CONTENTS / ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ / СОДРЖИНА

Transcript

1

2 CONTENTS / ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ / СОДРЖИНА A. Introduction to the project / Εισαγωγή για το έργο / Вовед во проектот 04 B. 19 Unique Places / 19 Μοναδικοί Τόποι / 19 уникатни места 01. THE CHRYSI CASTLE ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΧΡΥΣΗΣ 01. КАСТРО ТИС ХРИСИС 02. CHURCH OF AGHIOS IOANNIS IN ANO LOUTRAKI ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΤΟ ΑΝΩ ΛΟΥΤΡΑΚΙ 02. СВЕТИ ЈОВАН ВО АНО ЛУТРАКИ 03. CHURCH OF AGHIOS DIMITRIOS IN AETOHORI ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΤΟ ΑΕΤΟΧΩΡΙ 03. АГИОС ДИМИТРИОС ВО АЕТОХОРИ 04. THE CHURCH OF AGHIOS DIMITRIOS IN XIFIANI ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΤΗ ΞΙΦΙΑΝΗ 04. АГИОС ДИМИТРИОС ВО КСИФИАНИ 05. THE CHURCH OF THE ASSUMPTION, THEODORAKI ΝΑΟΣ ΑΝΑΛΗΨΕΩΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΙ 05. ЦРКВА НА ВОЗНЕСЕНИЕТО ВО ТЕОДОРАКИО 06. BRIDGE OF ALEXANDER THE GREAT ΓΕΦΥΡΑ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ 06. МОСТ НА АЛЕКСАНДАР ВЕЛИКИ 07. ANCIENT SETTLEMENT AT APSALOS ΑΡΧΑΙΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΨΑΛΟ 07. АНТИЧКА НАСЕЛБА ВО АПСАЛОС 08. ANCIENT SETTLEMENT AT ALORO ΑΡΧΑΙΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΑΛΩΡΟ 08. АНТИЧКА НАСЕЛБА ВО АЛОРОС 09. NEROMYLOS KONSTANTIA ΝΕΡΟΜΥΛΟΣ - ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΑ 09. НЕРОМИЛОС КОНСТАНДИЈА 10. OLD MILL AT SOSANDRA ΠΑΛΑΙΟΣ ΜΥΛΟΣ ΣΤΗ ΣΩΣΑΝΔΡΑ 10. СТАРА ВОДЕНИЦА ВО СОСАНДРА 11. THE SPILAIOVARATHRO CAVE AT THE LOUTRAKI SPRINGS ΣΠΗΛΑΙΟΒΑΡΑΘΡΟ ΣΤΑ ΛΟΥΤΡΑ ΛΟΥΤΡΑΚΙΟΥ 11. СПИЛЕОВАРАТРО ВО БАЊИТЕ ЛУТРАКИ 12. PALEONTOLOGICAL AND FOLKLORE MUSEUM OF ALMOPIA (LOUTRA) ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΚΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΛΜΩΠΙΑΣ (ΛΟΥΤΡΑ) 12. ПАЛЕОНТОЛОШКИ НАРОДЕН МУЗЕЈ ВО АЛМОПИЈА (ЛУТРА) C. Map of Almopia / Χάρτης Αλμωπίας / Мапа на Алмопија 13. MUSEUM OF NATURAL HISTORY (ARIDAIA) ΜΟΥΣΕΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ (ΑΡΙΔΑΙΑ) 13. МУЗЕЈ НА ПРИРОДНА ИСТОРИЈА (АРИДЕА) 14. ST. ILARION MONASTERY IN PROMACHOI ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓ. ΙΛΑΡΙΩΝΑ ΣΤΟΥΣ ΠΡΟΜΑΧΟΥΣ 14. МАНАСТИР ВО ПРОМАХИ 15. THE MONASTERY AT ARCHANGELOS ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟ 15. МАНАСТИР НА АРХАНГЕЛ 16Α. THE LOUTRAKI SPRINGS 32 16Α. ΛΟΥΤΡΑ ΛΟΥΤΡΑΚΙΟΥ 16A. БАЊИ ВО ЛУТРАКИ 16Β. KOUNOUPISTA WATERFALL 34 16Β. ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗΣ ΚΟΥΝΟΥΠΙΣΤΑ 16Б. ВОДОПАД ВО КУНУПИШТА 17. KALI PEDIADA AT LOUTRAKI ΚΑΛΗ ΠΕΔΙΑΔΑ ΣΤΟ ΛΟΥΤΡΑΚΙ 17. КАЛИ ПЕДИАДА ВО ЛУТРАКИ 18. THE BLACK FOREST OF ORMA ΤΟ ΜΑΥΡΟ ΔΑΣΟΣ ΤΗΣ ΟΡΜΑΣ 18. ЦРНАТА ШУМА НА ΟΡΜΑ 19Α. TZENA (VILLAGE OF NOTIA NOTIA WATERFALL MIKRI TZENA PEAK) 40 19Α. ΤΖΕΝΑ (ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΝΟΤΙΑΣ - ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗΣ ΝΟΤΙΑΣ - ΚΟΡΥΦΗ ΜΙΚΡΗΣ ΤΖΕΝΑΣ) 19Α. ЏЕНА (НАСЕЛБА НОТИА ВОДОПАД НОТИА ВРВ МАЛА ЏЕНА) 19Β. PINOVO (AETOHORI-VALLEY OF THE ROCKS) 42 19Β. ΚΟΙΛΑΔΑ ΒΡΑΧΩΝ (ΑΕΤΟΧΩΡΙ) 19Б. ПИНОВО (АЕТОХОРИ-ДОЛИНА НА КАРПИТЕ) D. Accessibility of Paths / Προσβασιμότητα Μονοπατιών 44 / Пристапност на патеките 2 3

3 4 5

4 19 Unique Places / 19 Μοναδικοί Τόποι 01 THE CHRYSI CASTLE ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΧΡΥΣΗΣ The Chrysi Castle occupies an area of around four hectares. The original surrounding walls survive along a length of some 500m, along with three large towers two circular and one rectangular. Visitors can also see the remains of another tower, this one horseshoe-shaped. The walls are some 2.5m in thickness and built of stones from the River Moglenitsa, which runs around the foot of the hill. The towers are 7m high. Within the walls a three-aisled basilica has been found, with a narthex, while outside the castle a cemetery chapel has been found, of the free cross-plan type. The Chrysi Castle is identified with the city of Moglena, seat of the bishop of the same name since at least the 11th century. The earliest known bishop was the Blessed Hilarion, who died and was buried in Moglena in around The Castle was unearthed in 1859 by M. Delacoulonche, a member of the French Archaeological School in Athens. In 1934 the site was visited by Professor A. Keramopoulos, who identified it as Dioklitianoupolis, an episcopal seat in the 9th century, subject to the Metropolitan of Thessaloniki, which, according to Keramopoulos, was later renamed as Moglena. The Chrysi Castle was formally designated an archaeological site in Εκκρεμεί 1 φωτογραφία Το κάστρο της Χρυσής περικλείει έκταση σαράντα στρεμμάτων περίπου. Σήμερα σώζεται ο περίβολος των τειχών σε μήκος 500 μέτρων καθώς και τρεις μεγάλοι πύργοι -δύο κυκλικοί και ένας τετράγωνος ενώ είναι ορατά τα λείψανα ενός ακόμα, πεταλόσχημου πύργου. Το τείχος έχει πάχος περίπου 2,5 μέτρα και είναι κατασκευασμένο από πέτρες του ποταμού Μογλένιτσα, που περιτρέχει το λόφο. Παράλληλα οι πύργοι φτάνουν σε ύψος 7 μέτρων. Εντός των τειχών έχει βρεθεί τρίκλιτη βασιλική με νάρθηκα, ενώ έξω από το κάστρο εντοπίστηκε κοιμητηριακός ναός, κτισμένος στον τύπο του ελεύθερου σταυρού. Το κάστρο της Χρυσής ταυτίζεται με την πόλη Μογλενά, έδρα της ομώνυμης επισκοπής από τον 11ο τουλάχιστον αιώνα. Ο παλαιότερος γνωστός επίσκοπος είναι ο όσιος Ιλαρίων, ο οποίος πεθαίνει και θάβεται στα Μογλενά γύρω στο Τα Κάστρο εντόπισε το 1859 ο M. Delacoulonche, μέλος της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Αθήνα. Στα 1934 ο καθηγητής Α. Κεραμόπουλος επισκέφθηκε το κάστρο και το ταύτισε με τη Διοκλητιανούπολη, έδρα επισκοπής του 9ου αιώνα, υπαγόμενης στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης, η οποία κατά τον ίδιο μετονομάσθηκε αργότερα Μογλενά. Το κάστρο της Χρυσής κηρύχθηκε το 1980 αρχαιολογικός χώρος. Mastrogiannaki Virginia Visceral Relationships Dejan Makarijovski КАСТРО ТИС ХРИСИС Замокот на Хриса (Слатина) се идентификува со градот Моглена (Меглен), седиште на истоимената епископија најрано од 11οт век. Опфаќа површина од околу 40 декари. До денес е сочувана оградата од ѕидините со должина 500 метри, како и три мали кули две тркалезни и една четигиаголна, а исто така, видливи се и остатоци од уште една кула во облик на потковица. 6 7

5 02 19 Unique Places / 19 Μοναδικοί Τόποι CHURCH OF AGHIOS IOANNIS IN ANO LOUTRAKI ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΤΟ ΑΝΩ ΛΟΥΤΡΑΚΙ Matta Vasiliki Nama (1/2) Ano Loutraki is an abandoned village 600m above sea level at the top of Mt. Isio Pefko, three km distant from the modern village. Visitors to Ano Loutraki can admire the Church of Aghios Ioannis, dating from the 18th century, which boasts a gallery and covered balcony. Although the building has undergone modifications, like the demolition of the tower-shaped campanile, the interior remains largely unchanged with the northern and southern walls and the two epistyles of the colonnades featuring frescoes from the final decades of the last century. A characteristic feature of the church is the abundance of sounding vessels along the side walls. The original screen survives, with noteworthy naturalistic decoration, both painted and carved. Tradition assigns the date of the church s construction to around Το Άνω Λουτράκι είναι ένας εγκαταλελειμμένος οικισμός σε υψόμετρο 600 μέτρων στην κορυφή του βουνού Ίσιο Πεύκο και απέχει 3 χιλιόμετρα από το σημερινό χωριό. Στο Άνω Λουτράκι σώζεται η τρίκλιτη βασιλική του Αγίου Ιωάννη, που χρονολογείται στον 18ο αιώνα. Πρόκειται για ναό με υπερώο και χαγιάτι. Αν και έχει υποστεί νεότερες μετασκευές, όπως η κατεδάφιση του πυργοειδούς καμπαναριού, εσωτερικά έχει διατηρηθεί η αρχική εικόνα του μνημείου, ο βόρειος και ο νότιος τοίχος και τα δύο επιστήλια των κιονοστοιχιών, που είναι κατάγραφα με τοιχογραφίες των τελευταίων δεκαετιών του περασμένου αιώνα. Χαρακτηριστική είναι η αφθονία των ηχητικών αγγείων σε όλο το μήκος των πλαγίων τοίχων. Το τέμπλο διασώζει αξιόλογο γραπτό και γλυπτό φυσιοκρατικό διάκοσμο. Σύμφωνα με την παράδοση η ανέγερση του ναού τοποθετείται περίπου στο СВЕТИ ЈОВАН ВО АНО ЛУТРАКИ Ано Лутраки е напуштена населба на надморска височина од 600 метри, на врвот на планината Исио Пефко (Прав бор), и се наоѓа на 3 километри од денешното село. Во Ано Лутраки е зачувана трибродна базилика посветена на Свети Јован која датира од 18от век. Во иконостасот на црквата се зачувани вредни цртани и вајани рељефни натуралистички украси. Според преданијата, изгрaдбата на црквата датира околу 1800г. 8 9

6 19 Unique Places / 19 Μοναδικοί Τόποι 03 CHURCH OF AGHIOS DIMITRIOS IN AETOHORI ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΤΟ ΑΕΤΟΧΩΡΙ The Church of Aghios Dimitrios was built in 1842, according to the date carved into the stone. It is a three-aisled basilica, with a closed peristyle. Of particular architectural interest is the roof with its grey slates, and another remarkable feature was the lofty, four-storey, tower-shaped campanile, which collapsed just a few years ago. The impressive frescoes in the interior display an extraordinary range of colours. The church has low entrance doors which, tradition has it, prevented the Turks from entering the building on horseback. Ο ναός του Αγίου Δημητρίου χτίστηκε το 1842, όπως φαίνεται από τη σκαλισμένη σε πέτρα χρονολογία του. Είναι τρίκλιτη βασιλική, με κλειστό περίστοο. Ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η σκεπή με τις γκρι σχιστόπλακες, ενώ χαρακτηριστικό ήταν το ψηλό τετραώροφο πυργοειδές κωδωνοστάσιο, το οποίο κατέρρευσε πριν μερικά χρόνια. Μια εξαιρετική ποικιλία χρωμάτων χαρακτηρίζει τις εντυπωσιακές τοιχογραφίες, που κοσμούν το εσωτερικό του ναού. Ο ναός διαθέτει χαμηλές εισόδους, που, σύμφωνα με την παράδοση, εμπόδιζαν τους Τούρκους να εισέρχονται έφιπποι. Petrovski Pande АГИОС ДИМИТРИОС ВО АЕТОХОРИ Црквата Свети Димитар е изградена во 1842г. Тоа е трибродна базилика, со затворена перистоа. Од особен архитектонски интерес е кровот со камени плочи од сив шкрилец, а впечатливите фрески кои ја красат внатрешноста на црквата, имаат исклучително богати бои

7 04 19 Unique Places / 19 Μοναδικοί Τόποι THE CHURCH OF AGHIOS DIMITRIOS IN XIFIANI ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΤΗ ΞΙΦΙΑΝΗ The first indications of the existence of the village of Xifiani date to approximately the 9th century AD, and come from excavations carried out on the western side of the Hill of Aghios Dimitrios. The church of the same name stands high on the hill, to the west of the village. It was built in 1857, by special permission of the Turkish authorities, following the end of the Crimean War, by virtue of the Hati Hourmayioun or imperial decree which granted complete freedom of worship to the Christian subjects of the Ottoman Empire. In form the church is a three-aisled basilica with a covered balcony, narthex and stoa open to the exterior on its southern side. It has a noteworthy wood-carved screen and interior decoration made by hand by craftsmen. The Hill of Aghios Dimitrios offers panoramic views of various parts of Almopia, and is the first landscape encountered by the visitor from the south (Thessaloniki, Edessa). This is one of the most important locations in the whole municipality. Papahatzi Fotini Οι πρώτες πληροφορίες για την ύπαρξη του χωριού της Ξιφιανής χρονολογούνται περίπου στον 9ο αιώνα μ.χ., σύμφωνα με ανασκαφές που έγιναν στη δυτική πλευρά του λόφου του Αγίου Δημητρίου. Ο ομώνυμος ναός δεσπόζει στην κορυφή του ομώνυμου λόφου, δυτικά του χωριού. Χτίστηκε το έτος 1857 με ειδική άδεια των τουρκικών αρχών και μετά το τέλος του Κριμαϊκού πολέμου, με το «Χάτι Χουρμαγιούν» δηλαδή με το αυτοκρατορικό διάταγμα, με το οποίο παρεχόταν πλήρης θρησκευτική ελευθερία στους χριστιανικούς υπηκόους της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ο αρχιτεκτονικός τύπος του ναού είναι τρίκλιτη βασιλική με χαγιάτι, νάρθηκα και εξωτερικά ανοικτή στοά στη νότια πλευρά της. Διαθέτει αξιόλογο ξυλόγλυπτο τέμπλο και χειροποίητο εσωτερικό διάκοσμο. Ο Λόφος του Αγίου Δημητρίου προσφέρει πανοραμική θέα προς διάφορες περιοχές της Αλμωπίας, ενώ είναι το πρώτο χαρακτηριστικό τοπίο, που αντικρύζει ο επισκέπτης ο οποίος έρχεται από τα νότια (Θεσσαλονίκη, Έδεσσα). Πρόκειται για ένα από τα πιο σημαντικά τοπόσημα του Δήμου. АГИОС ДИМИТРИОС ВО КСИФИАНИ Првите информации за постоењето на селото Ксифиани датираат од 9от в.н.е., согласно ископувањата извршени на западната страна на брдото Агиос Димитриос. Истоимената црква доминира на врвот на брдото, западно од селото. Брдото Агиос Димитриос нуди панорамска глетка кон разни области во Алмопија (Мегленско) и претставува еден од најважните топоними во општината. Gjorgievski Zlatco 12 13

8 19 Unique Places / 19 Μοναδικοί Τόποι 05 THE CHURCH OF THE ASSUMPTION, THEODORAKI ΝΑΟΣ ΑΝΑΛΗΨΕΩΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΙ Towards the end of the period of Turkish rule, Theodoraki was one of the exclusively Christian communities of Almopia. The church is believed to date from about 1800, and is a three-aisled basilica in form. The old church was home to icons dating from The doors of the church are exceptionally low, preventing the Turks from practising their custom of entering on horseback. The interior of the church was decorated with paintings by a monk from Mt. Athos, who also decorated the wooden parapet of the gynaecium, with the Dormition of the Virgin portrayed in the centre, and around it scenes from the 24 verses of the Akathistos Ymnos, the traditional hymn to the Virgin Mary. The decorative scheme is highly original for this region. The church is now a listed building. Janev Sashko Το Θεοδωράκι υπήρξε μία από τις αμιγώς χριστιανικές εστίες της Αλμωπίας προς το τέλος της Τουρκοκρατίας. Ο ναός εκτιμάται πως χτίστηκε περίπου το 1800 και είναι τρίκλιτη βασιλική. Η παλιά του εκκλησία περιλάμβανε εικόνες που χρονολογούνται το Οι θύρες του ναού είναι υπερβολικά χαμηλές, ώστε να μην έχουν τη δυνατότητα να μπαίνουν έφιπποι οι Τούρκοι, όπως συνήθιζαν. Το εσωτερικό του ναού είναι αγιογραφημένο από αγιορείτη μοναχό, ο οποίος διακόσμησε και το ξύλινο στηθαίο του γυναικωνίτη, με την «Κοίμηση της Θεοτόκου» να απεικονίζεται στο κέντρο και τριγύρω της να ιστορούνται σκηνές από τους 24 οίκους του Ακάθιστου Ύμνου. Η αναπαράσταση αυτή είναι ιδιαίτερα πρωτότυπη για την περιοχή. Ο ναός έχει χαρακτηριστεί από την πολιτεία διατηρητέο μνημείο. ЦРКВА НА ВОЗНЕСЕНИЕТО ВО ТЕОДОРАКИО Теодоракио беше едно од малкуте целосно христијански засолништа во Алмопија кон крајот на турското ропство. Се проценува дека црквата била изградена околу 1800г. и се работи за трибродна базилика. Во старата црква постоеја икони кои датираа од 1778г

9 19 Unique Places / 19 Μοναδικοί Τόποι 06 BRIDGE OF ALEXANDER THE GREAT ΓΕΦΥΡΑ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ A short distance outside Aloro the visitor can still see two of the plinths supporting the bridge of the same name, as well as an arched section with a span of around 15 metres. Although a large part of the bridge has now collapsed, one full arch has survived. The bridge is known as the Bridge of Alexander the Great, although it postdates the legendary figure by many years. According to local tradition, the bridge was constructed to serve the needs of the people of ancient Almopia for lines of communication with Pella and other important cities of the Macedonian kingdom. Today it serves to remind us of the old roads which have been abandoned over the course of the centuries, standing in an imposing landscape where mountain waters run through dense, green forests. Λίγο έξω από το Άλωρο διασώζονται δύο βάθρα της ομώνυμης γέφυρας και ένα τοξωτό κομμάτι, ανοίγματος 15 μέτρων περίπου. Παρόλο που μεγάλο μέρος της γέφυρας έχει γκρεμιστεί, σώζεται μία πλήρης καμάρα. Η γέφυρα είναι γνωστή ως «γέφυρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου», αν και κατά πολύ μεταγενέστερη της εποχής του. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, η γέφυρα κατασκευάστηκε με σκοπό να εξυπηρετεί τις ανάγκες επικοινωνίας των κατοίκων των οικισμών της αρχαίας Αλμωπίας με την Πέλλα και άλλες σπουδαίες σημασίας πόλεις του Μακεδονικού βασιλείου. Σήμερα, στέκει ως ανάμνηση παλαιότερων δρόμων που εγκαταλείφτηκαν στο πέρασμα των χρόνων, σε ένα επιβλητικό τοπίο, στο οποίο κυριαρχεί το υδάτινο στοιχείο και το πράσινο της φύσης. МОСТ НА АЛЕКСАНДАР ВЕЛИКИ Малку надвор од Алоро се зачувани два темели од истоимениот мост и еден лаковиден дел, со лак од околу 15 метри. И покрај тоа што голем дел од мостот е срушен, целосно е зачуван еден лак. Мостот е познат како Мост на Александар Велики, и покрај тоа што бил изграден доста после неговиот период. Petrovski Pande Provata Eleni 16 17

10 19 Unique Places / 19 Μοναδικοί Τόποι 07 ANCIENT SETTLEMENT AT APSALOS ΑΡΧΑΙΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΨΑΛΟ Unique Places / 19 Μοναδικοί Τόποι ANCIENT SETTLEMENT AT ALORO ΑΡΧΑΙΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΑΛΩΡΟ The ancient settlement of Aloro corresponds to the ancient city of Almopia. It was inhabited from the late Bronze Age to the later Roman period. The settlement extended over a fortified hillside, with the Ano Loudias or Almopaios River running around its base. Visitors to the Aloro archaeological site will be treated to a marvellous view of the landscape, taking in the Almopia plain, the Voras mountain range and the Almopaios River crossing the plain. South of the settlement is a post-byzantine bridge, known as the Bridge of Alexander the Great. Work was completed in 2001 on conservation of the western wall at Aloro, which extends along the fortified side of the hill over a length of 155 metres. The wall was made of stones, fragments of tile and limestone mortar. It also has a gateway in the shape of a double conch. Set into the gateway and the wall itself are architectural features from the late-roman and Hellenistic periods. The etymology of the name Apsalos (from the words άπτομαι and αλς i.e. adjoining the sea) indicates that in much earlier times this was the site of a coastal village). Obviously the history of Apsalos and the finds uncovered there have attracted archaeologists, who have recorded the remains of two Turkish mosques, erected using materials from ancient buildings. There is also the ancient city of Apsalos just outside the village, finds from which have been dated to Hellenistic times. Excavations elsewhere in the area have uncovered two prehistoric settlements and a burial mound dating from the Bronze Age. The discoveries were made in 1997 and 2000 respectively. In 2009 a layer was uncovered, circa 40-60cm in depth, containing a large number of stone tools. These date from the Mesolithic era (10,000-7,000 BC). The archaeologists have also uncovered traces of a defensive wall, made of local rough-hewn stone. The visible remains of the walls and cisterns, the fragments of earthenware and tile, as well as other architectural features, all date from the early Christian period. Η ετυμολογία της ονομασίας Άψαλος (από τις λέξεις «άπτομαι» και «αλς», δηλαδή «ακουμπώ στη θάλασσα») μαρτυρά πως σε πολύ παλαιότερους χρόνους η περιοχή ήταν ένα παραλιακό χωριό. Η Άψαλος, βέβαια, ελκύει τους αρχαιολόγους λόγω της ιστορίας και των ευρημάτων της. Εδώ έχει καταγραφεί η ύπαρξη δύο τουρκικών τζαμιών, τα οποία ήταν κατασκευασμένα με αρχιτεκτονικό υλικό αρχαίων κτιρίων. Επίσης, λίγο έξω από το χωριό βρίσκεται η αρχαία πόλη της Αψάλου, τα ευρήματα της οποίας χρονολογούνται στους ελληνιστικούς χρόνους. Στην περιοχή έχουν επίσης ανασκαφθεί δύο προϊστορικοί οικισμοί και ένας ταφικός τύμβος της εποχής του Χαλκού, το 1997 και το 2000 αντίστοιχα. Το 2009 εντοπίστηκε ένα στρώμα πάχους περίπου εκατοστών, από το οποίο περισυλλέχθηκε μεγάλος αριθμός λίθινων εργαλείων. Πρόκειται για ευρήματα της Μεσολιθικής εποχής ( π.χ. ). Η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει επίσης στο φως ίχνη οχυρωματικού τείχους, από αργό λίθο της περιοχής. Τα ορατά λείψανα των τειχών και των δεξαμενών, τα όστρακα, οι κέραμοι καθώς και άλλα αρχιτεκτονικά μέλη ανήκουν στα ευρήματα των παλαιοχριστιανικών χρόνων. Ο αρχαίος οικισμός του Αλώρου αντιστοιχεί στην πόλη της αρχαίας Αλμωπίας. Κατοικήθηκε από την ύστερη εποχή του χαλκού μέχρι τα υστερορωμαϊκά χρόνια. Ο οικισμός αναπτύσσεται σε οχυρό λόφο, ο οποίος περιβάλλεται από τον Άνω Λουδία ή Αλμωπαίο ποταμό. Η επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο του Αλώρου προσφέρει μία μοναδική θέα, σε έναν ορίζοντα που περιλαμβάνει την πεδιάδα της Αλμωπίας, την οροσειρά του Βόρα που την περιβάλλει και την επιβλητική φύση, με τον ποταμό Αλμωπαίο να διασχίζει την πεδιάδα. Νότια του οικισμού υπάρχει μεταβυζαντινή γέφυρα, γνωστή ως «Γέφυρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου». Το 2001 ολοκληρώθηκαν οι εργασίες συντήρησης στο δυτικό τείχος του Αλώρου. Το μήκος του τείχους ανέρχεται στα 155 μέτρα κατά μήκος της οχυρής πλαγιάς του λόφου. Το τείχος είναι κατασκευασμένο με λίθους, τμήματα κεραμιδιών και ασβεστοκονίαμα. Περιλαμβάνει ακόμα και μία πύλη με μορφή διπλής κόγχης. Τόσο στην πύλη όσο και στο τείχος ενυπάρχουν αρχιτεκτονικά μέλη των υστερορωμαϊκών και ελληνιστικών χρόνων. АНТИЧКА НАСЕЛБА ВО АЛОРОС Античката населба Алорос е идентична со античката Алмопија. Населена е од доцното бронзено доба, па сè до поримските години. Населбата се развила на утврдено брдо, помеѓу реките Горна Лудија и Алмопеос. Посетата на археолошкиот локалитет нуди извонреден поглед на околината. АНТИЧКА НАСЕЛБА ВО АПСАЛОС Етимологијата на името Апсалос (од зборовите άπτομαι и αλς што значат го допирам морето ) сведочи дека во многу постаро време, оваа област била крајбрежно село. Апсалос ги привлекува археолозите заради историјата и разновидните наоди, кои се однесуваат на еден мошне широк временски период, од неолитот, мезолитот, па сè до периодот на турското ропство

11 09 19 Unique Places / 19 Μοναδικοί Τόποι NEROMYLOS KONSTANTIA ΝΕΡΟΜΥΛΟΣ - ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΑ Unique Places / 19 Μοναδικοί Τόποι OLD MILL AT SOSANDRA ΠΑΛΑΙΟΣ ΜΥΛΟΣ ΣΤΗ ΣΩΣΑΝΔΡΑ The village of Neromylos took its name, in 1926, from the many watermills ( neromyloi ) within its boundaries. Many remains of these watermills have survived to the present day. On the village hill, known as Goritsa, a fortified ancient settlement has been found over an area of 11.2 hectares. A large number of finds have been made here, indicating the existence of tile-roofed structures serving as storehouses, workshops and places of worship. At the western foot of Mt. Paikos lies the village of Konstantia, where a burial ground has been found dating from the Iron Age ( BC). Finds made here have provided valuable clues to the culture of the first inhabitants of Almopia referred to in the historical sources, the so-called Almopoi. The settlement and burial ground are the earliest indications of human habitation in the area, succeeded by other settlements in the surrounding region dating from Hellenistic to early Christian times. The village of Sosandra is situated at a distance of just three kilometres from Aridaia. The location was so blessed by nature that as early as 1600 four watermills were built in the area, each with six mill wheels. These watermills formed the centre of a broader network of mills, extending all across Almopia. Of the mills which continued to be constructed over the coming centuries, the most interesting are the Examylos and Tetramylos, which fall into the special category of structures and works of art created after the year 1830, milestones in the evolution of local vernacular architecture which show the influence of industrial and light industrial architecture as it evolved in the early 20th century. Το χωριό Σωσάνδρα βρίσκεται σε απόσταση μόλις τριών χιλιομέτρων από την Αριδαία. Η θέση του ήταν ευνοημένη από τη φύση έτσι, ώστε ήδη γύρω στο 1600, χτίστηκαν στην περιοχή τέσσερις νερόμυλοι με έξι μύλους ο καθένας. Αυτοί οι νερόμυλοι αποτέλεσαν το κέντρο ενός ευρύτερου δικτύου νερόμυλων, εξαπλωμένου σε όλη την Αλμωπία. Από τους νερόμυλους που συνέχισαν να χτίζονται τους επόμενους αιώνες, ο Εξάμυλος και ο Τετράμυλος έχουν ιδιαίτερη αξία, καθώς εντάσσονται στην ειδική κατηγορία οικοδομημάτων και έργων τέχνης που δημιουργήθηκαν μετά το 1830 και αποτελούν μνημεία εξέλιξης της τοπικής λαϊκής αρχιτεκτονικής, ενώ ταυτόχρονα δηλώνουν την επιρροή από τη βιομηχανική και βιοτεχνική αρχιτεκτονική, όπως διαμορφώθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα. Stojanovski Igor Το χωριό Νερόμυλος πήρε το όνομά του το έτος 1926 από τους πολλούς νερόμυλους, που περιλάμβανε στα όριά του. Πολλά ερείπια των νερόμυλων σώζονται μέχρι σήμερα. Στο λόφο του χωριού - τον επονομαζόμενο «Γκορίτσα» - και σε έκταση 112 στρεμμάτων έχει ανακαλυφθεί ένας οχυρωμένος αρχαίος οικισμός. Εκεί εντοπίστηκε πλήθος ευρημάτων, που υποδηλώνουν την ύπαρξη κεραμοσκεπών οικοδομημάτων, τα οποία χρησίμευαν ως αποθηκευτικοί, εργαστηριακοί και λατρευτικοί χώροι. Στους δυτικούς πρόποδες του όρους Πάικου βρίσκεται το χωριό «Κωνσταντία», μέσα στα όρια του οποίου έχει ανακαλυφθεί νεκροταφείο, που χρονολογείται στην εποχή του Σιδήρου ( π.χ.). Τα ευρήματά του παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για τον πολιτισμό των πρώτων αναφερόμενων από ιστορικές πηγές κατοίκων της Αλμωπίας, των επονομαζόμενων Αλμωπών. Το σύνολο του οικισμού και του νεκροταφείου αποτελούν την παλαιότερη εγκατάσταση, την οποία διαδέχονται άλλες στην ευρύτερη περιοχή από τα ελληνιστικά έως τα παλαιοχριστιανικά χρόνια. СТАРА ВОДЕНИЦА ВО СОСАНДРА Селото Сосандра се наоѓа на 3 километри од Аридеа. Неговата позиција била природно поволна, па така, уште од 1600г. во областа биле изградени четири воденици, секоја со шест млина. Од водениците што биле изградени во подоцнежните векови, оние со шесте и читирите млина имаат особена важност, бидејќи претставуваат споменици на развојот на локалната народна архитектура. НЕРОМИЛОС КОНСТАНДИЈА Селото Неромилос го доби своето име по големиот број воденици во неговите граници. Сè до денес, сочувани се голем број рушевини од водениците. На брдото на селото е откриена античка населба опкружена со ѕидини. На западните падини на планината Пајко се наоѓа селото Констандија, во чии граници се откриени гробишта, кои датираат од железното доба ( ст.в.)

12 11 19 Unique Places / 19 Μοναδικοί Τόποι THE SPILAIOVARATHRO CAVE AT THE LOUTRAKI SPRINGS ΣΠΗΛΑΙΟΒΑΡΑΘΡΟ ΣΤΑ ΛΟΥΤΡΑ ΛΟΥΤΡΑΚΙΟΥ Zormpa Sotiria Until recently the Spilaiovarathro was the only cave in the complex that was open to visitors. It is a spectacular hollow formation descending to a depth of 52m, which was open as a tourist attraction from 2002 to The interior surfaces are impressive, bearing traces of a puddingstone deposit of an old river terrace of the Thermopotamos River. Massive white stalactites and stalagmites are coated with cave corals. On the walls of the cave traces were found of the pebbles making up the old bank of the river, indicating that the level of the water of the Thermopotamos in the Loutra gorge was 80m higher than it is today. It is worth mentioning that at midday a beam of light falls and strikes the visitor, illuminating in the most impressive way the walls of the cave. Another particularly striking feature is the narrow passageway which extends in the direction of the fissure in the cave wall. Το Σπηλαιοβάραθρο αποτελούσε μέχρι πρόσφατα το μοναδικό επισκέψιμο σπήλαιο του συμπλέγματος. Είναι ένας θεαματικός έγκοιλος σχηματισμός βάθους 52 μέτρων, ο οποίος αξιοποιήθηκε τουριστικά από το 2002 έως το Η εσωτερική του επιφάνεια είναι εντυπωσιακή, καθώς φέρει ίχνη κροκαλοπαγούς υπoλείμματος παλαιάς ποτάμιας αναβαθμίδας του Θερμοποτάμου. Ογκώδεις λευκοί σταλακτίτες και σταλαγμίτες είναι καλυμμένοι με κοράλλια των σπηλαίων. Επίσης, στα τοιχώματα βρέθηκε υπόλειμμα της παλαιοόχθης από κροκάλες, γεγονός που σημαίνει ότι η στάθμη των νερών του Θερμοποτάμου στο φαράγγι των Λουτρών ήταν 80 μέτρα πιο ψηλά από ό,τι σήμερα. Αξίζει να αναφερθεί ότι το μεσημέρι μία δέσμη φωτός καθηλώνει τον επισκέπτη, φωτίζοντας με εντυπωσιακό τρόπο τα τοιχώματα του σπηλαιοβάραθρου. Ιδιαίτερα υποβλητικός είναι και ένας στενός διάδρομος που αναπτύσσεται στη διεύθυνση του ρήγματος. СПИЛЕОВАРАТРО ВО БАЊИТЕ ЛУТРАКИ Спилеоваратро е една спектакуларна вдлабната формација (пештера) со длабочина од 52 метри. Внатрешната површина е извонредна, бидејќи носи траги од конгломератски остатоци од стариот речен пат на Термопотамос. Вреди да се спомне дека на пладне, посетителите имаат прилика да видат како сноповите светло ги осветлуваат ѕидовите на Спилеоваратро на импресивен начин

13 19 Unique Places / 19 Μοναδικοί Τόποι 12 PALEONTOLOGICAL AND FOLKLORE MUSEUM OF ALMOPIA (LOUTRA) ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΚΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΛΜΩΠΙΑΣ (ΛΟΥΤΡΑ) 24

14

15 The Loutraki springs are situated 13km from Aridaia. The centre of the village is home to the palaeontology, natural history and folklore museum of Almopia, which was founded in 1991 and has been housed in its new building since 2008, featuring mainly folklore exhibits. Visitors can see tools and everyday artefacts from the Almopia of an earlier age, presented by theme. There are tools relating to water, farming, wool, flour, as well as finds from the battles fought in the mountains of Almopia, traditional costumes and all sorts of other exhibits. Τα Λουτρά Λουτρακίου βρίσκονται σε απόσταση 13 χιλιομέτρων από την Αριδαία. Στο κέντρο του οικισμού βρίσκεται το παλαιοντολογικό, φυσιογραφικό και λαογραφικό μουσείο Αλμωπίας, το οποίο ιδρύθηκε το 1991 και στεγάζεται σε νέο κτίριο από το 2008, με λαογραφικά κυρίως εκθέματα. Οι επισκέπτες μπορούν να δουν εργαλεία και καθημερινά αντικείμενα της Αλμωπίας μιας άλλης εποχής, τα οποία παρουσιάζονται σε θεματικές ενότητες. Εργαλεία σχετικά με το νερό, τον αγρό, το μαλλί, το αλεύρι, αλλά και ευρήματα από τις μάχες που εκτυλίχθησαν στα βουνά της Αλμωπίας παρουσιάζονται στο Μουσείο μαζί με παραδοσιακές στολές και πολλά άλλα εκθέματα. ПАЛЕОНТОЛОШКИ НАРОДЕН МУЗЕЈ ВО АЛМОПИЈА (ЛУТРА) Бањите Лутраки се наоѓаат на растојание од 13 километри од Аридеа. Во центарот на населбата се наоѓа палеонтолошкиот, природен и народен музеј на Алмопија, во кој се изложени алати, наоди од борбите што се воделе во планините на Алмопија, како и народни носии. 25

16 19 Unique Places / 19 Μοναδικοί Τόποι 13 MUSEUM OF NATURAL HISTORY (ARIDAIA) ΜΟΥΣΕΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ (ΑΡΙΔΑΙΑ) Lampretsa Dimitra Lampretsa Dimitra Στην είσοδο της πόλης της Αριδαίας και δίπλα στο κτίριο του Δημαρχείου λειτουργεί το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, στο κτίριο που παλαιότερα λειτουργούσε ως σιδηροδρομικός σταθμός. Πρόκειται για ένα μουσείο με πολλαπλό ενδιαφέρον και ποικίλα θέματα. Στις αίθουσές του εκτίθενται απολιθώματα που βρέθηκαν στην ευρύτερη περιοχή της Αλμωπίας, στη διάρκεια ανασκαφών. Το ενδιαφέρον του επισκέπτη προκαλούν ιδιαίτερα τα απολιθωμένα οστά της ursus spelalus, δηλαδή της αρκούδας των σπηλαίων, τα οποία ανακαλύφθηκαν στα σπήλαια των Λουτρών. Επιπλέον, στην αίθουσα φυτολογίας εκτίθενται φωτογραφίες και φυτά που ευδοκιμούν στην περιοχή της Αλμωπίας. Επιπρόσθετα, στον χώρο υπάρχουν ορυκτά και πετρώματα που προέρχονται και από άλλες περιοχές εκτός της Αλμωπίας. Στον επάνω όροφο φυλάσσονται παραδοσιακές στολές της περιοχής, ενώ ο χώρος του Μουσείου στεγάζει επίσης βιβλιοθήκη με τίτλους γενικού περιεχομένου. Κάποια από τα εδώ εκτιθέμενα βιβλία μετρούν ήδη πάνω από 70 χρόνια ζωής. The Museum of Natural History is located at the entrance to the town of Aridaia, next to the Town Hall, in the building which used to function as the railway station. This is a museum of great interest, with a wide variety of exhibits. There are fossils found in the Almopia region, uncovered during excavations. The visitor will be particularly interested in the fossilised bones of the ursus spelalus, the cave bear, found in the caves at Loutra. Exhibits in the botany room include photographs and plants which thrive in the Almopia area. There are also minerals and stones from other regions. On the upper floor visitors can see traditional costumes of the region, while there is also a library with titles of general interest. Some of the books here are more than seventy years old. МУЗЕЈ НА ПРИРОДНА ИСТОРИЈА (АРИДЕА) На влезот на градот Аридеа, веднаш до зградата на општината, функционира Музејот на природна историја, во зградата која порано функционираше како железничка станица. Се работи за музеј со повеќекратен интерес и различни теми. Во салите се изложени фосили откриени во пошироката Мегленска област. Од особен интерес за посетителите се скаменетите коски од ursus spelalus, пештерската мечка, откриени во пештерите во бањите

17 14 19 Unique Places / 19 Μοναδικοί Τόποι ST. ILARION MONASTERY IN PROMACHOI ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓ. ΙΛΑΡΙΩΝΑ ΣΤΟΥΣ ΠΡΟΜΑΧΟΥΣ Promachoi is a village renowned for the heroism of its people, many of whom fought in the Macedonian Struggle. The name of the village in Greek means those who fought in the vanguard, in the front line. Just one kilometre from the village, at the foot of Mt. Voras, lies the historic Monastery of the Province of Almopia, founded by none other than St. Hilarion, a prominent figure in the church of the 12th century, who lived and worked in the area of modern Almopia. The monastery, also known as the Moglena Monastery, enjoyed its heyday in the 12th and 13th centuries. According to the historical sources, it was burned to the ground on several occasions during the period of Turkish rule. The monastery the visitor now sees at Promachoi is of more recent date. Koumarianou Eleanna Οι Πρόμαχοι είναι ένα χωριό γνωστό για τον ηρωισμό του, με τους περισσότερους κατοίκους του να πολεμούν στον Μακεδονικό Αγώνα, δίνοντας στο χωριό το όνομα «αυτών που μάχονται μεταξύ των πρώτων, στην πρώτη γραμμή». Σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από το χωριό και στους πρόποδες του όρους Βόρα, βρίσκεται μία ιστορική Μονή της Επαρχίας Αλμωπίας, με κτήτορα και ιδρυτή της τον ίδιο τον Άγιο Ιλαρίωνα, μέγα Ιεράρχη της Εκκλησίας του 12ου αιώνα, που έζησε και έδρασε στην περιοχή της σημερινής Αλμωπίας. Ο 12ος και 13ος αιώνας αποτελούν την κατεξοχήν περίοδο ακμής της Μονής των Μογλενών. Σύμφωνα με σχετικές ιστορικές αναφορές η Μονή πυρπολήθηκε και καταστράφηκε αρκετές φορές κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Η σημερινή ομώνυμη μονή στους Προμάχους είναι νεώτερης κατασκευής. МАНАСТИР ВО ПРОМАХИ Промахи е едно од историските села во областа, бидејќи поголемиот дел од жителите се бореа во Борбата за Македонија, со што на селото му беше дадено името оние што се бореа најпрви во предната линија. На падините на планината Ворас и на оддалеченост од еден километар од селото Промахи, се наоѓа историскиот манастир на Свети Иларион Мегленски, кој се разви во текот на 12от и 13от век. Koumarianou Eleanna 28 29

18 15 19 Unique Places / 19 Μοναδικοί Τόποι THE ARCHANGELOS MONASTERY ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟ Sashko Janev Its long and rich history, its contribution to the nation and the Orthodox faith, its imposing structure and the wonderful frescoes in its interior, its revival and regeneration, as well as the beautiful natural setting in which it stands all these factors make the Monastery of the Archangel Michael one of the greatest places of pilgrimage to be found anywhere in northern Greece. The monastery was besieged by the Turks during the eighteenth century. Despite the growing harshness of Turkish rule in the 19th century, it survived and provided refuge to a number of monks and laymen; some of the monks cells were converted for use as secret classrooms, while during the Macedonian Struggle the monastery was a centre of Hellenic resistance and a bastion of the Ecumenical Patriarchate. The modern monastery is regulated on the cenobitic model. The church is a three-aisled basilica, with stone masonry one metre thick. The catholicon, or monastery church, is decorated with frescoes by folk artists from Krousovo. The most interesting of the frescoes are the scenes of the martyrdom of St. Chrysi, and the depiction of Saint Hilarion, Bishop of Moglena, is unmatched anywhere else in Greece. Finally, the miracle-working icon of the Archangel Michael is also still to be seen. Η πλούσια και μακραίωνη ιστορία του, η εθνική και θρησκευτική προσφορά του, η επιβλητικότητά του και οι τοιχογραφίες του εσωτερικού του ναού, η αναβίωσή του και η ανοδική του πορεία καθώς και ο πλούτος της φύσης που το περιβάλλει τείνει να το αναδείξει σε ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα της Βόρειας Ελλάδας. H Μονή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ πολιορκήθηκε από τους Τούρκους μέσα στα χρόνια του 18ου αιώνα. Παρά την κορύφωση της στυγνότητας της τουρκικής κατοχής κατά τον 19ο αιώνα, διατηρήθηκε εδώ μια κυψέλη μοναχών και λαϊκών, κάποια κελιά μετασχηματίστηκαν σε αίθουσες κρυφού σχολειού ενώ κατά τον Μακεδονικό αγώνα η Ιερά Μονή ήταν το κέντρο του ελληνισμού και προπύργιο του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Σήμερα η Μονή λειτουργεί με κοινοβιακό τυπικό. Ο ρυθμός του ναού είναι τρίκλιτη βασιλική, με λίθινη τοιχοποιία, πάχους ενός μέτρου. Το καθολικό του ναού είναι κατάγραφο από τοιχογραφίες λαϊκών ζωγράφων από το Κρούσοβο. Μάλιστα, οι πιο ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες είναι σκηνές από το μαρτύριο της Αγίας Χρυσής και η αγιογραφία του Αγίου Ιλαρίωνα Επισκόπου Μογλενών, μοναδική σε όλη την Ελλάδα. Τέλος διασώζεται και η θαυματουργός εικόνα του Αρχάγγελου Μιχαήλ. МАНАСТИР НА АРХАНГЕЛ Манастирот на Архангел претставува важен споменик со долговековна историја и значаен придонес. Неговата импозантност и фреските во внатрешноста на манастирот, кои се истакнуваат според единствената благост на лицата и реализмот во движењето, препородот и неговиот пораст, како и богатството на природата што го опкружува, се причини што овој манастир може да се смета како еден од најголемите места за аџилак во Северна Грција. Makarijovski Dejan Papahatzi Fotini 30 31

19 19 Unique Places / 19 Μοναδικοί Τόποι 16A THE LOUTRAKI SPRINGS ΛΟΥΤΡΑ ΛΟΥΤΡΑΚΙΟΥ Thirteen kilometres to the west of Aridaia, just three kilometres from Loutraki and within the valley of the Aghios Nikolaos stream, lie the mineral springs known as Loutra Loutrakiou, or Loutra Pozar. The water rises to the surface at a temperature of 37 C, with a unique chemical composition and healing properties effective against chronic ailments. This is the ideal place for spa therapy, relaxation and rejuvenation. The healing springs owe their existence to the rainwater which enters the soil and descends to a great depth where it is heated and then rises again, enriched with minerals and other elements. For the convenience of visitors to the spa, individual baths have been created, as well as group pools and an open 25m pool on a specially laid-out area parallel to the river. Local water is used to supply all the facilities. The Loutraki Springs offer a harmonious marriage of two key elements of the Greek landscape: a terrain carved out by time, and running water, issuing from six separate springs and famed for its healing properties. Δεκατρία χιλιόμετρα δυτικά της Αριδαίας, μόλις τρία χιλιόμετρα από το Λουτράκι και εντός της κοιλάδας του ρέματος του Αγίου Νικολάου, υπάρχουν οι μεταλλικές πηγές «Λουτρά Λουτρακίου» ή αλλιώς «Λουτρά Πόζαρ». Το νερό εδώ αναβλύζει σε θερμοκρασία 37 C και διαθέτει ιδιαίτερη χημική σύσταση και ιδιότητες θεραπευτικές για μακροχρόνιες παθήσεις. Ενδείκνυται έτσι για λουτροθεραπεία, τόνωση και χαλάρωση. Οι ιαματικές πηγές οφείλουν την ύπαρξή τους στο νερό της βροχής που εισχωρεί στο έδαφος και φτάνει σε μεγάλο βάθος, όπου θερμαίνεται, ανεβαίνει ψηλότερα και στην πορεία του εμπλουτίζεται με μέταλλα και άλλα συστατικά. Για την εξυπηρέτηση των λουομένων, έχουν δημιουργηθεί ατομικοί λουτήρες, ομαδικές πισίνες και μια ανοιχτή πισίνα των 25 μέτρων σε ένα ειδικά διαμορφωμένο πλάτωμα, παράλληλα με το ποτάμι. Το νερό της περιοχής τροφοδοτεί όλες τις εγκαταστάσεις. Τα Λουτρά Λουτρακίου αποτελούν έναν προορισμό που συνδυάζει αρμονικά δυο από τα βασικά στοιχεία της ελληνικής φύσης: λαξευμένη από το χρόνο γη και τρεχούμενο νερό, που πηγάζει από έξι πηγές και φημίζεται για τις θεραπευτικές του ιδιότητες. БАЊИ ВО ЛУТРАКИ 13 километри западно од Аридеа, само 3 километри од Лутраки и во долината на коритото Свети Никола, се наоѓаат изворите на минерална вода Бањи Лутраки, или уште познати и како Пожарски бањи. Водата овде извира со температура од 37 C и има особен хемиски состав и одлики што се терапевтски за хронични заболувања. Се препорачуваат за балнеотерапија, зајакнување и релаксација. За подобро услужување на посетителите, на едно специјално направено плато, паралелно со реката, изградени се групни базени и еден голем отворен базен од 25 метри. Papahatzi Fotini 32 33

20 16B 19 Unique Places / 19 Μοναδικοί Τόποι KOUNOUPISTA WATERFALL ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗΣ ΚΟΥΝΟΥΠΙΣΤΑ Nikos Tsimas ВОДОПАД ВО КУНУПИШТА Импресивниот водопад има височина дванаесет метри и мало езерце со кристални води во основата. Нема подобар избор за место за одмор по пешачењето по прекрасната патека, која почнува од црквата Св. јован во Ано Лутраки и ве носи тука низ цреши, буки, платани и костенови дрва! A striking feature of the area around the springs is the impressive twelve-metre Kounoupista waterfall, located in the Loutra Gorge and offering an imposing spectacle. The more adventurous visitor can hazard a refreshing plunge into the icy waters of the little lake formed at the base of the waterfall. Taking the trail starting from the Church of Agios Ioannis at Ano Loutraki, the visitor can walk through a landscape of cherry and plane trees, beech, oak and chestnut, admiring the rich variety of plant life of the Almopia region and the ubiquitous presence of natural sources of water. The trail will bring you to the interior of the gorge and the site of the waterfall, nestling in particularly dense, tall vegetation, a cool, shady place to rest and relax. Μέρος της ευρύτερης περιοχής των Λουτρών, είναι ο δωδεκάμετρος εντυπωσιακός Καταρράκτης της Κουνουπίστας, ο οποίος βρίσκεται στο φαράγγι των Λουτρών και προσφέρει ένα εντυπωσιακό θέαμα. Εδώ οι τολμηρότεροι μπορούν να δοκιμάσουν μια αναζωογονητική βουτιά στα παγωμένα νερά της μικρής λίμνης, που σχηματίζεται στη βάση του. Με το μονοπάτι που ξεκινάει από τον Ι.Ν. Αγίου Ιωάννη στο Άνω Λουτράκι και διασχίζοντας ένα τοπίο, όπου εναλλάσσονται κερασιές, πλατάνια, οξιές, δρυς και καστανιές, οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να θαυμάσουν την πλούσια χλωρίδα της Αλμωπίας και τη διαρκή παρουσία του νερού. Η κατάληξη είναι το εσωτερικό της χαράδρας που φιλοξενεί τον καταρράκτη, το οποίο παρουσιάζει ιδιαίτερα πυκνή και ψηλή βλάστηση, δημιουργώντας ένα σκιερό χώρο ξεκούρασης και δροσιάς Matta Vasiliki Nama (2/2)

21 17 19 Unique Places / 19 Μοναδικοί Τόποι KALI PEDIADA AT LOUTRAKI ΚΑΛΗ ΠΕΔΙΑΔΑ ΣΤΟ ΛΟΥΤΡΑΚΙ Adamidis Alexandros Alexandros Milonas The plateau known as Kali Pediada lies to the north of the abandoned village of Ano Loutraki. It is a natural basin with small lakes and water courses lying at an altitude of 1750m and surrounded by chestnut trees. It was formed above the crater of a volcano and is adjacent to the border. The climb up to Kali Pediada is through a fantastic landscape of plane trees, dense beech forest, clearings with ferns, wild flowers, berries, streams, waterfalls, rock pools and imposing rock formations, stone walls and springs issuing from the rocks, as well as the allied cemetery with its inscriptions. The plateau itself is the largest active mountain peat bog in Greece, a true natural monument extending over 335 hectares, rich in vegetation, with 22 different species of plant and Alpine vegetation. In historical terms the location is famous for the bloody battles fought here during the 1st World War, and for the Serbian cemetery from the same period, still maintained and open to visitors today. Η λεγόμενη «Καλή Πεδιάδα» βρίσκεται βόρεια του εγκαταλελειμμένου οικισμού του Άνω Λουτρακίου. Πρόκειται για οροπέδιο που φιλοξενεί μια φυσική λεκάνη με μικρές λίμνες και κανάλια σε υψόμετρο 1750 μέτρων και περιβάλλεται από καστανιές. Το οροπέδιο έχει δημιουργηθεί πάνω σε κρατήρα ηφαιστείου και βρίσκεται δίπλα στη μεθοριακή γραμμή. Πλατάνια, βελανιδιές, πυκνό δάσος οξιάς, ξέφωτα με φτέρες, άγρια λουλούδια, φρούτα του δάσους, ρέματα, καταρράκτες, βάθρες, δεσπόζοντες βράχοι, πέτρινα τοιχία, πηγές στο βράχο, το συμμαχικό νεκροταφείο και επιτύμβιες επιγραφές είναι μερικά από τα στοιχεία που συνθέτουν το φαντασμαγορικό πλαίσιο της ανάβασης μέχρι την Καλή Πεδιάδα. Εκεί οι επισκέπτες αντικρίζουν το μεγαλύτερο ενεργό ορεινό τυρφώνα της Ελλάδας, ένα πραγματικό μνημείο της φύσης συνολικής έκτασης στρεμμάτων, με πλούσια βλάστηση και 22 διαφορετικά είδη χλωρίδας και αλπικής βλάστησης. Ιστορικά ο τόπος είναι γνωστός για τις φονικές μάχες που δόθηκαν εκεί κατά τη διάρκεια του Α Παγκοσμίου Πολέμου και για το σερβικό νεκροταφείο του Α Παγκοσμίου Πολέμου που βρίσκεται εκεί μέχρι και σήμερα. КАЛИ ПЕДИАДА ВО ЛУТРАКИ Таканареченото Кали Педиада се наоѓа северно од напуштената населба Ано Лутраки. Се работи за висорамнина, во Papahatzi Fotini која постои природна котлина со мали езера и канали на надморска височина од метри, опкружени со костенови Αlmopia View from Kali Pediada дрва. Платани, дабови, густа букова шума, чистини со папрат, диви цвеќиња, шумски плодови, рекички, водопади, Η Αλμωπία подигнат терен, импозантни карпи, камени ѕидови, извори во карпи, сојузнички гробишта и надгробни натписи се само από την Καλή Πεδιάδα некои од елементите што ја сочинуваат оваа фантазмагорична слика на искачувањето до Кали Педиада

22 18 19 Unique Places / 19 Μοναδικοί Τόποι THE BLACK FOREST OF ORMA ΤΟ ΜΑΥΡΟ ΔΑΣΟΣ ΤΗΣ ΟΡΜΑΣ The Black Forest of Orma (Mavro Dasos or Melanas Drymos) lies on the eastern side of Mt. Kaimaktsalan. It is so dense that the sun s rays rarely penetrate to the ground; the dominant species of tree are beech and pine. This is a place to enjoy nature in all its grandeur, and to enjoy such activities as hiking and mountain biking. Hunting is prohibited, however, and the region s wildlife is protected. For the experienced and determined mountain hiker the first challenge is to conquer the summit of Bourika on Mt. Voras, making your way through the Black Forest from the village of Orma. The path takes you through a dense forest of oak, beech and pine, with panoramic views of the lofty peaks of Mt. Voras across the deep ravine. A little above the forest lies the crater of a volcano, extinct since prehistoric times. The mountain terrain is full of ravines, gorges, crevices and underground streams, with natural waterfalls at many locations. The Black Forest is home to many mammals, including the wild boar, fox, roe deer, brown bear and hare, as well as many species of birds of great ornithological interest. Το δάσος της Όρμας ή «Μαύρο Δάσος» (Μέλανας Δρυμός) όπως αποκαλείται, βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του Καϊμάκτσαλαν. Είναι τόσο πυκνό, που οι αχτίδες του ήλιου δεν φθάνουν ποτέ στο έδαφος. Κυριαρχούν οι οξιές και τα πεύκα. Είναι ο τόπος, όπου θα απολαύσει κανείς την φύση σε όλο της το μεγαλείο, ενώ παράλληλα μπορεί να πραγματοποιήσει δραστηριότητες, όπως πεζοπορία και ορεινή ποδηλασία. Το κυνήγι απαγορεύεται και η περιοχή είναι προστατευμένη. Για τον έμπειρο και αποφασισμένο ορειβάτη η πρώτη πρόκληση είναι να κατακτήσει την κορυφή της Μπουρίκας στο Βόρα, περιδιαβαίνοντας το Μαύρο Δάσος από τον οικισμό της Όρμας σε μια εξόρμηση μέσα σε πυκνό δάσος βελανιδιάς, οξιάς και πεύκης, με πανοραμική θέα των ψηλών κορυφών του Βόρα απέναντι από το βαθύ φαράγγι. Λίγο πιο πάνω από το δάσος υπάρχει ο κρατήρας ενός ηφαιστείου σβησμένου, από τα προϊστορικά ακόμα χρόνια. Η ορεινή περιοχή είναι γεμάτη από φαράγγια, χαράδρες, σχισμές και υπόγεια ρεύματα, ενώ σε πολλά σημεία δημιουργούνται φυσικοί καταρράκτες. Μεγάλη είναι η ποικιλία των θηλαστικών που φιλοξενούνται στο Μαύρο Δάσος, όπως το αγριογούρουνο, η αλεπού, το ζαρκάδι, η καφέ αρκούδα, ο λαγός και πολλά είδη πτηνών μεγάλης ορνιθολογικής σημασίας. ЦРНАТА ШУМА НА ΟΡΜΑ Шумата на Орма или како што се нарекува «Мавро Дасос», се наоѓа на источната страна на Кајмакчалан. Таа е толку густа, што сончевите зраци никогаш не стигнуваат до земјата. Главно се застапени буката и борот. Разновидноста на цицачи во Црната шума е огромна, диви свињи, лисици, срни, кафеави мечки, зајаци и многу видови птици со голема орнитолошка важност. Papahatzi Fotini 38 39

23 19A 19 Unique Places / 19 Μοναδικοί Τόποι TZENA (VILLAGE OF NOTIA NOTIA WATERFALL MIKRI TZENA PEAK) ΤΖΕΝΑ (ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΝΟΤΙΑΣ - ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗΣ ΝΟΤΙΑΣ - ΚΟΡΥΦΗ ΜΙΚΡΗΣ ΤΖΕΝΑΣ) Papahatzi Fotini Opposite Mt. Paikos two peaks rise above the landscape, each of almost the same height, known as Mikri and Megali Tzena. The renowned mountain, with its many natural waters and the Notia Gorge, represents the final point of the range which begins with Mt. Kaimaktsalan and Mt. Pinovo. Rising to an altitude of more than 2000m and with gentle contours, this is an ideal destination for walkers seeking a mountain for less demanding hiking. The main characteristic of Mt. Tzena is the extensive beech forest, reaching up to 1800m above sea level, and the smaller pine trees. The area is home to 33 rare species of plant, indigenous to this location, and this, as well as their rarity, has led to the mountain being placed under special protection. As on Mt. Pinovo, here on the slopes of Mt. Tzena there are populations of roe deer and other rare mammals, while the peaks of the mountain are home to golden and booted eagles among other species. As the visitor begins his exploration of the Tzena Gorge, he should seek out the nine-metre waterfall concealed in a hollow rock formation, with only a small opening to the sky, a seductive sanctuary of coolness and shade. A few metres from the waterfall is the start of the path which winds back and forth across the stream many times before reaching the location known as Tyrokomeio, where the peak known as Mikri Tzena rises from the mountain ridge, a challenge to climbers. The ascent to the peak takes the hiker through the beautiful gorge, through dense woods with flowers, mushrooms and impressive rock formations up to the Alpine uplands with their views of the Notia plain above the gorge. Απέναντι από το όρος Πάικο ξεπροβάλλουν δύο κορυφές με σχεδόν το ίδιο ύψος. Πρόκειται για τη μικρή και τη μεγάλη Τζένα. Το φημισμένο βουνό με τα πολλά νερά και το φαράγγι της Νότιας αποτελεί απόληξη της οροσειράς, που ξεκινάει από το Καϊμάκτσαλαν και το Πίνοβο. Με ύψος που ξεπερνάει τα μέτρα και ήπιο ανάγλυφο, αποτελεί έναν ξεχωριστό προορισμό για όσους αναζητούν ένα βουνό για χαλαρή πεζοπορία. Κύριο χαρακτηριστικό του όρους Τζένα αποτελεί το εκτεταμένο δάσος οξιάς, που φτάνει ώς τα μέτρα αλλά και τα μικρά πεύκα. Στην Τζένα έχουν καταγραφεί 33 σπάνια φυτά, που λόγω ενδημισμού και σπανιότητας οδήγησαν στην ένταξη του βουνού σε καθεστώς ειδικής προστασίας. Όπως και στο Πίνοβο, στις πλαγιές τις Τζένας ζουν ζαρκάδια και άλλα σπάνια θηλαστικά, ενώ στις κορφές της έχουν τις φωλιές τους χρυσαετοί, σταυραετοί και άλλα. Κατά την έναρξη της εξερεύνησης του φαραγγιού της Τζένας, ο επισκέπτης αξίζει να αναζητήσει τον εννιάμετρο καταρράκτη, που βρίσκεται κρυμμένος σε ένα κλειστό σχηματισμό με ελάχιστο άνοιγμα στον ουρανό, δημιουργώντας ένα υπνωτιστικό «δωμάτιο» δροσιάς. Λίγα μέτρα από τον καταρράκτη, ξεκινάει το μονοπάτι που διασχίζει δεκάδες φορές το ρέμα για να φτάσει στη θέση «Τυροκομείο», από όπου υψώνεται η κορυφή της Μικρής Τζένας πάνω από τον αυχένα του βουνού, προσκαλώντας τους ορειβάτες. Η ανάβαση μέχρι την κορυφή διέρχεται μέσα από το πανέμορφο φαράγγι στο πυκνό δάσος με τα λουλούδια, τα μανιτάρια, τους εντυπωσιακούς σχηματισμούς των βράχων και στη συνέχεια στα αλπικά τοπία, με τη θέα στον κάμπο της Νότιας πάνω από το φαράγγι. ЏЕНА (НАСЕЛБА НОТИА ВОДОПАД НОТИА ВРВ МАЛА ЏЕНА) Наспроти планината Пајко се издигнуваат два врва со речиси иста височина. Тоа се врвовите Голема и Мала Џена. Главната одлика на врвовите Џена е богатата букова шума која што се искачува до височина од метри, како и малите борови. На Џена се регистрирани 33 ретки растенија и животни, кои заради ендемичноста и реткоста овозможија оваа шума да добие специјална заштита. Во почетокот на истражувањето на клисурата на Џена, вредно за посетителот е да го посети деветметарскиот водопад Нотиас