2/21/2012 ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΕΧΘΡΩΝ ΤΩΝ

Transcript

1 ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΕΧΘΡΩΝ ΤΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ Γ.Μπρούφας 1 &.Κωβαίος 2 1 Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης, ημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης 2 Σχολή Γεωπονίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Η.Π.Α. χημική καταπολέμηση ως κύρια μέθοδο καταπολέμηση των εντόμων Προβλήματα ανάπτυξης ανθεκτικότητας (αστοχία εφαρμογών) ρύπανση του περιβάλλοντος Λύση Εχθρών των Καλλιεργειών 1

2 Εχθρών των Καλλιεργειών «Σύστημα διαχείρισης των εχθρών, μέσα στα πλαίσια του σχετικού περιβάλλοντος και της δυναμικής των πληθυσμών τους, χρησιμοποιεί όλες τις κατάλληλες λ τεχνικές κατά όσο το δυνατόν πιο συμβατό τρόπο και διατηρεί τα επίπεδα του πληθυσμού τους κάτω από τα όρια οικονομικής ζημιάς» FAO Εχθρών των Καλλιεργειών «Σύστημα διαχείρισης των εχθρών, μέσα στα πλαίσια του σχετικού περιβάλλοντος και της δυναμικής των πληθυσμών τους, χρησιμοποιεί όλες τις κατάλληλες λ τεχνικές κατά όσο το δυνατόν πιο συμβατό τρόπο και διατηρεί τα επίπεδα του πληθυσμού τους κάτω από τα όρια οικονομικής ζημιάς» FAO 2

3 Όριο Ανεκτής Πυκνότητας Μέγιστη πυκνότητα πληθυσμού ενός εντόμου εχθρού η οποία δεν προκαλεί οικονομική ζημία Όριο Ανεκτής Πυκνότητας Μέγιστη πυκνότητα πληθυσμού ενός εντόμου εχθρού η οποία δεν προκαλεί οικονομική ζημία κνότητα Πληθυσμού Πυκ Χρόνος 3

4 Όριο Ανεκτής Πυκνότητας Μέγιστη πυκνότητα πληθυσμού ενός εντόμου εχθρού η οποία δεν προκαλεί οικονομική ζημία Πυκ κνότητα Πληθυσμού Αναμενόμενη Απώλεια Εισοδήματος (Α ) < Κόστος ς (Γ ) Χρόνος Όριο Ανεκτής Πυκνότητας Μέγιστη πυκνότητα πληθυσμού ενός εντόμου εχθρού η οποία δεν προκαλεί οικονομική ζημία Πυκ κνότητα Πληθυσμού Αναμενόμενη Απώλεια Εισοδήματος (Α ) Αναμενόμενη Απώλεια Εισοδήματος (Α ) > < Κόστος ς (Γ ) Κόστος ς (Γ ) Χρόνος 4

5 Όριο Ανεκτής Πυκνότητας Μέγιστη πυκνότητα πληθυσμού ενός εντόμου εχθρού η οποία δεν προκαλεί οικονομική ζημία Πυκ κνότητα Πληθυσμού Αναμενόμενη Απώλεια Εισοδήματος (Α ) Αναμενόμενη Απώλεια Εισοδήματος (Α ) > (Α ) = (Γ ) < Κόστος ς (Γ ) Κόστος ς (Γ ) Χρόνος Πυκ κνότητα Πληθυσμού Όριο Ανεκτής Πυκνότητας Χρόνος 5

6 Προληπτικά Μέτρα ς Κατασταλτικά Μέτρα ς Πυκ κνότητα Πληθυσμού Όριο Ανεκτής Πυκνότητας Χρόνος Προληπτικά Μέτρα ς Κατασταλτικά Μέτρα ς Πυκ κνότητα Πληθυσμού Όριο Ανεκτής Πυκνότητας Πυκνότητα / Όριο Επέμβασης Η πυκνότητα ενός αυξανόμενου πληθυσμού στην οποία όταν φτάσει θα πρέπει να ληφθούν μέτρα για τον περιορισμό του διαφορετικά θα προκληθεί σημαντική ζημιά Χρόνος 6

7 Κατασταλτικά Μέτρα ς Πυκ κνότητα Πληθυσμού Όριο Ανεκτής Πυκνότητας Πυκνότητα / Όριο Επέμβασης Χρόνος Χρόνος εφαρμογής των κατασταλτικών επεμβάσεων Καθορισμός Ορίων Ανεκτής Πυκνότητας ΠΡΙΝ Ημερολογιακά Φαινολογική εξέλιξη: της καλλιέργειας του εντόμου εχθρού άσκοπες / άστοχες επεμβάσεις? κόστος παραγωγής ρύπανση περιβάλλοντος ποιότητα του προϊόντος 7

8 Χρόνος εφαρμογής των κατασταλτικών επεμβάσεων Καθορισμός Ορίων Ανεκτής Πυκνότητας ΠΡΙΝ Ημερολογιακά Φαινολογική εξέλιξη: της καλλιέργειας του εντόμου εχθρού ΜΕΤΑ Παρουσία & δυναμική του πληθυσμού του εντόμου εχθρού άσκοπες / άστοχες επεμβάσεις? κόστος παραγωγής ρύπανση περιβάλλοντος ποιότητα του προϊόντος Εχθρών των Καλλιεργειών «Σύστημα διαχείρισης των εχθρών, μέσα στα πλαίσια του σχετικού περιβάλλοντος και της δυναμικής των πληθυσμών τους, χρησιμοποιεί όλες τις κατάλληλες λ τεχνικές κατά όσο το δυνατόν πιο συμβατό τρόπο και διατηρεί τα επίπεδα του πληθυσμού τους κάτω από τα όρια οικονομικής ζημιάς» FAO 8

9 Πως?? Καλλιεργητικά μέτρα κατεργασία εδάφους καταστροφή φυτικών υπολειμμάτων αμειψισπορά φυτά παγίδες ανθεκτικές ποικιλίες κλαδέματα κ.τ.λ. 9

10 Καλλιεργητικά μέτρα Συνήθως είναι επικουρικά άλλων μέτρων καταπολέμησης δεν απαιτούν ειδικές δαπάνες ή απασχόληση αλλά μικροαλλαγές των συνηθισμένων καλλιεργητικών εργασιών αναγκαία η εφαρμογή τους σε μεγάλη έκταση προστασία φυτών με μικρή στρεμματική αξία προληπτικά φιλικά προς το περιβάλλον Μηχανικά μέτρα συλλογή, σύνθλιψη (π.χ. οργανική καλλιεργεία φράουλας) μηχανικά φράγματα μηχανικά φράγματα (εντομοστεγή δίκτυα σε θερμοκήπια) 10

11 Μηχανικά μέτρα Συνήθως είναι επικουρικά άλλων μέτρων καταπολέμησης απαιτούν ειδικό εξοπλισμό προληπτικά / κατασταλτικά φιλικά προς το περιβάλλον αποτελεσματικά για ορισμένες καλλιέργειες και ορισμένους εχθρούς Χημική συνδετικά εντομοκτόνα οργανοφωσφορικά, καρβαμιδικά,πυρεθροειδή, νεονικοτινοειδή, IGRs, παρεμποδιστές σύνθεσης χιτίνης, μιμητικά νεανικής ορμόνης, μιμητικά εκδυσόνης λάδια σάπωνες φυτικής προέλευσης εντομοκτόνα (ροτενόνη, azadiractin μικροβιακής προέλευσης εντομοτοξίνε (spinosins μικροβιακά εντομοκτόνα (βιολογική ), azadiractin ) spinosins, avermectins ) (B. thurigiensis,, Baciloviridae (NPVs, GVs), B. bassiana, V. lecanii ) 11

12 Χημική Πλεονεκτήματα εύκολη στην εφαρμογή και διαδεδομένη μέθοδος κατασταλτική εφαρμογή με άμεσα αποτέλεσμα ταυτόχρονη αντιμετώπιση διαφορετικών εχθρών Χημική Μειονεκτήματα ρύπανση περιβάλλοντος, μείωση βιοποικιλότητας κίνδυνοι ίδ για παραγωγό και καταναλωτή καιρικές συνθήκες >> αποτελεσματικότητα ανάπτυξη ανάπτυξη ανθεκτικότας 12

13 Βιολογική εντομοφάγα έντομα / ακάρεα εντομοπαρασιτικοί νηματώδεις εντομοπαθογόνοι μικροοργανισμοί (βακτήρια, μύκητες, πρωτόζωα) & ιοί Βιολογική εντομοφάγα έντομα / ακάρεα εντομοπαρασιτικοί νηματώδεις εντομοπαθογόνοι μικροοργανισμοί (βακτήρια, μύκητες, πρωτόζωα) & ιοί εισαγωγή και εποικισμός με εξωτικά εντομοφάγα είδη περιοδικές εξαπολύσεις, φυσικών εχθρών υποβοήθηση / ενίσχυση των ιθαγενών ειδών 13

14 Βιολογική Πλεονεκτήματα φιλική προς το περιβάλλον, ακίνδυνη για τον άνθρωπο πιθανά μόνη & μακροχρόνια αποτελεσματική αντιμετώπιση εντόμου - εχθρού Βιολογική Μειονεκτήματα όχι άμεσα αποτελέσματα υψηλό κόστος όχι εφικτή πάντα 14

15 Βιοτεχνολογικά μέτρα καταπολέμησης Αξιοποίηση σηματοχημικών ουσιών μαζική παγίδευση προσέλκυση σε τοξική επιφάνεια (lure to kill) παρεμπόδιση σύζευξης Βιοτεχνολογικά μέτρα καταπολέμησης Συνήθως προληπτικά φιλικά προς το περιβάλλον αποτελεσματικά για ορισμένες καλλιέργειες και ορισμένους εχθρούς 15

16 Πως? Καλλιεργητικά / Μηχανικά μέτρα Χημική Βιολογική Βιοτεχνολογικά μέτρα? καταστολή Συμβατικά συνθετικά εντομοκτόνα επαφής & στομάχου Χημική Κατ. Βιολογική Μηχανικά μέτρα ρυθμιστές ανάπτυξης, μικροβιακά εντομοκτόνα, γη διατόμων, λάδια... αρπακτικά, παρασιτοειδή, παθογόνα μηχανικά φράγματα, παγίδες πρόληψη Καλλιεργητικά μέτρα κατεργασία εδάφους, κλάδεμα, λίπανση 16

17 καταστολή Συμβατικά συνθετικά εντομοκτόνα επαφής & στομάχου τοξικότητα Χημική Κατ. Βιολογική Μηχανικά μέτρα ρυθμιστές ανάπτυξης, μικροβιακά εντομοκτόνα, γη διατόμων, λάδια... αρπακτικά, παρασιτοειδή, παθογόνα μηχανικά φράγματα, παγίδες πρόληψη Καλλιεργητικά μέτρα κατεργασία εδάφους, κλάδεμα, λίπανση στόχο η προστασία : της παραγωγής και του εισοδήματος του παραγωγού υγείας του παραγωγού & καταναλωτή του περιβάλλοντος την βελτίωση της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων 17

18 στόχο η προστασία : της παραγωγής και του εισοδήματος του παραγωγού υγείας του παραγωγού & καταναλωτή του περιβάλλοντος την βελτίωση της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων αναγκαίος ο συνδυασμού των διαφορετικών μέσων και μεθόδων καταπολέμησης Καλλιεργητικά / Μηχανικά μέτρα Χημική Βιολογική Βιοτεχνολογικά μέτρα Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής ΟΛ.Κ.Ε 18

19 Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Εχθρών των Καλλιεργειών Προετοιμασία εδάφους Καταστροφή φυτικών υπολειμμάτων Μηχανική σύνθλιψη Καταστροφή θέσεων διαχείμασης Σημαντική εμπειρία των παραγωγών Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Εχθρών των Καλλιεργειών Εγκατάσταση καλλιέργειας Επιλογή συστήματος αμειψισποράς Ανθεκτικές ποικιλίες Μετατόπιση του χρόνου σποράς Φυτά παγίδες... 19

20 Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Εχθρών των Καλλιεργειών Φαινολογικά πρότυπα πρόγνωσης Πρόγνωση του χρόνου επαναδραστηριοποίησης εντόμων εχθρών με τη βοήθεια μετεωρολογικών δεδομένων ιευκόλυνση: ειγματοληψιών Κατευθυνόμενης καταπολέμησης Προγνωστικά φαινολογικά πρότυπα... εξωτερικό 20

21 Προγνωστικά φαινολογικά πρότυπα... στην Ελλάδα P. ulmi (Broufas & Koveos, 2000) L. botrana (Milonas et al., 2001) Προγνωστικά φαινολογικά πρότυπα... στην Ελλάδα P. ulmi (Broufas & Koveos, 2000) L. botrana (Milonas et al., 2001) Γεωργικές Προειδοποιήσεις 21

22 Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Εχθρών των Καλλιεργειών Παγίδες οπτικός έλεγχος Προσδιορισμός ρ της παρουσίας και της δυναμικής του πληθυσμού του εντόμου εχθρού Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Εχθρών των Καλλιεργειών Φωτεινές παγίδες Φερομονικές παγίδες Χρωματικές & Κολλητικές παγίδες Τροφικές παγίδες Αναρροφητικές παγίδες... Στην Ελλάδα Ιδιαίτερη σημασία στους δολωματικούς ψεκασμούς (δάκος) Σημαντική η εξοικείωση και εμπειρία των παραγωγών στη χρήση παγίδων εντομολογικών εχθρών σε αρκετές καλλιέργειες Γίνονται έρευνες σε ελληνικά Πανεπιστήμια και Ινστιτούτα, σχετικές με ελκυστικά (τροφικά και άλλα) και διάφορους τύπους παγίδων 22

23 Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Εχθρών των Καλλιεργειών Όριο ανεκτής πυκνότητας όριο επέμβασης Όριο Επέμβασης Η πυκνότητα ενός αυξανόμενου πληθυσμού στην οποία όταν φτάσει θα πρέπει να ληφθούν μέτρα για τον περιορισμό του διαφορετικά θα προκληθεί σημαντική ζημιά Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Εχθρών των Καλλιεργειών Όριο ανεκτής πυκνότητας όριο επέμβασης Όριο Επέμβασης Η πυκνότητα ενός αυξανόμενου πληθυσμού στην οποία όταν φτάσει θα πρέπει να ληφθούν μέτρα για τον περιορισμό του διαφορετικά θα προκληθεί σημαντική ζημιά Ελλάδα... του δάκου της ελιάς Άλλες καλλιέργειες: υιοθέτηση «ορίων» από το εξωτερικό Ανάγκη για έρευνα 23

24 Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Εχθρών των Καλλιεργειών Καλλιεργητικά μέτρα κατεργασία εδάφους κλαδέματα μηχανικά εμπόδια (σήτες) Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Εχθρών των Καλλιεργειών Βιολογική καταπολέμηση εξαπολύσεις / εγκατάστασή εισαγόμενων φυσικών εχθρών ενίσχυση ιθαγενών ειδών 24

25 Στη Ελλάδα η βιολογική καταπολέμηση εφαρμόστηκε / εφαρμόζεται με εισαγωγή φυσικών εχθρών από το εξωτερικό και εξαπόλυσή τους με σκοπό: την αρχική εγκατάσταση του φυσικού εχθρού και τον επιτυχή έλεγχο του εντόμου εχθρού μέσο-μακροπρόθεσμαμακροπρόθεσμα την άμεση αντιμετώπιση βλαβερών ειδών κυρίως σε θερμοκηπιακές καλλιέργειες * Μικροβιακά Εντομοκτόνα (Bacillus thuringiensis, Beauveria bassiana Verticillium lecanii, Cydia pomonella granulosis virus) Στη Ελλάδα Μελέτες / Έρευνα σε Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Ινστιτούτα για την αξιοποίηση ελληνικών αρπακτικών ή παρασιτικών ειδών π.χ. Χρύσωπες (Pappas et al ; Σουλιώτης & Μπρούμας 19 ) Αρπακτικά ακάρεα Phytoseiidae (Broufas & Koveos 1999 ; Papaioannou-Souliotis et al.,1997 ; Papadoulis & Emmanuel 1997 ; Bouras & Papadoulis 2005; ) Αρπακτικά Ημίπτερα (Lykouresis et.al, 2001 ; Perdikis et al ; ) Αρπακτικά Coccinelidae (Katsoyannos et al ; Kontodimas et.al, 2004 ; ) Παρασιτοειδή (Kavallieratos et al ; Milonas & Savopoulou Soultani 2000 ; ) 25

26 Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Εχθρών των Καλλιεργειών Χημική καταπολέμηση επεμβάσεις όταν κρίνεται αναγκαίο ετικέτα (δόση, συχνότητα εφαρμογών, ενδεικνυόμενη καλλιέργεια, ελάχιστος χρόνος πριν την συγκομιδή ) εναλλαγή / μίγματα εντομοκτόνων εντομοκτόνα εκλεκτικά / λιγότερο τοξικά για οργανισμούς μη στόχους Επιλογή ΦΠ μικρής τοξικότητας σε οργανισμούς μη στόχους «Εκλεκτικότητα» σε εντομοφάγα/ακαρεοφάγα έντομα & ακάρεα Στοιχεία σχετικά με την εκλεκτική δράση παρασιτοκτόνων προέρχονται κυρίως από άλλες χώρες wprs.org/ Αξιολόγηση της τοξικότητας 140 ΦΠ σε 20 είδη εντομοφάγων εντόμων & ακάρεων 26

27 Επιλογή ΦΠ μικρής τοξικότητας σε οργανισμούς μη στόχους Τα τελευταία χρόνια γίνεται σχετική έρευνα σε Ελληνικά Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Ινστιτούτα και έχουν προκύψει σχετικά στοιχεία που αφορούν εκλεκτική δράση παρασιτοκτόνων σε ελληνικά είδη ωφέλιμων οργανισμών Koveos et al., 2001 Παπαδούλης κ.α... Pappas et al., 2005 Παπαχρίστος κ.α. Κωβαίος κ.α. Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Εχθρών των Καλλιεργειών Καταγραφή / Αρχείο καλλιεργητικών τακτικών στοιχεία για την δυναμική των πληθυσμών των εντόμων εχθρών παρουσία αρπακτικών / παρασιτοειδών εισροές ΦΥ προϊόντων αναλύσεις ΦΥ προϊόντων 27

28 Εχθρών των Καλλιεργειών Εχθρών των Καλλιεργειών 28

29 29

30 30

31 Εχθρών των Καλλιεργειών ως μέρος ενός συστήματος ιαχείρισης της Γεωργικής Παραγωγής Μελλοντικοί Στόχοι Επίλυση προβλημάτων τεχνικής φύσεως Όρια ανεκτής πυκνότητας Φαινολογικά πρότυπα πρόβλεψης / Φαινολογία εντόμων Μεθόδους παρακολούθησης πληθυσμών Εκλεκτική δράση εντομοκτόνων Ενίσχυση της βιολογικής καταπολέμησης Αναζήτηση αξιολόγηση νέων ιθαγενών φυσικών εχθρών ιαχειριστικές τεχνικές ενίσχυσης της βιοποικιλότητας Ανάπτυξη / Επιλογή λιγότερο τοξικών ΦΠ 31

32 ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΕΧΘΡΩΝ ΤΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ Γ.Μπρούφας 1 &.Κωβαίος 2 1 Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης, ημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης 2 Σχολή Γεωπονίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 32