκεια της έρευνας. Το γεγονός της απουσίας κάποιας σημαντικής μείωσης του δείκτη κατά την κυνηγετική περίοδο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η κάρπωση περιορίζεται εντός μια απολύτως ομαλής δράσης με την έννοια του αειφορικού κυνηγίου. Η καταμέτρηση και η παρακολούθηση της μπεκάτσας με τη βοήθεια κυνηγετικών σκύλων η οποία εφαρμόστηκε στην Ελλάδα, έχει το πλεονέκτημα της μεγάλης γεωγραφικής κάλυψης, επιτρέποντας την αναγωγή των αποτελεσμάτων στο σύνολο της χώρας. Τα οκτώ συνεχόμενα έτη της έρευνας στην Ελλάδα από το 2007 έως και 9

11 το 2015, επιβεβαιώνουν την αναχώρηση των διαχειμάζοντων πτηνών και την έναρξη της προ-αναπαραγωγικής μετανάστευσης του είδους τον Μάρτιο. Τα αποτελέσματα λοιπόν είναι σε πλήρη συμφωνία με τα δεδομένα της βάσης της επιτροπής ORNIS (2008), η οποία τοποθετεί την έναρξη της προαναπαραγωγικής μετανάστευσης του είδους αυτού στις αρχές Μαρτίου για την Ελλάδα. Είναι επομένως ξεκάθαρο ότι η αξιοπιστία και η πληρότητα του προγράμματος «Φαινολογία της μετανάστευσης των θηρευσίμων πτηνών στην Ελλάδα», θωρακίζει τις Κυνηγετικές Οργανώσεις και τους Έλληνες κυνηγούς με επιστημονικά στοιχεία που ποτέ δεν υπήρχαν στην Ελλάδα, προκειμένου να μην μπορούν πλέον να αμφισβητηθούν ούτε τα είδη που θηρεύονται, ούτε οι κυνηγετικές περίοδοι. Τα αποτελέσματα της χρησιμοποιούνται για να αιτιολογηθούν επιστημονικά πλήρως οι προτάσεις που καταθέτει η Κ.Σ.Ε για την έκδοση της ετήσιας Ρυθμιστικής Απόφασης για τη θήρα στην Ελλάδα. 10