Π Ε Ι Ρ Α Μ Α Τ Ι Κ Ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Μ Υ Τ Ι Λ Η Ν Η Σ Τ Ο Υ Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Υ Α Ι Γ Α Ι Ο Υ

Transcript

1 Π Ε Ι Ρ Α Μ Α Τ Ι Κ Ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Μ Υ Τ Ι Λ Η Ν Η Σ Τ Ο Υ Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Υ Α Ι Γ Α Ι Ο Υ

2 Α. Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ Σ Θεολόγος Καθηγητής D E A Ε κ κ λ η σ ι α σ τ ικής Ιστορίας ΑΠΘ Δ ρ. Θεολογίας ΑΠΘ

3 Θ. Ε. 1. ΑΝΘΡΩΠΟΣ / ΠΡΟΣΩΠΟ 1.1. ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ (2 η ΩΡΑ) ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ: Βιωματική Αναλύοντας Εφαρμόζοντας

4 Σ Τ Ο Χ Ο Θ Ε Σ Ι Α

5 Αναλύοντα ς

6 Η Α Ν Α Π Τ Υ Ξ Η Τ Η Σ Θ Ρ Η Σ Κ Ε Υ Τ Ι Κ Ο Τ Η ΤΑ Σ / Τ Υ Π Ο Ι Θ Ρ Η Σ Κ Ε Υ Τ Ι Κ Ο Τ Η ΤΑ Σ Η κ α θ ο λ ι κ ό τ η τ α τ ο υ φ α ι ν ο μ έ ν ο υ τ η ς θ ρ η σ κ ε ί α ς κ α ι η π ρ α γ μ α τ ι κ ό τ η τ α τ ο υ θ ρ η σ κ ε υ τ ι κ ο ύ β ι ώ μ α τ ο ς [ 1 ] Η θ ρ η σκε ία ε ί ναι φ α ι νό μ ενο κ α θ ο λ ι κό ό πως δ ι απιστώνεται από την Αν θ ρ ωπολ ο γία, τ ην Ι σ τ ο ρία κ αι τ η Ψ υχο λ ο γ ία. Ε ί ναι σ υνάμα τ ο περιεκτικότερο κ αι τ ο πολυπλοκότερο φ αινόμενο κ αι αναβλύζει «από τα ε σ ώ τ ε ρα κ α ι μ η δεκτικά λ όγου β ά θ η τ η ς α ν θ ρώπινης ψ υ χ ή ς». Αυτό σ η μ αίνει ό τ ι ο άνθρωπος ε ί ν αι «ον θ ρ η σκευ τικόν». Ε ί ναι «h omo r e ligiosus» Ό λ ο ι ο ι λ αοί τ η ς γ η ς, ακόμα κ αι ο ι άγρ ι ε ς κ αι κανιβαλικές φ υλ έ ς έ χο υν ζ ω ή θ ρ ησκευτ ική. Γο νατίζουν έ σ τω μ προστά σ ε κ άποιο ξ ό ανο ή φετίχ που δείχνει ό τ ι η ι δ έ α τ ο υ Θεού ε ί ναι έ μ φ υτη σ ε ό λ ο υς. Η θ ρ ησκεία λ ο ι πόν σ αν έ να πανανθρώπινο φ αινό μενο αφορά κ άθε άνθρωπο ι δ ιαίτερα, κ αι μ πορεί η θ ρ η σκε υτική τ ο υ ζωή να ε ρ ε υνηθε ί από ψ υχο λ ο γ ική άποψη χω ρ ίς να δ ο θ εί κ αμία ε τ υμηγορία γ ι α τ ο κ ύ ρ ο ς τ ω ν πεποιθήσεών τ ο υ κ αι τ ην ατομική κ αι σ υλ λ ο γ ική έ κ φ ρασή τ ο υς. Ο ( πολωνός ε θ νο λ όγος κ αι ανθρωπολόγος) B r o n i s l a w Malinowski λ έ ε ι ό τ ι «η θ ρ η σ κ εία ε ί ν αι έ ν α δύσκολο κ α ι α π ρόσιτο θ έ μα μελέτης Δ ε ν ε ί ν αι ε ύ κ ολο ν α ν ατέμνουμε μ ε το ψ υ χρό ν υ σ τέρι τ η ς λ ο γ ι κ ή ς ό,τι μ π ο ρούμε ν α δεχθούμε μ ο ν ά χα μ ε π λ ή ρ η π α ράδοση τ η ς κ α ρ διά ς. Φ α ί νεται α δύνατο ν α α ν τιλη φθούμε μ ε το ν λ όγο ε κ ε ί ν ο π ο υ π ε ριβάλλει η ανθρωπότ ητα μ ε α γ ά π η κ α ι ύ ψ ι σ τη σ ο φ ί α».

7 Η Α Ν Α Π Τ Υ Ξ Η Τ Η Σ Θ Ρ Η Σ Κ Ε Υ Τ Ι Κ ΟΤ Η ΤΑ Σ / Τ Υ Π Ο Ι Θ Ρ Η Σ Κ Ε Υ Τ Ι Κ ΟΤ Η ΤΑ Σ Η κ α θ ο λ ι κ ό τ η τ α τ ο υ φ α ι νο μ έ νο υ τ η ς θ ρ η σ κ ε ί α ς κ α ι η π ρ α γ μ α τ ι κ ό τ η τ α τ ο υ θ ρ η σ κ ε υ τ ι κ ο ύ β ι ώ μ α τ ο ς [ 2 ] Ό,τι λέει ο Malinowski για τη θρησκεία γενικά ισχύει φυσικά και για τον Θεό, και μάλιστα πολύ περισσότερο γι Αυτόν, που ως αντικείμενο της θρησκείας είναι απρόσιτος στο ανθρώπινο λογικό παρά την προσπάθεια της λεγόμενης φυσικής ή φιλοσοφικής θεολογίας για μια λογική προσέγγιση του Θεού με τις γ νωστές αποδείξεις (κοσμολογική, τελεολογική, οντολογική). Ο Θεός δεν είναι αντικείμενο του ορθού λόγου αλλά της καρδιάς η οποία σύμφωνα με τον Pascal «έχει τη λογική της που η λογική δεν την γνωρίζει καθόλου». Όχι ο νους αλλά η καρδιά αισθάνεται τον Θεό». Μιχαήλ Μακράκης, (1999), Ψυχολογία της θρησκείας, Αθήνα: Αρμός, σσ

8 Φ Υ Λ Λ Ο Ε Ρ ΓΑ Σ Ι Α Σ / Ο Ν Ο Μ ΑΤ Ε Π Ω Ν Υ Μ Ο : Ε π α υ τ ο ύ τ ο υ κ ε ι μ έ νο υ θ α ε ί χ α να π ω ΤΑΞΗ ΤΜΗΜΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:

9 Λ Ε Ξ Ι Λ Ο Γ Ι Ο Κ ο σ μ ο λ ο γ ι κή σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ο ν ό μ ο τ η ς α ι τ ι ό τ ητας κ ά θ ε α π ο τ έ λ ε σ μα π ρ ο ϋ π ο θέτει τ η ν α ι τ ί α τ ο υ. Ε ί ν α ι λ ο γ ι κ ή κ α ι φ υ σ ι κ ή α ρ χ ή : κ α θ ε τ ί π ο υ γ ί ν ε τ αι κ α ι κ ι ν ε ί τ αι, γ ί ν ε τ α ι κ α ι κ ι ν ε ί τ αι α π ό κ ά π ο ι ο ά λ λ ο. Κ α ι ο κ ό σ μ ο ς δ ε ν έ γ ι ν ε μ ό ν ο ς τ ο υ ή τ υ χ αία π ρ ο ϋ π οθέτει τ ο δ η μ ι ο υ ρ γ ό τ ο υ, δ η λ α δ ή τ ο Θ ε ό, π ο υ α π ο κ αλύπτεται σ τ ο ν ά ν θ ρ ω πο μ έ σ α α π ό τ η δ η μ ι ο υ ρ γ ί α ( φ υ σ ι κ ή α π ο κ ά λ υψη τ ο υ Θ ε ο ύ ). Κ α τ ά τ ο ν Π λ ά τ ω ν α ε ί ν α ι τ ο «Ό ν τ ω ς Ο ν» η π ρ ώ τ η α ι τ ί α τ ο υ π α ν τ ό ς, ε ν ώ κ α τ ά τ ο ν Α ρ ι σ τ ο τ έλ η ε ί ν α ι το «π ρ ώ τ ο ν κ ι ν ο ύν α κ ί ν η τ ον». Ο ν τ ο λ ο γ ι κή α π ό τ η λ έ ξ η ο ν τ ο λ ο γ ί α π ο υ σ η μ α ί ν ε ι ο λ ό γ ο ς π ο υ κ ά ν ο υ μ ε γ ι α τ α ό ν τ α, ό λ α τ α υ π α ρ κ τά, ε ί τ ε έ μ ψ υ χ α ε ί τ ε ά ψ υ χ α. Α ν τ ι κ είμενο τ η ς ο ν τ ο λ ο γ ί ας ε ί ν α ι ο ά ν θ ρ ω π ο ς, ο κ ό σ μ ο ς κ α ι ο Θ ε ό ς ( ε ξ ο υ κ α ι ο ι ό ρ ο ι α ν θ ρ ω πολογία, κ ο σ μ ο λ ο γ ί α, θ ε ο λ ο γ ί α ) κ α ι η σ χ έ σ η α υ τ ώ ν μ ε τ α ξύ τ ο υ ς. Β λ. h t t p : / / e b o oks.edu.gr / m o d ul e s / e b o o k/show.php/dsgl - B / 96/779,2830/ Τ ε λ ε ο γ ι κ ή τ α π ρ ά γ μ ατα έ χ ο υ ν σ κ ο π ο ύ ς κ α ι α ι τ ί ε ς. Ο ό ρ ο ς π ρ ο έ ρ χ εται από τ η ν α ρ χ αιοελληνική φ ι λ ο σ ο φ ία κ α ι σ η μ α ί ν ε ι π έ ρ α ς, σ κ ο π ό ς. Ο ρ θ ό ς λ ό γ ο ς η λ ο γ ι κ ή ι κ α ν ό τ η τα τ ο υ α ν θ ρ ώ π ου ν α σ κ έ φ τ ε ται χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ώ ν τας τ ο μ υ α λ ό, τ ι ς α ι σ θ ή σ ε ι ς κ α ι τ η ν α ν τ ί λ η ψή τ ο υ. Φ ε τ ι χ ισμός: η τ ά σ η θ ε ο π ο ί η σ ης ο ρ ι σ μ έ ν ω ν α ν τ ι κ ε ιμένων κ α ι η α π ό δ ο ση υ π ε ρ φ υ σικών δ υ ν ά μ ε ω ν σ ε α υ τ ά, α π ρ ό σ ιτης α λ λ ά ε π ι β α λ λ ό μ ενης σ τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο δ ύ ν α μ η ς. Σ τ ι ς π ρ ω τ ό γ ο ν ε ς θ ρ η σ κ ε ί ε ς το φ ε τ ί χ α π ο τελούσε έ ν α α ν τ ι κ ε ίμενο λ α τ ρ ε ίας.

10 Ποιος ήταν ο Pascal; pedia.org/wiki /%CE%9C%CF %80%CE%BB% CE%B5%CE%B6 _%CE%A0%CE %B1%CF%83% CE%BA%CE%A C%CE%BB

11 Μπλεζ Πασκάλ / Blaise Pascal, ( ). Γάλλος μαθηματικός, φυσικός, συγγραφέας και φιλόσοφος. Στα 16 του χρόνια ανέπτυξε την πραγματεία περί κωνικών τόμων, η οποία φέρει το όνομά του. Η αριθμομηχανή του που ονομάστηκε Πασκαλίνα. Η μαθηματική του μελέτη γ νωστή ως Λογισμός των πιθανοτήτων. Ο ΘΕΟΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΠΑΣΚΑΛ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΘΑΥΜΑ Το 1654 είχε την εμπειρία ενός μυστικιστικού οράματος, οπότε αποσύρθηκε στο μοναστήρι Port Royal και αφοσιώθηκε, παράλληλα με τις μαθηματικές εργασίες του, σε θεολογικές και φιλοσοφικές μελέτες. Το έργο του για την υποστήριξη του Χριστιανισμού: Pensées, στο οποίο ο Πασκάλ εργαζόταν από το 1654.

12 ΜΠΛΕΖ ΠΑΣΚΑΛ Ένας αναζητητής του Θεού στο μεσαιωνικό μοναστήρι Port Royal.

13 ΕΝΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟ Ν ΒΙΒΛΙΟ Δημήτρης Τσιντικόπουλος, (2015), Το στοίχημα του Πασκάλ. Δοκίμια κριτικής του νεοαθεϊσμού και της θρησκευτικής νεωτερικότητας, Αθήνα: Εν πλω. ΝΕΝΑ ΚΟΚΚΙΝΑΚΗ, «Τελικά υπάρχει Θεός ή δεν υπάρχει»: vlio/telika-yparxei-8eos-h-d en-yparxei

14 B l a i s e P a s c a l, ( ), Σ το χα σ μ ο ί, π ρ ο λ ε γ ό μ ε να μ ε τ ά φ ρ α σ η σ χ ό λ ι α υ π ο σ η μ ε ι ώ σ ε ι ς, Ν ί κ ο υ Μ α τ σ ο ύ κ α, Θ ε σ σ α λ ο ν ί κ η : Π ο υ ρ να ρ ά ς, σ «Ο Θεός των Χριστιανών είναι ο Θεός που κάνει την ψυχή να νιώσει πως αυ τός είναι το μοναδικό της αγαθό ότι η ανάπαυση βρίσκεται σε αυ τόν, και δεν έχει άλλη χαρά παρά να τον αγαπά και ότι συνάμα παραμερίζει τα εμπόδια που την κρατούν και την εμποδίζουν να αγαπά τον Θεό, με όλες της τις δυνάμεις. Η φιλαυ τία και η κακή κλίση, που τη σταματούν, της είναι ανυπόφορες. Ο ίδιος ο Θεός κάνει την ψυχή να αισθανθεί ότι έχει αυ τές τις ρίζες της φιλαυ τίας, η οποία την αφανίζει, και μόνο αυ τός μπορεί να τη θεραπεύσει». Διαβάζω με προσοχή το παραπάνω κείμενο και απαντώ στην παρακάτω ερώτηση: Πως τεκμηριώνει την προσωπική του στάση στο Θεό των Χριστιανών ο συγγραφέας; ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ: o Φιλαυτία η υπερβολική αγάπη για τον εαυτό μας που συνεπάγεται την αδιαφορία για τις ανάγκες των άλλων.

15 Φ ΥΛΛΟ ΕΡΓΑ Σ Ι Α Σ / ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: Απαντώ εδώ ΤΑΞΗ ΤΜΗΜΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:

16 Ποιος ήταν ο Malinowski; du.gr/modules/ ebook/show.ph p/dsgl108/99/ 804,2933/ staniotis.com/ author/1724

17 Μ π ρ ό ν ι σ λ α β Μ α λ ι ν ό β σ κ ι / B r o n i s l a w M a l i n o w s k i, ( ) Πολωνός ανθρωπολόγος Εισηγητής του λειτουργισμού μέθοδος που εξετάζει πως επιδρά ένα χαρακτηριστικό στοιχείο μιας κοινωνίας, μια πράξη ή αντίληψη ( π.χ., η τέλεση του χορού από τα μέλη μιας φυλής) στη διατήρηση αυτής της κοινωνίας συνολικά. Εδώ σημαντικός είναι ο ρόλος των αναγκών: πρωταρχικών (διατροφή, ασφάλεια κ.λπ.), και παραγώγων (δίκαιο, θρησκεία κ.λπ.) Μελέτησε τον νησιωτικό πληθυσμό νησιών της Νέας Γουινέας στον νοτιοδυτικό Ειρηνικό και ταξίδεψε στην Αφρική, όπου μαζί με μια γενιά ανθρωπολόγων τεκμηρίωσαν έρευνες για τις αφρικανικές φυλετικές κοινωνίες. Επισκέφθηκε, επίσης, το Μεξικό... Καθηγητής στα πανεπιστήμια του Κορνέλ, του Γέιλ, του Λονδίνου και του Χάρβαρντ... Ήταν πολύγλωσσος: πολωνικά, γερμανικά, γαλλικά, αγγλικά, ιταλικά, ισπανικά και διαλέκτους ιθαγενών

18 Α Ν Θ Ρ Ω Π Ο Λ Ο Γ Ι Α Κ Α Ι ΘΡΗΣΚΕΙΑ Στο Μαγεία, επιστήμη και θρησκεία ο Malinowski τονίζει «το τι κάμει η θρησκεία για το άτομο, πως ικανοποιεί τις γνωστικές και συναισθηματικές του ανάγκες για έναν σταθερό, κατανοητό και καθυποτάξιμο κόσμο και πως του επιτρέπει να διατηρεί ένα εσωτερικό αίσθημα ασφ άλειας μπροστά στη φυσική τυχαιότητα». Clifford Geertz, (2003), Η ερμηνεία των πολιτισμών, μτφρ. Θ. Παραδέλλης, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ. 149.

19 Χρήστος Γιανναράς, (2006), Ενάντια στη θρησκεία, Αθήνα: Ίκαρος, σσ , «Είναι ρεαλιστική η διαπίστωση ότι μέσα σε αεροπλάνο που μπαίνει σε ζώνη ισχυρών αναταράξεων δεν υπάρχει κανείς άθεος!» ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ( word)

20 F. Lenoir, (2010), Ο Χριστός φιλόσοφος, μτφρ. Αιμίλιος Βαλασίδης, Αθήνα: Πόλις, σσ ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΠΟΥΚΑΛΑΣ, «Η σοφία της μη ισχύος», Η Καθημερινή, (22 / 04 / 2011) imerini.g r/724857/opinion/epika irotht a/arxeio-monimes-sth les/h-sofia-ths-mh-isxyos ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ( word)

21 Αλέξανδρος Κατσιάρας - Μάρω Βαμβουνά κη, (2008), Όταν ο Θεός πεθαίνει. Μια συζήτηση. Αθήνα: Αρμός, σσ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ [1]

22 Φρανσουάζ Ντολτό Ζεράρ Σεβερέν, (2005), Τα Ευαγγέλια και η πίστη. Ο κίνδυνος μιας ψυχαναλυ τικής ματιάς, μτφρ. Ελισάβετ Κούκη, Αθήνα: Εστία, σ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ [2]

23 Ε Φ Α Ρ Μ Ο Ζ Ο Ν Τ Α Σ

24 Α Ν Τ Ι Γ Ν Ω Μ Ι Α Ένα ζευγάρι μαθητών/τριών Κάθε μαθητής / μαθήτρια παίρνει μία κάρτα ρόλου (π. χ., ενός πιστού χριστιανού που εκκλησιάζεται κι ενός πιστού μη θρησκευόμενου)... Ζητείται να σκεφτούν με βάση τον ρόλο που ανέλαβαν και με όσα έχουν προηγηθεί στο μάθημα, να επιχειρηματολογήσουν για το εξής θέμα: «Τι δίνει νόημα στη ζωή μου;» Αφού σκεφτούν και γράψουν για πέντε λεπτά τα επιχειρήματά τους, ζητείται να σηκωθούν στην τάξη και να εκφράσουν με τη σειρά τις απόψεις τους, να διαλεχθούν κρίνοντας τις θέσεις του άλλου / της άλλης Δίνεται συγκεκριμένος χρόνος για την αντιγ νωμία του ζευγαριού. Ακολουθεί συζήτηση με την ολομέλεια...