ΕΥΔΗΜΟΥ ΤΕΧΝΗ, Τεύχος 2, ΜΑΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2012 Από τον παππού στον εγγονό Δαμβέργη: Τρεις γενιές φαρμακοποιών

Transcript

1 Από τον παππού στον εγγονό Δαμβέργη: Τρεις γενιές φαρμακοποιών - ΑΠΟ ΤΑ ΠΛΕΟΝ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΚΥΡΙΑΡΧΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ, ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ - ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΤΑΣΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΦΙΓΕΝΕΙΑΣ ΔΑΜΒΕΡΓΗ ΣΤΟ Γ. ΞΑΝΘΑΚΗ Εικόνα 1. Η πρώτη τάξη, όπως σημειώνει με ιδιόχειρη επεξήγηση ο Α. Δαμβέργης, στην οποία δίδαξε φαρμακευτική το έτος Πανεπιστημίου 6. Διώροφο μέγαρο γραφείων, για να θυμίζει μια Αθήνα της ανάπτυξης και της εσωτερικής εθνικής ανόρθωσης, την περίοδο του Μεσοπολέμου. Στο δεύτερο όροφο, δίπλα στις επιβλητικές εγκαταστάσεις ενός από τα μεγαλύτερα κτηματομεσιτικά της πρωτεύουσας, σ ένα ανεξάρτητο 37

2 Εικόνα 2. Η τάξη του γραφείο, μονόχωρο, στο βάθος του διαδρόμου, ο Αναστάσης και η Ιφιγένεια Δαμβέργη έχουν συσσωρεύσει και διαφυλάξει όλη την ιστορία της οικογένειας, συνδεδεμένης με τη φαρμακευτική επιστήμη και eεφαρμογή της στη νεώτερη Ελλάδα. Εκεί υποδέχτηκαν το «Ευδήμου Τέχνη» για ένα εκατόχρονο ταξίδι στο χρόνο με καράβι τα φαρμακεία Δαμβέργη, από τα ιστορικότερα και παλαιότερα της χώρας. Με τον παππού στο Πανεπιστήμιο Το φαρμακείο Δαμβέργη λειτούργησε αρχικά και για εβδομήντα συναπτά έτη, στον αριθμό 39 της οδού Πανεπιστημίου (στοά Πεσματζόγλου). Το 1906, στην Αθήνα των πεντακοσίων χιλιάδων κατοίκων, ο Αναστάσιος Κ. Δαμβέργης, φέρελπις επιστήμων, μετά από λαμπρές σπουδές στη Γερμανία, ανοίγει το φαρμακείο, ενώ παράλληλα έχει προηγηθεί η απαρχή της λαμπρής πανεπιστημιακής του διαδρομής στη Φαρμακευτική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από το Με πλούσιο συγγραφικό έργο και κάτοχος της έδρας της Φαρμακευτικής Χημείας, ο Αναστάσιος Κ. Δαμβέργης γεννήθηκε στη Μύκονο, ενώ ο πατέρας του, με καταγωγή από το Ρέθυμνο, ήταν ιατρός του υγειονομείου της νομαρχίας Κυκλάδων, εγκαταστημένος στην Ερμούπολη. 38

3 Εικόνα 3. Τάξη του 1899 με τους φοιτητές να κρατούν εργαλεία εργαστηρίου στα χέρια τους. 39

4 Εικόνα 4. Σπάνια φωτογραφία φοιτητών της Φαρμακευτικής του 1900.Οι γυναίκες φαρμακοποιοί εμφανίζονται σταδιακά από το 1905 και μετά με όλο και αυξανόμενη συμμετοχή. 40

5 Εικόνα 5. Οι τελειόφοιτοι του 1915 με διαφορετικό τρόπο φωτογραφικής παρουσίασης αλλά πάντα με μια ισχυρή δόση ανάμνησης του παρελθόντος. 41

6 Εικόνα 6. Άποψη των Φαρμακευτικών εργαστηρίων. Το Αρχείο του Α. Δαμβέργη είναι ένας θησαυρός για την ιστορία της Φαρμακευτικής! 42

7 Το φαρμακείο, όπως όλα τα ομοειδή καταστήματα, από την Αναγέννηση έως και τα μισά του 20 ου αιώνα τουλάχιστον, αποτελεί χώρο συνάντησης και ανταλλαγής θέσεων και απόψεων, υψίστου επιστημονικού και φιλοσοφικού επιπέδου, που ξεπερνούσαν τα καθορισμένα όρια της φαρμακευτικής επιστήμης. Ως παρασκευαστήριο φαρμάκων, επομένως και χώρος αναμονής, όπου οι συζητήσεις μπορούσαν να είχαν αντικείμενο την πολιτική, το κοινωνικό γίγνεσθαι, τα εθνικά θέματα κ.λπ, ήταν χώρος, με άλλα λόγια, που οι πολιτικές θέσεις και αντιθέσεις, στον πολύπαθο πολιτικό και εθνικό βίο της χώρας, έβρισκαν πρόσφορο έδαφος. Παράλληλα, στα περισσότερα φαρμακεία της εποχής, φιλοξενούνταν ο γιατρός, όπως στα ιστορικά φαρμακεία της πόλης της Χίου, ο οποίος μετά την εξέταση του ασθενούς, παρέδιδε τη συνταγή στον φαρμακοποιό για τα παιρετέρω. Ως μαθητής του διάσημου Bunsen, του κατασκευαστή του ομώνυμου λύχνου αποστείρωσης, ο Α. Κ. Δαμβέργης, θεωρείται ο ιδρυτής των πειραματικών εργαστηρίων του Πανεπιστημίου Αθηνών, καθιστώντας την Φαρμακευτική του Σχολή, ανταγωνιστική και εφάμιλλη των αντίστοιχων σχολών της Ευρώπης. Ο καθηγητής Αναστάσιος Κ. Δαμβέργης στις πολυάριθμες μελέτες του, πιστός υπηρέτης της Έρευνας, ανέλυσε επιπρόσθετα, δια της Φασματογραφίας, τις ιαματικές πηγές όλης της Ελλάδας. «Δεν έχουμε εκμεταλλευτεί και αξιοποιήσει τις λουτροπηγές που διαθέτει η χώρα» διατείνεται εν έτει 2012 ο εγγονός Αναστάσης Κ. Δαμβέργης και συνεχίζει: «όταν αυτές ήταν γνωστές και αξιοποιημένες από την εποχή των Ρωμαίων. Θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον ο Ιατρικός τουρισμός» καταλήγει. Σήμερα η προτομή του καθηγητή Αναστασίου Κ. Δαμβέργη κοσμεί την αίθουσα Τελετών του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, στο κεντρικό του ιστορικό κτίριο, μετά από πρόσφορά του συνονόματου εγγονού του και της γυναίκας του Ιφιγένειας. Φαρμακευτική βιομηχανία και λογοτεχνία Το 1920 το τιμόνι του φαρμακευτικού καταστήματος παίρνει ο γιος του καθηγητή κα πατέρας του συνομιλητή μας Κωνσταντίνος. Φαρμακοποιός και ο ίδιος απόφοιτος του Πανεπιστημίου Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στη Χημεία στο πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Ο Κωνσταντίνος από το πανεπιστημιακό εργαστήριο των σπουδών του και το οικογενειακό στη συμβολή της στοάς Πεσματζόγλου και οδού 43

8 Πανεπιστημίου, προχωρά στην ίδρυση μιας από τις πρώτες ελληνικές Φαρμακοβιομηχανίες, την περίφημη βιομηχανία Κ. Α. ΔΑΜΒΕΡΓΗΣ ΑΕ. Εικόνα 7. Πολλά από τα σπάνια αντικείμενα είναι μουσειακής αξίας. Το εργοστάσιο δεν ήταν παρά η εξέλιξη του φαρμακευτικού εργαστηρίου, επισημαίνει ο γιός του κ. Αναστάσης. Στην αφήγησή του διακρίνεις αυτοστιγμεί στοιχεία του Φάνη Πανθέου, του πληθωρικού φαρμακοβιομήχανου ήρωα στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Τάσου Αθανασιάδη. Για την ακρίβεια οι ομοιότητες δεν αφορούν τα πρόσωπα, το υπαρκτό του Κ. Α. Δαμβέργη και το φανταστικό του Πανθέου, αλλά τις βιομηχανίες τους, την πραγματική Κ. Α. ΔΑΜΒΕΡΓΗΣ ΑΕ και τη «ΦΙ-ΠΑΝ» της μυθοπλασίας. Ο λόγος είναι τόσο απλός! Ο συγγραφέας φίλος της οικογένειας «αλίευσε» στοιχεία από το φίλο του Κωνσταντίνο για την προαγωγή και την πιστότητα του μύθου. Η φαρμακοβιομηχανία Κ. Α. ΔΑΜΒΕΡΓΗΣ ΑΕ ανελάμβανε την παρασκευή προϊόντων του Ελληνικού Μονοπωλίου, μορφίνες, κινίνη κλπ., αγαθά που σήμερα πλέον εισάγονται. Την Κ. Α. ΔΑΜΒΕΡΓΗΣ ΑΕ έχει διαδεχθεί η εταιρία NENARIL. Είχε και αυτή την τύχη όλων των φαρμακοβιομηχανιών της Ελλάδας, να περάσει 44

9 δηλαδή σε ξένες εταιρίες, ως συνέπεια των εγκληματικών πολιτικών του ελληνικού κράτους στον κλάδο. Εικόνα 8. Φαρμακείο συμβεβλημένο με το ΙΚΑ κι ας προηγήθηκε πολλά χρόνια στη λειτουργία του. 45

10 Εικόνα 9. Κατάφορτες βιβλιοθήκες και άπειρα φαρμακευτικά φιαλίδια στο μονόχωρο γραφείο Δαμβέργη. 46

11 Να χαίρεσαι να φαρμακώνεσαι! Ο αιφνίδιος θάνατος του Κων. Α. Δαμβέργη αναγκάζει το γιό του και συνομιλητή μας Αναστάση να εγκαταλείψει το Αμβούργο, όπου τελειοποιούσε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στη Φαρμακευτική Τεχνολογία. Το 1976, μετά από εβδομήντα χρόνια το Φαρμακείο μετακομίζει προς το Σύνταγμα και συγκεκριμένα στο ισόγειο του μεγάρου της Πανεπιστημίου, στον αριθμό 6. Στο δεύτερο όροφο του μεγάρου, στο χώρο που βρισκόμαστε για αυτή τη συζήτηση, εγκαθίσταται στο λογιστήριο του. Το φαρμακείο θα λειτουργήσει μέχρι και τη συνταξιοδότηση των ιδιοκτητών του, το 2006, άλλα δηλαδή τριάντα χρόνια, του ζεύγους Αναστάση και Ιφιγένειας Δαμβέργη, αφού και εκείνη είναι φαρμακοποιός για να περάσει σε τρίτα χέρια. Η κ. Ιφιγένεια είναι από τη Λευκάδα και ονειρεύεται ένα Φαρμακευτικό Μουσείο για το νησί της. Στο πάλαι ποτέ λογιστήριο σήμερα πια συνωστίζονται φαρμακευτικά αντικείμενα, σπάνια βιβλία, όργανα εργαστηρίου, ότι έχει απομείνει βέβαια από το θρυλικό αρχείο Δαμβέργη, μετά από τις αλλεπάλληλες γενναίες δωρεές του ζεύγους σε βιβλιοθήκες. μουσεία και πανεπιστήμια. Παρά ταύτα εναπομένει ένας πολύτιμος θησαυρός, πολυάριθμο σπάνιο υλικό, που καταδεικνύει τη διαδρομή της επιστήμης της Φαρμακευτικής σ αυτή τη χώρα, από το φαρμακευτικό στο πανεπιστημιακό εργαστήρι κι από την πανεπιστημιακή έδρα στο χώρο με τις προθήκες για τα άπειρα φιαλίδια με τις σπάνιες ύλες, ένα αποθησαύρισμα έρευνας και γνώσης, σε ιστορικό χρόνο, από το τέλος του 19 ου έως την αυγή του 21 ου αιώνα. Έγραφε στην Καθημερινή η Λίνα Γιαννάρου, στις 8 Μαΐου του 2009, για την Αθήνα που έφυγε: «Για να μην πω πώς θα ήταν η Αθήνα αν είχαν διατηρηθεί οι επαύλεις με τους κήπους εδώ. Μια ζωγραφιά Είναι όμως τα πιο «μικρά», οι πιο ταπεινές γωνιές της πόλης που του χουν λείψει. «Να, όπως εκείνο το φαρμακείο του Δαμβέργη στη Στοά Πεσμαζόγλου, με τις ξυλόγλυπτες προθήκες! Να χαίρεσαι να φαρμακώνεσαι!». 47

12 Εικόνα 10. Ο εγγονός Αναστάσιος υπό τη σκέπη του καθηγητή παππού. 48