ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΚΑΙ ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΟΤΟΞΙΝΩΣΗ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΛΗΨΗ ΝΑΛΤΡΕΞΟΝΗΣ

Transcript

1 ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΚΑΙ ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΟΤΟΞΙΝΩΣΗ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΛΗΨΗ ΝΑΛΤΡΕΞΟΝΗΣ ΠΡΩΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΜΙΑΣ ΠΙΛΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ(Διαφ.1) Στη 10χρονη εμπειρία μου με χρήστες ηρωίνης στο πρόγραμμα της Μέριμνας Ζωής Μ.Κ.Ο. κατά καιρούς προέκυπταν διάφορα ζητήματα που αφορούσαν την περίοδο ανάρρωσης του χρήστη. (ίσως και λίγα λόγια για το πρόγραμμα) Ένα από αυτά αφορούσε και αφορά τη σεξουαλική του ανάρρωση.τόσο η ανακίνηση αυτού του ζητήματος από κάποια μερίδα χρηστών όσο και η απουσία έρευνας και θεραπευτικής εμπειρίας για αυτό το θέμα στην Ελλάδα ανακίνησαν το ενδιαφέρον μας να ξεκινήσει αυτή η μελέτη. Είναι γνωστό πως στους χρήστες ηρωίνης ή των άλλων οπιοειδών ουσιών, αυτές οι ουσίες λειτουργούν τροποποιητικά σε πολλές πτυχές των φυσιολογικών λειτουργιών του οργανισμού τους. (Διαφ.2) Η σεξουαλική ζωή τους δεν μένει ανεπηρέαστη και όπως καταγράφεται στην κλινική εμπειρία, την περίοδο της χρήσης και κυρίως της κατάχρησης, η απουσία λήψης της απαραίτητης ημερήσιας δοσολογίας λειτουργεί αποτρεπτικά στο να βρουν ικανοποίηση ή ακόμη και να διεγερθούν από τη σεξουαλική δραστηριότητα, ενώ όταν έχουν καλύψει τις ανάγκες τους η καθυστέρηση εκσπερμάτωσης δηλώνεται ως η πιο κοινότοπη εμπειρία. (Διαφ.3) Οι παραπάνω διαστάσεις μας κέντρισαν περαιτέρω το ενδιαφέρον και έχοντας την εμπειρία του προγράμματος της Μέριμνας Ζωής Μ.Κ.Ο. επιδιώξαμε να δούμε πως η σεξουαλική δραστηριότητα και η επιθυμία των ενταγμένων πια στο πρόγραμμα χρηστών επηρεάζεται και αν ναι πόσο, από την ημερήσια λήψη του χαπιού της ναλτρεξόνης. Με άλλα λόγια τι συμβαίνει σε αυτό το πεδίο μετά την αποτοξίνωση? (τονίζεται πως είναι εισαγωγική μελέτη) (Διαφ.4) ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Προκειμένου λοιπόν να διερευνηθούν οι όποιες αλλαγές καταλήξαμε σε 6 κεντρικές υποθέσεις εργασίας οι οποίες λειτούργησαν σαν μεθοδολογικό εργαλείο πάνω στις οποίες στηρίχθηκε και το ερωτηματολόγιο μας. Υπόθεση 1 : Η εξάρτηση από ηρωίνη έχει αρνητικές επιπτώσεις στους περισσότερους χρήστες στη σεξουαλική τους επίδοση και ικανοποίηση, αν και αυτό δεν ισχύει για όλους. 1

2 Υπόθεση 2 : Τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες υπάρχει επαναφορά στη προ εξάρτησης σεξουαλική κατάσταση, εφόσον απέχουν από τη χρήση οπιοειδών και δεν κάνουν κατάχρηση άλλης ουσίας (συμπεριλαμβανομένου του αλκοόλ) υποκαθιστώντας την ηρωίνη. (Δεν περιλαμβάνεται η κάνναβη, ούτε αν λαμβάνουν ψυχιατρική αγωγή) Υπόθεση 3 : Πέρα από τη αποτοξίνωση και αποχή του χρήστη από τις ουσίες η καθημερινή λήψη του φαρμάκου της ναλτρεξόνης μπορεί να παρουσιάσει επιπτώσεις στη σεξουαλική του δραστηριότητα και επιθυμία που εμφανίζονται και εξαφανίζονται ανάλογα με τη συμμόρφωση του στη καθημερινή λήψη του χαπιού.(προϋπόθεση για να ισχύει είναι να μην κάνουν χρήση τις ημέρες που δεν παίρνουν το χάπι). Υπόθεση 4 : Στις γυναίκες η ηρωίνη συνδέεται με λιγότερους οργασμούς και μικρότερη σεξουαλική ικανοποίηση. Υπόθεση 5 : Η χρήση μεθαδόνης έχει παρόμοια αποτελέσματα με αυτά της ηρωίνης στη σεξουαλική συμπεριφορά και επιθυμία των χρηστών. Υπόθεση 6 : Τα αποτελέσματα της εξάρτησης από ηρωίνη και των συνεπειών διακοπής της χρήσης είναι πιο πολύπλοκα και με μεγαλύτερη συχνότητα στις γυναίκες παρά στους άνδρες χρήστες. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ (Διαφ.5) Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του ετήσιου προγράμματος της Μέριμνας Ζωής Μ.Κ.Ο. το οποίο να σημειωθεί πως ξεκινάει αμέσως μετά την σωματική αποτοξίνωση του χρήστη και έγινε τη χρονική περίοδο Ιούλιος 2008-Ιούλιο (Διαφ.6)Επιλέξαμε άτομα που ως κύρια μορφή εξάρτησης είχαν τα οπιούχα (κυρίως ηρωίνη) ενώ ο το δείγμα μας αποτέλεσαν 50 άτομα (Ν=50) εκ των οποίων το 78% ήταν άρρενες και το 22% γυναίκες. Οι ηλικίες κυμάνθηκαν από χρονών. Προκειμένου να σταθεροποιηθεί το δείγμα μας δηλαδή να μπορούμε να κάνουμε Follow up των ερωτήσεων στα ίδια άτομα στις 15 μέρες, 1μήνα, 3 και 6 μήνες μας πήρε περίπου ένα χρόνο για να ολοκληρώσουμε ορθά το αριθμό των 50 ατόμων. Στο διάστημα αυτό υπήρξαν 12 διαρροές δηλαδή περιστατικά που είτε έκαναν υποτροπή ή απέφυγαν να ξανασυναντηθούν με τον συνεντευκτή ή διέκοψαν σε καλή κατάσταση το πρόγραμμα και υπήρξε αδυναμία πραγματοποίησης της συνέντευξης. (Διαφ.7) 2

3 Στη συνέντευξη χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο κλειστού τύπου με κλίμακα 1-5 (όπου 1=πολύ λίγο, όπου 5=πάρα πολύ). Προτού κλειστεί το πρώτο ραντεβού (στις 2 εβδομάδες με τον συνεντευκτή) ο ψυχολόγος θεραπευτής του κάθε ασθενή τον ενημέρωνε αν ήθελε να συμμετάσχει και για το σκοπό και τα χαρακτηριστικά της έρευνας. Περιορισμοί και δυσκολίες στην έρευνα αποτέλεσαν το μικρό δείγμα γυναικών (συνάδει και με το αντίστοιχο αριθμό προσέλευσης τόσο στο δικό μας πρόγραμμα όσο και στα άλλα) οι χρήστες μεθαδόνης ήταν μικρό δείγμα ενώ παράλληλα έκαναν κα χρήση ηρωίνης, και επίσης η φύση του ίδιου του ερωτηματολογίου (κλειστές ερωτήσεις) περιορίζει τυχόν προσωπικές εκτιμήσεις των θεραπευομένων για την κατάσταση τους που σε μια ανοιχτή συνέντευξη θα διαφαίνονταν ίσως ποιοτικότερα χαρακτηριστικά (επιδιώκουμε αυτή να εφαρμοστεί μελλοντικά) ΚΑΠΟΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Υπόθεση 1 : Σύμφωνα με τις απαντήσεις στην ερώτηση 1 του ερωτηματολογίου, (Διαφ.8) φαίνεται ότι στην πλειοψηφία των ερωτηθέντων υπήρξε πράγματι αρνητική επίδραση στη σεξουαλικότητα τους την περίοδο της χρήσης ηρωίνης, με κυρίαρχες κλίμακες αξιολόγησης τη 2 και 3 (λίγο ως μέτρια) (Διαφ.9) και συνηθέστερες αρνητικές αλλαγές τη «στυτική δυσκολία» στους άνδρες (41,7%) και την «έλλειψη απόλαυσης»,κυρίως στις γυναίκες (70,%), αλλά και σε ορισμένους άντρες (16,6%). Αντίθετα, η εξίσου κυρίαρχη αλλαγή της «καθυστέρησης εκσπερμάτωσης»(38,9%) κρίνεται από αρκετούς ως βελτίωση στη σεξουαλική τους επίδοση. Τέλος, για το 8% του δείγματος (7,7% αντρών και 9,1% γυναικών) η χρήση ηρωίνης δεν επηρέασε καθόλου τη σεξουαλική τους συμπεριφορά. Άρα επιβεβαιώνεται η υπόθεση ότι η εξάρτηση από ηρωίνη έχει επίδραση στη σεξουαλική επίδοση και ικανοποίηση στους περισσότερους χρήστες, αλλά όχι σε όλους. Υπόθεση 2 : Σύμφωνα με την 2 η ερώτηση του χορηγούμενου ερωτηματολογίου, η συντριπτική πλειοψηφία του δείγματος, τόσο στους άντρες (79,5%), όσο και στις γυναίκες (100%), μετά τη διακοπή της χρήσης, (Διαφ.10) ήδη από τη δεύτερη εβδομάδα, αναφέρει ότι σε σχέση με τη σεξουαλική τους δραστηριότητα είτε επανήλθαν στην κατάσταση που βρίσκονταν πριν ξεκινήσουν τη χρήση (41,1% αντρών και 63,6% γυναικών), είτε ότι τώρα έχει αλλάξει ως προς το καλύτερο (46,1% 3

4 αντρών και 36,4% γυναικών -τα ποσοστά αναφέρονται στις θετικές αλλαγές και όχι στο σύνολο των αλλαγών όπως φαίνεται στο σχεδιάγραμμα). Το 20,5%του αντρικού δείγματος που αναφέρει ότι έχει αλλάξει ως προς το χειρότερο, το συγκεκριμενοποιούν στην γρηγορότερη εκσπερμάτωση σε σύγκριση με αυτό που συνέβαινε όσο ήταν σε χρήση. Παρόμοια ευρήματα συναντάμε και μετά την πάροδο του πρώτου μήνα, ενώ μετά από τους 3 και μετά τους 6 μήνες υπάρχει σημαντική μείωση στις απαντήσεις σχετικά με την αρνητική αλλαγή. Άρα επιβεβαιώνεται η υπόθεση ότι τόσο στους άντρες, όσο και στις γυναίκες μετά τη διακοπή της χρήσης και δεδομένης της αποχής από τις ουσίες υπάρχει επιστροφή στη «φυσιολογική» (ή προ της χρήσης) σεξουαλική συμπεριφορά. (Διαφ.11) Υπόθεση 3 : Σύμφωνα με την ερώτηση 3, η χορήγηση ναλτρεξόνης φαίνεται να μην έχει ιδιαίτερη επίδραση στη σεξουαλική δραστηριότητα για την πλειοψηφία του δείγματος (76% το ποσοστό αφορά μέσο όρο αντρών και γυναικών), (Διαφ.12) ενώ ως κυρίαρχη αλλαγή για το 78,6% των αντρών που αναφέρουν διαφορά είναι η «πρόωρη εκσπερμάτωση» (στις 2 εβδομάδες και στον 1 μήνα ), ενώ ως μεμονωμένες απαντήσεις κρίνονται η «στυτική δυσκολία» (ν=1) και η «έλλειψη απόλαυσης» (ν=2). Με την πάροδο των 3 και των 6 μηνών δεν αναφέρονται πλέον διαφορές, πέρα από ένα ερωτώμενο που αναφέρει σταθερά στυτική δυσκολία. Όσον αφορά την πιθανότητα αλλαγής τις μέρες που δεν λαμβάνουν ναλτρεξόνη, στις απαντήσεις των 2 εβδομάδων, αλλά και του 1 ου μήνα κυριαρχεί ότι δεν το έχουν δοκιμάσει (90% και 74% αντίστοιχα), ενώ όσοι το έχουν δοκιμάσει δεν αναφέρουν διαφορά, εξαιρουμένου ενός ερωτώμενου. Στις επόμενες δυο δειγματοληψίες (3 και 6 μήνες), μειώνεται το ποσοστό που δεν γνωρίζουν να απαντήσουν και ανεβαίνει το ποσοστό την μη παρατηρούμενης αλλαγής (34% και 42%). Άρα, δεν επιβεβαιώνεται η υπόθεση της σημαντικής επίδρασης της ναλτρεξόνης στη σεξουαλική δραστηριότητα, παρά μόνο σε ένα σχετικά μικρό ποσοστό το πρώτο διάστημα της λήψης της. Υπόθεση 4 : Σύμφωνα με την ερώτηση 4 του ερωτηματολογίου, (Διαφ.13) σχετικά με την επίδραση της χρήσης στην σεξουαλική επιθυμία στο γυναικείο φύλο (λιγότεροι οργασμοί και λιγότερη ικανοποίηση) φαίνεται ότι στην πλειοψηφία του δείγματος υπάρχει θετική απάντηση, η οποία, όμως, κυμαίνεται μεταξύ πολύ μικρής και μικρής επίδρασης (63,6%)και λιγότερο ως μέτριας και μεγάλης (36,4%), 4

5 Στην αντίστοιχη ερώτηση στους άντρες (Διαφ.14) (επίδραση στην σεξουαλική τους επιθυμία) φαίνεται πως εκείνοι απαντούν υψηλότερα στην κλίμακα αξιολόγησης (μικρή : 33,3% - μέτρια : 23,1% - μεγάλη 25,7%). Υπόθεση 5 : Δεν υπήρξε δείγμα με κύρια μορφή κατάχρησης την μεθαδόνη την περίοδο εισαγωγής στο πρόγραμμα. Υπόθεση 6 : Αν και υπάρχουν ενδείξεις για την πολυπλοκότητα της επίδρασης της εξάρτησης από ηρωίνη, αλλά και των συνεπειών της χρήσης στο γυναικείο φύλο, δυστυχώς το μικρό δείγμα των γυναικών δεν επιτρέπει γενικεύσεις. Τα παραπάνω αποτελέσματα ας μη θεωρηθούν ως μια ολοκληρωμένη προσέγγιση αλλά ως μια εισαγωγική μελέτη σε ένα θέμα που αν δεν διερευνηθεί πολυεπιστημονικά μόνο αποσπασματική γνώση θα μας προσφέρει. Η πεποίθηση μας είναι πως πέρα από την ψυχοδραστικότητα που έχουν οι ουσίες σε κάποιον χρήστη, είτε με την παρουσία τους είτε με την απουσία τους, η αντιμετώπιση και η αναγνώριση της όποιας συμπτωματολογίας πρέπει να μετριέται και σε σχέση με το θεραπευτικό πλαίσιο που λαμβάνει χώρα μετά την αποτοξίνωση του χρήστη. 5