Δελτίο Τύπου Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ)

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ 2015 ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Δελτίο Τύπου Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ) Ο πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του EMCDDA, Joao Goulao, δηλώνει: «Το πρόβλημα έχει γίνει πλέον πολύ πιο σύνθετο... Το όριο μεταξύ παλιών και νέων ναρκωτικών γίνεται πιο δυσδιάκριτο, καθώς τα νέα ναρκωτικά μιμούνται ολοένα και περισσότερο τις ελεγχόμενες ουσίες.» ενώ ο Δημήτρης Αβραμόπουλος, Ευρωπαίος Επίτροπος Μετανάστευσης, Εσωτερικών Υποθέσεων και Ιθαγένειας, τονίζει ότι: «καθώς βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια παγκοσμιοποιημένη αγορά ναρκωτικών η οποία αλλάζει με γοργούς ρυθμούς, η απάντησή μας στην απειλή των ναρκωτικών πρέπει να είναι ενιαία, άμεση και αποφασιστική.το 2014 αναφέρθηκαν 101 νέες μη ελεγχόμενες ψυχοδραστικές ουσίες, οι οποίες δοκίμασαν τις αντοχές των υφιστάμενων μηχανισμών ελέγχου». Ο οργανισμός της ΕΕ για τα ναρκωτικά (EMCDDA) παρουσιάζει όπως κάθε χρόνο και φέτος την ετήσια επισκόπηση της κατάστασης των ναρκωτικών στην Ευρώπη. Τα κυριότερα σημεία, όπως παρουσιάζονται σήμερα 04 Ιουνίου 2015 στη Λισαβόνα καθώς και στοιχεία για την Κύπρο, συνοψίζονται στο παρόν ενημερωτικό Δελτίο Τύπου. Κυριότερα σημεία ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ 2015 και στοιχεία για την Κύπρο Η αλλαγή της δυναμικής στην αγορά ηρωίνης, τα νέα δεδομένα σχετικά με τις συνέπειες της χρήσης κάνναβης και η νέα εικόνα που παρουσιάζει η αγορά των διεγερτικών σε συνδυασμό με την εμφάνιση των νέων ουσιών στο προσκήνιο είναι μερικά από τα θέματα που καλύπτει η Ευρωπαϊκή Έκθεση για τα Ναρκωτικά 2015: Τάσεις και Εξελίξεις

2 % ΠΤΩΤΙΚΗ ΤΑΣΗ ΗΡΩΙΝΗΣ Ανησυχία όμως για εξελίξεις στην αγορά Το ΕΚΠΝΤ, επισημαίνει μια «γενικότερη στασιμότητα της ζήτησης» για την ηρωίνη, ενώ εκτιμάται ότι περισσότεροι από τους μισούς ( ) εξαρτημένους για μεγάλο χρονικό διάστημα χρήστες οπιοειδών συμμετέχουν σε προγράμματα υποκατάστασης οπιοειδών. Παράλληλα, πτώση δείχνουν και τα δεδομένα σχετικά με τις κατασχέσεις. Παρά όμως τη μείωση της ηρωίνης το ΕΚΠΝΤ σημειώνει την ανάγκη στενής παρακολούθησης συνεπεία μιας σειράς νέων εξελίξεων στην αγορά. Κατά το 2014, η ηρωίνη με ποσοστό 22% παραμένει η δεύτερη ουσία κατάχρησης μετά την κάνναβη (57%), λόγω της οποίας τα άτομα αιτούνται θεραπείας. Σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη, συνεχίζεται μείωση των αιτημάτων θεραπείας με κύρια ουσία κατάχρησης την ηρωίνη, ενώ αντίθετα, παρουσιάζεται σχετική αύξηση των αιτημάτων θεραπείας με κύρια ουσία κατάχρησης τα άλλα οπιοειδή, όπως είναι η ουσία Oxycodone. Κύρια Ουσία Κατάχρησης: Σύμφωνα με εκτιμήσεις των Ηνωμένων Εθνών αυξήθηκε σημαντικά η παραγωγή οπίου στο Αφγανιστάν, και επομένως δεν αποκλείεται, η εξέλιξη αυτή να οδηγήσει σε αυξημένη διαθεσιμότητα ηρωίνης στην ευρωπαϊκή αγορά. Παράλληλα η αγορά φαίνεται να καινοτομεί, καθώς για πρώτη φορά μετά τη δεκαετία του 1970, εντοπίστηκαν εργαστήρια επεξεργασίας ηρωίνης στην Ευρώπη cannabis heroin cocaine Αλλαγές σημειώθηκαν και στις οδούς διακίνησης της ηρωίνης στην Ευρώπη. Αν και η «βαλκανική οδός» εξακολουθεί να είναι η πιο διαδεδομένη, υπάρχουν ενδείξεις ότι αυξάνεται η σημασία της «νότιας οδού». (Η νότια οδός ξεκινά από το Ιράν και το Πακιστάν και φτάνει στην Ευρώπη απευθείας ή μέσω των χωρών της αραβικής χερσονήσου και της ανατολικής, νότιας και δυτικής Αφρικής). Πιο συγκεκριμένα, τo 2012, 33 άτομα (3%) βρέθηκαν στη θεραπεία με κύρια ουσία κατάχρησης τα οπιοειδή πέραν της ηρωίνης, ενώ το 2013 ο αριθμός των χρηστών ανήλθε στους 48. Αντίστοιχα, το 2014, 60 άτομα (4.6%) βρέθηκαν στη θεραπεία με κύρια ουσία κατάχρησης το Oxycodone και 15 άτομα (1.2%) με κύρια ουσία κατάχρησης άλλα οπιοειδή.

3 ΣΥΝΔΕΟΜΕΝΟΙ ΜΕ ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΘΑΝΑΤΟΙ Εκτιμήθηκε ότι το 2013 σημειώθηκαν στην ΕΕ τουλάχιστον θάνατοι από υπερβολική δόση, κυρίως ηρωίνης και άλλων οπιοειδών. Σημαντικό είναι το γεγονός ότι η φετινή Ευρωπαϊκή Έκθεση εξετάζει την κατάχρηση βενζοδιαζεπινών από χρήστες οπιοειδών υψηλού κινδύνου, οι οποίοι χρησιμοποιούν αυτές τις ουσίες για αυτοθεραπεία ή για να ενισχύσουν τη δράση των οπιοειδών. Περιγράφεται ο τρόπος με τον οποίο η χρήση οπιοειδών σε συνδυασμό με βενζοδιαζεπίνες και άλλα κατασταλτικά του κεντρικού νευρικού συστήματος (π.χ. αλκοόλ) αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου από υπερβολική δόση. Κατά το 2014 καταγράφηκαν συνολικά 10 θάνατοι, εκ των οποίων 6 άμεσοι και 4 έμμεσοι. Συνολικά, σε 2 περιπτώσεις (1 άμεσο & 1 έμμεσο θάνατο) ανευρέθηκαν οπιοειδή πέραν της ηρωίνης και πιο συγκεκριμένα, η ουσία «oxycodone». Συνολικά, από το 2004 (χρονιά έναρξης της παρακολούθησης από το ΕΚΤΕΠΝ), καταγράφηκαν 160 έμμεσοι και άμεσοι θάνατοι με κύρια αιτία τα ναρκωτικά. ΜΟΛΥΣΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ Η ηπατίτιδα C, η οποία μεταδίδεται μέσω της κοινής χρήσης βελόνων και άλλων συνέργων, είναι σήμερα το πιο διαδεδομένο λοιμώδες νόσημα μεταξύ των χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών (ΧΕΝ) στην Ευρώπη. Πολλοί από αυτούς που προσβάλλονται αναπτύσσουν χρόνια ηπατίτιδα με τον κίνδυνο να αναπτύξουν ηπατική νόσο (π.χ. κίρρωση, καρκίνο). Ο αριθμός των χωρών που καταρτίζουν ειδικές στρατηγικές για την ηπατίτιδα C αυξάνεται, αλλά την ίδια στιγμή, παρά τη διαθεσιμότητα νέων αντιιικών φαρμάκων, η απουσία διάγνωσης σε συνδυασμό με το υψηλό κόστος της φαρμακευτικής αγωγής περιορίζει την προσβασιμότητα στις νέες θεραπείες. Όσον αφορά στα κρούσματα HIV, η αύξηση που παρουσιάσθηκε κατά τα προηγούμενα χρόνια η οποία οφειλόταν στις επιδημικές εξάρσεις σε Ελλάδα και Ρουμανία έχει ανακοπεί, ο δε συνολικός αριθμός στην ΕΕ έχει μειωθεί.. Παρά τις θετικές εξελίξεις στον συγκεκριμένο τομέα, το EΚΠΝΤ επισημαίνει την ανάγκη συνεχούς επαγρύπνησης και παροχής κατάλληλων υπηρεσιών. Στην Κύπρο, παρά το γεγονός ότι 1 στους 4 χρήστες που βρίσκεται στη θεραπεία έκανε έστω και μια φορά ενδοφλέβια χρήση, λίγοι είναι αυτοί που παραπέμπονται για εξέταση και επομένως η διάγνωση μολυσματικών ασθενειών εκτιμάται ότι βρίσκεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Κατά το 2014, από τους 109 ΧΕΝ που εξετάστηκαν, οι 49 βρέθηκαν θετικοί στην Ηπατίτιδα Γ Αριθμός ενδοφλέβιων χρηστών & αριθμός αυτών που εξετάστηκαν sample size of IDU's IDU's tested

4 nr % ΚΑΝΝΑΒΗ: ΚΥΡΙΑ ΑΙΤΙΑ ΕΝΑΡΞΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Έκθεση, η κάνναβη παραμένει το πιο διαδεδομένο παράνομο ναρκωτικό στην Ευρώπη. Εκτιμάται ότι 19,3 εκατομμύρια ενήλικες (15 64 ετών) έκαναν χρήση κάνναβης τον τελευταίο χρόνο, εκ των οποίων 14,6 εκατομμύρια ήταν νεαροί ενήλικες (15 34 ετών). Εκτιμήθηκε ότι περίπου 1% των ενηλίκων στην Ευρώπη κάνει καθημερινή ή σχεδόν καθημερινή χρήση κάνναβης. Ενδεικτικοί της υψηλής επικράτησης της χρήσης κάνναβης είναι οι αριθμοί των χρηστών που ξεκινούν θεραπεία σε εξειδικευμένα κέντρα απεξάρτησης. Παρόλο που το πιθανότερο είναι ότι οι χρήστες κάνναβης ξεκινούν θεραπεία απεξάρτησης με δική τους πρωτοβουλία (34 %), υπολογίζεται ότι περίπου ένας στους τέσσερις χρήστες που ξεκινούν θεραπεία απεξάρτησης από την κάνναβη παραπέμπεται σε θεραπεία από το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης. Τέλος, μια νέα εξέλιξη στην αγορά κάνναβης σημειώθηκε με τον εντοπισμό περισσότερων από 130 συνθετικών κανναβινοειδών τα οποία πωλούνται ως νόμιμα υποκατάστατα της κάνναβης. Η χρήση αυτών των ουσιών μπορεί να έχει ανεπιθύμητες συνέπειες για την υγεία (π.χ. νεφρική βλάβη, αναπνευστικά και καρδιαγγειακά προβλήματα, σπασμούς). Κατά τα τελευταία έτη, οι χρήστες ηρωίνης μειώνονται, ενώ παράλληλα αυξάνονται οι χρήστες κάνναβης. Κατά το 2014, από τα άτομα που αιτήθηκαν θεραπείας το 57% των ατόμων ανέφερε την κάνναβη ως κύρια ουσία κατάχρησης Κύρια Ουσία Κατάχρησης: Η αύξηση στα αιτήματα θεραπείας για κάνναβη οφείλεται κυρίως στην εφαρμογή του πρωτοκόλλου συνεργασίας για την παραπομπή νέων παραβατών, καθώς και στις παρεμβάσεις της αστυνομίας που στοχεύουν στην παραπομπή όλων των χρηστών εξαρτησιογόνων ουσιών σε θεραπεία, ανεξαρτήτως ηλικίας. Αιτήματα θεραπείας & παραπομπές από την αστυνομία Τέλος, όσον αφορά στη χρήση κάνναβης, στοιχεία της έρευνας γενικού πληθυσμού (2012) υποδεικνύουν πως η κάνναβη, εξακολουθεί να παραμένει η πιο διαδεδομένη ουσία με την υψηλότερη επικράτηση, σε σύγκριση με τις άλλες παράνομες ουσίες. Η επικρατέστερη ηλικία πρώτης χρήσης κάνναβης είναι τα 20 έτη, που βρίσκει τα αγόρια στο στρατό και τα κορίτσια στις σπουδές ή στην εργασία. cannabis heroin cocaine παραπομπή από αστυνομία εκτός παραπομπής από αστυνομία

5 ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ Η κοκαΐνη παραμένει η ευρύτερα διαδεδομένη παράνομη διεγερτική ουσία στην Ευρώπη, αν και οι περισσότεροι χρήστες κοκαΐνης είναι συγκεντρωμένοι σε σχετικά μικρό αριθμό χωρών της δυτικής ΕΕ. Η χρήση αμφεταμινών (αμφεταμίνης ή μεθαμφεταμίνης) εξακολουθεί να είναι συνολικά μικρότερη στην Ευρώπη σε σύγκριση με τη χρήση κοκαΐνης. Τέλος, σύμφωνα με εκτιμήσεις, έκαναν χρήση έκσταση τον τελευταίο χρόνο 2,1 εκατομμύρια ενήλικες (15 64 ετών), εκ των οποίων 1,8 εκατομμύρια ήταν νεαροί ενήλικες (15-34 ετών). Για ένα διάστημα, τα δισκία που πωλούνταν ως έκσταση θεωρούνταν από τους καταναλωτές νοθευμένα προϊόντα κακής ποιότητας. Πλέον όμως κυκλοφορεί ευρύτερα υψηλής καθαρότητας MDMA σε σκόνη και δισκία. Στην Κύπρο η μεθαμφεταμίνη αποτελεί περιορισμένο μεν, αλλά αναδυόμενο πρόβλημα με πιθανότητα εξάπλωσης. Αν και παραμένει ακόμα σε χαμηλά επίπεδα όταν συγκριθεί με άλλες ουσίες, ένας αυξανόμενος αριθμός χρηστών αιτείται θεραπείας λόγω της χρήσης της συγκεκριμένης ουσίας [50 (4%) το 2014, σε σύγκριση με 27 το 2013, 40 το 2012, 14 το 2011 και 7 το 2010]. Όσον αφορά στη κοκαΐνη, αποτελεί την κύρια ουσία κατάχρησης για το 10% του πληθυσμού των προβληματικών χρηστών που αιτήθηκαν θεραπείας το ΝΕΕΣ ΨΥΧΟΔΡΑΣΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ & ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗΣ (ΣΕΠ) Το Σύστημα Έγκαιρης Προειδοποίησης (ΣΕΠ) δημιουργήθηκε σύμφωνα με την Απόφαση του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Μάιος, 2005) και είναι ένας μηχανισμός ταχείας ανταπόκρισης στην εμφάνιση νέων ψυχοδραστικών ουσιών που μπορεί να θέτουν σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία. Το Ευρωπαϊκό ΣΕΠ, συλλέγει πληροφορίες από τα 28 κράτη μέλη της ΕΕ, την Τουρκία και την Νορβηγία. Η συχνότητα με την οποία εντοπίζονταν πέρυσι στην ΕΕ νέες ψυχοδραστικές ουσίες κυμάνθηκε σε περίπου δύο ουσίες ανά εβδομάδα. Το 2014 αναφέρθηκαν μέσω του ευρωπαϊκού μηχανισμού έγκαιρης προειδοποίησης, συνολικά 101 νέες ουσίες (81 το 2013). Ο αριθμός αυτός υποδεικνύει διατήρηση της ανοδικής τάσης στις ουσίες που αναφέρονται για ένα έτος και ανεβάζει το σύνολο των ουσιών που παρακολουθούνται από τον οργανισμό σε περισσότερες από 450, εκ των οποίων οι μισές και πάνω εντοπίστηκαν κατά την τελευταία τριετία. Στην Κύπρο, πρόσφατες αλλαγές στο Εθνικό Δίκτυο Έγκαιρης Προειδοποίησης άρχισαν να αποδίδουν καρπούς, επιτρέποντας την ανίχνευση καινούργιων ουσιών στην Κύπρο και την αποστολή εβδομαδιαίων αναφορών στο κεντρικό ΣΕΠ στη Λισαβόνα. Έτσι, για πρώτη φορά τα στοιχεία της Κύπρου περιλαμβάνονται στη βάση δεδομένων για τα Νέα Συνθετικά ναρκωτικά (EDND European Information System and Database on New Drugs).

6 Ομάδες ουσιών που παρακολουθούνται στο ΣΕΠ Διαδίκτυο: Aναδυόμενες ηλεκτρονικές αγορές ναρκωτικών Μεταξύ των νέων ουσιών που αναφέρθηκαν το 2014 επικρατούν και πάλι δύο ομάδες, οι συνθετικές καθινόνες (31 ουσίες) και τα συνθετικά κανναβινοειδή (30 ουσίες), οι οποίες συχνά πωλούνται ως νόμιμα υποκατάστατα των διεγερτικών και της κάνναβης αντιστοίχως. Όπως φαίνεται και στο πιο πάνω γράφημα, οι δύο αυτές ομάδες είναι οι μεγαλύτερες που παρακολουθούνται από το ΣΕΠ και συνολικά αντιπροσωπεύουν σχεδόν τα δύο τρίτα των νέων ουσιών που αναφέρθηκαν το Ο ρόλος του διαδικτύου στην προμήθεια και την εμπορία ναρκωτικών στην Ευρώπη αυξάνεται διαρκώς. Η χρήση συμβατικών ιστοσελίδων (προσβάσιμες μέσω των κοινών μηχανών αναζήτησης) για την πώληση νέων ψυχοδραστικών ουσιών έχει αυξηθεί την τελευταία δεκαετία. Το σύστημα παρακολούθησης του EMCDDA έχει εντοπίσει περί τους 650 δικτυακούς τόπους πώλησης «νόμιμων διεγερτικών» σε ευρωπαίους καταναλωτές. Μια ανησυχητική εξέλιξη στην ηλεκτρονική αγορά είναι η πώληση παράνομων ναρκωτικών στο κρυμμένο διαδίκτυο (προσβάσιμο με χρήση λογισμικού κρυπτογράφησης). Οι σελίδες αυτές επιτρέπουν πλήρη ανωνυμία στις ανταλλαγές προϊόντων και υπηρεσιών ενώ συχνά χρησιμοποιούνται «κρυπτονομίσματα» (π.χ. Bitcoin) για τη διευκόλυνση των αφανών συναλλαγών τους. Στην έκθεση επισημαίνεται επίσης ο σημαντικός ρόλος που διαδραματίζουν στις αγορές ναρκωτικών τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι εφαρμογές κινητών συσκευών, είτε για την αγοραπωλησία ναρκωτικών είτε για σκοπούς διαφήμισης, άσκησης επιρροής ή ανταλλαγής εμπειριών.

7 Το 2014 υποβλήθηκε πρόταση στη Γενική Διεύθυνση Δικαιοσύνης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με θέμα «Νέες ουσίες εξάρτησης: Αύξηση της γνώσης διαμέσου της έρευνας και παροχή εμπειρικά τεκμηριωμένης εκπαίδευσης». Η πρόταση αξιολογήθηκε θετικά και για την υλοποίησή της, εκτός των άλλων, απαιτείται α) η διεξαγωγή ποσοτικής έρευνας με θέμα «Παγκύπρια επιδημιολογική έρευνα στο νεανικό πληθυσμό για την επικράτηση της χρήσης νέων ουσιών που μιμούνται τις επιδράσεις των παράνομων ναρκωτικών» και β) η διεξαγωγή ποιοτικής διαδικτυακής έρευνας με θέμα «Ποιοτική Έρευνα: Παρακολούθηση των ανώνυμων διαδικτυακών παράνομων αγορών συνθετικών ναρκωτικών». Μέσα από τις δύο έρευνες, αναμένεται: 1) να εκτιμηθεί η επικράτηση της χρήσης των νέων ουσιών ανάμεσα στους νέους στην Κύπρο, 2) να αναπτυχθεί εξειδικευμένη γνώση που θα έχει προστιθέμενη αξία στον Ευρωπαϊκό χώρο με σκοπό την καλύτερη κατανόηση των διαδικτυακών ανώνυμων πλατφόρμων και επομένως, τη μελλοντική ανάπτυξη δράσης στην Ευρώπη, για περιορισμό της διαδικτυακής παράνομης αγοράς των νέων συνθετικών ναρκωτικών. Επίσης, μέσω του προγράμματος θα γίνει μια προσπάθεια να δοθεί εκπαίδευση για τη μέθοδο διαχείρισης υποθέσεων που σχετίζονται με τις νέες ουσίες και για το πώς μπορεί να αναπτυχθεί μια τεκμηριωμένη στρατηγική που θα βοηθήσει τους εμπλεκόμενους φορείς (Υπηρεσία Καταπολέμησης Ναρκωτικών, τελωνεία, Ταχυδρομεία και Ιδιωτικές Εταιρείες Ταχυμεταφορών) να ενισχύσουν τα μέτρα μείωσης της προσφοράς, για να μειωθεί η εισαγωγή των νέων ουσιών στη χώρα. Αναμενόμενα Αποτελέσματα: Τα αποτελέσματα του έργου θα μπορούν να παρέχουν στους συνεργάτες της ΕΕ (ΕΚΠΝΤ και του δικτύου Reitox, Οριζόντια Ομάδα για τα Ναρκωτικά του Συμβουλίου της ΕΕ και Europol) μια εικόνα σχετικά με τα χαρακτηριστικά των διαδικτυακών αγορών ναρκωτικών, καθώς και τις συμπεριφορές και τα χαρακτηριστικά των χρηστών των διαδικτυακών αγορών. Το έργο αυτό θα έχει μακροπρόθεσμα αποτελέσματα, καθώς θα επιτρέψει στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να κατανοήσουν καλύτερα τα θέματα των νέων ουσιών, έτσι ώστε να αναπτύξουν μια στρατηγική που θα μπορεί να προβλέψει τις πιθανές επιπτώσεις τους. Ωστόσο, αυτοί που θα επωφεληθούν πραγματικά από το πρόγραμμα, θα είναι οι νέοι που διατρέχουν κίνδυνο να εθιστούν στις νέες ουσίες ή που αντιμετωπίζουν άλλες αρνητικές συνέπειες από τη χρήση τους.

8 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ 2015 ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΚΤΕΠΝ Κυριότερα σημεία Ευρωπαϊκής Έκθεσης και στοιχεία για την Κύπρο Λεωφόρος Λεμεσού 130, Cyfield Tower, 4 Ος όροφος, 2015 Στρόβολος, Λευκωσία. Τηλ: info@ektepn.org.cy pa.eu/countries/cyprus /page/ektepn