Θαλάσσιες ΙΒΑ στην Ελλάδα. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία εκέμβριος 2010

Transcript

1 Θαλάσσιες ΙΒΑ στην Ελλάδα Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία εκέμβριος

2 Περιεχόμενα Είδη προτεραιότητας Θαλάσσια ΙΒΑ και προγράμματα της Ορνιθολογικής γιαταθαλασσοπούλια Μεθοδολογία Προκαταρκτικά αποτελέσματα Προγραμματισμός μελλοντικών δράσεων

3 Θαλασσοπούλια στην Ελλάδα Κύρια είδη Ασημόγλαρος (Larus michahellis) Αιγαιόγλαρος (Larus audouinii) Θαλασσοκόρακας (Phalacrocorax aristotelis desmarestii) Αρτέμης (Calonectris diomedea) Μύχος (Puffinus yelkouan) Υδροβάτης (Hydrobates pelagicus)

4 Ασημόγλαρος (Larus michahellis) Εθνικός πληθυσμός: > ζεύγη (ΕΟΕ, 2010) Τάση πληθυσμού: Σημαντική αύξηση Χαρακτηριστικά: Κοινός σε όλες παράκτιες και νησιώτικες περιοχές στην Ελλάδας, ακόμα και σε ηπειρωτική χώρα Αναπαράγεται σε ακατοίκητα νησιά και νησίδες Συσχετίζεται με το παράκτιο περιβάλλον, αλλά τις τελευταίες δεκαετίες κυρίως με τις ανθρωπογενείς πηγές τροφής (π.χ. χωματερές, καλλιέργειες, αλιεία) Πλέον, τοπικά ανταγωνιστικό και επιβλαβές είδος Καθεστώς διατήρησης: IUCN: Μειωμένου ενδιαφέροντος (LC)

5 Αιγαιόγλαρος (Larus audouinii) Εθνικός πληθυσμός: ζεύγη (ΕΟΕ, 2010) Τάση πληθυσμού: Μείωση (από τα ζεύγη το 2000) Χαρακτηριστικά: Από τους σπανιότερους γλάρους της Ευρώπης. Αναπαράγεται σε απομονωμένες νησίδες του Αιγαίου, ξεχειμωνιάζει στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου. Αποκλειστικά θαλασσόβιος, συσχετίζεται κυρίως με παράκτιο θαλάσσιο περιβάλλον αλλά τοπικά και ανθρώπινες δραστηριότητες (π.χ. αλιεία) Καθεστώς διατήρησης: Ελλάδα: Τρωτό (VU) IUCN: Σχεδόν απειλούμενο (NT) Διεθνές σχέδιο δράσης

6 Θαλασσοκόρακας (Phalacrocorax aristotelis desmarestii) Εθνικός πληθυσμός: (BirdLife 2004) Τάση πληθυσμού: Άγνωστη, πιθανόν σταθερή Χαρακτηριστικά: Κοινός σε σχεδόν όλες παράκτιες περιοχές του Αιγαίου και Ιονίου Πελάγους. Αναπαράγεται σε ακατοίκητα νησιά και νησίδες και απομονωμένες απόκρημνες ακτές κυρίων νησιών. Αποκλειστικά θαλασσόβιος, συσχετίζεται κυρίως με παράκτιο θαλάσσιο περιβάλλον και ρηχά νερά μέχρι 50 60μ βάθους Καθεστώς διατήρησης: Ελλάδα: Σχεδόν απειλούμενο (NT) Διεθνώς: Μειωμένου ενδιαφέροντος (LC) Διεθνές σχέδιο δράσης

7 Αρτέμης (Calonectris diomedea) Εθνικός πληθυσμός: ζεύγη (BirdLife 2004) Τάση πληθυσμού: Άγνωστη Χαρακτηριστικά: Κοινό πελαγικό θαλασσοπούλι της Μεσογείου και Α. Ατλαντικού Αναπαράγεται σε απομονωμένες νησίδες του Αιγαίου και Ιονίου πελάγους σε μικρές και μεγάλες αποικίες (μέχρι μερικές χιλιάδες ζευγάρια). Διαχείμαση στο κεντρικό & Ν. Ατλαντικό. Αποκλειστικά θαλασσόβιος, συσχετίζεται τόσο με παράκτιο όσο και πελαγικό θαλάσσιο περιβάλλον αλλά τοπικά και με ανθρώπινες δραστηριότητες (π.χ. αλιεία) Καθεστώς διατήρησης: Ελλάδα: Μειωμένου ενδιαφέροντος (LC) IUCN: Μειωμένου ενδιαφέροντος (LC)

8 Μύχος (Puffinus yelkouan) Εθνικός πληθυσμός: ζεύγη (BirdLife 2004) Τάση πληθυσμού: Άγνωστη Χαρακτηριστικά: Κοινό πελαγικό θαλασσοπούλι της Μεσογείου και Μαύρης Θάλασσας. Αναπαράγεται σε απομονωμένες νησίδες του Αιγαίου και Ιονίου πελάγους σε μικρές και μεγάλες αποικίες (μέχρι μερικές εκατοντάδες ζευγάρια). Διαχείμαση στο Αιγαίο & Μαύρη Θάλασσα. Αποκλειστικά θαλασσόβιος, συσχετίζεται τόσο με παράκτιο όσο και πελαγικό θαλάσσιο περιβάλλον. Καθεστώς διατήρησης: Ελλάδα: Σχεδόν απειλούμενο (NT) IUCN: Σχεδόν απειλούμενο (NT)

9 Υδροβάτης (Hydrobates pelagicus) Εθνικός πληθυσμός: ζεύγη (BirdLife 2004) Τάση πληθυσμού: Άγνωστη Χαρακτηριστικά: Κοινό πελαγικό θαλασσοπούλι της Δ. Μεσογείου και Α. Μεσογείου, σπάνιος στην Ελλάδα. Αποκλειστικά θαλασσόβιος. Λόγω σπανιότητας η οικολογία και οι αποικίες του στην Ελλάδα άγνωστες. Καθεστώς διατήρησης: Ελλάδα: Ανεπαρκώς γνωστό(dd) IUCN: Μειωμένου ενδιαφέροντος (LC)

10 Σημαντικές περιοχές για τα πουλιά (ΣΠΠ) Important Bird Areas (ΙΒΑ) Οι ΙΒΑ είναι περιοχές διεθνούς σημασίας για την διατήρηση βιοποικιλότητας και ιδιαίτερα των πουλιών καθώς φιλοξενούν σε τακτική βάση σημαντικούς πληθυσμούς από ένα ή περισσότερα Απειλούμενα, Ενδημικά ή Συναθροιστικά είδη Οι ΙΒΑ επιλέχθηκαν ώστε, όλες μαζί, να δημιουργούν ένα συνεκτικό παγκόσμιο δίκτυο σε όλη τη βιογεωγραφική κατανομή συγκεκριμένων ειδών, το οποίο μπορεί να θεωρηθεί ως το ελάχιστο απαραίτητο για να διασφαλιστείηεπιβίωσήτουςστηνπεριοχήεξάπλωσήςτους. Το δίκτυο ΙΒΑ στοχεύει στην εξασφάλιση κατάλληλων ενδιαιτημάτων: αναπαραγωγής, τροφοληψίας, ξεκούρασης και διαχείμασης των πουλιών.

11 Σημαντικές περιοχές για τα πουλιά (ΙΒΑ) ΙΙ Οι ΙΒΑ επιλέγονται με βάση 20 διεθνώς αποδεκτά και επιστημονικά τυποποιημένα κριτήρια που έχει θεσπίσει το BirdLife International. Κάθε ΙΒΑ θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη σε έκταση, ώστε να είναι ικανή να συντηρήσει τους πληθυσμούς των ειδών για τα οποία χαρακτηρίστηκε, αλλά και τέτοιου μεγέθους, που να είναι εφικτή η διαχείρισή της. Μέχρι το 2009 έχουν προσδιοριστεί περισσότερες από ΙΒΑ παγκοσμίως, από τις οποίες 196 στην Ελλάδα. Πολύ μικρό ποσοστό αυτών συμπεριλαμβάνει και το θαλάσσιο περιβάλλον. ΟιΙΒΑαποτελούντηβάσηαναφοράςγια τον προσδιορισμό των Ζωνών Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) (αποφάσεις ΔΕΚ)

12 Θαλάσσιες ΣΠΠ Marine ΙΒΑs Ι Στην Ελλάδα δεν έχουν προσδιοριστεί ακόμα θαλάσσιες ΙΒΑ, και λίγες από τις υφιστάμενες ΙΒΑ εμπεριέχουν παράκτιες θαλάσσιες περιοχές. Προγράμματα της ΕΟΕ με στόχο τον προσδιορισμό των θαλάσσιων ΙΒΑ: Μελέτη και διατήρηση των πτηνών του ελληνικού θαλάσσιου χώρου, από το 2007 με χρηματοδότηση ιδρύματος Λεβέντη Υλοποίηση δράσεων διατήρησης για τον Θαλασσοκόρακα και τον Αιγαιόγλαρο και αναγνώριση Θαλάσσιων Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά της Ελλάδας, LIFE07 NAT/GR/000285, από το 2009, σε συνεργασία με τη MOm, το ΕΛΚΕΘΕ, το ΤΕΙ Ιονίων Νήσων και την SPEA (εταίρος BirdLife στην Πορτογαλία) με συγχρηματοδότηση Ευρωπαϊκής Επιτροπής και Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη.

13 Θαλάσσιες ΣΠΠ Marine ΙΒΑs ΙI Είδη προτεραιότητας Είδη προτεραιότητας για τις Θαλάσσιες ΙΒΑ είναι τα θαλασσοπούλια του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας για τα Πουλιά: Αιγαιόγλαρος Θαλασσοκόρακας Αρτέμης Μύχος [Υδροβάτης]

14 Θαλάσσιες ΣΠΠ Marine ΙΒΑs ΙIΙ Τύποι θαλάσσιων ΙΒΑ 1. Οι θαλάσσιες επεκτάσεις των αποικιών των θαλασσοπουλιών στις χερσαίες ΙΒΑ, 2. Οι περιοχές που φιλοξενούν σημαντικές συγκεντρώσεις θαλασσοπουλιών σε ρηχά, παράκτια και εσωτερικά ύδατα, κυρίως για τροφοληψία και αλλαγή φτερώματος 3. Οι περιοχές ανοιχτής θάλασσας που φιλοξενούν συγκεντρώσεις θαλασσοπουλιών κυρίως για τροφοληψία και 4. Σημεία μεγάλων συγκεντρώσεων θαλασσοπουλιών κατά τη μετανάστευση.

15 Μέθοδοι: Γεωγραφικό εύρος Οι εργασίες πεδίου και στατιστική ανάλυση δεδομένων διεξάγονται στο σύνολο του θαλάσσιου χώρου του Αιγαίου και Ιονίου Πελάγους. Ο προσδιορισμός των θαλασσίων ΙΒΑ περιορίζεται στα εθνικά χωρικά ύδατα.

16 Μέθοδοι συλλογής δεδομένων Πληθυσμιακά στοιχεία / αποικίες Αναζήτηση αποικιών Εκτίμηση μεγέθους πληθυσμών Απογραφή πληθυσμών

17 Μέθοδοι: Καταγραφές European Seabirds at Sea (ESAS) Γραμμικές καταγραφές θαλασσοπουλιών και άλλων ειδών θαλάσσιας πανίδας στη ανοιχτή θάλασσαμεερευνητικάσκάφηκαι πλοία γραμμής

18 Μέθοδοι: Καταγραφές θαλασσοπουλιών σε παράκτιες περιοχές Καταγραφές θαλασσοπουλιών στις ακτές και σε παράκτια θαλάσσια ζώνη (από σκάφος coastal census) Καταγραφές θαλασσοπουλιών στην παράκτια θαλάσσια ζώνη (από τη στεριά coastal counts) Καταγραφές μεγάλων συγκεντρώσεων στη θάλασσα (raft counts)

19 Μέθοδοι: Χωρική κάλυψη θαλάσσιων και παράκτιων περιοχών Μέθοδος Ερευνητική προσπάθεια ESAS χλμ διαδρομών Coastal census Coastal & raft counts χλμ διαδρομών, χλμ ακτογραμμής 220 ανθρωπο-ώρες καταγραφών * Μόνο είδη προτεραιότητας Αρ. καταγεγραμμένων θαλασσοπουλιών*

20 Μέθοδοι: Δακτυλίωση Τοποθέτηση μεταλλικών και πλαστικών δακτυλιδιών Μελλοντική επανεύρεση 200 χλμ.

21 Μέθοδοι: Τηλεμετρία compass data loggers Παρακολούθηση μετακινήσεων θαλασσοπουλιών καταγραφείς δεδομένων με ηλ. πυξίδα

22 Μέθοδοι: Τηλεμετρία Ραδιοπαρακολούθηση Παρακολούθηση μετακινήσεων θαλασσοπουλιών με ραδιοπομπούς

23 Μέθοδοι: Τηλεμετρία Geolocators Παρακολούθηση μετακινήσεων θαλασσοπουλιών με καταγραφής έντασης ηλιακού φωτόςgeolocators

24 Μέθοδοι: Τηλεμετρία GPS καταγραφείς δεδομένων Παρακολούθηση μετακινήσεων με GPS καταγραφείς δεδομένων

25 Μέθοδοι: Διαχείριση / ανάλυση δεδομένων Ι Σχεδιασμός πρωτοκόλλων συλλογής δεδομένων και χαρτών πεδίου Δημιουργία, λειτουργία και τακτική ενημέρωση βάσεων δεδομένων για κάθε επιμέρους τύπο δεδομένων

26 Μέθοδοι: Διαχείριση / ανάλυση δεδομένων ΙΙ Χωρικές και στατιστικές αναλύσεις μεμονωμένων ή ενοποιημένων τύπων δεδομένων Μοντελοποίηση δεδομένων σε συνδυασμό με ωκεανογραφικά και βιολογικά δεδομένα Προσδιορισμός βιολογικών και περιβαλλοντικών παραμέτρων που σημαντικά επηρεάζουν την κατανομή των θαλασσοπουλιών στη θάλασσα Προσδιορισμός θαλασσίων ΙΒΑ

27 Προκαταρκτικά αποτελέσματα: Θαλασσοκόρακας Σημαντικές παράμετροι για την κατανομή στη θάλασσα: Απόσταση από την αποικία: απομακρύνεται μέχρι χλμ μακριά από την αποικία 1,2,3,4,5 Βαθυμετρία: τρέφεται μέχρι 50 60μ βάθους 4,5,7 Άλλες παράμετροι: Απόσταση από την ακτή: καλύπτεται από την βαθυμετρία Πηγή: 1 Τοποθεσίες αποικιών, 2 ESAS, 3 Coastal census, 4 Coastal/raft counts, 5 Τηλεμετρία, 6 Δακτυλιώσεις, 7 Ωκεανογραφικά δεδομένα

28 Προκαταρκτικά αποτελέσματα: Αιγαιόγλαρος Σημαντικές παράμετροι για την κατανομή στη θάλασσα: Απόσταση από την αποικία: απομακρύνεται μέχρι χλμ μακριά από την αποικία 1,2,3,4,5 Απόσταση από την ακτή: απομακρύνεται μέχρι 1 1,5 χλμ μακριά από την ακτή 2,3,4,5 Πηγή: 1 Τοποθεσίες αποικιών, 2 ESAS, 3 Coastal census, 4 Coastal/raft counts, 5 Τηλεμετρία, 6 Δακτυλιώσεις, 7 Ωκεανογραφικά δεδομένα

29 Προκαταρκτικά αποτελέσματα: Αρτέμης & Μύχος Επεκτάσεις αποικιών στη θάλασσα λόγω συγκεντρώσεων των ατόμων πριν πλησιάσουν την αποικία (rafts) Απόσταση από την αποικία: απομακρύνεται μέχρι 5 6 χλμ μακριά από την αποικία 1,2,4,5, Πηγή: 1 Τοποθεσίες αποικιών, 2 ESAS, 3 Coastal census, 4 Coastal/raft counts, 5 Τηλεμετρία, 6 Δακτυλιώσεις, 7 Ωκεανογραφικά δεδομένα

30 Προκαταρκτικά αποτελέσματα: Αρτέμης & Μύχος Πελαγική κατανομή 2,3,4 : Σημαντικές παράμετροι για την κατανομή στη θάλασσα: Απόσταση από την ακτή Απόσταση από αποικία Απόσταση από υποθαλάσσια βουνά Απόσταση από μέτωπα SST SSS Chl Βαθυμετρία Ένταση ανέμου Πηγή: 1 Τοποθεσίες αποικιών, 2 ESAS, 3 Coastal census, 4 Coastal/raft counts, 5 Τηλεμετρία, 6 Δακτυλιώσεις, 7 Ωκεανογραφικά δεδομένα

31 Παράδειγμα: Θαλάσσιες ΙΒΑ Δυτική Λήμνος Αιγαιόγλαρος: Θαλασσοκόρακας: Αρτέμης: Μύχος: Περιοχές θαλάσσιου 1.Κατάλογος 1.Προσδιορισμός ΙΒΑ της. όλως Λήμνου περιοχών σημαντικών με αποικιών Θαλασσσοκόρακα (>1% εθνικού 2.Επιλογή πληθυσμού) των τομέων με 2.Επεκτάσεις τους μεγαλύτερους πληθυσμούς σημαντικών αποικιών 3.Επεκτάσεις Μέχρι των 10χλμ 5χλμ από σημαντικών την από αποικία τομέων την αποικία 3.Καταγραφές Μέχρι 10χλμ 1χλμ ESAS από με πελαγικήαπό την κατανομή ακτή την αποικία 4.Προσδιορισμός 3. ημιουργία Μέχριενωμένης την πελαγικών θαλάσσιας ισοβαθή σημαντικών περιοχής των περιοχών 50μ 4. ημιουργία ενωμένης θαλάσσιας περιοχής

32 Μεταναστευτικές στενωποί: ΝΔ Λέσβος Μύχος Τακτική παρουσία: > ατομα/ημέρα Αναπαραγωγή Μετανάστευση

33 Νέες υποψήφιες θαλάσσιες ΙΒΑ Έκταση θαλάσσιών περιοχών εντός υφιστάμενου περιοχών NATURA 2000: 6899km 2 Έκταση θαλάσσιών περιοχών εντός υφιστάμενου περιοχών ΖΕΠ: 1646km 2 Έκταση υποψήφιων καινούργιων θαλάσσιων περιοχών ΙΒΑ εκτός υφιστάμενών περιοχών NATURA 2000: 6691km 2

34 Ελλιπής κάλυψη περιοχών/ειδών από υφιστάμενα προγράμματα για θαλάσσια ΙΒΑ Υδρόβια που συσχετίζονται με παράκτιου υγροτόπους και γειτονικές θαλάσσιες περιοχές Θαλάσσιες περιοχές εκτός προγραμμάτων

35 Προγραμματισμός δράσεων Συλλογή δεδομένων: Κάλυψη θαλάσσιων και παράκτιων περιοχών που δεν έχουν καλυφτεί ακόμα Κάλυψη όλων πιθανών σημαντικών θαλάσσιων περιοχών κατά τη περίοδο αναπαραγωγή και διαχείμασης για την επιβεβαίωση της σημασίας τους Εντατικοποίηση τηλεμετρίας σε όλα είδη προτεραιότητας για προσδιορισμό σημαντικών πελαγικών περιοχών και βελτιστοποίηση του προσδιορισμού παραμέτρων που καθορίζουν την θαλάσσια κατανομή 2. Ανάπτυξη και εφαρμογή στατιστικών μοντέλων (MaxEnt, GLM) 3. Οριοθέτηση θαλάσσιων ΙΒΑ για όλα τα είδη προτεραιότητας

36 Ευχαριστούμε για την προσοχή σας