ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΣΥΝΘΕΣΗ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ:

Transcript

1 ΕΠΩΝΥΜΟ: ΤΣΟΥΡΑΠΑ ΟΝΟΜΑ : ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ-ΝΤΑΙΑΝΑ Α.Μ : ΤΗΛΕΦΩΝΟ : ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΣΥΝΘΕΣΗ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ: «ΤΟ ΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ» ΕΤΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ: 2009 Ι ΑΣΚΩΝ : Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Σελίδα 1

2 Πίνακας περιεχομένων 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΟΙ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΜΕ ΤΟ ΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ ΙΑΤΑΞΕΙΣ Άρθρο 20 του Συντάγµατος Άρθρο 6 του Κώδικα ιοικητικής ιαδικασίας Άρθρο 6 της Ευρωπαϊκής Σύµβασης ικαιωµάτων του Ανθρώπου ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ Η ΕΞΑΙΡΕΣΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΘΕΤΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ Η ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΑΚΡΟΑΣΗ ΩΣ ΟΥΣΙΩ ΗΣ ΤΥΠΟΣ ΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑΣ ΦΟΡΕΙΣ ΣΥΣΤΑΛΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ-ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ Εφαρµογή µόνο στις ατοµικές διοικητικές πράξεις Εφαρµογή µόνο στις δυσµενείς ατοµικές διοικητικές πράξεις-απαίτηση θετικής βλάβης και αυτεπάγγελτης ενέργειας Προϋπόθεση άσκησης διακριτικής ευχέρειας Συνδροµή υποκειµενικής συµπεριφοράς Η απαίτηση γνωστής διεύθυνσης ΙΑ ΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ Πρόσκληση προς ακρόαση Η προθεσµία για ακρόαση Έλλειψη προθεσµίας Κοινοποίηση της πρόσκλησης Η ΑΚΡΟΑΣΗ Χρόνος της ακρόασης Προφορική ή έγγραφη ακρόαση Γλώσσα της ακρόασης Αριθµός των ακροάσεων ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ Λόγω υπερέχοντος δηµοσίου συµφέροντος και επείγοντος χαρακτήρα του υπό λήψη µέτρου Λόγω της εκτελεστικής φύσης του διοικητικού µέτρου ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Σελίδα 2

3 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΣτΕ: Συµβούλιο της Επικρατείας Α.Π.: Άρειος Πάγος Ε.Σ.: Ελεγκτικό Συνέδριο Βλ.: Βλέπε Σελ.: Σελίδα/ Σελίδες Παρ.: Παράγραφος Σελίδα 3

4 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αντικείµενο της παρούσας εργασίας είναι «το δικαίωµα της προηγούµενης ακρόασης». Προηγούµενη είναι η ακρόαση που γίνεται πριν τη λήψη ενός διοικητικού µέτρου σε χρόνο κατά τον οποίο είναι ακόµη δυνατός ο επηρεασµός της απόφασης της διοίκησης και παρέχει στον ιδιώτη την ευκαιρία να αναπτύξει γραπτώς ή προφορικώς τις απόψεις του για τα δικαιώµατα και τα συµφέροντα του ενώπιον του οργάνου που ασκεί την αποφασιστική αρµοδιότητα. Συγκεκριµένα στην εργασία που ακολουθεί θα παρατεθούν οι σχετικές µε το δικαίωµα της προηγούµενης ακρόασης διατάξεις και θα εξεταστούν: η ιστορική του προέλευση, η σηµασία της συνταγµατικής του κατοχύρωσης, ο σκοπός του δικαιώµατος, η συσταλτική του εφαρµογή, οι διαδικαστικές του προϋποθέσεις, η διαδικασία της ακρόασης, το πεδίο εφαρµογής του και οι εξαιρέσεις από το δικαίωµα της ακρόασης. Τέλος θα παρατεθούν παραδείγµατα από τη νοµολογία σχετικά µε το δικαίωµα αυτό. Σελίδα 4

5 2. ΟΙ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΜΕ ΤΟ ΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ ΙΑΤΑΞΕΙΣ 2.1. Άρθρο 20 του Συντάγµατος 1.Καθένας έχει δικαίωµα στην παροχή έννοµης προστασίας από τα δικαστήρια και µπορεί να αναπτύξει σ' αυτό τις απόψεις του για τα δικαιώµατα ή συµφέροντά του όπως νόµος ορίζει. 2.Το δικαίωµα της προηγούµενης ακρόασης του ενδιαφεροµένου ισχύει και για κάθε διοικητική ενέργεια ή µέτρο που λαµβάνεται σε βάρος των δικαιωµάτων η συµφερόντων του Άρθρο 6 του Κώδικα ιοικητικής ιαδικασίας 1.Οι διοικητικές αρχές, πριν από κάθε ενέργεια ή µέτρο σε βάρος των δικαιωµάτων ή συµφερόντων συγκεκριµένου προσώπου, οφείλουν να καλούν τον ενδιαφερόµενο να εκφράσει τις απόψεις του, εγγράφως ή προφορικώς, ως προς τα σχετικά ζητήµατα. 2.Η κλήση της ακρόαση είναι έγγραφη, αναφέρει τον τόπο, την ηµέρα και την ώρα της ακρόασης, προσδιορίζει δε το αντικείµενο του µέτρου ή της ενέργειας. Η κλήση κοινοποιείται στον ενδιαφερόµενο τουλάχιστον πέντε (5) πλήρεις ηµέρες πριν από την ηµέρα της ακρόασης. Ο ενδιαφερόµενος έχει το δικαίωµα να λάβει γνώση των σχετικών αποδεικτικών στοιχείων και να προβεί σε ανταπόδειξη. Η τήρηση της προαναφερόµενης διαδικασίας, καθώς και η λήψη υπόψη των απόψεων του ενδιαφεροµένου, πρέπει να προκύπτουν από την αιτιολογία της διοικητικής πράξης. Το υιοθετούµενο µέτρο πρέπει να λαµβάνεται µέσα σε εύλογο χρονικό διάστηµα από την ακρόαση του ενδιαφεροµένου. 3.Αν η άµεση λήψη του δυσµενούς µέτρου είναι αναγκαία για την αποτροπή κινδύνου ή λόγω επιτακτικού δηµόσιου συµφέροντος, είναι, κατ Σελίδα 5

6 εξαίρεση, δυνατή η, χωρίς προηγούµενη κλήση του ενδιαφεροµένου, ρύθµιση. Αν η κατάσταση που ρυθµίστηκε είναι δυνατόν να µεταβληθεί, η διοικητική αρχή, µέσα σε χρονικό διάστηµα δεκαπέντε (15) ηµερών, καλεί τον ενδιαφερόµενο να εκφράσει τις απόψεις του σύµφωνα µε τις προηγούµενες παραγράφους, οπότε και προβαίνει σε τυχόν νέα ρύθµιση. Αν η πιο πάνω προθεσµία παρέλθει άπρακτη, το µέτρο παύει αυτοδικαίως, και χωρίς άλλη ενέργεια, να ισχύει. 4.Οι διατάξεις των παρ. 1 και 2 εφαρµόζονται και όταν οι σχετικές µε τη δυσµενή διοικητική πράξη διατάξεις προβλέπουν δυνατότητα άσκησης 2.3. Άρθρο 6 της Ευρωπαϊκής Σύµβασης ικαιωµάτων του Ανθρώπου 1.Παν πρόσωπον έχει δικαίωµα όπως η υπόθεσίς του δικασθή δικαίως, δηµοσία και εντός λογικής προθεσµίας υπό ανεξαρτήτου και αµερολήπτου δικαστηρίου, νοµίµως λειτουργούντος, το οποίον θα αποφασίση είτε επί των αµφισβητήσεων επί των δικαιωµάτων και υποχρεώσεών του αστικής φύσεως, είτε επί του βασίµου πάσης εναντίον του κατηγορίας ποινικής φύσεως. Η απόφασις δέον να εκδοθή δηµοσία η είσοδος όµως εις την αίθουσαν των συνεδριάσεων δύναται να απαγορευθή εις τον τύπον και το κοινόν καθ όλην ή µέρος της διαρκείας της δίκης προς το συµφέρον της ηθικής, της δηµοσίας τάξεως ή της εθνικής ασφαλείας εν δηµοκρατική κοινωνία, όταν τούτο ενδείκνυται υπό των συµφερόντων των ανηλίκων ή της ιδιωτικής ζωής των διαδίκων, ή εν τω κρινοµένω υπό του ικαστηρίου ως απολύτως αναγκαίων µέτρων, όταν υπό ειδικάς συνθήκας η δηµοσιότης θα ηδύνατο να παραβλάψη τα συµφέροντα της δικαιοσύνης. 2.Παν πρόσωπον κατηγορούµενον επί αδικήµατι τεκµαίρεται ότι είναι αθώον µέχρι της νοµίµου αποδείξεως της ενοχής του. 3.Ειδικώτερov, πας κατηγoρoύµεvoς έχει δικαίωµα: Σελίδα 6

7 α) όπως πληρoφορηθή, εv τη βραχυτέρα πρoθεςµία εις γλώσσαv τηv oπoίαv εvvoεί και εv λεπτoµερεία τηv φύσιv και τov λόγov της εvαvτίov τoυ κατηγoρίας, β) όπως διαθέτη τov χρόvov και τας αvαγκαίας ευκoλίας πρoς πρoετoιµασίαv της υπερασπίσεώς τoυ. γ) όπως υπερασπίση o ίδιoς εαυτόv ή αvαθέση τηv υπεράσπισίv τoυ εις συvήγoρov της εκλoγής τoυ, εv ή δε περιπτώσει δεv διαθέτει τα µέσα vα πληρώση συvήγoρov της εκλoγής τoυ, εv ή δε περιπτώσει δεv διαθέτει τα µέσα vα πληρώση συvήγoρov vα τoυ παρασχεθή τoιoύτoς δωρεάv, όταv τoύτo εvδείκvυται υπό τoυ συµφέρovτoς της δικαιoσύvης, δ) vα εξετάση ή ζητήση όπως εξετασθώσιv oι µάρτυρες κατηγoρίας και επιτυχή τηv πρόσκλησιv και εξέτασιv τωv µαρτύρωv υπερασπίσεως υπό τoυς αυτoύς όρoυς ως τωv µαρτύρωv κατηγoρίας, ε) vα τύχη δωρεάv παραστάσεως διερµηvέως, εάv δεv εvvoεί ή δεv oµιλεί τηv χρησιµoπoιoυµέvηv εις τo δικαστήριov γλώσσαv. Σελίδα 7

8 3. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ Το δικαίωµα της προηγούµενης ακρόασης ανιχνεύεται στα δικτατορικά ακόµη χρόνια. Χαρακτηριστική είναι η απόφαση του Σ.τ.Ε, όπου το 1969 ακύρωσε βασιλικά διατάγµατα µε τα οποία η δικτατορία απέλυε ανεπιθύµητους σε αυτήν δικαστικούς λειτουργούς των πολιτικών δικαστηρίων κατ εφαρµογή της Κ Συντακτικής πράξης του Στην απόφαση του το Σ.τ.Ε έκρινε ότι «επειδή το δικαίωµα ακρόασης παντός κρινοµένου προσώπου αποτελεί γενικοτέραν και θεµελειώδη αρχή του δικαίου, διασφαλίζουσαν το στοιχειώδες δικαίωµα υπερασπίσεως και εφαρµοστέα κατ αρχήν εν πάση ευνοµούµενη Πολιτεία, δεν δύναται να συναχθή αποκλεισµός αυτού εκ της σιωπής της Κ Συντακτικής Πράξεως».Η απόφαση αυτή όπως είναι φυσικό εξόργισε την χούντα µε αποτέλεσµα όχι µόνο να µην επαναπροσληφθούν οι απολυθέντες αλλά να επέλθουν και ευρείες εκκαθαρίσεις στο Σ.τ.Ε, παρ όλα αυτά όµως το συγκεκριµένο ιστορικό γεγονός προσέδωσε κύρος στο δικαίωµα της προηγούµενης ακρόασης. Πριν το Σύνταγµα του 1975, ίσχυε ως άγραφος κανόνας δικαίου η υποχρέωση της διοίκησης να εισακούσει τις απόψεις του διοικούµενου προτού επιβάλλει οποιοδήποτε δυσµενές διοικητικό µέτρο και εκδώσει σχετική διοικητική πράξη. Το δικαίωµα της προηγούµενης ακρόασης κατοχυρώθηκε ρητά για πρώτη φορά στο σύνταγµα του 1975 στο άρθρο 20 παράγραφος 2. Με τη διάταξη αυτή επεκτάθηκε η αρχή της προηγούµενης ακρόασης από την δικαστική (παράγραφος 1) και στην διοικητική διαδικασία. Το δικαίωµα της προηγούµενης ακρόασης κατέστη έκτοτε θεµελιώδες ατοµικό δικαίωµα που ισχύει απευθείας εκ του Συντάγµατος χωρίς ανάγκη νοµοθετικής ρύθµισης. Σελίδα 8

9 4. ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ Μετά τη συνταγµατική κατοχύρωση του δικαιώµατος η υποχρέωση της διοίκησης για προηγούµενη ακρόαση του ενδιαφερόµενου ισχύει απευθείας από το Σύνταγµα και δεν απαιτείται να το προβλέπει ρητώς ο νόµος, ο οποίος εποµένως δεν πάσχει από αντισυνταγµατικότητα λόγω της σιωπής του. Αντιθέτως διάταξη του νόµου που αποκλείει ρητώς την προηγούµενη ακρόαση είναι αντισυνταγµατική. Σελίδα 9

10 5. ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ Ο σκοπός του δικαιώµατος της προηγούµενης ακρόασης είναι διττός 1. Αφενός αποτελεί ένα ατοµικό δικαίωµα του ιδιώτη που έχει σαν περιεχόµενο τη δυνατότητα του να εκθέσει τις απόψεις του, να υποστηρίξει τα συµφέροντα του και να προτείνει εύλογες λύσεις πριν ακόµα προβεί η διοίκηση στη λήψη κάποιου επαχθούς µέτρου. Με τον τρόπο αυτό προστατεύεται προληπτικά και αποφεύγει την κατάσταση όπου µόνη διέξοδος είναι η δαπανηρή και χρονοβόρα προσφυγή στα δικαστήρια. Αφετέρου το δικαίωµα της προηγούµενης ακρόασης είναι ένας θεµελιώδης κανόνας της διοικητικής διαδικασίας µε σκοπό να διασφαλίσει την καλύτερη ενηµέρωση της διοίκησης, η οποία λαµβάνοντας περισσότερες πληροφορίες έχει σφαιρική και όχι µονόπλευρη αντίληψη επί του θέµατος. Εποµένως επιτυγχάνεται η δικαιότερη ρύθµιση του υπό κρίση ζητήµατος και η αποτελεσµατικότερη λειτουργία της διοίκησης. Σελίδα 10 1 Βλ. Π. αγτόγλου «Ατοµικά ικαιώµατα Β», Αθήνα-Κοµοτηνή 2005.

11 6. Η ΕΞΑΙΡΕΣΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΘΕΤΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ Επιπλέον το Σύνταγµα από το άρθρο 20 παρ. 2 εξαιρεί τον νοµοθέτη από την αρχή της προηγούµενης ακροάσεως, αφού δεν απαιτείται προηγούµενη ακρόαση των προσώπων, των οποίων τα δικαιώµατα ή συµφέροντα θίγονται απευθείας από τον νόµο 2. Αρχικά λόγος για την εξαίρεση αυτή είναι το ότι ένας νόµος ψηφίζεται από την βουλή, κατά την νοµοθετική διαδικασία, και εποµένως υπό συνθήκες δηµοσιότητας και δηµοσίου ελέγχου, που δεν συντρέχουν στην περίπτωση των διοικητικών ενεργειών. Επιπλέον όµως κάτι τέτοιο θα ήταν πρακτικά ανέφικτο αφού τα ενδιαφερόµενα (θιγόµενα) πρόσωπα είτε δεν είναι εκ των προτέρων πλήρως γνωστά, είτε είναι πολύ πολυάριθµα για να ακουστούν όλα. Προπάντων όµως, αντιθέτως προς την ατοµική διοικητική πράξη, ο νόµος η εφαρµόζεται σε όλα τα πρόσωπα που εκπληρώνουν τις προϋποθέσεις του, και µάλιστα όχι µόνο κατά τον χρόνο της εκδόσεως του αλλά και στο µέλλον, µέχρι της καταργήσεως του, ώστε ο αριθµός και η ταυτότητα των θιγοµένων προσώπων, και όταν ακόµη είναι γνωστά κατά τον χρόνο της εκδόσεως του νόµου, δεν µπορεί να καθοριστούν εκ των προτέρων και για το µέλλον. Τέλος θα είχε ως αναπόφευκτη συνέπεια την υπερβολική επιµήκυνση του χρόνου της νοµοθετικής διαδικασίας. Σελίδα 11 2 Βλ. Σ.τ.Ε 346/03

12 7. Η ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΑΚΡΟΑΣΗ ΩΣ ΟΥΣΙΩ ΗΣ ΤΥΠΟΣ ΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑΣ Από τον διττό σκοπό της προηγούµενης ακρόασης συµπεραίνουµε ότι αυτή αποτελεί ουσιώδη τύπο της διοικητικής διαδικασίας. Εποµένως όταν δεν προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου ότι η διοίκηση πριν την έκδοση της δυσµενούς πράξης κάλεσε τον διοικούµενο για να εκφράσει τις απόψεις του, η πράξη κρίνεται ακυρωτέα 3. Τέλος πρέπει να υπογραµµιστεί, ότι όπως διευκρινίζεται και στο άρθρα 6 παρ.3 του Κώδικα ιοικητικής ιαδικασίας, η δυνατότητα άσκησης από τον διοικούµενο διοικητική προσφυγής µετά την έκδοση της πράξης, δεν αναιρεί την υποχρέωση της διοίκησης να τον καλέσει σε ακρόαση πριν την έκδοση της πράξης. Η παράλειψη τηρήσεως της διαδικασίας προηγούµενης ακρόασης δεν καλύπτεται µε την άσκηση εκ µέρους του, ενδικοφανούς προσφυγής κατά της πράξης που εκδόθηκε 4. Καλύπτεται, όµως, εάν αναπτύξει τις απόψεις του µε υπόµνηµα πριν την έκδοση της πράξης γνωρίζοντας τα στοιχεία του φακέλου που έχει η αρµόδια υπηρεσία 5. Σελίδα 12 3 Βλ. Σ.τ.Ε 346/03 4 Βλ. Σ.τ.Ε 2640,4302/01,380,1027/02 5 Βλ. Σ.τ.Ε 2383/76

13 8. ΦΟΡΕΙΣ Φορέας του δικαιώµατος της προηγούµενης ακρόασης µπορεί να είναι οποιοδήποτε φυσικό πρόσωπο ανεξάρτητα από ιθαγένεια και κατοικία και οποιοδήποτε νοµικό πρόσωπο ανεξάρτητα από τόπο έδρας 6. Τα νοµικά πρόσωπα δηµοσίου δικαίου είναι φορείς του δικαιώµατος αυτού µόνο όταν πρόκειται για προστασία δικαιωµάτων του κοινού δικαίου ή για εξατοµικευµένη προσβολή των συνταγµατικών εγγυήσεων, όπως είναι κυρίως το δικαίωµα «διοικητικής αυτοτέλειας των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης» καθώς και το δικαίωµα της «πλήρους αυτοδιοίκησης» των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυµάτων. ικαίωµα προηγούµενης ακρόασης έχει µόνο ο ενδιαφερόµενος, ο φορέας δηλαδή των δικαιωµάτων ή των συµφερόντων σε βάρος των οποίων λαµβάνεται µια διοικητική πράξη και όχι τρίτοι οι οποίοι σχετίζονται µε την ρύθµιση. Ενδιαφέρον παρουσιάζει πάντως η νοµολογία µε την οποία κάµπτεται ο ανωτέρω κανόνας και αναγνωρίζεται το δικαίωµα της ακρόασης σε οικολογικές οργανώσεις πριν ληφθούν µέτρα που αφορούν τη θήρα για συγκεκριµένη κυνηγετική περίοδο. Σύµφωνα µε την νοµολογία αυτή πριν εκδοθεί η κανονιστική απόφαση περί ρυθµίσεως της θήρας για κάθε κυνηγετικό έτος, Είναι απαραίτητη η ακρόαση και των οικολογικών οργανώσεων, ιδίως δε των ενδιαφεροµένων για την προστασία της άγριας πανίδας.ο λόγος είναι ότι η απόφαση αυτή αφορά το επιτρεπτό ή µη της θήρας και πρέπει να παρέχεται στις οικολογικές οργανώσεις η δυνατότητα να εκφράσουν τις απόψεις τους επί του θέµατος αυτού, ασχέτως του εάν οι απόψεις αυτές θα γίνουν αποδεκτές ή µη 7. Γενική και εκ των προτέρων παραίτηση του διοικούµενου από το δικαίωµα της προηγούµενης ακρόασης απαγορεύεται. Αντιθέτως όµως µπορεί ο ιδιώτης να παραιτηθεί ρητά η σιωπηρά από τη συγκεκριµένη άσκησή του στο πλαίσιο µιας τρέχουσας διοικητικής εφ όσον βέβαια έχει γνώση των πραγµατικών και νοµικών δεδοµένων της υπόθεσης του. Σελίδα 13 6 Βλ. Π.. αγτόγλου «Ατοµικά ικαιώµατα Β», Αθήνα-Κοµοτηνή Βλ. Σ.τ.Ε 366/93, 1174/94, 1592/98

14 Τέλος σε περίπτωση αντικειµενικής αδυναµίας του διοικούµενου να ασκήσει προσωπικά το δικαίωµα ακρόασης έχει τη δυνατότητα να το ασκήσει δια πληρεξούσιου, χωρίς να είναι υποχρεωµένος να ειδοποιήσει εκ των προτέρων την διοικητική αρχή για αυτό. Σελίδα 14

15 9. ΣΥΣΤΑΛΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ- ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ. 9.1 Εφαρµογή µόνο στις ατοµικές διοικητικές πράξεις Όπως δέχεται και το Σ.τ.Ε εξαιρούνται από την αρχή του άρθρου 20 παρ.2 του Συντάγµατος οι κανονιστικές πράξεις της διοίκησης, ώστε το πεδίο εφαρµογής της διατάξεως αυτής να είναι µόνο «κάθε διοικητική ενέργεια η µέτρο» µε ατοµικό χαρακτήρα. Στην έννοια αυτή ανήκουν βέβαια οι ατοµικές διοικητικές πράξεις όχι όµως οι «γενικές διοικητικές πράξεις», ούτε εποµένως οι απλώς προπαρασκευαστικές πράξεις. Λόγος της εξαίρεσης αυτής είναι ότι τα θιγόµενα, από την έκδοση κανονιστικής πράξης, πρόσωπα δεν είναι εκ των προτέρων γνωστά και είναι και πολυάριθµα για να ακουστούν όλα. Εξάλλου µια κανονιστική διοικητική πράξη εφαρµόζεται σε όλα τα πρόσωπα που πληρούν τις προϋποθέσεις της και στο µέλλον µέχρι την κατάργησή της, ώστε ο αριθµός και η ταυτότητα των θιγόµενων ακόµη και όταν είναι γνωστά κατά το χρόνο έκδοσης της δεν µπορούν να καθοριστούν εκ των προτέρων για το µέλλον. Επιπλέον όπως είναι φανερό η παροχή ενός τέτοιου δικαιώµατος και στις κανονιστικές πράξεις θα επιµήκυνε αναπόφευκτα το χρόνο νοµοθετικής διαδικασίας. 9.2 Εφαρµογή µόνο στις δυσµενείς ατοµικές διοικητικές πράξειςαπαίτηση θετικής βλάβης και αυτεπάγγελτης ενέργειας. Προϋπόθεση για την υποχρέωση της προηγούµενης ακρόασης του ενδιαφεροµένου είναι ότι η διοικητική ενέργεια ή το διοικητικό µέτρο είναι επιβαρυντικό για τα δικαιώµατα ή τα συµφέροντα του ιδιώτη. Αυτό όµως δεν αρκεί, απαιτείται επιπλέον να επιφέρει θετική βλάβη στα ήδη υπάρχοντα δικαιώµατα ή συµφέροντα. Εποµένως δεν παρέχεται το δικαίωµα αυτό στις περιπτώσεις που η διοίκηση παραλείπει ή αρνείται τη χορήγηση δικαιώµατος ή την δηµιουργία νέας νοµικής κατάστασης. Συναφώς το δικαίωµα της προηγούµενης ακρόασης Σελίδα 15

16 προϋποθέτει την αυτεπάγγελτη ενέργεια της διοίκησης ενώ πλην αντίθετης ρύθµισης δεν απαιτείται στις περιπτώσεις που η δυσµενής ατοµική πράξη είναι αποτέλεσµα αίτησης του ενδιαφερόµενου. Ο τελευταίος µε την αίτησή του έχει τη δυνατότητα να εκθέσει τις απόψεις και τους ισχυρισµούς του, να επικαλεσθεί και να υποβάλει κάθε στοιχείο που ενισχύει τη θέση του Προϋπόθεση άσκησης διακριτικής ευχέρειας Το δικαίωµα της προηγούµενης ακρόασης δεν ασκείται όταν η αρµοδιότητα της διοίκησης για την έκδοση δυσµενούς πράξης είναι δέσµια προφανώς γιατί τότε η άσκηση του θεωρείται αλυσιτελής και η προηγούµενη ακρόαση άσκοπη αφού δεν µπορεί να επηρεάσει την απόφαση της διοίκησης. Πρέπει συνεπώς η βλάβη να είναι αποτέλεσµα άσκησης διακριτικής ευχέρειας. Έτσι για παράδειγµα η επιβολή προστίµου και µάλιστα του κατώτερου, λόγω νόθευσης της βενζίνης δεν δικαιολογεί δικαίωµα προηγούµενης ακρόασης γιατί δεν αποτελεί άσκηση διακριτικής ευχέρειας Συνδροµή υποκειµενικής συµπεριφοράς Το Σ.τ.Ε δέχεται ως περαιτέρω προϋπόθεση της υποχρέωσης προηγούµενης ακρόασης ότι η έκδοση της δυσµενούς διοικητικής πράξης οφειλόταν στην υποκειµενική συµπεριφορά του διοικούµενου. Όταν η κρίση της διοίκησης διαµορφώνεται επί βάσει αντικειµενικών κριτηρίων, δεν έχει εφαρµογή το δικαίωµα προηγούµενης ακρόασης 10. Έτσι για παράδειγµα έκρινε ότι δεν απαιτείται προηγούµενη ακρόαση: -Για προσθήκη δυσµενούς όρου σε πράξη εκµίσθωσης θαλάσσιου χώρου γιατί δεν στηρίζεται σε δεδοµένα και κριτήρια που αναφέρονται σε υποκειµενική συµπεριφορά 11 - Για ανάκληση άδειας διάθεσης αποβλήτων λόγω υπέρβασης των ορίων που είχαν ταχθεί Βλ. Σ.τ.Ε 4262/95,683/02 9 Βλ. Σ.τ.Ε 530/02 10 Βλ. Σ.τ.Ε 2594/77 11 Βλ. Σ.τ.Ε 1818/02 12 Βλ. Σ.τ.Ε 3567/97 Σελίδα 16

17 Αντιθέτως δυσµενείς πράξεις που οφείλονται σε υποκειµενική συµπεριφορά του διοικούµενου απαιτούν, πριν τη λήψη µέτρου την κλήση του διοικούµενου να δώσει εξηγήσεις. Έτσι το Σ.τ.Ε έκρινε ότι πριν την απόλυση εφηµέριου, επειδή εγκατέλειψε την θέση του, η διοίκηση πρέπει να τον καλέσει για την παροχή εξηγήσεων 13. Η διάκριση αυτή δεν είναι στο σύνολό της εύστοχη. Αυτό συµβαίνει γιατί είναι νοητές διοικητικές ενέργειες βάσει αντικειµενικών δεδοµένων και χωρίς υπαιτιότητα του ιδιώτη, στις οποίες επιβάλλεται η προηγούµενη ακρόαση για να δοθεί η ευκαιρία στον διοικούµενο να προτείνει εύλογες και όχι περισσότερο του αναγκαίου µέτρου, επαχθείς λύσεις, µε βάση την αρχή της αναλογικότητας. Από την άλλη πλευρά είναι νοητές περιπτώσεις στις οποίες παρά την υπαίτια συµπεριφορά του ιδιώτη δεν νοείται ή δεν είναι εύλογη η προηγούµενη ακρόαση. Εξάλλου δεν φαίνεται εύλογο ακριβώς στις περιπτώσεις που το µέτρο δεν οφείλεται σε υπαίτια συµπεριφορά του ιδιώτη, αυτός να στερείται το δικαίωµα του άρθρου 20 παρ Η απαίτηση γνωστής διεύθυνσης Προηγούµενη ακρόαση δεν απαιτείται όταν η διεύθυνση της κατοικίας ή διαµονής του διοικούµενου είναι άγνωστη και εποµένως η κλήση καθίσταται ανέφικτη 14. Σελίδα Βλ. Σ.τ.Ε 433/99 14 Βλ. Σ.τ.Ε 4262/95, 638/02

18 10 ΙΑ ΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ 10.1 Πρόσκληση προς ακρόαση Α. Τύπος Η κλήση προς ακρόαση πρέπει να είναι έγγραφη, (Άρθρο 6 παρ.2 Κώδικας διοικητικής διαδικασίας). Χρήσιµο είναι δε η διοίκηση να κοινοποιεί στον ενδιαφερόµενο έγγραφη πρόσκληση και µε αποδεικτικό παραλαβής στο οποίο και θα αναγράφεται και ορισµένη εύλογη προθεσµία για την εµφάνιση του ενδιαφερόµενου στην αρµόδια υπηρεσία. Με αυτόν τον τρόπο, µπορεί να αποδειχθεί ότι η πρόσκληση έλαβε χώρα και κατά συνέπεια δεν καταπατήθηκε το συνταγµατικά κατοχυρωµένο δικαίωµα καθώς επίσης καθίσταται εύκολο να διαπιστωθεί αν και κατά πόσον το χρονικό διάστηµα που µεσολάβησε από την πρόσκληση ως την ακρόαση, ήταν εύλογο. Β. Περιεχόµενο 1.Τόπος ακρόασης Όταν η ακρόαση πρόκειται να γίνει προφορικά πρέπει στην πρόσκληση να περιλαµβάνεται και ο ακριβής τόπος όπου θα διεξαχθεί η συζήτηση µεταξύ αρµόδιου οργάνου και ιδιώτη. 2. Αιτιολογία των προθέσεων Με σκοπό τη διευκόλυνση του διοικούµενου, ιδίως στις περιπτώσεις στις οποίες πρόκειται να προβεί σε γραπτή ανάπτυξη των απόψεών του, η διοίκηση οφείλει να αναγράφει στην πρόσκληση τις σκέψεις που την οδήγησαν στον βασικό της νοµικό προσανατολισµό. Με τον τρόπο αυτό ο διοικούµενος δεν θα αναζητά άσκοπα τα κίνητρα της διοίκησης και δεν θα οδηγείται σε λανθασµένα συµπεράσµατα. Σελίδα 18

19 3. Στοιχεία του αντικειµένου της προηγούµενης ακρόασης Στην πρόσκληση για ακρόαση πρέπει να εµπεριέχονται όλα εκείνα τα στοιχεία που αποτελούν αντικείµενο του δικαιώµατος της προηγούµενης ακρόασης. Με αυτόν τον τρόπο ο διοικούµενος έχει την ευκαιρία να προετοιµαστεί κατάλληλα και να υπερασπιστεί ικανοποιητικά τα δικαιώµατα του που ενδεχοµένως κινδυνεύουν να προσβληθούν από πράξεις της διοίκησης. Έτσι ουσιαστικά η πρόσκληση εκπληρώνει το δικαίωµά του διοικούµενου στην πληροφόρηση που αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για να µην µείνει το δικαίωµα της προηγούµενης ακρόασης κενό περιεχοµένου 15. Συγκεκριµένα η πρόσκληση πρέπει να αναφέρει τα νοµικά και πραγµατικά δεδοµένα καθώς και τα αποδεικτικά στοιχεία. Σε ό,τι αφορά τα πραγµατικά δεδοµένα, αν η διοικητική διαδικασία ξεκίνησε µετά από αίτηση του ενδιαφεροµένου, τότε η διοικητική αρχή αρκεί να αναφέρει στην πρόσκληση προς ακρόαση εκείνα τα στοιχεία τα οποία είτε δεν περιλαµβάνονταν στην αίτηση είτε έχουν διαφοροποιηθεί. Αν από την άλλη µεριά, η αίτηση του ενδιαφεροµένου είναι πλήρης, τότε στην πρόσκληση προς ακρόαση αρκούν οι παραποµπές στα στοιχεία της αίτησης. Τέλος στις περιπτώσεις αυτεπάγγελτης ενέργειας της ιοίκησης, η πρόσκληση θα πρέπει να αναφέρεται µε σαφήνεια και πληρότητα σε όλα τα ουσιώδη δεδοµένα που προσδιορίζουν και ερµηνεύουν τον κανόνα δικαίου στον οποίο η διοίκηση στηρίζει την απόφασή της. Σε καµία περίπτωση ωστόσο δεν θα πρέπει η διοίκηση να περιλαµβάνει στη πρόσκληση προς ακρόαση την απόφαση που πρόκειται να λάβει διότι αυτή πρέπει να διαµορφωθεί µόνο αφού προηγουµένως συνυπολογιστεί και η άποψη που θα εκφράσει ο ενδιαφερόµενος. Αν η διοικητική αρχή παρουσίαζε µε ακρίβεια το επιβαρυντικό µέτρο τότε θα δηµιουργούσε στο διοικούµενο την εντύπωση ότι έχει προαποφασίσει και εποµένως κάθε περαιτέρω παράθεση των απόψεων του θα ήταν κενή περιεχοµένου και δεν θα µπορούσε να µεταβάλει καθόλου το προκαθορισµένο αποτέλεσµα. Αντίθετα, η ιοίκηση Σελίδα Βλ. Χρυσόγονος χ. Κώστας, Ατοµικά και κοινωνικά δικαιώµατα, 2 η αναθεωρηµένη και συµπληρωµένη έκδοση, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κοµοτηνή 2002

20 οφείλει να γνωστοποιεί στον ιδιώτη το βασικό νοµικό προσανατολισµό της ο οποίοςανάλογα µε την πολυπλοκότητα της υπόθεσης θα είναι λιγότερο ή περισσότερο συγκεκριµένος Η προθεσµία για ακρόαση Μια ακόµα ουσιώδης διαδικαστική προϋπόθεση είναι η προθεσµία προς ακρόαση. Ο έλληνας νοµοθέτης δεν προβαίνει στη θέση µιας αυστηρά προσδιοριζόµενης προθεσµίας, άλλωστε µια ενιαία προθεσµία για κάθε είδος διαδικασίας θα ήταν ανεπίτρεπτη αφού θα ερχόταν σε αντίθεση µε την εξατοµικευµένη και περιπτωσιολογική εφαρµογή του δικαίου, η οποία είναι στόχος του δικαιώµατος που κατοχυρώνεται στο άρθρο 20 παρ.2 του Συντάγµατος. Για τους παραπάνω λόγους ορθότερο είναι να προσδιορίζεται ένα ελάχιστο (minimum) χρονικό διάστηµα, το οποίο η εκάστοτε διοικητική αρχή πρέπει να σέβεται. Αν η εν λόγω αρχή δε λάβει υπόψιν το minimum αυτό, η πράξη της είναι ακυρώσιµη. Παρόλ αυτά, αποτελεί σύνηθες φαινόµενο, ο νοµοθέτης να αφήνει απόλυτα στην κρίση της ιοίκησης τον προσδιορισµό της προθεσµίας. Το ζήτηµα του «εύλογου» χρόνου έχει απασχολήσει την ελληνική νοµική πραγµατικότητα µε αποτέλεσµα να έχει δηµιουργηθεί µια πολυποίκιλη νοµολογία, η οποία, όµως, δε διακρίνεται ούτε από σταθερότητα ούτε από λογική συνέχεια. Η κρίση της ιοίκησης επηρεάζεται από µία πληθώρα παραγόντων, οι οποίοι λαµβάνονται υπόψιν ώστε να αποφασιστεί ποιο χρονικό διάστηµα είναι «εύλογο» για τη συγκεκριµένη απόφαση. Σε κάθε µεµονωµένη περίπτωση υπάρχει µόνο µία ορθή κρίση, όπως άλλωστε συµβαίνει και σε κάθε συγκεκριµενοποίηση κάποιας αόριστης νοµικής έννοιας. Επειδή είναι ιδιαίτερα δύσκολο να προσδιοριστεί αντικειµενικά ο «εύλογος» χρόνος, θα ήταν εύχρηστο για τη ιοίκηση να ορίζει προθεσµία λίγο µεγαλύτερη από αυτήν που απαιτείται για να συλλέξει ο ενδιαφερόµενος διοικούµενος τα νοµικά και πραγµατικά στοιχεία που χρειάζονται για να αποδείξει όσα ισχυρίζεται. Με τον τρόπο αυτό, η ιοίκηση αποφεύγει πιθανή µελλοντική ακυρότητα της απόφασής της, εξαιτίας της µη τήρησης του διαδικαστικού τύπου. Σελίδα 20

21 10.3 Έλλειψη προθεσµίας Μερικές φορές η ιοίκηση δεν προσδιορίζει στην πρόσκληση προς ακρόαση το χρονικό σηµείο κατά το οποίο ο ενδιαφερόµενος καλείται να προετοιµάσει και να εκθέσει τις απόψεις του. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ορθότερο είναι να γίνεται δεκτό πως το χρονικό διάστηµα που παρέχεται στον διοικούµενο είναι «εύλογο», δηλαδή θεωρείται επαρκές ώστε να συλλέξει όλα τα νοµικά και πραγµατικά γεγονότα, µε σκοπό να αποδείξει και να θεµελιώσει τη θέση του. Επειδή όµως ο προσδιορισµός αυτού του χρονικού διαστήµατος δεν µπορεί να γίνει µε αντικειµενικά κριτήρια και οδηγούµαστε σε ανασφάλεια δικαίου πρέπει να αποφεύγονται τέτοιες καταστάσεις, εφόσον ο σαφής καθορισµός της προθεσµίας καθίσταται απαραίτητος µε βάση τον προστατευτικό σκοπό του δικαιώµατος της ακρόασης. Από την τελολογική ερµηνεία του άρθρου 20 παρ. 2 του Συντάγµατος, προκύπτει ότι οι επιδιωκόµενοι µε την ακρόαση στόχοι τότε µόνο µπορούν να ικανοποιηθούν όταν η διοίκηση στην κλήση προς ακρόαση θέτει χρονικό όριο προς ενάσκηση του δικαιώµατος. Η τήρηση αυτού του τύπου θα πρέπει να θεωρηθεί διαδικαστική υποχρέωση της διοίκησης, η παράβαση της οποίας µπορεί να έχει νοµικές συνέπειες. Εποµένως, ο ιδιώτης που εκφράζει τις απόψεις του σε χρόνο µεταγενέστερο αλλά θεωρούµενο ως εύλογο, χωρίς να τον βαρύνει υπαιτιότητα, έχει την αξίωση έναντι της διοικήσεως να εισακουσθεί ακόµα. Αν η διοίκηση δεν µπορεί πλέον να του παρέχει τέτοια δυνατότητα εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα την αποτελεσµατικότητά της τότε πρόκειται για παραβίαση του δικαιώµατος ακροάσεως µε συνέπεια η διοικητική πράξη να είναι ακυρώσιµη Κοινοποίηση της πρόσκλησης Σύµφωνα µε το άρθρο 6 του Κώδικα ιοικητικής ιαδικασίας η πρόσκληση προς ακρόαση πρέπει να κοινοποιείται στον ενδιαφερόµενο τουλάχιστον πέντε πλήρεις µέρες πριν την ακρόαση. Σελίδα 21

22 11 Η ΑΚΡΟΑΣΗ 11.1 Χρόνος της ακρόασης Το ζήτηµα σε ποιο χρονικό σηµείο της διοικητικής διαδικασίας πρέπει να λάβει χώρα η ακρόαση µπορεί να αντιµετωπισθεί ικανοποιητικά µόνο µε την τελολογική ερµηνεία του άρθρου 20 παρ.2 του Συντάγµατος, καθώς το χρονικό αυτό σηµείο πρέπει να διασφαλίζει πλήρως τους σκοπούς του δικαιώµατος της προηγούµενης ακρόασης. Συνεπώς πριν την έναρξη της ακρόασης η έρευνα της υπόθεση εκ µέρους της διοικητικής αρχής πρέπει να έχει φθάσει σ ένα επίπεδο ωριµότητας. Αυτό συµβαίνει όταν έχουν διαπιστωθεί τα πραγµατικά εκείνα περιστατικά και να έχει συγκεντρωθεί το αντίστοιχο αποδεικτικό υλικό που χρειάζεται για να οδηγήσει στην ανεύρεση του εφαρµοστέου δικαίου και στη συνέχεια, στην λήψη του δυσµενούς διοικητικού µέτρου. Συνακόλουθα θα πρέπει να έχει διαµορφωθεί σε κάποιο βαθµό και η νοµική άποψη της διοίκησης, ώστε ο διοικούµενος να προετοιµαστεί ανάλογα.. Το είδος της διαδικασίας, η ταχύτητα συγκέντρωσης του υλικού, οι δυσχέρειες διαµόρφωσης του νοµικού προσανατολισµού και η πολυπλοκότητα της υπόθεσης είναι µερικοί από τους παράγοντες που συµβάλλουν στη διαµόρφωση κρίσεως περί ωριµότητας της υπόθεσης. Όταν η ακρόαση γίνει σε χρονικό σηµείο κατά το οποίο η υπόθεση δεν είναι ώριµη, η δυσµενής για τον διοικούµενο πράξη θα είναι ακυρώσιµη Προφορική ή έγγραφη ακρόαση Η ακρόαση µπορεί να διεξαχθεί είτε γραπτά είτε προφορικά. Τόσο ο έγγραφος όσο και ο προφορικός τύπος παρουσιάζουν συγκεκριµένα πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα. Το βασικό πλεονέκτηµα της εγγράφου ακροάσεως είναι η αποδεικτική δύναµη µε την οποία εξοπλίζει τη διαδικαστική πράξη. Η γραπτή παράθεση των απόψεων επιτρέπει την ακριβή και σε βάθος αντιπαράθεση τους µε τα επιχειρήµατα της Αρχής, καθώς και την πειστική και πλήρη ανασκευή τους. Σελίδα 22

23 εν είναι όµως ασήµαντα και τα πλεονεκτήµατα που συχνά µπορεί να εγγυηθεί η προφορική ακρόαση. Πρόκειται για την ευκαµψία της επικοινωνίας µεταξύ δυο ανθρώπων, όταν υπάρχει η προσωπική επαφή, η οποία και επιτρέπει να αποσαφηνιστούν και τα πιο σκοτεινά και δύσκολα σηµεία µε τη βοήθεια του διαλόγου. Επιπλέον, η προφορική ακρόαση παρέχει στον το αίσθηµα ότι αποτελεί και αυτός υποκείµενο της διαδικασίας και ότι αντιµετωπίζεται ισότιµα από την διοίκηση. Συνεπώς η απόλυτη υπεροχή της εγγράφου ή της προφορικής ακροάσεως δεν θα ήταν ορθό να γίνει αποδεκτή. Ασφαλέστερο είναι να δεχτούµε ότι εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια της αρχής να σταθµίζει κάθε φορά και υπό το πρίσµα της συγκεκριµένης υπόθεσης τα πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα της προφορικής και εγγράφου ακροάσεως και στη συνέχεια να σχηµατίζει δικαστικά ελεγχόµενη κρίση για το ποιος από τους δυο τύπους ικανοποιεί στην προκείµενη περίπτωση πληρέστερα τους σκοπούς του δικαιώµατος της προηγούµενης ακρόασης Γλώσσα της ακρόασης Απαραίτητη για την διενέργεια της ακρόασης είναι η δυνατότητα γλωσσικής επικοινωνίας µεταξύ του διοικητικού οργάνου και του ιδιώτη. Προβλήµατα δηµιουργούνται ιδίως στην περίπτωση αλλοδαπών. Οι αλλοδαποί είναι εκείνοι οι οποίοι πρέπει να µεριµνήσουν για την αποτελεσµατική άσκηση του δικαιώµατος ακροάσεως τους, προβαίνοντας σε επίσηµη µετάφραση των εγγράφων και των ισχυρισµών τους ή εξασφαλίζοντας διερµηνέα σε περίπτωση προφορικής ακροάσεως. Επιπλέον, έχουν το βάρος της κατανόησης της κλήσης προς ακρόαση καθώς και των στοιχείων του φακέλου τους, όταν δεν υπάρχει επίσηµη µετάφραση τους. Η αρµόδια διοικητική αρχή οφείλει να συνδράµει τον αλλοδαπό στην επικοινωνία µαζί της βάσει της αρχής της χρηστής διοίκησης, της καλής σχέσης ιδιώτηδιοικήσεως καθώς και της προστασίας των ατοµικών δικαιωµάτων του πολίτη. Σε περίπτωση που ο αλλοδαπός στείλει την αίτηση ή την έγγραφη απολογία του γραµµένη στη γλώσσα του τότε η αρµόδια Αρχή θα πρέπει να λάβει το έγγραφο υπόψη της και να τάξει στον αλλοδαπό εύλογη προθεσµία µέσα στην Σελίδα 23

24 οποία θα πρέπει να φέρει την επίσηµα επικυρωµένη µετάφραση. Ενώ στην προφορική διαδικασία, όταν ο αλλοδαπός δεν έχει µεριµνήσει για την πρόσληψη διερµηνέα και υφίσταται κίνδυνος από την αναβολή, η αρµόδια Αρχή θα πρέπει επιδιώξει να του εξασφαλίσει πρόσωπο που θα διευκολύνει την επικοινωνία Αριθµός των ακροάσεων Όσον αφορά στον αριθµό των ακροάσεων, σε µακροχρόνιες και δυσχερείς διαδικασίες είναι δυνατό να απαιτηθούν πολλαπλές ακροάσεις, µε σκοπό τη διαλεύκανση όλων των κρίσιµων σηµείων, που τυχόν ανακύπτουν κατά τη µελέτη του σχετικού υλικού. Σε περίπτωση που η διοίκηση απορρίψει αίτηµα του ενδιαφεροµένου, ή αποκτήσει µετά την ακρόαση πρόσβαση σε νέα πραγµατικά και κρίσιµα στοιχεία επιβάλλεται η εκ νέου κλήση του διοικούµενου προς ακρόαση. Ακόµα, η αλλαγή του νοµικού προσανατολισµού της διοίκησης σε σχέση µε αυτόν που εκφράστηκε σε προγενέστερη κλήση προς ακρόαση, θα είναι δυνατόν να οδηγεί σε παροχή δεύτερης ακρόασης. Σε κάθε περίπτωση όµως πρέπει να αποφεύγονται άσκοπες διαδικαστικές πράξεις µε οικονοµικό κόστος και σπατάλη χρόνου και ανθρώπινου δυναµικού, εξάλλου, οι πολλαπλές ακροάσεις επιβραδύνουν τη διαδικασία και επιβαρύνουν τη σχέση εµπιστοσύνης διοικήσεως και ιδιώτη. Σελίδα 24

25 12 ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ Η αρχή της προηγούµενης ακρόασης του ενδιαφεροµένου δεν έχει απόλυτη ισχύ, έτσι ακόµα και σε περιπτώσεις όπου οι παραπάνω προϋποθέσεις (βλ. παραγράφους 9 και 10) συγκεντρώνονται, είναι δυνατόν το δικαίωµα της προηγούµενης ακρόασης να αποκλείεται. Όπως άλλωστε και το άρθρο 6 του Κώδικα ιοικητικής ιαδικασίας ορίζει πλέον ρητώς «Αν η άµεση λήψη του δυσµενούς µέτρου είναι αναγκαία για την αποτροπή κινδύνου ή λόγω επιτακτικού δηµόσιου συµφέροντος, είναι, κατ εξαίρεση, δυνατή η, χωρίς προηγούµενη κλήση του ενδιαφεροµένου, ρύθµιση» Η εφαρµογή πάντως της αρχής της προηγούµενης ακρόασης εφ όσον σωπαίνει ο νόµος δύναται να αποκλείεται προπάντων για τους εξής λόγους: 12.1 Λόγω υπερέχοντος δηµοσίου συµφέροντος και επείγοντος χαρακτήρα του υπό λήψη µέτρου Εξαίρεση λοιπόν από την αρχή της ακρόασης δύναται να θεµελιώσει το «υπερέχον δηµόσιο συµφέρον», τέτοιο συµφέρον µπορεί να αποτελούν στη συγκεκριµένη περίπτωση η εθνική άµυνα, η συναλλαγµατική ισορροπία και η ισορροπία της χρηµαταγοράς. Η υπεροχή του δηµοσίου συµφέροντος τεκµαίρεται και σε περίπτωση που συντρέχει λόγος επείγοντος 16. εν είναι εύλογο για παράδειγµα να απαιτηθεί από τις αρµόδιες υπηρεσίες να συζητήσουν µε τους ενδιαφερόµενους βιοµηχάνους και εµπόρους την απαγόρευση επικίνδυνων για τη δηµόσια υγεία τροφίµων ή φαρµάκων πριν προβούν στην αµέσως επιβαλλόµενη απαγόρευση. Επίσης, η µε δόλο της ιοίκησης δηµιουργία επείγοντος για την αποφυγή της υποχρέωσης της προηγούµενης ακρόασης οδηγεί σε ακυρωσία της σχετικής διοικητικής πράξης για παράβαση ουσιώδους τύπου της διοικητικής διαδικασίας. Το επείγον θα πρέπει να κρίνεται κατά περίπτωση µε κριτήρια αντικειµενικά και να υπόκειται σε δικαστικό έλεγχο. Σε περιπτώσεις, όπου τελικώς η διοίκηση καταφάσκει την υποχρέωση εξαιρέσεως από το δικαίωµα του άρθρου 20 παρ. 2 Συντάγµατος για λόγους «επείγοντος», τότε απαίτηση της Σελίδα Βλ.. αγτόγλου «Ατοµικά ικαιώµατα Β», Αθήνα-Κοµοτηνή 2005

26 µε αντικείµενο µόνο τα θέµατα που δεν επιδέχονται οποιαδήποτε αναβολή. Στην προσωρινή αυτή διοικητική πράξη, θα πρέπει να εµπεριέχεται όχι µόνο αιτιολογία της κρίσης περί άµεσου και βέβαιου κίνδύνου βλάβης γενικότερου δηµοσίου συµφέροντος από την αναβολή της πράξης αλλά και συγκεκριµένη προθεσµία, µέσα στην οποία η διοίκηση θα πρέπει να προβεί στην οριστική απόφαση. Ικανό διάστηµα πριν τη λήξη αυτής της προθεσµίας η διοικητική διαδικασία θα εισέρχεται αναγκαστικά σε µία δεύτερη φάση κατά την οποία ο ενδιαφερόµενος ιδιώτης θα καλείται για να εκφράσει τις απόψεις του, επί των ζητηµάτων που είχαν αντιµετωπιστεί αρχικά προσωρινά και τώρα πρέπει να διευθετηθούν οριστικά Λόγω της εκτελεστικής φύσης του διοικητικού µέτρου Η εφαρµογή της αρχής της προηγούµενης ακρόασης µπορεί επιπλέον να αποκλεισθεί λόγω της ελεγκτικής φύσεως του διοικητικού µέτρου. Είναι προφανές ότι πριν την διενέργεια ελέγχων, επιθεωρήσεων, ερευνών κατ οίκον κ.λ.π δεν µπορεί να νοηθεί «ακρόαση του ενδιαφεροµένου», γιατί στοιχείο αναγκαίο της διοικητικής ενέργειας είναι ο αιφνιδιασµός. Στις περιπτώσεις αυτές η προηγούµενη ακρόαση θα µαταίωνε τον σκοπό του διοικητικού µέτρου. Σελίδα 26

27 13 ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ 1. Σ.τ.Ε 1989/99, 2914/02: η δυνατότητα του εγκαλούµενου να ζητήσει την συµπαράσταση του πληρεξούσιου δικηγόρου του ενώπιον του πειθαρχικού συµβουλίου. 2.Σ.τ.Ε 343/03:η ακυρότητα πράξης της διοίκησης όταν από τα στοιχεία του φακέλου δεν προκύπτει ότι αυτή κάλεσε το διοικούµενο πριν την έκδοση της απόφασής της, να εκφράσει τις απόψεις του. 3.ΣτΕ 655/2005: Προστασία περιβάλλοντος, άση, Κατασκευή αυθαιρέτου κτίσµατος εντός δάσους. 4. ΣτΕ 657/1976: Το δικαστήριο δέχεται ότι κατά παράβαση του ουσιώδους τύπου της διαδικασίας περί προηγούµενης ακροάσεως του ενδιαφεροµένου ανεκλήθη άδεια κυκλοφορίας φορτηγού αυτοκινήτου επειδή η νοµή και χρήση αυτού είχε παραχωρηθεί υπό του δικαιούχου και θιγοµένου σε άλλον. 5 ΣτΕ 2078/1976: Το δικαστήριο δέχεται ότι παραβιάσθηκε ο εν λόγω ουσιώδης τύπος επειδή ανεκλήθη διάταγµα αποστρατείας, λόγω υποψηφιότητας σε εκλογές, στρατιωτικού, χωρίς ο ενδιαφερόµενος, στον οποίο καταλογίσθηκε η εικονική υποψηφιότητα να ακουστεί.. 6. ΣτΕ 3291/1976: Ακυρώνεται πράξη απολύσεως µη µονίµου εφηµερίου επειδή ο απολυθείς δεν εκλήθη προς ακρόαση προ της απολύσεώς του. 7. ΣτΕ 2040/1977: Το δικαίωµα ακροάσεως αναφέρεται στις ατοµικές διοικητικές πράξεις και όχι στις κανονιστικές. έχει χαρακτήρα πειθαρχικής ποινής. 9. ΣτΕ: 1877/1980:Σχετικά µε απόλυση υπαλλήλου λόγω συµπλήρωσης 35ετίας. 10.Σ.τ.Ε 2640, 4302/01 και Σ.τ.Ε 380, 1027/02: Η παράλειψη τήρησης διαδικασίας προηγούµενης ακρόασης δεν καλύπτεται µε την άσκηση εκ µέρους του ενδικοφανούς προσφυγής κατά της πράξης που εκδόθηκε. 11.Σ.τ.Ε 2383/76: Η παράλειψη τήρησης διαδικασίας προηγούµενης ακρόασης καλύπτεται εάν αναπτύξει ο ενδιαφερόµενος τις απόψεις του µε υπόµνηµα πριν έκδοση πράξεις γνωρίζοντας τα στοιχεία του φακέλου που έχει η αρµόδια υπηρεσία. Σελίδα 27

28 12. Σ.τ.Ε 366/93, 1174/94,1592/98: Η δυνατότητα προηγούµενης ακρόασης σε οικολογικές οργανώσεις, πριν ληφθούν µέτρα που αφορούν τη θήρα για µια συγκεκριµένη κυνηγητική περίοδο. 13. Σ.τ.Ε 345/03: Μη υποχρέωση της διοίκησης για προηγούµενη ακρόαση για επιβολή προστίµου και µάλιστα του κατώτερου, λόγω µη επιβολής των απαραίτητων στοιχείων, διότι δεν αποτελεί άσκηση διακριτικής ευχέρειας. 14. Σ.τ.Ε 2594/77 Ολ.: Όταν η κρίση της διοίκησης διαµορφώνεται µε βάση αντικειµενικά κριτήρια δεν έχει εφαρµογή το δικαίωµα της προηγούµενης ακρόασης. Έτσι: - Σ.τ.Ε 1818/02: Προσθήκη δυσµενούς όρου σε πράξη εκµίσθωσης θαλάσσιου χώρου. - Σ.τ.Ε 508/99: Ανάκληση άδειας ίδρυσης και λειτουργίας καταστήµατος λόγο αυθαίρετης επέκτασης στο υπόγειο. - Σ.τ.Ε 1013/01: Ανάκληση οικοδοµικής άδειας λόγο αυθαίρετης κατασκευής. 15. Σ.τ.Ε 1905/77: Το δικαίωµα της προηγούµενης ακρόασης προϋποθέτει αυτεπάγγελτη ενέργεια της διοίκησης και δεν απαιτείτε στις περιπτώσεις που η δυσµενής πράξη είναι αποτέλεσµα αίτησης του ενδιαφεροµένου. Ο τελευταίος µε την αίτηση του έχει δυνατότητα να εκθέσει τις απόψεις του και τους ισχυρισµούς του, να επικαλεστεί και να υποβάλει κάθε στοιχείο που ενισχύει την θέση του. 16. Σ.τ.Ε 4262/95, 683/02: Προηγούµενη ακρόαση δεν απαιτείται όταν η διεύθυνση κατοικίας η διαµονής του διοικούµενου είναι άγνωστη. Σελίδα 28

29 14 ΠΕΡΙΛΗΨΗ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Συµπερασµατικά, θα λέγαµε ότι το δικαίωµα της προηγούµενης ακρόασης συνίσταται στη δυνατότητα του διοικούµενου, πριν την έκδοση δυσµενούς γι αυτόν ατοµικής διοικητικής πράξης, να διατυπώσει τις απόψεις του, ύστερα από σχετική κλήση του από το αρµόδιο διοικητικό όργανο. Το δικαίωµα αυτό είχε καθιερωθεί από γενική αρχή του δικαίου σύµφωνα µε πάγια νοµολογία του Συµβουλίου της Επικρατείας ενώ κατοχυρώθηκε και συνταγµατικά το 1975 στο άρθρο 20 παρ.2 του Συντάγµατος. Σκοπός του δικαιώµατος είναι να παρέχει την ευκαιρία στο διοικούµενο να υπερασπιστεί τα συµφέροντα του και στην διοίκηση να πληροφορηθεί σφαιρικά για την υπό κρίση υπόθεση. Η αρχή της προηγούµενης ακρόασης εφαρµόζεται µόνο στις δυσµενείς ατοµικές διοικητικές πράξεις και απαιτεί τη θετική βλάβη του διοικούµενου καθώς και την αυτεπάγγελτη δράση της διοίκησης. Η αρµόδια διοικητική αρχή οφείλει εφ όσον γνωρίζει την κατοικία ή τη διαµονή του διοικούµενου να τον καλέσει σε ακρόαση. η κλήση προς ακρόαση κοινοποιείται στον διοικούµενο πέντε πλήρεις µέρες πριν την ακρόαση και πρέπει να είναι έγγραφη. Τέλος το δικαίωµα της προηγούµενης ακρόασης δύναται να αποκλεισθεί για λόγους επείγοντος χαρακτήρα του υπό λήψη µέτρου, υπερέχοντος δηµοσίου συµφέροντος και εκτελεστικής φύσης του διοικητικού µέτρου. Σελίδα 29

30 15 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. ηµητρόπουλος Ανδρέας, «Συνταγµατικά ικαιώµατα», Απρίλιος Π. αγτόγλου «Ατοµικά ικαιώµατα Β», Αθήνα-Κοµοτηνή Γλ.Σιούτη «ιοικητικό ίκαιο», Αθήνα-Κοµοτηνή Μαυριάς Γ. Κώστας, Συνταγµατικό ίκαιο, Τρίτη Έκδοση Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κοµοτηνή Λαζαράτος Πάνος, Το δικαίωµα ακροάσεως στη διοικητική διαδικασία, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κοµοτηνή Χρυσόγονος Χ. Κώστας, Ατοµικά και κοινωνικά δικαιώµατα, 2 η αναθεωρηµένη και συµπληρωµένη έκδοση, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κοµοτηνή Ηλεκτρονική βιβλιογραφία: Σελίδα 30