Η ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΩΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΣΤΗ ΝΑΞΟ ΚΑΙ ΤΑ ΙΩΑΝΝΙΝΑ

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ Η ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΩΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΣΤΗ ΝΑΞΟ ΚΑΙ ΤΑ ΙΩΑΝΝΙΝΑ Διπλωματική εργασία Βασίλειος Γ. Γκουτζαμάνης Επιβλέπων καθηγητής : Δημήτρης Μελάς ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2012

2 Πρόλογος Για την εκπόνηση της διπλωματικής αυτής εργασίας χρειάστηκε να ξεπεραστούν πολλά εμπόδια που προέκυψαν, σε μία ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο της ζωής μου. Για το λόγο αυτό οφείλω καταρχήν να ευχαριστήσω την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία ( ΕΜΥ ) που μου παραχώρησε τα δεδομένα για την επεξεργασία και μελέτη της μεταβολής των κλιματικών συνθηκών στην περιοχή των Κυκλάδων και πιο συγκεκριμένα της νήσου της Νάξου, καθώς και στην ηπειρωτική Ελλάδα, στην περιοχή των Ιωαννίνων. Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα Καθηγητή κύριο Δημήτριο Μελά που υποστήριξε την προσπάθειά μου δημιουργικά, συμβάλλοντας καθοριστικά στην περάτωση της διπλωματικής μου. Τελευταία, θα ήθελα να ευχαριστήσω την οικογένειά μου για τη διαρκή στήριξη που μου παρείχε, δίνοντάς μου δύναμη και κουράγιο για να συνεχίσω. Βασίλειος Γ. Γκουτζαμάνης Θεσσαλονίκη

3 Περίληψη Πρόσφατες κλιματικές μελέτες έδειξαν μια τάση των κλιματικών καταστάσεων προς θερμότερες συνθήκες. Τα οικοσυστήματα και ο πλανήτης ως άμεσοι αποδέκτες, δέχονται από τώρα σοβαρές επιπτώσεις. Η εργασία αυτή, όπως και η ευρύτερη επιστημονική έρευνα πάνω στα ακραία καιρικά φαινόμενα, εστιάζει το ενδιαφέρον της στη μεταβολή της μέγιστης και ελάχιστης θερμοκρασίας και κατακρήμνισης. Πιο συγκεκριμένα, στην ένταση και τη συχνότητα με την οποία οι μεταβλητές αυτές λαμβάνουν ακραίες τιμές για έναν τόπο. Μία καλή μέθοδος προσέγγισης του προβλήματος αυτού είναι μέσω της μεταβολής των κλιματικών δεικτών. Οι δείκτες αυτοί βασίζονται σε στοιχεία ημερήσιας θερμοκρασίας και ολικής βροχόπτωσης και ο τρόπος υπολογισμού τους θα περιγραφεί παρακάτω. Σκοπός της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι να υπολογιστεί ένας αριθμός κλιματικών δεικτών σε δύο διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας τα τελευταία 50 χρόνια. Πρώτα στην ηπειρωτική Ελλάδα και την περιοχή των Ιωαννίνων κι έπειτα στην νησιωτική Ελλάδα και τη Νάξο, δηλαδή στην περιοχή των Κυκλάδων. Βάση της επιστημονικής μας έρευνας αποτέλεσε το σχέδιο STARDEX που υπολογίζει δέκα συνολικά κλιματικούς δείκτες. Από αυτούς οι έξι αφορούν τη βροχόπτωση και οι υπόλοιποι τέσσερις τη θερμοκρασία στη Νάξο και τα Ιωάννινα. Παράλληλα γίνεται ειδική αναφορά και σε μελέτες υπολογισμού των δεικτών στον υπόλοιπο κόσμο και σε περιοχές όπως η Μέση Ανατολή και η ανατολική περιοχή της Μεσογείου θάλασσας. Το κυριότερο συμπέρασμα που προκύπτει από αυτές τις μελέτες είναι η αυξητική τάση των δεικτών θερμοκρασίας και συγκεκριμένα αποτελέσματα των δεικτών βροχόπτωσης για την κάθε περιοχή ξεχωριστά. Τα αποτελέσματα της εργασίας αυτής δείχνουν μια διαφορετική τάση των δεικτών στις δύο περιοχές. Στη Νάξο έχουμε ξεκάθαρη αύξηση στους δείκτες θερμοκρασίας ενώ στα Ιωάννινα παρατηρούμε πως η κατάσταση παραμένει σχεδόν σταθερή με λίγες εξάρσεις μέσα στα χρόνια. Στους δείκτες βροχόπτωσης υπάρχει θετική τάση στο νησί της Νάξου έναντι της αρνητικής τάσης στην περιοχή των Ιωαννίνων. Πρόκειται για δύο περιοχές με διαφορετικό υψόμετρο και κλίμα και οι κλιματικοί δείκτες απεικονίζουν αρκετά καλά τη διαφορά μεταξύ των δύο τόπων. 3

4 Abstract Recent climate studies have shown a trend of climatic conditions to warmer states. The ecosystems and the planet are now directly experiencing severe impacts. This study, as for the scientific research on weather extremes, focuses on variations of maximum and minimum temperature and precipitation. More specifically, it focuses on the intensity and frequency by which these variables take extreme values in one place. A sound scientific approach to this problem is the development and application of climate indices. These indices are based on data of daily temperature and total rainfall and the method of calculation will be described later. The purpose of this study is to calculate a number of climate indices in two different regions of Greece in the last 50 years. First of all in the mainland of Greece and the region of Ioannina and secondly in the island of Naxos, located in the area of Cyclades. Our scientific research relied on the STARDEX project which calculates ten climate indices. Six of these indices are related to rainfall while the other four of them are based on temperature changes in Naxos and Ioannina. There is also a specific review of previous studies among the rest of the world in areas such as the Middle East and the eastern part of Mediterranean Sea. A major conclusion of these studies is the positive trend in the temperature indices alike the separate results of the rainfall indices for each individual area. The results of this study show that there is a different tendency between the indices of each two areas. There is an obvious increase in the temperature indices of Naxos while the situation in Ioannina remains constant showing a few flares over the years. Rainfall indices of Naxos show a positive trend unlike Ioannina s negative trend. Both Ioannina and Naxos have a different altitude and climate reflecting quite well the difference between these two sites. 4

5 Περιεχόμενα 1 > Εισαγωγή 7 2 >Νάξος i) Γεωγραφικά στοιχεία Γενικά 10 ii) Γενικά κλιματολογικά στοιχεία.12 iii) Μετεωρολογικά συστήματα..12 iv) Θερμοκρασία.14 v) Βροχόπτωση.16 vi) Σχετική υγρασία.17 vii) Ηλιοφάνεια και ηλιακή ακτινοβολία..17 viii) Άνεμοι.18 ix) Ορατότητα και ομίχλη >Ιωάννινα i)γεωγραφικά στοιχεία.20 ii)γενικά κλιματολογικά στοιχεία..21 iii)θερμοκρασία..22 iv)βροχόπτωση.23 v)σχετική υγρασία.23 vi)ηλιοφάνεια και ηλιακή ακτινοβολία..24 vii)άνεμοι.24 viii)ομίχλη >Γενικά για τις ψυχρές και θερμές ημέρες στον ελλαδικό χώρο 25 5 >Υπολογισμός δεικτών i)γενικά..28 ii)μελέτες υπολογισμού των δεικτών 29 5

6 iii)κλιματικοί δείκτες για τη Νάξο και τα Ιωάννινα.36 iv)ανάλυση αποτελεσμάτων 44 6 > Συμπεράσματα 46 7 >Παραρτήματα >Βιβλιογραφία αναφορές 51 6

7 1. Εισαγωγή Γενικά Η εκτίμηση των ακραίων γεγονότων και η προβλεψιμότητά τους είναι μία από τις μείζονες προκλήσεις της κοινωνίας που μελετάει τις κλιματικές αλλαγές. Τα ακραία φαινόμενα είναι εξορισμού σπάνια. Ωστόσο, ανάλογα με την δριμύτητά τους προκαλούν τέτοιες αλλαγές σε ένα κλιματικό σύστημα (τοπικό/περιφερειακό) ώστε να απαιτούνται μερικά χρόνια για να επιστρέψει στην αρχική του κατάσταση. Πέρα από τις σημαντικές επιπτώσεις στα οικολογικά συστήματα, τόσο ο κοινωνικός όσο και ο οικονομικός τομέας υφίστανται μακροπρόθεσμες επιρροές. Οι μελέτες που διεξάγονται σε παγκόσμια κλίμακα, βασισμένες σε στατιστικές αναλύσεις αλλά και σε καθημερινές παρατηρήσεις των καιρικών φαινομένων δείχνουν μια τάση προς παγκόσμια θέρμανση με την αύξηση τόσο της μέγιστης όσο και της ελάχιστης μέσης ημερήσιας θερμοκρασίας. Ο επιστημονικός κόσμος, έχοντας στρέψει την προσοχή του στην πορεία των ακραίων καιρικών φαινομένων μελετάει σχεδόν αποκλειστικά φαινόμενα όπως τα κύματα καύσωνα και τις έντονες βροχοπτώσεις. Η συχνότητα και η διάρκεια εμφάνισής τους, αποτελεί σημαντικό στοιχείο μελέτης και ανάλυσης. Είναι γεγονός πως η αλληλεπίδραση των ακραίων καιρικών φαινομένων με την ανθρώπινη κοινότητα και τις αλλαγές που τείνει να προκαλέσει στο κλίμα δεν έχουν ακόμα κατανοηθεί απόλυτα. Υπάρχουν διάφορα εξελιγμένα μοντέλα, θεωρητικά και υπολογιστικά (Global Circulation Models, Regional Climate Models) τα οποία όμως υπόκεινται σε αρκετές αβεβαιότητες οι οποίες οδηγούν στο να αναμένουμε μεγαλύτερες αλλαγές (θεωρητικά προβλεπόμενες) από αυτές που πραγματικά συμβαίνουν στο κλίμα. Το βέβαιο είναι πως οι αλλαγές του κλίματος είναι μια πραγματικότητα και ξεπερνώντας το στάδιο της πρόβλεψης, έχουμε τη δυνατότητα ανάλυσης των μετρήσεων για εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων. Η διεθνής κοινότητα, προκειμένου να αποκτήσει επίγνωση των κλιματικών αλλαγών έχει προχωρήσει στη σύσταση διαφόρων ομάδων μελέτης των ακραίων φαινομένων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Expert Team on Climate Change Detection, Monitoring and Indices (ETTCCDMI) που χρησιμοποίησε 27 δείκτες θερμοκρασίας και κατακρήμνισης. Υπάρχουν διάφορες μελέτες οι οποίες χρησιμοποιούν διαφορετικό αριθμό δεικτών για την ανάλυση των δεδομένων τους. Η εργασία αυτή αποτελεί μέρος της μελέτης του STARDEX, χρησιμοποιώντας όπως αναφέραμε δέκα δείκτες ( θερμοκρασία και βροχόπτωση). Για τον υπολογισμό των κλιματικών δεικτών χρησιμοποιήθηκε το λογισμικό Climdex (v 1.0) μέσω της γλώσσας R. Το πρόγραμμα Climdex λειτουργεί και μέσω της γλώσσας Fortran και του Excel. Η διαδικασία που χρησιμοποιείται για τον 7

8 υπολογισμό των δεικτών μας δίνει τη δυνατότητα να αποφύγουμε τα μεγάλα σφάλματα στην εκτίμηση της τάσης των δεικτών με τη διόρθωση ή αφαίρεση τυχών ανομοιογενειών στα δεδομένα ενός σταθμού. Πιο αναλυτικά, χρειάστηκε να γίνει ειδική μορφοποίηση των δεδομένων ώστε να γίνουν αποδεκτά από το πρόγραμμα. Σφάλματα όπως μεγαλύτερη τιμή στην ελάχιστη θερμοκρασία από την τιμή της μέγιστης θερμοκρασίας μιας ημέρας ή ακόμα και έλλειψη δεδομένων κάποιων χρονικών διαστημάτων, έπρεπε να διορθωθούν. Η γλώσσα υπολόγιζε τους κλιματικούς δείκτες της επιλογής μας και έδινε γραφήματα για τον κάθε δείκτη απ όπου και λογαριάστηκε η τάση ενός δείκτη για κάθε σταθμό. Τα γραφήματα όπως και τα συμπεράσματα αυτών θα παρουσιαστούν παρακάτω. Τα δεδομένα για τον υπολογισμό των κλιματικών δεικτών δόθηκαν από την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία για τον σταθμό των Ιωαννίνων ( ) και τον σταθμό της Νάξου. Από τους δέκα δείκτες, οι έξι αφορούν τη βροχόπτωση και οι τέσσερις την θερμοκρασία. Οι δείκτες αυτοί παρουσιάζονται παρακάτω πιο αναλυτικά και η πηγή πληροφοριών έρχεται από τη σελίδα Ο συνολικός αριθμός των δεικτών που υπάρχουν είναι πολύ μεγάλος. Το πρόγραμμα STARDEX χρησιμοποιεί μόνο δέκα από αυτούς. Πρόκειται για δείκτες ημερήσιας μέγιστης και ελάχιστης τιμής της θερμοκρασίας καθώς και συνολικής βροχόπτωσης και αντιπροσωπεύουν τις μεταβολές για όλες τις εποχές του έτους. Στόχος της παρούσας εργασίας είναι η αναδίφηση των μετρήσεων όπου διαφαίνεται η ένταση και η τάση ακραίων φαινομένων θερμοκρασίας και βροχόπτωσης σε δύο διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας. Τόσο στην Ηπειρωτική Ελλάδα και το σταθμό των Ιωαννίνων, όσο και στις Κυκλάδες και τη Νάξο η χρονοσειρά που επιλέχθηκε ήταν κοινή. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης και η αυξητική κατά κύριο λόγο τάση του κάθε δείκτη παρουσιάζονται γραφικά παρακάτω. Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στους δείκτες που είναι βασισμένοι στα εκατοστημόρια τόσο της θερμοκρασίας όσο και της κατακρήμνισης καθώς η τάση τους επιτρέπει την εξαγωγή συμπερασμάτων που αφορά τις ακραίες τιμές των κατανομών που παρουσιάζουν. Οι μεταβολές του κλίματος σε πλανητικό επίπεδο Στις ημέρες μας, καταγράφονται οι παρακάτω βασικές αλλαγές του κλιματικού συστήματος της γης: δεκατρία από τα δεκατέσσερα χρόνια της περιόδου κατατάσσονται ανάμεσα στα θερμότερα χρόνια από το Συγκρίνοντας τις μέσες τιμές των περιόδων και , n συνολική αύξηση της θερμοκρασίας είναι 0,74 C n θερμοκρασία στην κατώτερη και τη μέση τροπόσφαιρα αυξήθηκε σε ποσοστά ανάλογα της επιφανειακής θέρμανσης του πλανήτη, όπως έδειξαν παρατηρήσεις από ραδιοβολίσεις και δορυφόρους 8

9 οι ποσότητες των υδρατμών πάνω από την ξηρά και τη θάλασσα καθώς και στην ανώτερη τροπόσφαιρα έχουν αυξηθεί σε μέσες τιμές τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1980 παρατηρήσεις από το 1961 δείχνουν αύξηση της μέσης θερμοκρασίας των ωκεανών σε βάθος τουλάχιστον μέτρων οι παγετώνες και n χιονοκάλυψη έχουν μειωθεί και στα δύο ημισφαίρια Εικόνα 1 Ετήσιες αποκλίσεις της παγκόσμιας επιφανειακής θερμοκρασίας με βάση μετρήσεις που έγιναν από σταθμούς ξηράς την περίοδο Ως σημείο αναφοράς επιλέχθηκε η μέση τιμή της θερμοκρασίας της περιόδου

10 2. Νάξος i) Γεωγραφικά Στοιχεία Γενικά Η Νάξος ή Αξιά είναι το μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων στο Αιγαίο πέλαγος. Ο περίπλους της είναι 44 ναυτικά μίλια και η έκτασή της φθάνει τα 442 τετραγ. χλμ. Βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο του Αιγαίου, στις ανατολικές κυκλάδες έχοντας προς τον Βορρά τη Μύκονο, ανατολικά τη Δονούσα, νοτιοανατολικά την Αμοργό, νότια την Ιο και δυτικά την Πάρο. Το γεωγραφικό της μήκος κατά μέσο όρο είναι 25 ανατολικά και το γεωγραφικό της πλάτος 37 βόρεια. Συνολικά εμφανίζει μορφή ημιορεινή έως ορεινή, στο μέσον του νησιού και με κατεύθυνση από Βορρά προς Νότο διέρχονται αλυσιδωτά οι ορεινοί όγκοι Κόρωνος με μέγιστο υψόμετρο 998 m., Φανάρι 888m. και Ζευς (Ζας) 1004 m. Εικόνα 2 : Θέση Νάξου, φωτογραφία από δορυφόρο. 10

11 Συνοπτικά η Νάξος μπορεί να διακριθεί σε 3 μεγάλα φυσιογεωγραφικά διαμερίσματα (α) το ορεινό, που καταλαμβάνει το βορειοδυτικό, βόρειο και ανατολικό τμήμα του νησιού (β) τις κλειστές κοιλάδες στο εσωτερικό του νησιού (λεκανοπέδιο Τραγαίας), που είναι σχετικά απομoνωμένες μεταξύ των ορεινών όγκων (γ) τις κατά μήκος της δυτικής ακτής και σε υψόμετρα κάτω των 20m. ευρείες αλλουβιακές κοιλάδες, οι οποίες καταλήγουν ομαλά προς την θάλασσα. Εικόνα 3 : Γεωγραφικός χάρτης Νάξου 11

12 ii) Γενικά Κλιματολογικά στοιχεία Η γνώση των μετεωρολογικών και κλιματολογικών στοιχείων είναι απαραίτητη για την κατανόηση των περιβαλλοντικών συνθηκών μιας περιοχής. Η Νάξος κατατάσσεται, από άποψη κλίματος, στον εύκρατο τύπο του χερσαίου Μεσογειακού. Τα μετεωρολογικά στοιχεία προέρχονται από τον σταθμό που βρίσκεται στο νησί ( α/α σταθμού 732, γεωγραφικό πλάτος βόρεια, γεωγραφικό μήκος ανατολικά και υψόμετρο βαρομέτρου 9,8 m.) Οι καιρικές συνθήκες που επικρατούν είναι η ηλιοφάνεια, η συννεφιά, η βροχή και οι άνεμοι. Στα περισσότερο ορεινά χωριά κάνουν σπανίως την παρουσία τους τα χιόνια, το χαλάζι και η ομίχλη. Πιο συγκεκριμένα, από τα μέσα Μαΐου μέχρι και τα μέσα Σεπτεμβρίου κυριαρχούν τα ξηρά και ζεστά καλοκαίρια ως κύριο χαρακτηριστικό του Μεσογειακού κλίματος. Η μεγαλύτερη καταγεγραμμένη θερμοκρασία στο νησί είναι μέχρι στιγμής οι 40 C το καλοκαίρι του Από τα μέσα Νοεμβρίου ως τα μέσα Μαρτίου, επικρατεί ο βροχερός αλλά ήπιος χειμώνας με ελάχιστη θερμοκρασία τον 1 C. Στη διάρκεια του καλοκαιριού στη Νάξο επικρατεί ένα εποχιακό βαρομετρικό χαμηλό που έχει ως αποτέλεσμα τις υψηλές θερμοκρασίες και τον καθαρό ουρανό. Η βροχόπτωση που καταγράφεται είναι σχεδόν μηδενική, με μέση τιμή που δεν ξεπερνάει το 10% της μέσης ολικής βροχόπτωσης ολόκληρου του έτους. Στη διάρκεια του χειμώνα η Νάξος επηρεάζεται από το συχνό πέρασμα μικρών υφέσεων και μετώπων που κινούνται στη μεσόγειο με κατεύθυνση από τα δυτικά προς τα ανατολικά. Το μέσος ύψος της βροχόπτωσης είναι χιλιοστά και ειδικά κατά τους μήνες Νοέμβριο, Δεκέμβριο, Ιανουάριο και Φεβρουάριο σημειώνεται ένα ποσοστό της τάξης του 70% των συνολικών βροχοπτώσεων του έτους. Σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των κλιματολογικών συνθηκών παίζουν και το ορεινό τμήμα του νησιού. iii) Μετεωρολογικά Συστήματα Με την αναφορά μας στα μετεωρολογικά συστήματα εξετάζουμε τις ατμοσφαιρικές συνθήκες που επικρατούν σε μια ευρύτερη περιοχή της ατμόσφαιρας όπου οι φυσικές ιδιότητες και κινήσεις του ατμοσφαιρικού αέρα αλλά και τα διάφορα φαινόμενα που παρατηρούνται αποτελούν τη βασική αιτία της διαμόρφωσης αλλά και της αλλαγής του κλίματος σε έναν τόπο. Τα σημαντικότερα από τα συστήματα παρατήρησης είναι η ατμοσφαιρική πίεση, οι μεταβολές της θερμοκρασίας, η εξάτμιση, η υγρασία, ο σχηματισμός η εξέλιξη και οι μετακινήσεις των νεφών, η υγροποίηση των υδρατμών, οι άνεμοι κτλ. Συστήματα 12

13 τα οποία επικρατούν στη Νάξο και γενικότερα στα νησιά του Αιγαίου Πέλαγους είναι: (1) Χειμώνας Οι υφέσεις που προέρχονται από τον Ατλαντικό, οι τοπικές υφέσεις της Μεσογείου, ο Ηπειρωτικός αντικυκλώνας, ο αντικυκλώνας του Ατλαντικού (Αζόρων) που δημιουργεί στη Μεσόγειο νότιους έως νοτιοδυτικούς ανέμους, οι αντικυκλώνες της Β. Ευρώπης και οι κινητοί αντικυκλώνες που μεταφέρουν ψυχρές μάζες μέχρι το Αιγαίο Πέλαγος. Τέλος, το βαρομετρικό χαμηλό της ερήμου της βόρειας Αφρικής. Πολλά από αυτά τα συστήματα συνυπάρχουν ή εναλλάσσονται μεταξύ τους και συνδυαζόμενα με τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά της Νάξου δημιουργούν κατά τη ψυχρή περίοδο του έτους διάφορα συστήματα ανέμων με απότομες, πολλές φορές, μεταβολές τόσο της διεύθυνσης όσο και της έντασης του ανέμου. (2) Καλοκαίρι Τα συστήματα που επικρατούν είναι οι υφέσεις, το βαρομετρικό χαμηλό της νοτιοδυτικής Ασίας, το θερμικό ελάχιστο των Ινδιών και ο αντικυκλώνας των Αζόρων που βρίσκεται σε πλάτος 35 Ν και επεκτείνεται προς τα ανατολικά εισχωρώντας στη Μεσόγειο. Από το συνδυασμό των 2 τελευταίων δημιουργείται το σύστημα των ετήσιων ανέμων (μελτέμια) Εκτός από τα συστήματα αυτά επηρεάζουν την περιοχή της Νάξου και τα δύο άλλα ημιμόνιμα συστήματα γνωστά σαν αεροχείμαρροι. Ως αεροχείμαρρος χαρακτηρίζεται ένα δυτικό ρεύμα με μορφή σωλήνα ελλειψοειδούς διατομής, πλάτους περίπου 150 km, ύψους 2 3 km και μήκος αρκετών εκατοντάδων χιλιομέτρων. Υπάρχουν 2 βασικοί αεροχείμαρροι, ο υποτροπικός και ο πολικός αεροχείμαρρος. Ο πολικός αεροχείμαρρος είναι αρκετά μεταβλητός ως προς την θέση του, τη συνέχειά του, τη ταχύτητα και το επίπεδο κίνησής του. Συνδέεται άμεσα με την κίνηση των βαρομετρικών χαμηλών (υφέσεων) και βαρομετρικών υψηλών (αντικυκλώνων). Αυτό το πολύ δυνατό ρεύμα πηδαλιουχεί την κίνηση των βαρομετρικών συστημάτων οπότε είναι και βασικός ρυθμιστής του καιρού. Ο υποτροπικός αεροχείμαρρος είναι ένα ρεύμα αέρα σχετικά σταθερό και συνεχές ως προς τη θέση του και το χρόνο. Επηρεάζει τον καιρό της ανατολικής Μεσογείου κυρίως το χειμώνα. Υφέσεις, θερμά και ψυχρά μέτωπα καθώς και αστάθεια στην ανώτερη ατμόσφαιρα αποτελούν τα βασικά καιρικά συστήματα στα οποία οφείλονται τα νέφη, οι βροχοπτώσεις, οι καταιγίδες, το χαλάζι και καμιά φορά οι χιονοπτώσεις στην περιοχή της Νάξου κατά τους χειμερινούς μήνες. Η περιοχή προέλευσης των συστημάτων αυτών είναι η κεντρική Μεσόγειος. 13

14 Τα ίδια καιρικά συστήματα σε συνδυασμό με τις υφέσεις των ερήμων της βόρειας Αφρικής επηρεάζουν το καιρό κατά τη διάρκεια της άνοιξης στη Νάξο, με μικρότερη βέβαια συχνότητα. Με την αποκατάσταση του βαρομετρικού χαμηλού πάνω από τη Νάξο το καλοκαίρι, ο καιρός γίνεται αίθριος και ζεστός. iv) Θερμοκρασία Θερμοκρασία αέρα Η Νάξος χαρακτηρίζεται από ζεστό καλοκαίρι και ήπιο χειμώνα όπως και τα υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων. Από τα στοιχεία της Ε.Μ.Υ. φαίνεται ότι οι ψυχρότεροι μήνες είναι ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος με μέση ετήσια θερμοκρασία 12,1 C και 12,3 C αντίστοιχα, ενώ οι θερμότεροι μήνες ο Ιούλιος και ο Αύγουστος με 25,7 C και 25,6 C αντίστοιχα. Ειδικότερα, ως οι πιο ακραίες τιμές του μήνα Φεβρουάριο 1 C και τον Ιούλιο 37,4 C. Ως θερμή περίοδος χαρακτηρίζεται εκείνη του Απριλίου Μαΐου έως Σεπτεμβρίου Οκτωβρίου με μέση θερμοκρασία άνω των 18, η οποία ξεπερνά τους 20 κατά την περίοδο Ιουνίου Σεπτεμβρίου. Μέση Μηνιαία Θερμοκρασία 24h ( C ) IAN ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙΟΣ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠΤ ΟΚΤ ΝΟΕ ΔΕΚ 12,1 12,3 13,3 16,1 19,5 23,3 25,7 25,6 22,8 19,6 16,3 13,6 Οι διαφορές μεταξύ της ψηλότερης θερμοκρασίας ημέρας και της χαμηλότερης θερμοκρασίας νύχτας είναι μεγάλες, ιδιαίτερα στις εσωτερικές περιοχές του νησιού το καλοκαίρι. Το χειμώνα οι διαφορές αυτές είναι 5 7 βαθμούς Κελσίου στις πεδινές περιοχές και 3 4 βαθμοί Κελσίου στις ορεινές. Οπως είναι γνωστό, η θερμοκρασία συνηθίζεται να μειώνεται με το υψόμετρο. Εντούτοις λαμβάνει χώρα μερικές φορές το φαινόμενο της θερμοκρασιακής αναστροφής δηλαδή το φαινόμενο κατά το οποίο η θερμοκρασία του αέρα αυξάνεται τοπικά με το ύψος αντί να μειώνεται, όπως κανονικά συμβαίνει. 14

15 Εικόνα 4 Μέση Θερμοκρασία Έτους (πηγή : charts.com ) Θερμοκρασία εδάφους Όσον αφορά τη θερμοκρασία εδάφους, παρατηρείται μεγάλη διακύμανση στις τιμές, ειδικά το καλοκαίρι αφού απορροφούνται μεγάλες ποσότητες ηλιακής ακτινοβολίας κατά τη διάρκεια της ημέρας και έπειτα επανεκπέμπεται ακτινοβολία τη νύχτα με αποτέλεσμα την ξαφνική μείωση της θερμοκρασίας του εδάφους. Το καλοκαίρι, η θερμοκρασία εδάφους κυμαίνεται από 14 C την αυγή μέχρι και 60 C δύο με τρείς ώρες μετά το μεσημέρι. Θερμοκρασία Θάλασσας Η διακύμανση της θερμοκρασίας θαλάσσης παρουσιάζει σημαντικές μεταβολές μόνο στα ρηχά καθώς στα μεγαλύτερα βάθη η θερμοκρασία δεν παρουσιάζει καμία μεταβλητότητα και διακρίνεται από σχετική ομοιογένεια. Μέση τιμή θερμοκρασίας (επιφάνειας) θαλάσσης στη Νάξο ( C ) IAN ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙΟΣ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠΤ ΟΚΤ ΝΟΕ ΔΕΚ 15,0 14,0 15,5 16,5 18,0 19,5 22,5 24,0 24,0 22,0 20,0 17,0 15

16 v) Βροχόπτωση Συστήματα όπως τα μέτωπα, οι υφέσεις και η αστάθεια στην ανώτερη ατμόσφαιρα αλλά και η τοπική αστάθεια στην κατώτερη ατμόσφαιρα αποτελούν τα αίτια πρόκλησης βροχόπτωσης σε μια περιοχή. Οι περισσότερες βροχοπτώσεις κατά τη διάρκεια της περιόδου μεταξύ Νοεμβρίου και Φεβρουαρίου. Το καλοκαίρι σημειώνονται ελάχιστες τοπικές βροχοπτώσεις. Το μέσο ετήσιο ύψος βροχών κατά την περίοδο κυμαίνεται γύρω στα 380mm και ο μέσος αριθμός ημερών βροχής στις 72 ενώ πρέπει να σημειωθεί ότι το μέσο ύψος βροχής κατά την περίοδο Μαΐου Σεπτεμβρίου είναι μόλις 22mm. Ειδικότερα όπως προκύπτει από τις μετρήσεις μας, ο Ιούλιος είναι ο ξηρότερος μήνας με 0,7mm βροχής ενώ ο Δεκέμβριος ο υγρότερος με 69,8 mm. Οι βροχοπτώσεις τείνουν να έχουν ακραία συμπεριφορά, όντος λίγες αλλά καταρρακτώδεις. Είναι φανερό ότι κατά τους καλοκαιρινούς μήνες η περιοχή είναι ελλειμματική σε εδαφικό νερό. 1ο εξάμηνο ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙΟΣ ΙΟΥΝ Μέση Μηνιαία 69,0 53,6 47,0 18,0 9,2 2,2 Βροχόπτωση(mm) Συνολικές μέρες 12,9 10,5 9,5 6,4 3,3 1,0 Βροχής 2ο εξάμηνο ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠΤ ΟΚΤ ΝΟΕ ΔΕΚ Μέση Μηνιαία 0,7 1,7 7,0 34,7 52,6 69,8 Βροχόπτωση(mm) Συνολικές μέρες 0,2 0,2 1,8 5,2 8,6 12,6 βροχής Χιονόπτωση Χαλάζι Καταιγίδες Χιονοπτώσεις παρατηρούνται σπανίως στη Νάξο στο ορεινό τμήμα του νησιού. Ο μέσος όρος των ημερών που παρατηρούνται χιονοπτώσεις ετησίως είναι 2. Χαλαζόπτωση συναντάμε κατά μέσο όρο 3 4 φορές το χρόνο. Η πιο πιθανή περίοδος να συμβεί χαλαζόπτωση είναι από το Δεκέμβριο μέχρι τον Απρίλιο. Το χειμώνα, τα καιρικά συστήματα που δίνουν συνήθως χαλάζι είναι τα ψυχρά μέτωπα και οι ψυχρές ασταθείς αέριες μάζες ενώ κατά την υπόλοιπη διάρκεια του έτους, το χαλάζι οφείλεται σε τοπικές αστάθειες. 16

17 Κλείνοντας, να αναφέρουμε για τις καταιγίδες ότι είναι αποτέλεσμα της δραστηριότητας των υφέσεων και των ψυχρών μετώπων όντας σφοδρότερες κατά την περίοδο Οκτωβρίου Μαΐου. vi) Σχετική υγρασία Η μέση σχετική υγρασία του αέρα είναι περίπου στο 71%. Το υψόμετρο και η απόσταση από τα παράλια είναι δυο βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν τη σχετική υγρασία. Τα μεσημέρια του ξηρού καλοκαιριού η σχετική υγρασία κατεβαίνει χαμηλά, μεταξύ 20% και 30%. vii) Ηλιοφάνεια και ηλιακή ακτινοβολία Όπως σε όλη τη νησιωτική Ελλάδα, έτσι και στη Νάξο, η διάρκεια της ηλιοφάνειας είναι αρκετά μεγάλη. Καθ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού η ηλιοφάνεια είναι κατά μέσο όρο 11 ώρες τη μέρα ενώ κατά τους χειμερινούς μήνες η μεγάλη νέφωση ελαττώνει τον μέσο όρο σε μόλις 5 ώρες την ημέρα κατά μέσο όρο. Μέση Ακτινοβολία (kwh/m²) για κλίση Οριζόντιο επιφάνειας 90 επίπεδο Β ΒΑ/ΒΔ Α/Δ ΝΑ/ΝΔ Ν IAN ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙΟΣ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠΤ ΟΚΤ ΝΟΕ ΔΕΚ

18 viii) Άνεμοι Η όποια αισθητή οριζόντια κίνηση του αέρα ονομάζεται άνεμος και δεν πρέπει να συγχέεται με τον όρο ρεύμα που πρόκειται για οποιαδήποτε αισθητή κατακόρυφη κίνηση του αέρα (κίνηση από κάτω προς τα πάνω ανοδικό ρεύμα, κίνηση από πάνω προς τα κάτω καθοδικό ρεύμα). Στοιχεία ανέμου θεωρούνται η διεύθυνση και η ένταση ή ισχύς του. Πρωταρχική γενεσιουργός αιτία του ανέμου είναι η διαφορά θερμοκρασίας του αέρα που με τη σειρά της δημιουργεί υπό ορισμένες προϋποθέσεις, διαφορές βαρομετρικής πίεσης μεταξύ παρακείμενων τόπων. Αν δύο συνεχόμενες περιοχές συμβεί να μην έχουν την ίδια θερμοκρασία, τότε η ατμοσφαιρική πίεση της περισσότερο ψυχρής θα είναι μεγαλύτερη της άλλης (θερμότερης) με αποτέλεσμα να κινηθεί αέρια μάζα από την ψυχρότερη στη θερμότερη περιοχή. Οι δυνάμεις που δημιουργούν τον άνεμο είναι α) η δύναμη της βαροβαθμίδας β) η δύναμη Coriolis εξαιτίας της περιστροφής της γης γ) η φυγόκεντρος δύναμη δ) η δύναμη της τριβής Η δύναμη της βαροβαθμίδας εμφανίζεται όταν υπάρχουν διαφορές στη πίεση δύο γειτονικών περιοχών. Η δύναμη αυτή σε συνδυασμό με τη δύναμη της βαρύτητας δημιουργούν όλες τις αρχικές κινήσεις του ατμοσφαιρικού αέρα. Αφού λοιπόν προκληθεί η κίνηση του αέρα από την ηρεμία, εμφανίζονται και επιδρούν και οι άλλες τρεις δυνάμεις. Ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του ανάγλυφου ενός τόπου και της ακτινοβολίας που εκπέμπεται από το έδαφος στην ατμόσφαιρα ο άνεμος αποκτά συγκεκριμένες ιδιαιτερότητες κάθε φορά. Στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου οι άνεμοι είναι κυρίως ασθενείς μέχρι μέτριοι δυτικοί ή νότιο δυτικοί το χειμώνα και βόρειοι ή βορειοδυτικοί το καλοκαίρι. Στη Νάξο το 77% των ετήσιων ανέμων εντάσσεται στη κατηγορία μικρής και μεσαίας έντασης, δηλαδή στη κλίμακα Beaufort 1 6. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του μετεωρολογικού σταθμού επικρατούντες άνεμοι στη περιοχή είναι οι βόρειο βορειοανατολικοί με συνολική ετήσια συχνότητα 50,75% και μέγιστη ένταση ανέμου για το βόρειο τομέα που δεν υπερβαίνει τα 6 Beaufort. Καμιά φορά αναμένονται στη περιοχή και άνεμοι εντάσεως 7 Beaufort. Τους χειμερινούς μήνες μειώνεται αισθητά η παρουσία των νοτίων ανέμων αλλά η παρουσία των βορείων ανέμων παραμένει σταθερή, ενώ αυξάνεται παντού η παρουσία των βορειοανατολικών και των δυτικών ανέμων. Το ποσοστό νηνεμίας 18

19 είναι πολύ μικρό, αλλά είναι ένα φυσιολογικό ποσοστό μιας και πρόκειται για νησί των Κυκλάδων. Όπως έχουμε ήδη αναφέρει, στο Αιγαίο πνέουν από τον Ιούλιο μέχρι τον Σεπτέμβριο οι ετήσιοι άνεμοι τα μελτέμια. Επίσης να σημειώσουμε ότι παρατηρούνται θαλάσσιες και απόγειες αύρες που πρόκειται για συστήματα κυκλοφορίας του αέρα εξ αιτίας της διαφοράς θερμοκρασίας μεταξύ ξηράς και του νερού της θάλασσας, που δημιουργεί διαφορές στην ατμοσφαιρική πίεση πάνω από την ξηρά και τη θάλασσα. Τις πρωινές ώρες των ζεστών ημερών οπότε και η ξηρά αποκτά μεγαλύτερη θερμοκρασία από την επιφάνεια της θάλασσας με αποτέλεσμα ο θερμός αέρας να ανεβαίνει προς τα πάνω με αποτέλεσμα να απαιτείται ο αέρας από τη θάλασσα να καλύψει το κενό του στρώματος αέρα που μετακινήθηκε προς τα πάνω. Κατ αντιστοιχία δημιουργείται σε μεγαλύτερο ύψος ένα ρεύμα αέρα που κινείται προς τη θάλασσα, δημιουργώντας μια κυκλική διαδικασία που καλείται θαλάσσια αύρα. Οι θαλάσσιες αύρες παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη ένταση τους καλοκαιρινούς μήνες ενώ οι απόγειες αύρες εμφανίζονται συχνότερα τον χειμώνα. ix) Ορατότητα και Ομίχλη Η ορατότητα στο μεγαλύτερο μέρος ενός έτους είναι εξαιρετική, ειδικά κατά την περίοδο του καλοκαιριού και της άνοιξης. Μόνο κατά τη διάρκεια του χειμώνα σημειώνονται κάποια γεγονότα ομίχλης με μέση διάρκεια τρεις ώρες και με μέσο όρο εμφανίσεων δυο φορές το μήνα. 19

20 3. Ιωάννινα i) Γεωγραφικά στοιχεία Τα Ιωάννινα είναι πρωτεύουσα της Ηπείρου και βρίσκονται στο βορειοδυτικό τμήμα της Ελλάδος σε υψόμετρο 480 m, είναι κτισμένα στη δυτική ακτή της λίμνης Παμβώτιδας και έχουν έκταση Συνορεύει: Βόρεια με το νομό Καστοριάς και την Αλβανία Νότια με τους νομούς Πρέβεζας και Άρτας Ανατολικά με τους νομούς Τρικάλων και Γρεβενών Δυτικά με το νομό Θεσπρωτίας και την Αλβανία Το μεγαλύτερο μέρος των Ιωαννίνων περιτριγυρίζεται από ογκώδη βουνά με πανύψηλες κορυφές που τροφοδοτούν ποτάμια μεγάλου μήκους. Ανάμεσά τους διάφορες κοιλάδες, μικρές και μεγάλες. Το λεκανοπέδιο Ιωαννίνων είναι η μεγαλύτερη πεδινή έκταση της Ηπείρου και διαιρεί το νομό σε δύο ενιαία τμήματα βόρεια και νότιά του αλλά και ενώνει μεσευρωπαϊκά και μεσογειακά γεωγραφικά, κλιματικά και οικολογικά στοιχεία ανάμεσα στα οποία πολλές ιδιαιτερότητες παρουσιάζουν το κλίμα, η χλωρίδα και η πανίδα. Εικόνα 5 : Θέση Ιωαννίνων, φωτογραφία από δορυφόρο 20

21 ii) Γενικά Κλιματολογικά Στοιχεία Το κλίμα του νομού Ιωαννίνων είναι ηπειρωτικό, υγρό και τραχύ. Τα μετεωρολογικά στοιχεία προέρχονται από έναν από τους σταθμούς της πόλης (α/α 642, γεωγραφικό πλάτος 39 ο 41 βόρεια, γεωγραφικό μήκος 20 ο 49 ανατολικά). Η μέση θερμοκρασία του Ιανουαρίου φτάνει τους 6,1 ο C και η απολύτως ελάχιστη έχει φτάσει τους 9,9 ο C ενώ το καλοκαίρι έχει ανέβει στους 40 ο C. Οι βροχοπτώσεις είναι μεγάλες ( θεωρούνται από τις μεγαλύτερες στην Ελλάδα) και κυμαίνονται μεταξύ mm στα χαμηλά και έως 2000 mm στα ορεινά. Σημαντική είναι επίσης η νέφωση. Οι κλιματολογικές συνθήκες επηρεάζονται από το ανάγλυφο του εδάφους, με αποτέλεσμα στα ορεινά να επικρατούν κατά τη διάρκεια του χειμώνα χαμηλές θερμοκρασίες. Αυτή η ζώνη συνδυάζει το ζεστό και ήπιο μεσογειακό με το βροχερό και δριμύ μεσευρωπαϊκό κλίμα. Μεγάλες βροχοπτώσεις το χειμώνα και καταιγίδες το καλοκαίρι. Η διαφορά με το υπόλοιπο κλίμα της Ελλάδος εντοπίζεται στις βροχοπτώσεις που είναι κατά κανόνα περισσότερες από ότι στη ανατολική Ελλάδα. Οι χιονοπτώσεις είναι άφθονες αν και η πορεία τους μέσα στο χρόνο είναι φθίνουσα. Στα μέσα Νοεμβρίου εμφανίζονται τα πρώτα χιόνια ενώ δεν αποκλείεται να δούμε χιονοπτώσεις ακόμα και τον Απρίλιο. iii) Θερμοκρασία Από τα στοιχεία της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας φαίνεται ότι οι ψυχρότεροι μήνες είναι ο Ιανουάριος και ο Δεκέμβριος με μέση μηνιαία θερμοκρασία 4,7 ο C και 5,9 ο C αντίστοιχα. Ως θερμή περίοδος χαρακτηρίζεται εκείνη του Μαΐου Σεπτεμβρίου με μέση μηνιαία θερμοκρασία άνω των 17 ο C. ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙΟΣ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠΤ ΟΚΤ ΝΟΕ ΔΕΚ Μέση Μηνιαία 4,7 6,1 8,8 12,4 17,4 21,9 24,8 24,3 20,1 14,9 9,7 5,9 θερμοκρασία ( ο C) Ελάχιστη Μηνιαία 0,2 1,0 3,2 5,9 9,6 12,8 14,9 15,0 12,2 8,5 4,7 1,8 θερμοκρασία ( ο C) Μεγιστη Μηνιαία 10,1 11,5 14,4 17,7 23,0 27,6 30,8 30,9 26,7 21,2 15,5 11,1 θερμοκρασία ( ο C) 21

22 Η θερμοκρασία εδάφους, ανάλογα με τη περίοδο που διανύουμε μεταβάλλεται αντίστοιχα. Τις ζεστές και ηλιόλουστες μέρες, το έδαφος απορροφά ηλιακή ακτινοβολία, φθάνοντας σε πολύ υψηλές τιμές θερμοκρασίας (>50 ο C). Εικόνα 6 : Μέση θερμοκρασία Έτους (πηγή : charts.com ) iv) Βροχόπτωση Οι βροχοπτώσεις στο νομό Ιωαννίνων είναι ιδιαίτερα έντονες αλλά και συχνές κάτι που επαληθεύεται και από τις μετρήσεις του σταθμού, φτάνοντας συνήθως τα mm ετησίως. Ο μέσος ετήσιος αριθμός βρόχινων ημερών είναι 126. Η μεγαλύτερη μέση μηνιαία βροχόπτωση σημειώνεται κατά την περίοδο Νοεμβρίου Φεβρουαρίου. ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙΟΣ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠΤ ΟΚΤ ΝΟΕ ΔΕΚ Μέση Μηνιαία 99,9 99,9 95,4 78,0 69,3 43,5 32,0 31,2 54,0 99,5 99,9 99,9 βροχόπτωση (mm) Συνολικές Μέρες 13,3 12,4 12,8 12,6 11,0 6,9 4,8 4,8 6,5 9,7 13,7 15,2 βροχής Πολύ συχνά οι βροχοπτώσεις έχουν έντονο χαρακτήρα ώστε να αποκτούν ακραία συμπεριφορά. 22

23 Εικόνα 7 : Μέση μηνιαία βροχόπτωση ( πηγή ΕΜΥ ) Χιονόπτωση Χαλάζι Καταιγίδες Οι χιονοπτώσεις που σημειώνονται είναι άφθονες με χαρακτηριστικό την μεγάλη τους ένταση σε ορισμένες περιπτώσεις. Τα καταγεγραμμένα γεγονότα χιονοπτώσεων είναι σήμερα ελαφρώς μειωμένα σε σύγκριση με τα παλαιότερα χρόνια. Από τα μέσα Νοεμβρίου που πέφτουν τα πρώτα χιόνια μέχρι και τα τέλη Απριλίου μπορεί κανείς να παρατηρήσει χιονοπτώσεις στα Ιωάννινα. Καταιγίδες εμφανίζονται συχνά την καλοκαιρινή περίοδο όπως επίσης και χαλάζι που κάνει την εμφάνισή του κατά τη διάρκεια μιας ισχυρής βροχόπτωσης. v) Σχετική Υγρασία Η μέση σχετική υγρασία του αέρα είναι περίπου στο 67%.Το υψόμετρο αλλά και τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά του τοπίου (οροσειρές κτλ) επηρεάζουν τη σχετική υγρασία. Οι τιμές πέφτουν αρκετά τους καλοκαιρινούς μήνες. Συγκριτικά με την περιοχή της Νάξου που μελετάμε βλέπουμε ότι οι τιμές διαφέρουν αισθητά. ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙΟΣ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠΤ ΟΚΤ ΝΟΕ ΔΕΚ Σχετική Υγρασία 76,9 73,7 69,5 67,9 65,9 59,1 52,4 54,4 63,6 70,8 79,8 81,5 (%) 23

24 vi) Ηλιοφάνεια και Ηλιακή Ακτινοβολία Σύμφωνα με την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία, τα Ιωάννινα είναι η λιγότερο ηλιόλουστη μεγάλη πόλη στην Ελλάδα με 2250 ώρες ηλιοφάνεια. Κατά το χειμώνα, η ηλιοφάνεια παρουσιάζει τις μικρότερες τιμές της με μέσες τιμές από 220 μέχρι 380 ώρες περίπου. Για την ηλιακή ακτινοβολία που προσπίπτει σε ένα επίπεδο, παραθέτουμε τον παρακάτω πίνακα. ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙΟΣ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠΤ ΟΚΤ ΝΟΕ ΔΕΚ Ηλιακή Ακτινοβολία (kwh/m²) vii) Άνεμοι Κύριο χαρακτηριστικό του πεδίου ροής των ανέμων στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων, είναι η παρουσία μεγάλου αριθμού ημερών νηνεμίας που φθάνει σε ποσοστό 66% και υψηλό ποσοστό ασθενών (1,6 3,3 m/s, 2 Beaufort Β) έως μέτριων (5,5 7,9 m/s 4B) ανέμων δυτικής κυρίως διεύθυνσης. Οι ισχυροί άνεμοι (10,8 13,8m/s, 6B) είναι ελάχιστοι βόρειοι βορειοανατολικοί, ενώ οι ορμητικοί άνεμοι (17,2 20,7 m/s, 8B) είναι σπάνιοι. viii) Ομίχλη Η ομίχλη κάνει την εμφάνισή της αρκετές φορές μέσα στο έτος. Περίπου 36 φορές το χρόνο, ειδικά τις πρώτες πρωινές ώρες, μπορεί κανείς να συναντήσει ομίχλη στα Ιωάννινα. Ένας μέσος όρος γεγονότων ομίχλης των 4 ημερών ανά μήνα περιορίζουν αρκετά την ορατότητα στη περιοχή. 24

25 4. Γενικά για τις ψυχρές και θερμές ημέρες στον Ελλαδικό χώρο Εξετάζοντας τη σχετική συχνότητα εμφάνισης δεικτών που έχουν να κάνουν με τις ψυχρές και θερμές μέρες μπορούμε να βγάλουμε χρήσιμα συμπεράσματα για τον ευρύτερο Ελλαδικό χώρο και να δούμε ότι συμφωνούν με τον υπολογισμό των δεικτών που υπολογίσαμε. Οι περισσότερες ψυχρές ημέρες εντοπίζονται στη βόρεια Ελλάδα (25 27 ημέρες ανά έτος) και στο σταθμό της Νάξου (27 ημέρες / έτος). Το θερμοκρασιακό έλλειμμα και η ένταση των ψυχρών ημερών παρουσιάζουν τις μεγαλύτερες τιμές τους στον ηπειρωτικό κορμό της Ελλάδας. Το θερμοκρασιακό υπόλοιπο χωρίζει ουσιαστικά την Ελλάδα σε δύο περιοχές: την ηπειρωτική με αρνητικές τιμές και τη νησιωτική με θετικές τιμές Παρόλο που οι θερμές ημέρες δεν είναι τόσο συχνές όσο οι ψυχρές, αυτές είναι πιο έντονες από τις αντίστοιχες ψυχρές, σχεδόν, σε όλους τους σταθμούς της Ελλάδος. Το Χειμώνα, οι περισσότερες θερμές ημέρες καταγράφονται στον ηπειρωτικό κορμό της Ελλάδας (5 ημέρες / έτος), ενώ στην ίδια περιοχή, εντοπίζεται και το μέγιστο του θερμοκρασιακού πλεονάσματος και της έντασής τους. Όσον αφορά στις ψυχρές ημέρες, παρόλο που η συχνότητά τους είναι περίπου η ίδια σε όλη την Ελλάδα (5 7 ημέρες / έτος), το θερμοκρασιακό υπόλοιπο και η έντασή τους παρουσιάζουν μεγαλύτερες τιμές στον ηπειρωτικό κορμό της Ελλάδας. Το θερμοκρασιακό υπόλοιπο, είναι σε όλους τους σταθμούς, αρνητικό και το μέγιστο, κατ απόλυτη τιμή, εντοπίζεται στους σταθμούς της Αλεξανδρούπολης, του Ελληνικού, της Ρόδου και της Σάμου. Την Άνοιξη, σημειώνονται περισσότερες θερμές (6 8 ημέρες / έτος) απ ότι ψυχρές ημέρες (4 7 ημέρες / έτος). Στη βόρεια Ελλάδα, οι ψυχρές ημέρες είναι πιο έντονες, ενώ στη νότια νησιωτική Ελλάδα, και ιδιαίτερα στην Κρήτη, εντοπίζονται οι πιο έντονες θερμές ημέρες. Οι θερμές ημέρες είναι πιο έντονες σε όλους, σχεδόν, τους σταθμούς από τις αντίστοιχες ψυχρές. Το θερμοκρασιακό υπόλοιπο, σε όλη την Ελλάδα (εκτός των σταθμών της Αλεξανδρούπολης, του Ελληνικού και της Κοζάνης που είναι αρνητικό αλλά πολύ κοντά στο μηδέν), είναι θετικό με το μέγιστο να εντοπίζεται στη νότια νησιωτική Ελλάδα. Το Καλοκαίρι, η κατανομή της συχνότητας εμφάνισης των ψυχρών ημερών παρουσιάζει μεγαλύτερο εύρος αλλά μικρότερες τιμές στη συχνότητα εμφάνισή τους (4 7 ημέρες) απ ότι οι θερμές (6 8 ημέρες). Το θερμοκρασιακό έλλειμμα και η ένταση των ψυχρών ημερών αυξάνει με το γεωγραφικό πλάτος χωρίς, όμως, να υπάρχει μεγάλη διαβάθμιση στις τιμές. Το θερμοκρασιακό πλεόνασμα και η ένταση των θερμών ημερών παρουσιάζουν μεγαλύτερες τιμές στη νότια Ελλάδα, ενώ το θερμοκρασιακό υπόλοιπο, που είναι σε όλους τους σταθμούς θετικό, αυξάνεται με τη μείωση του γεωγραφικού πλάτους. 25

26 Τέλος, το Φθινόπωρο,οι θερμές ημέρες, που καταγράφονται, είναι 4 7 ανά έτος, ενώ οι ψυχρές ημέρες 6 7 ανά έτος. Οι θερμές ημέρες παρουσιάζουν μεγαλύτερη ένταση από τις ψυχρές, με το μέγιστο των τιμών τους να καταγράφεται στη νότια Ελλάδα. Το θερμοκρασιακό υπόλοιπο του Φθινοπώρου, όπως και στο Έτος, παρουσιάζει αρνητικές τιμές στον ηπειρωτικό κορμό και θετικές στη νησιωτική Ελλάδα. Οι ψυχρές ημέρες είναι πιο συχνές το Χειμώνα και το Φθινόπωρο, σε όλους τους σταθμούς, καθώς σημειώνονται τουλάχιστον 5 ημέρες ανά έτος. Το Χειμώνα και στη συνέχεια το Φθινόπωρο, παρατηρούνται και οι μεγαλύτερες τιμές στο θερμοκρασιακό έλλειμμα και στην ένταση των ψυχρών ημερών, με το μέγιστο να εντοπίζεται στον ηπειρωτικό κορμό της Ελλάδας. Την Άνοιξη και το Καλοκαίρι, παρατηρείται μία οριζόντια διαβάθμιση στη συχνότητα εμφάνισης, το θερμοκρασιακό έλλειμμα και την ένταση των ψυχρών ημερών με τις αντίστοιχες τιμές να αυξάνονται από το νότο προς το βορρά. Τις εποχές αυτές, παρατηρούνται και οι περισσότερες (5 8 / έτος) και πιο έντονες θερμές ημέρες. Όσον αφορά στο θερμοκρασιακό υπόλοιπο, θετικές τιμές παρατηρούνται το Καλοκαίρι και την Άνοιξη, αρνητικές το Χειμώνα, ενώ το Φθινόπωρο αρνητικές τιμές στον ηπειρωτικό κορμό της Ελλάδας και θετικές στη νησιωτική Ελλάδα. Οι μεγαλύτερες θετικές τιμές του θερμοκρασιακού υπολοίπου παρατηρούνται την Άνοιξη, στη νότια νησιωτική Ελλάδα, και οι μικρότερες το Χειμώνα, στους σταθμούς της Αλεξανδρούπολης, του Ελληνικού, της Σάμου και Ρόδου. Εικόνα 8 : Έτος Συχνότητα θερμών ημερών 26

27 Εικόνα 9 : Έτος Συχνότητα ψυχρών ημερών Εικόνα 10 : Μέση μηνιαία θερμοκρασία Ελλάδα 27

28 5. Υπολογισμός Κλιματικών Δεικτών i) Γενικά Οι κλιματικοί δείκτες που υπολογίζονται είναι δέκα. Έξι από αυτούς αποτελούν δείκτες θερμοκρασίας και οι υπόλοιποι τέσσερις δείκτες βροχόπτωσης. Το σχέδιο STARDEX, συστήνει και χρησιμοποιεί τους δέκα δείκτες ως την βάση υπολογισμού και ανάλυσης των ακραίων καιρικών φαινομένων που παρατηρούνται καθώς επίσης και στην αξιολόγηση της απόδοσης κάποιων μοντέλων προσομοίωσης του κλίματος αλλά και της ποσοτικοποίησης των αναμενόμενων αλλαγών. Πιο συγκεκριμένα για την βροχόπτωση έχουμε : {ΒΛ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1} Rainfall: prec90p > pq90 : 90 ο εκατοστημόριο της ημερήσιας βροχόπτωσης 644R5d > px5d : Μεγαλύτερη τιμή βροχόπτωσης 5 συνεχόμενων ημερών 646SDII > pint : Καθημερινή βροχόπτωση (βροχή ανά ημέρα) 641CDD > pxcdd : Συνολικός αριθμός συνεχόμενων ξηρών ημερών 691R90T > pfl90 : % συνολικής βροχόπτωσης με γεγονότα>90 ου εκατοστημορίου 692R90N > pnl90 : Αριθμός γεγονότων μεγαλύτερων από το 90 ο εκατοστημόριο Για την θερμοκρασία : Temperature: tmax90p > txq90 : Ποσοστό ημερών με Tmax μεγαλύτερη από το 90 ο εκατοστημόριο tmin10p > tnq10 : Ποσοστό ημερών με Tmin κατω από το 10 ο εκατοστημόριο 125Fd > tnfd : Αριθμός ημερών παγετού txhw90 > txhw90 : Αριθμός ημερών κυμάτων καύσωνα Στις 2 στήλες φαίνονται δύο ισοδύναμοι συμβολισμοί με αυτούς που βρίσκονται στα δεξιά να θεωρούνται οι νεότεροι. Οι δείκτες βροχόπτωσης αποτελούν ένα καλό μείγμα των μέτρων της έντασης (prec90p, 644R5d, 646SDII) της συχνότητας (R90N, CDD) και του ποσοστού της συνολικής βροχόπτωσης (R90T). Όλα τα κατώφλια βασίζονται στο εκατοστημόριο κι έτσι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για ευρεία ποικιλία κλιμάτων. Κάποιοι από τους δείκτες λαμβάνουν υπόψη τους τις ημερήσιες διακυμάνσεις (prec90p, SDII) ενώ οι υπόλοιποι τις διακυμάνσεις ολόκληρης της κατανομής. 28

29 Οι δείκτες θερμοκρασίας συμπεριλαμβάνουν τον πολύ σημαντικό περιορισμό της θερμοκρασίας με κατώτατο όριο τους 0 C. Δύο από τους δείκτες βασίζονται στο μέγεθος (tmax90p και tmin10p) και οι άλλοι δύο στη συχνότητα εμφάνισης (Fd και txhw90). Αμφότερα τα θερμά και ψυχρά φαινόμενα αναλύονται για το μέγεθος και τη συχνότητα εμφάνισής τους. ii) Μελέτες υπολογισμού των δεικτών Οι διάφορες μελέτες που έγιναν για διάφορες περιοχές του κόσμου, ακόμα και σε ολόκληρο πλανήτη, παρουσιάζουν διαφορετικά αποτελέσματα. Παρακάτω αναφέρονται παραδείγματα μελετών που αφορούν ολόκληρο τον πλανήτη, μελέτες που έγιναν για την Ευρώπη και μελέτες που έγιναν για την περιοχή της Μεσογείου. Όλες είναι βασισμένες σε στοιχεία μέγιστης και ελάχιστης θερμοκρασίας και ολικής ημερήσιας κατακρήμνισης και ο υπολογισμός των δεικτών γίνεται αν όχι με το ίδιο, με παρόμοιο τρόπο. Μικρές διαφορές μπορεί να υπάρξουν στον τρόπο συμβολισμού κάποιων δεικτών με την ουσία τους όμως αναλλοίωτη. Μια παγκόσμια μελέτη έγινε από τους L. V. Alexander et al. Μελετήθηκε μια ακολουθία δεικτών που εστιάστηκε κυρίως στα ακραία φαινόμενα. Αποτελεί ίσως την πιο πρόσφατη και πιο περιεκτική παγκόσμια εικόνα των τάσεων στους δείκτες θερμοκρασίας και κατακρήμνισης χρησιμοποιώντας αποτελέσματα από διάφορα εργαστήρια και πολλούς επιστήμονες παγκοσμίως. Εξετάστηκε ένα σύνολο περίπου 200 σταθμών θερμοκρασίας και 350 κατακρήμνισης οι οποίοι αναλύθηκαν για την περίοδο χωρισμένη σε τρεις υποπεριόδους ( , και ). Η ανάλυση παρουσιάζει σημαντική θέρμανση καθ' όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα. Οι διαφορές θερμοκρασίας, ιδιαίτερα μεταξύ των δυο πιο πρόσφατων περιόδων, είναι σημαντικές, ειδικά για εκείνους τους δείκτες που σχετίζονται με την ελάχιστη ημερήσια θερμοκρασία. Μια εποχιακή ανάλυση εκείνων των δεικτών δείχνει ότι αυτές οι μεταβολές εμφανίζονται για όλες τις εποχές αν και είναι λιγότερο έντονες το φθινόπωρο (περίοδος Σεπτέμβριος Νοέμβριος). Οι δείκτες κατακρήμνισης παρουσιάζουν μια τάση προς πιο υγρές καταστάσεις. Πιο αναλυτικά, τα αποτελέσματα παρουσίασαν διάσπαρτες αλλά σημαντικές αλλαγές στους δείκτες θερμοκρασίας, ειδικά για εκείνους τους δείκτες που υπολογίστηκαν βάση της ημερήσιας ελάχιστης θερμοκρασίας. Πάνω από το 70% της περιοχής που εξετάστηκε παρουσίασε μια σημαντική μείωση στην ετήσια εμφάνιση ψυχρών νυχτών και μια σημαντική αύξηση θερμών νυχτών. Μερικές περιοχές παρουσίασαν αύξηση ακόμα και μεγαλύτερη του διπλάσιου αυτών των δεικτών. Αυτό υπονοεί μια θετική μετατόπιση της ημερήσιας ελάχιστης θερμοκρασίας σε όλο τον πλανήτη. Αν και παρατηρείται μια γενική θέρμανση και συνεπή σχέδια μεταβολής σε μερικούς από τους δείκτες θερμοκρασίας, μερικοί δείκτες παρουσιάζουν μια σύνθετη συμπεριφορά. Παρόλο που οι κατανομές της μέγιστης θερμοκρασίας εμφανίζουν αύξηση, οι κατανομές της ελάχιστης θερμοκρασίας αυξάνονται με ένα 29

30 πολύ γρηγορότερο ρυθμό. Από τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης οι συγγραφείς καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι το παγκόσμιο κλίμα γίνεται λιγότερο κρύο παρά να γίνεται πιο ζεστό. Οι μεταβολές στην κατακρήμνιση βρέθηκαν λιγότερο έντονες αλλά η ολική ετήσια κατακρήμνιση παρουσίασε σημαντική αύξηση. Η ετήσια κατακρήμνιση δείχνει να αυξάνεται σημαντικά αλλά οι μεταβολές στα ακραία φαινόμενα κατακρήμνισης είναι πολύ πιο δύσκολο να αξιολογηθούν. Εντούτοις παρατηρούνται σημαντικές αλλαγές στη συμπεριφορά της ακραίας κατακρήμνισης από την αρχή μέχρι το τέλος του 20ου αιώνα. Αν και αυτή η μελέτη έχει δείξει ότι οι αλλαγές στα άκρα της θερμοκρασίας και της κατακρήμνισης αλλάζουν σημαντικά, για να αξιολογηθούν επαρκώς αυτές οι αλλαγές αναλύεται το σύνολο των κατανομών θερμοκρασίας και κατακρήμνισης. Χρησιμοποιώντας το σύνολο των σταθμών με τα στοιχεία μεταξύ 1901 και 2003, είναι εμφανής μια σημαντική αύξηση της κατανομής της ελάχιστης θερμοκρασίας. Μια ουσιαστική άνοδος στις θερμοκρασίες θερμών νυχτών είναι προφανής κατά τη διάρκεια της 25 ετών περιόδου, μεταξύ 1979 και 2003, όταν συγκρίνεται με το υπόλοιπο του προηγούμενου αιώνα. Οι κατανομές της ελάχιστης θερμοκρασίας παρουσιάζουν παρόμοια μετατόπιση. Οι κατανομές της μέγιστης θερμοκρασίας επίσης αυξάνονται σημαντικά αλλά η άνοδος είναι μικρότερη σε εύρος. Οι κατανομές για σχεδόν το σύνολο των δεικτών θερμοκρασίας είναι σημαντικά διαφορετικές όταν συγκρίνεται η περίοδος με την περίοδο Χρησιμοποιώντας όλους τους σταθμούς με τα στοιχεία μεταξύ 1951 και 2003 διαπιστώθηκε ότι όλοι οι δείκτες εκθέτουν μια σημαντική μεταβολή μεταξύ και Η θέρμανση είναι προφανής σε όλες τις εποχές αν και η περίοδος Μάρτιος Μάιος παρουσιάζει τις πιο μεγάλες μεταβολές και η περίοδος Σεπτέμβριος Νοέμβριος τις μικρότερες. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων από το δείχνει ότι πάνω από το 70% της περιοχής του εδάφους παρουσιάζει σημαντική αύξηση στις θερμές νύχτες με μια παρόμοια αντιστοιχία σημαντικής μείωσης στις ψυχρές νύχτες. Για την πλειοψηφία των δεικτών θερμοκρασίας πάνω από το 20% του εδάφους της περιοχής εκθέτει μια στατιστικά σημαντική μεταβολή. Οι δείκτες κατακρήμνισης παρουσιάζουν μια τάση προς υγρότερες συνθήκες με τις κατανομές την περίοδο να είναι σημαντικά διαφορετικές από την περίοδο για κάθε δείκτη. Εντούτοις οι μεταβολές στην κατακρήμνιση είναι πιο δύσκολο να αξιολογηθούν λόγω της φύσης της κατανομής της κατακρήμνισης. Ο χωρικός συσχετισμός για την κατακρήμνιση είναι χαμηλός αλλά περίπου 20% των χαρτογραφημένων δεικτών παρουσιάζουν σημαντική αύξηση στην ετήσια συνολική κατακρήμνιση. Στα γενικά συμπεράσματα της μελέτης αυτής παρουσιάζεται σημαντική μεταβολή σε όλους τους δείκτες θερμοκρασίας κάτι που συνδέεται με τη γενική θέρμανση του παγκόσμιου κλίματος. Σε σχεδόν όλες τις περιοχές του πλανήτη οι κατανομές της ελάχιστης θερμοκρασίας παρουσιάζουν σημαντική αύξηση. Οι μέγιστες θερμοκρασίες επίσης έχουν αυξηθεί αλλά σε μικρότερο βαθμό από ότι τα ελάχιστα άκρα της θερμοκρασίας. Η εποχιακή ανάλυση έδειξε ότι η περίοδος Μάρτιος Μάιος παρουσιάζει τη μεγαλύτερη θέρμανση. Όσον αφορά την κατακρήμνιση οι περισσότεροι δείκτες εκθέτουν μια σημαντική αύξηση κάτι που συνδέεται με υγρότερες συνθήκες και μια τάση προς ένα υγρότερο κλίμα. 30

31 Μια παρόμοια μελέτη πραγματοποιήθηκε από τους P.Frich et al. Οι συντάκτες επέλεξαν δέκα δείκτες ακραίων κλιματολογικών γεγονότων που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν σε μια μεγάλη ποικιλία κλιμάτων. Συνολικά περίπου 3000 χρονικές σειρές δεικτών εξήχθησαν από διάφορα αρχεία του παγκόσμιου κλίματος και αντιπαραβλήθηκαν σε ένα μοναδικό σύνολο δεδομένων. Οι χάρτες που συντάχτηκαν παρουσιάζουν σημαντικές μεταβολές όταν συγκρίνονται περίοδοι δέκα ετών κατά τη διάρκεια του διαστήματος από το 1946 ως το Οι δείκτες θερμοκρασίας φαίνονται να παρουσιάζουν παρόμοια πρότυπα μεταβολής με την παγκόσμια μελέτη που έγινε από τους Alexander et al. Το μεγαλύτερο μέρος του βόρειου ημισφαιρίου και η Αυστραλία παρουσιάζουν μια θέρμανση κατά τη διάρκεια της περιόδου. Αξιοσημείωτες εξαιρέσεις είναι οι νότιες και κεντρικές πολιτείες των ΗΠΑ, οι περιοχές του ανατολικού Καναδά, η Ισλανδία, καθώς επίσης και οι περιοχές της κεντρικής και ανατολικής Ασίας. Ο ετήσιος αριθμός των ημερών δημιουργίας παγετού (δείκτης FD) παρουσιάζει ομοιόμορφη μείωση κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα. Οι περισσότεροι από τους σταθμούς παρουσιάζουν σημαντικά λιγότερα γεγονότα παγετού ανά έτος, όταν συγκρίνονται η πιο πρόσφατη περίοδος 25 ετών με την προηγούμενη περίοδο 25 ετών. Μόνο μερικοί σταθμοί στις νοτιοανατολικές ΗΠΑ και την Ισλανδία παρουσιάζουν σημαντική αύξηση. Σε πολλά μέρη του κόσμου το εύρος της ετήσιας θερμοκρασίας (extreme temperature range ETR) παρουσιάζει σημαντική μείωση κατά τη διάρκεια 50 ετών. (διάφορες προηγούμενες μελέτες (Plummer et al 1995, Torok και Nicholls 1996) έχουν προσδιορίσει μειωμένες τάσεις στο ημερήσιο εύρος της θερμοκρασίας σε όλη την Αυστραλία κατά τη διάρκεια των πρόσφατων δεκαετιών, που κατά ένα μεγάλο μέρος οφείλονται στις ελάχιστες θερμοκρασίες που έχουν αυξηθεί πιο πολύ από τις αντίστοιχες μέγιστες θερμοκρασίες. Εντούτοις, τα αποτελέσματα στον δείκτη ETR δεν προέρχονται από μεταβολές στην νεφοκάλυψη, δεδομένου ότι οι δύο ακραίες τιμές θερμοκρασίας εμφανίζονται συχνά κατά τη διάρκεια καθαρού ουρανού. Η πιο θερμή θερμοκρασία του έτους συχνότερα παρατηρείται σε ένα ηλιόλουστο καλοκαιρινό απόγευμα, τουλάχιστον στα μέσα πλάτη, ενώ η πιο ψυχρή θερμοκρασία του έτους συχνότερα παρατηρείται σε μια ανέφελη χειμερινή νύχτα. Μια αύξηση της περιόδου ανάπτυξης (Growing Season Length GSL) έχει παρατηρηθεί στο μεγαλύτερο μέρος των μέσων πλατών του βόρειου ημισφαιρίου με την εξαίρεση της Ισλανδίας. Παρόλα αυτά, οι δείκτες περιόδου ανάπτυξης που καθορίζονται στις παγκόσμιες αναλύσεις δεν είναι γενικά κατάλληλοι, ειδικά για το σχετικά θερμό αυστραλιανό κλίμα. Η πλειοψηφία των αυστραλιανών σταθμών θα θεωρούνταν να είναι σε μόνιμα αυξανόμενους όρους χρησιμοποιώντας πολλούς ορισμούς της περιόδου ανάπτυξης που χρησιμοποιούνται αλλού. Στην Αυστραλία, οι περίοδοι ανάπτυξης τείνουν να είναι συγκεκριμένες για την κάθε συγκομιδή και είναι εξαρτώμενες πιο πολύ από τα πρότυπα των βροχοπτώσεων. Συνεπώς δεν υπάρχει κανένας εύκολα καθορισμένος δείκτης περιόδου ανάπτυξης για αυτήν την ήπειρο. Βασισμένοι μόνο στους σταθμούς του βόρειου ημισφαιρίου φαίνεται να υπάρχει μια σημαντική αύξηση στον δείκτη GSL κατά τη διάρκεια της περιόδου που εξετάζεται. Τα πιο μακροχρόνια σε διάρκεια κύματα καύσωνα (Heat Wave Duration Index HWDI) έχουν παρατηρηθεί στην Αλάσκα, τον Καναδά, την κεντρική και ανατολική Ευρώπη, τη Σιβηρία και την κεντρική Αυστραλία. Τα πιο σύντομα κύματα καύσωνα 31

32 έχουν εμφανιστεί στις νοτιοανατολικές ΗΠΑ, τον ανατολικό Καναδά, την Ισλανδία και τη νότια Κίνα. Τα αποτελέσματα που παρουσιάζονται δείχνουν ότι φαίνεται να υπάρχει μια ανοδική τάση στον HWDI. Πρέπει να αναφερθεί ότι ο δείκτης HWDI έχει περιορισμένη χρησιμότητα στα θερμά κλίματα μικρής ημερήσιας μεταβλητότητας. Στο Κουβέιτ για παράδειγμα, όπου οι θερμοκρασίες μπορούν αρκετά συχνά να ξεπεράσουν τους 40 C, το κλίμα είναι τόσο σταθερό και τα κύματα καύσωνα όπως καθορίζονται από τον HWDI δεν έχουν εμφανιστεί ποτέ. Η τάση των θερμών νυχτών δίνεται από τον δείκτη Tmax90p και η αύξηση που παρουσιάζεται είναι σαφής. Παρουσιάζεται γενική αύξηση στις περισσότερες περιοχές του εδάφους που εξετάζονται με εξαίρεση μερικές περιοχές του Καναδά, της Ισλανδίας, της Κίνας και τις περιοχές γύρω από τη Μαύρη Θάλασσα. Γενικά, η συχνότητα των θερμών ελαχίστων της θερμοκρασίας έχει αυξηθεί σε όλο τον πλανήτη κατά τη διάρκεια των περιόδων σύγκρισης σε σημαντική έκταση. Για την περίοδο παρουσιάζεται μια αύξηση της τάξεως περίπου του 15% σε σύγκριση με την προηγούμενη δεκαετία (51 60). Όλοι οι δείκτες κατακρήμνισης παρουσιάζουν ανάμικτα σχέδια θετικών και αρνητικών μεταβολών. Οι περιοχές της νότιας Αφρικής, της νοτιοανατολικής Αυστραλίας, η δυτική Ρωσία, κάποιες περιοχές της Ευρώπης και το ανατολικό μέρος των ΗΠΑ, όλες παρουσιάζουν μια σημαντική αύξηση στους περισσότερους δείκτες των σοβαρών φαινομένων κατακρήμνισης. Η ανατολική Ασία και η Σιβηρία παρουσιάζουν μια μείωση στη συχνότητα και τη σοβαρότητα των γεγονότων κατακρήμνισης. Εντούτοις, οι περισσότεροι από τους δείκτες κατακρήμνισης παρουσιάζουν σημαντική ανοδική τάση. Το εύρος της ετήσιας συνολικής κατακρήμνισης από γεγονότα υγρότερα από το 90ο εκατοστημόριο των υγρών ημερών (για μέρες με κατακρήμνιση 1 mm) για την περίοδο (691R90T) δείχνει ότι σημαντικές αυξήσεις έχουν παρατηρηθεί σε πολλά μέρη των ΗΠΑ, της κεντρικής Ευρώπης και της νότιας Αυστραλίας. Ο δείκτης R90T εξετάζει τη συμβολή στη συνολική κατακρήμνιση ενός μεταβαλλόμενου αριθμού γεγονότων. Ένα έτος με περισσότερα γεγονότα πάνω από το κατώτατο όριο σχεδόν πάντα θα παρουσιάσει μεγαλύτερο ποσοστό των συνολικών βροχοπτώσεων από αυτά τα γεγονότα απλά επειδή υπάρχουν περισσότερα γεγονότα. Από την μελέτη αυτή εξάγεται το συμπέρασμα ότι ένα μεγάλο ποσοστό της παγκόσμιας περιοχής επηρεάστηκε από μια σημαντική μεταβολή στα κλιματολογικά άκρα κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα. Αυτά τα σαφή σημάδια της αλλαγής είναι πολύ ισχυρά εντούτοις, μεγάλες περιοχές δεν αντιπροσωπεύονται ακόμα όπως η Αφρική και η Νότια Αμερική. Τα χωρικά σχέδια των στατιστικά σημαντικών μεταβολών δείχνουν μια ιδιαίτερη αύξηση στις θερμές καλοκαιρινές νύχτες, μια μείωση στον αριθμό ημερών παγετού και μια μείωση στο εύρος της ετήσιας θερμοκρασίας. Έχει παρατηρηθεί μια σημαντική αύξηση του 90ου εκατοστημορίου των ημερήσιων ελάχιστων θερμοκρασιών (Tmin10p) στο μεγαλύτερο μέρος της αναλυθείσας περιοχής, ειδικά στα μέσα πλάτη και τις υποτροπικές περιοχές. Αυτή η αύξηση συνοδεύεται από μια παρόμοια μείωση του αριθμού ημερών παγετού (FD) και σημαντική αύξηση της περιόδου ανάπτυξης (GSL) στους τροπικούς στο βόρειο ημισφαίριο. Το ετήσιο εύρος ακραίων θερμοκρασιών (ETR) παρέχει ένα πολύ γερό και σημαντικό μέτρο της μειωμένης μεταβλητότητας των άκρων της θερμοκρασίας. 32