ΕΘΝΙΚΟΝ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΝ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥΡΚΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΑΣΙΑΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟΝ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΝ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥΡΚΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΑΣΙΑΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Πτυχιακή Εργασία: Της Κλεάνθης-Σεμέλης Σιούλη Αρ. Μητρώου: Θέμα: Τα πτωτικά λειτουργικά μονήματα στην ελληνική και την τουρκική γλώσσα. Θεωρητική και ερευνητική μελέτη. Επιβλέπουσες καθηγήτριες: Ελένη Σελλά- Μάζη Μαρία Μαυροπούλου Αθήνα 2017

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή... 3 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ... 4 Κεφάλαιο Α : Τα πτωτικά μονήματα στην ελληνική γλώσσα: Ιστορική εξέλιξη, λειτουργία και μορφολογική διαφοροποίηση των πτώσεων της ελληνικής γλώσσας Λειτουργία των πτώσεων της ελληνικής γλώσσας... 6 Κεφάλαιο Β : Τα πτωτικά λειτουργικά μονήματα στην Τουρκική: Μορφολογία και συντακτική λειτουργία Λειτουργία των πτωτικών μονημάτων της Τουρκικής Η «κτήση» στην τουρκική: ο ρόλος της «tamlayan durumu» Κεφάλαιο Γ : Σύγκριση των πτωτικών λειτουργικών μονημάτων μεταξύ ελληνικής και τουρκικής γλώσσας ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: Η ΕΡΕΥΝΑ Κεφάλαιο 4ο : To corpus της έρευνας Σκοπός της έρευνας Μέσα συλλογής δεδομένων Σχεδιασμός δραστηριοτήτων Περιγραφή των δραστηριοτήτων Μεθοδολογία -Πληροφορητές Ανάγνωση λαθών: Τυπολογία Ταξινόμηση Κεφάλαιο 5ο: Παρουσίαση αποτελεσμάτων Κεφάλαιο 6ο : Αποτελέσματα Συμπεράσματα Επιμέρους συμπεράσματα σχετικά με τις αποκλίσεις στη σύνταξη και χρήση των (πτωτικών) λειτουργικών επιθημάτων της Τουρκικής Συμπεράσματα από την ανάλυση και επεξεργασία του υλικού (corpus) Βιβλιογραφία αναφοράς Παράρτημα Ερωτηματολόγιο με δραστηριότητες- δοκιμασίες ως προς τα «πτωτικά» λειτουργικά επιθήματα στην τουρκική γλώσσα

3 Εισαγωγή Η παρούσα εργασία εξετάζει τα πτωτικά λειτουργικά μονήματα της ελληνικής και της τουρκικής γλώσσας με σκοπό την επισήμανση των δυσκολιών που συναντά ένας ελληνόφωνος στην προσπάθειά του να κατακτήσει την τουρκική γλώσσα. Η εργασία αφορά σε επί μέρους σύγκριση των δύο γλωσσών και ειδικότερα στα λειτουργικά μονήματα σε συνδυασμό με τη χρήση ονομάτων. Σκοπός, λοιπόν, της παρούσης εργασίας είναι η αναζήτηση των διαφορών ως προς τη χρήση των πτωτικών μονημάτων της τουρκικής από ελληνόφωνους οι οποίοι τη διδάσκονται ως ξένη γλώσσα. Βασική υπόθεση εργασίας αποτελεί το γεγονός ότι οι ελληνόφωνοι φοιτητές και σπουδαστές κέντρων ξένων γλωσσών που μαθαίνουν τουρκικά συναντούν, μεταξύ άλλων, κάποιες δυσκολίες στην κατανόηση και χρήση των πτωτικών μονημάτων της τουρκικής. Προκειμένου να διερευνηθεί το συγκεκριμένο θέμα διανεμήθηκαν εκατό ερωτηματολόγια με σχετικές γραμματικές ασκήσεις σε πρωτοετείς φοιτητές του Τμήματος Τούρκικων Σπουδών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών καθώς και σε σπουδαστές κέντρου ξένων γλωσσών. Τα τυχόν λάθη εντοπίστηκαν, αναγνωρίστηκαν και ακολούθησε ανάλυση των πιθανών αιτίων. 3

4 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Κεφάλαιο Α : Τα πτωτικά μονήματα στην ελληνική γλώσσα: 1.1. Ιστορική εξέλιξη, λειτουργία και μορφολογική διαφοροποίηση των πτώσεων της ελληνικής γλώσσας Σύμφωνα με τους Κλαίρη & Μπαμπινιώτη και συν. (2005, 40), ο ρόλος της πτώσης είναι η «σύνδεση» του ονόματος με το στοιχείο της πρότασης από το οποίο εξαρτάται. Στην πρωτο-ινδοευρωπαϊκή γλώσσα, από την οποία προέρχονται όλες οι ινδοευρωπαϊκές γλώσσες- μεταξύ αυτών και η Ελληνική- πιστεύεται ότι υπήρχαν οκτώ πτώσεις: η ονομαστική, η οποία χρησιμοποιείται για να απαντηθεί η ερώτηση ποιος/ τι, η γενική, η οποία εκφράζει τυπικά μια κτητική σχέση και απαντά στην ερώτηση τίνος, η αιτιατική, η οποία χρησιμοποιείται όταν αναφερόμαστε στην αιτία κάποιας ενέργειας και απαντά στην ερώτηση ποιόν, τι, η κλητική, που χρησιμοποιείται για προσφωνήσεις, η δοτική, που χρησιμοποιείται για να δηλωθεί σε ποιον πρέπει να δοθεί κάτι, η αφαιρετική, η οποία δηλώνει από την κίνηση, τον τόπο, την καταγωγή, το υλικό κλπ., η τοπική, που δηλώνει στάση σε τόπο και η οργανική, που δηλώνει το όργανο με το οποίο γίνεται μια ενέργεια. Η Νέα Ελληνική γλώσσα έχει διατηρήσει τέσσερις πτώσεις: ονομαστική, γενική, αιτιατική και κλητική. Η Αρχαία Ελληνική είχε πέντε, τις σημερινές τέσσερις και τη δοτική. Η τοπική και η οργανική αφομοιώθηκαν πολύ νωρίς στη δοτική και η αφαιρετική στη γενική. Κατά τα πρώιμα βυζαντινά χρόνια, η δοτική συγχωνεύτηκε με τη γενική. Στη Νέα εελληνική τη θέση της δοτικής κατέλαβε η γενική και εμπρόθετο σύνταγμα με αιτιατική (π.χ. λέω του Γιώργου/ στον Γιώργο). Στα βόρεια ιδιώματα, οι χρήσεις της δοτικής συγχωνεύτηκαν στην αιτιατική (π.χ. λέω τον Γιώργο). Η συγχώνευση της γενικής με τη δοτική είναι κοινό γνώρισμα πολλών βαλκανικών γλωσσών και θεωρείται ότι οι εξελίξεις στη μια γλώσσα επηρέαζαν και τις άλλες (Κλαίρης & Μπαμπινιώτης και συν., 2005, 43-44). Η ελληνική γλώσσα, ανήκει στις κλιτές ή συνθετικές γλώσσες, γεγονός που τη διαφοροποιεί από την τουρκική που ανήκει στις συγκολλητικές γλώσσες (Σελλά-Μάζη, 4

5 1994: ). Έτσι, ως κλιτή, οι πτώσεις της δηλώνονται με καταληκτικό μόρφημα, το οποίο δηλώνει ταυτόχρονα και άλλες γραμματικές σημασίες: τον αριθμό και το γραμματικό γένος. Από αυτές, ο αριθμός και το γένος προσδιορίζουν το όνομα, ενώ η πτώση λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος με άλλο μέλος της πρότασης (Κλαίρης & Μπαμπινιώτης και συν., 2005, 13). Τον ρόλο της πτώσης στη Νέα Ελληνική επιτελούν η ονομαστική, η γενική και η αιτιατική: Ο αετός πέταξε (ονομαστική) Μάτι αετού (γενική) Είδα αετό (αιτιατική) Κάθε κλιτή λέξη, άρθρο, ουσιαστικό, επίθετο, αντωνυμία, μετοχή, αριθμητικό ή προσδιοριστής, κλίνεται ως προς την πτώση, μολονότι στην πράξη η μορφή μιας λέξης μπορεί να μη δηλώνει σαφώς σε ποια πτώση είναι. Μόνο μια ομάδα ουσιαστικών, δηλ. τα περισσότερα ουσιαστικά σε ος, διαθέτει ξεχωριστό τύπο για καθεμιά από τις παραπάνω πτώσεις, και αυτή μόνο για τον ενικό. Όλα τα κλιτά ουσιαστικά και επίθετα διαθέτουν διαφορετικούς τύπους για την ονομαστική και γενική ενικού και την ονομαστική και γενική πληθυντικού. Η αιτιατική ενικού των ουσιαστικών, εκτός από αυτά σε ος, σε γενικές γραμμές είναι ίδια είτε με την ονομαστική είτε με την γενική. Το οριστικό άρθρο διαφοροποιείται ωστόσο και ως προς τις τρεις αυτές πτώσεις (ονομαστική, γενική, αιτιατική) στο αρσενικό και θηλυκό γένος, μολονότι στο ουδέτερο η ονομαστική και η αιτιατική είναι πάλι ίδιες. Όπως συμβαίνει με το γένος και τον αριθμό, όλες οι κλιτές λέξεις που προσδιορίζουν τον πυρήνα μιας ονοματικής φράσης πρέπει να βρίσκονται στην ίδια πτώση: π.χ. Ο (ονομ.) άλλος (ονομ) τραγουδιστής (ονομ.). Του (γεν.) άλλου (γεν.) τραγουδιστή (γεν.) Τον (αιτ.) άλλο (αιτ.) τραγουδιστή (αιτ.) (Ηolton & Mackridge, 1999, ). Η κλητική δεν έχει συνδετικό ρόλο και χρησιμοποιείται κυρίως σε προσφωνήσεις, κλήσεις, επικλήσεις κ.α.: π.χ. Ο Γιάννης, φίλε μου, ήρθε. Η δοτική, η οποία στη Νέα Ελληνική έχει λειτουργικά αντικατασταθεί, όπως προείπαμε, απαντά εντούτοις παγιωμένη σε στερεότυπες φράσεις (Κλαίρης & Μπαμπινιώτης και συν., 2005, 42-43): εν τω μεταξύ, εν τη ρύμη του λόγου, συν τοις άλλοις, εν ολίγοις, φύσει- θέσει, δόξα τω Θεώ κ.α. 5

6 1.2. Λειτουργία των πτώσεων της ελληνικής γλώσσας Σύμφωνα με τους Κλαίρη & Μπαμπινιώτη και συν. (2005, 43) οι πτώσεις της Ελληνικής διακρίνονται στις εξής: 1. Ονομαστική: Η ονομαστική θεωρείται ως η βασική πτώση και όπως φαίνεται και από την παραδοσιακή της ονομασία, μια από τις βασικές λειτουργίες της είναι να ονομάζει τα αντικείμενα του κόσμου της πραγματικότητας (πρόσωπα, πράγματα, αφηρημένες έννοιες). Είναι ως εκ τούτου η κατ εξοχήν πτώση που χρησιμοποιείται για την αναφορά σε πρόσωπα και πράγματα. Σε αυτήν εμφανίζονται τα ονόματα ως λήμματα λεξικογράφησης, σε αυτήν αναφέρονται οι λέξεις όταν γίνεται μνεία τους (π.χ. η λέξη άνθρωπος, του χωριού Δροσάτο), σε αυτήν τίθεται μια λέξη όταν εισάγεται ως νέο θέμα στη συζήτηση (π.χ. ο Γιάννης, δε σου είπα τι του συνέβη), με αυτήν μαθαίνουμε στους άλλους μια καινούργια λέξη (π.χ. πες το κι εσύ: ιπποπόταμος). Η ονομαστική χρησιμοποιείται επίσης σε εκφράσεις επιφωνηματικές χωρίς ρήμα, όταν δε χρειάζεται κλητική προσφώνηση (π.χ. να τος!, τι βλάκας!) ή με ρήμα (π.χ. είδες ο Γιώργος!). Ακόμη, είναι εκείνη η πτώση από την οποία διακρίνεται σαφέστερα το γένος και το κλιτικό παράδειγμα στο ποίο ανήκει κάθε όνομα (εκτός ίσως της κατηγορίας των τρικατάληκτων θηλυκών ουσιαστικών, π.χ. οδός). Συντακτικώς, η βασική λειτουργία της ονομαστικής στην πρόταση είναι να δηλώνει το γραμματικό υποκείμενο του ρήματος. Το γραμματικό υποκείμενο μπορεί να είναι ο «δράστης» της ενέργειας που δηλώνει το ρήμα, ο «αποδέκτης» της ενέργειας, ο «αποδέκτης» μιας κατάστασης, ή ο κάτοχος μιας ιδιότητας, π.χ. 1) Ο Νικήτας έγραψε γράμμα στον πατέρα του. (δράστης) 2) Οι βαθμοί θ ανακοινωθούν από την γραμματεία. (αποδέκτης της ενέργειας) 3) Ο Γιάννης πάσχει από ρευματισμούς. (αποδέκτης μιας κατάστασης) 4) Η παράσταση ήταν εξαιρετική. (κάτοχος μιας ιδιότητας) Εκτός από το υποκείμενο, η ονομαστική χρησιμοποιείται και για το κατηγορούμενο. Το κατηγορούμενο είναι μια ιδιότητα που αποδίδεται στο υποκείμενο μέσω ενός ρήματος (κυρίως του «είμαι»), το οποίο δεν σημαίνει ενέργεια ή κατάσταση, αλλά απλώς συνδέει την ιδιότητα με το υποκείμενο γι αυτό και λέγεται «συνδετικό». Αφού πρόκειται για ιδιότητα, πολύ συχνά το κατηγορούμενο είναι επίθετο, μπορεί όμως να είναι ένα ουσιαστικό, ιδίως αν σημαίνει επάγγελμα, σχέση συγγένειας ή 6

7 επαγγελματική κ.λ.π. Είναι φυσικό η πτώση του να είναι ίδια με του υποκειμένου, αφού αποτελεί ιδιότητα του ίδιου του υποκειμένου: Ο Αλέξης είναι γιατρός (Κλαίρης & Μπαμπινιώτης και συν., 2005, 43-44). Σε ονομαστική επίσης τίθενται ονόματα μετά από πρόθεση που κανονικά θα συντασσόταν με αιτιατική, όταν το ουσιαστικό ή το επίθετο που ακολουθεί την πρόθεση είναι στην πραγματικότητα κατηγορούμενο ή προσδιορισμός του υποκειμένου ή και το υποκείμενο της πρότασης: Από φτωχός που ήταν έγινε πλούσιος. Πάει για βουλευτής. Περνιέται για έξυπνος. Ως κι ο Γιάννης ήρθε στο πάρτι. Ήρθαν πάνω από διακόσιοι άνθρωποι. (Mackridge, 1987, 113) Η ονομαστική μπορεί ακόμα να χρησιμοποιηθεί και ύστερα από την από, με μια έννοια διανεμητική, όταν το ουσιαστικό είναι υποκείμενο: Δεξιά κι αριστερά υπάρχει από ένας τοίχος. (Mackridge, ό,π) Τέλος, η ονομαστική χρησιμοποιείται σε ορισμένες λίγο-πολύ στερεότυπες εκφράσεις, π.χ. στις τρεις η ώρα. 2. Γενική: Η γενική είναι πιο σπάνια χρησιμοποιούμενη πτώση, και αυτό οφείλεται κυρίως στη δυσκολία ή αδυναμία σχηματισμού τύπου της γενικής πληθυντικού για κάποιες κατηγορίες ουσιαστικών (π.χ. ουδέτερα υποκοριστικά σε άκι). Αλλιώς προτιμάται η χρήση των προθέσεων από/ σε + αιτιατική. α. Με ρήματα: Η γενική χρησιμοποιείται ως αντικείμενο ρημάτων που εναλλακτικά μπορούν να πάρουν εμπρόθετο αντικείμενο: π.χ. Χαμογέλασε της Ελένης/ στην Ελένη. Μοιάζει του πατέρα του/ στον πατέρα του. Σου αφαιρέθηκε ένας βαθμός/ αφαιρέθηκε από σένα. Είναι σαφές από τα παραπάνω ότι χρησιμοποιείται για σημασίες της δοτικής («σε») ή της αφαιρετικής («από») πτώσης. Όταν κυβερνάται από τρισθενές ρήμα, η Γενική της προσωπικής αντωνυμίας ή μιας ονοματικής φράσης συνήθως δηλώνει ότι η αντωνυμία ή η ονοματική φράση αποτελεί το έμμεσο αντικείμενο ενός ρήματος. Στα παραδείγματα το έμμεσο 7

8 αντικείμενο δηλώνει το πρόσωπο, πράγμα κλπ., στο οποίο κάτι δίνεται ή λέγεται. Όταν πρόκειται για αντωνυμία, αυτή υποχρεωτικά μπαίνει στην αρχή της πρότασης. Μου έδωσε ένα βραχιόλι. Το έδωσε της Ελένης Της είπα τα νέα. (Ηolton & Mackridge, 1999, 260) Η Γενική που λειτουργεί ως αντικείμενο μπορεί να αντικατασταθεί από εμπρόθετο προσδιορισμό, η εκφορά αυτή είναι και η συνηθέστερη, δηλ. Το έδωσε στην Ελένη. Όταν το αντικείμενο είναι αντωνυμία, τότε η χρήση της γενικής είναι υποχρεωτική: π.χ. Της το έδωσε. Με τρισθενή ρήματα και με προσωπικές αντωνυμίες τα βόρεια ιδιώματα χρησιμοποιούν αντί της γενικής την αιτιατική: π.χ. θα σε κάνω κεφτεδάκια που σε αρέσουν. Η διαφορά οφείλεται στο ότι η αρχαία δοτική πτώση στα βόρεια ιδιώματα αντικαταστάθηκε από την αιτιατική και όχι από τη γενική. Η γενική είναι επίσης συμπλήρωμα ρημάτων που επανήλθαν σε χρήση από τα Αρχαία στα Νέα Ελληνικά: π.χ. Της δεξιώσεως προηγήθηκε συνδιάσκεψη μεταξύ των ηγετών. Το συνέδριο, του οποίου προεδρεύει ο κ. Χ, γίνεται στο Χίλτον. Σε κάποιες περιπτώσεις η γενική χρησιμοποιείται με λειτουργία κατηγορουμένου (όπως συνέβαινε με τη γενική κατηγορηματική της αρχαίας) με συνδετικό ρήμα: π.χ. Το σπίτι που αγόρασε είναι μεγάλης αξίας. Το πουκάμισο είναι της Μαρίας. Δεν είναι της ώρας αυτό το θέμα. Είναι πολύ της μόδας τα καρό. Συχνά εμφανίζεται σε συνδυασμό με ρήματα μια γενική που όμως δεν είναι αντικείμενο τους. Δηλώνει ένα πρόσωπο που υφίσταται τις συνέπειες μιας ενέργειας αλλά με πιο έμμεσο τρόπο. Δεν είναι δηλαδή ο άμεσος αποδέκτης της ενέργειας, αλλά απλώς επηρεάζεται από αυτήν. Συνήθως δείχνει κάποια συναισθηματική συμμετοχή ενός προσώπου που συνδέεται με αυτό που δηλώνει το ρήμα, για αυτό και λέγεται γενική προσωπική (λειτουργία αντίστοιχη με τη δοτική προσωπική της αρχαίας). Επειδή συνήθως η προσωπική αυτή συμμετοχή είναι χαρά ή δυσαρέσκεια, ωφέλεια ή βλάβη, η Γενική αυτή ονομάζεται ανάλογα χαριστική ή αντιχαριστική (Κλαίρης & Μπαμπινιώτης και συν., 2005, 50). Άλλοι μελετητές κάνουν λόγο για γενική ηθική (Mackridge, 1987, 121). Π.χ. Του τέλειωσαν τα λεφτά του πιο νωρίς απ ότι περίμενε. Σου τακτοποιεί το γραφείο. Μου κόπηκε η ανάσα. 8

9 Φίλα μου τα παιδιά. Χαιρέτα μου τον πλάτανο. Τι μου γίνεσαι; Άλλοτε πάλι, η γενική εμφανίζεται σε τυποποιημένες εκφράσεις που έχουν λειτουργία επιρρηματική και δηλώνουν κυρίως χρόνο, τόπο, ποσότητα, αιτία: Θα ξαναρθούν του χρόνου. Φάγαμε του σκασμού. Πεθαίνω της πείνας. Έγινε της τρελής. Πέφτω του θανατά. Κάνει του κεφαλιού του. (Κλαίρης & Μπαμπινιώτης και συν., 2005, 50-51). β. Με ουσιαστικά: Η πιο συχνή χρήση της γενικής μετά από ουσιαστικό είναι αυτή της γενικής κτητικής ενός άλλου ουσιαστικού δηλώνει δηλαδή τον κτήτορα και γι αυτό μπορεί να είναι και γενική προσωπικής αντωνυμίας: π.χ. Το σπίτι της Μελίνας. Το σπίτι της. Η ελευθερία των Ελλήνων. (Ηolton & Mackridge, 1999, ). Επίσης έχουμε τη γενική υποκειμενική ή αντικειμενική όπου πρόκειται για φράσεις με ουσιαστικό προσδιοριζόμενο από άλλο ουσιαστικό ή αντωνυμία σε γενική, των οποίων η βαθύτερη δομή είναι υποκείμενο και ρήμα ή ρήμα και αντικείμενο αντίστοιχα. Στην επιφανειακή δομή η γενική που προσδιορίζει το ουσιαστικό αντιστοιχεί στο υποκείμενο ή αντικείμενο της βαθείας δομής. Εννοείται πως το προσδιοριζόμενο ουσιαστικό θα πρέπει να προέρχεται από ρήμα και να δηλώνει ρηματική ενέργεια: π.χ. Το σφύριγμα του τρένου, το περπάτημα του Γιώργου, η απελευθέρωση των Ελλήνων (υποκειμενικές). Η δημιουργία της κατάστασης, η κατασκευή της γέφυρας (αντικειμενικές). Όταν υπάρχει κίνδυνος σύγχυσης μεταξύ υποκειμενικής και αντικειμενικής (π.χ. η υποστήριξη της οικογένειάς του) προτιμώνται άλλες διατυπώσεις (π.χ. η υποστήριξη που είχε από την οικογένειά του ή η υποστήριξή του στην οικογένειά του). Εκκινώντας από την πρωταρχική σημασία της γενικής κτητικής, η γενική με τα ουσιαστικά μπορεί να δηλώσει πλήθος άλλες σημασίες όπως την προέλευση (τοπική ή 9

10 χρονική), τον δημιουργό, την αιτία, το σκοπό, την αξία, το περιεχόμενο, την ποιότητα ή ιδιότητα: π.χ. ελιές Καλαμάτας (τόπος), άνθρωποι παλιάς κοπής, δεσποινίς αδαμαντίνου χαρακτήρος, δρόμος εκατό μέτρων, παιδί πέντε χρόνων (ιδιότητα), ποιήματα του Ελύτη (δημιουργός), ο πόνος του χωρισμού (αιτία), χείρα βοηθείας (σκοπός), ομάδα μαθητών, σύνολο εγγράφων (περιεχόμενο). γ. Με αντωνυμίες, αριθμητικά και επίθετα: Γενική μπορεί να χρησιμοποιείται έπειτα από κάποιες αντωνυμίες και αριθμητικά για να διασαφηθεί εκείνο το πρόσωπο ή το πράγμα στο οποίο αναφέρεται η αντωνυμία ή το αριθμητικό, ή για να δηλωθεί το σύνολο από το οποίο αποσπάται το μέρος που δηλώνει η αντωνυμία ή το αριθμητικό (διαιρετική): π.χ. έμεινε μόνη της, ένας μας, οι δυο τους, κανένας μας, καθένας σας, ο πρώτος μας νεκρός. Η γενική του αδύνατου τύπου της αντωνυμίας χρησιμοποιείται ως β όρος σύγκρισης μετά από συγκριτικό βαθμό επιθέτου: π.χ. είναι μεγαλύτερός μου. Επίσης, χρησιμοποιείται μετά από υπερθετικό επιθέτου ως διαιρετική (π.χ. η Μαρία ήταν η καλύτερή μας (= ανάμεσά μας) ή έπειτα από ονοματική φράση που περιέχει υπερθετικό επιθέτου (π.χ. το ψηλότερο κτήριο του κόσμου), ως προϊόν γαλλικής επίδρασης (Mackridge, 1987, 131). Επίσης, γενική μπορεί να συνοδεύει επίθετα ως αντικειμενική (π.χ. πέθανε πλήρης ημερών, όμοιός μου, αντιπροσωπευτικός της τάξης μας), ή για να δηλώσει αυτό για το οποίο κατηγορείται κάποιος (π.χ. κρίθηκε ένοχος κλοπής), ή αυτό που αξίζει κάποιος (π.χ. είσαι άξιος της τύχης σου). δ. Με επιρρήματα: Η γενική είναι δυνατό να προσδιορίζει επιρρήματα παράγωγα επιθέτων που μπορούν να συνοδεύονται από γενική (π.χ. αναλόγως των περιστάσεων), ή ουσιαστικά που χρησιμοποιούνται επιρρηματικά (π.χ. παραδείγματος χάρη, λόγου χάρη). Πάντως, συνηθέστερη είναι η χρήση της γενικής με επιρρήματα που δείχνουν τοπική ή χρονική αφετηρία (π.χ. στάθηκε ανάμεσά μας, πάνω μου, μέσα μου, κοντά σου, ποτέ μου δεν σε χτύπησα, πάντα μου ήθελα ένα τζιπάκι). ε. Με προθέσεις: 10

11 Οι περισσότερες προθέσεις συντάσσονται με αιτιατική. Υπάρχουν όμως μερικές προθέσεις (προερχόμενες από την αρχαία) που συντάσσονται με γενική και χρησιμοποιούνται κυρίως σε πιο λόγιο ύφος: Περί (δηλώνει αναφορά): Η συζήτηση περί του νομοσχεδίου θα ξεκινήσει αύριο. Αλλά και σε στερεότυπες εκφράσεις: Συζητούσαμε περί ανέμων και υδάτων. Επί (δηλώνει αναφορά): Δεν έχω τίποτα να πω επί του θέματος. Μας εξέθεσε πάλι τις απόψεις του επί τάπητος. Αντί (δηλώνει αντικατάσταση): Αντί προλόγου έγραψε μια γενική εισαγωγή. Δέχτηκε τη θέση αντί υψηλής αμοιβής. Δια (δηλώνει τρόπο ή μέσο): Το πρόβλημα λύνεται δια της μεθόδου των τριών. Διαιρέστε δια του τρία. Μεταξύ: Αυτά που θα σου πω να μείνουν μεταξύ μας. Εναντίον: Εγώ δεν έχω πει ποτέ τίποτα εναντίον σου. Κατά: Οι δηλώσεις του αρχηγού κατά των αντιπάλων ήταν εμπρηστικές. Ο κατηγορούμενος κατά του μάρτυρα βρισκόταν σε άμυνα (Κλαίρης & Μπαμπινιώτης και συν., 2005, 51-52). στ. Σε επιφωνηματικές εκφράσεις: Υπάρχουν ποικίλες εκφράσεις χαιρετισμού, ευχές και άλλες επιφωνήσεις, όπου είναι δυνατό σα συμπλήρωμα να υπάρχει γενική αντωνυμίας στον αδύνατο τύπο με σημασία Γενικής προσωπικής: π.χ. Γεια σας! Μπράβο σου! Ντροπή της! Αλίμονό σου! Να τα μας! Ορίστε μας! (Mackridge, 1987, 132) 3. Αιτιατική: α. Με ρήματα: Η αιτιατική χρησιμοποιείται, σε αντιδιαστολή προς την ονομαστική, κυρίως για τη δήλωση του αντικειμένου ενός ρήματος μεταβατικού (αφού το άλλο βασικό συμπλήρωμα της έννοιας του ρήματος, το υποκείμενο, εκφέρεται σε ονομαστική). Συνήθως δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγμα που δέχεται την ενέργεια του ρήματος: π.χ. Η αστυνομία έπιασε τον κλέφτη. Σε περιπτώσεις όπου και το υποκείμενο και το αντικείμενο του ρήματος είναι ουδέτερα (οπότε η αιτιατική δε διακρίνεται μορφολογικά από την ονομαστική), η διάκριση υποκειμένου και αντικειμένου γίνεται με βάση τη σημασία (π.χ. Το παιδί 11

12 κυνηγάει το τόπι) ή με βάση την «κανονική» σειρά των όρων της πρότασης Υ-Ρ-Α (π.χ. Το παιδί κυνηγάει το σκυλί). Όταν το ρήμα είναι τρισθενές, η αιτιατική είναι πάντα το άμεσο αντικείμενό του (πρωταρχικό, δηλαδή, συμπλήρωμα της έννοιας του ρήματος): π.χ. έδωσε το βιβλίο στον Πέτρο. Η αιτιατική, όμως, μπορεί να έχει και τη θέση του έμμεσου αντικειμένου με κάποια ρήματα: π.χ. Η κ. Μ. διδάσκει τα παιδιά αρχαία. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η διάκριση άμεσου και έμμεσου αντικειμένου είναι πιο εύκολη με τη μετατροπή της σύνταξης σε παθητική, οπότε το άμεσο αντικείμενο γίνεται υποκείμενο: π.χ. Τα παιδιά διδάσκονται αρχαία από την κ. Μ.. Σε αιτιατική πτώση εκφέρεται και το κατηγορούμενο του αντικειμένου, η ιδιότητα δηλαδή που αποδίδεται στο αντικείμενο μέσω του ρήματος. π.χ. Τον θεωρώ φίλο μου. Κάνω τον πόνο μου τραγούδι. Έχω τη Μαρία συμμαθήτρια. Σε αιτιατική επίσης εκφέρονται κάποιες επιρρηματικές σχέσεις ως εξειδικεύσεις του ρήματος: 1. τόπος: π.χ. πάω σχολείο, 2. χρόνος: π.χ. θα έρθω το μεσημέρι, 3. τοπική ή χρονική απόσταση: π.χ. περπατήσαμε τρεις ώρες/ τρία χιλιόμετρα 4. αξία: π.χ. κοστίζει μια περιουσία, 5. μέτρο διαφοράς: π.χ. κόντυνε τα μαλλιά της δυο δάχτυλα, 6. μέσο: π.χ. το δωμάτιο λούστηκε φως, 7. σκοπός: π.χ. βγήκα περίπατο. Στις περισσότερες από τις παραπάνω περιπτώσεις, η αιτιατική χρησιμοποιείται μόνη της με παράλειψη της πρόθεσης που στην κανονική σύνταξη θα έπρεπε να κυβερνά τη φράση στην οποία θα έπρεπε να βρίσκεται η αιτιατική: π.χ. πάω στο σχολείο, το δωμάτιο λούστηκε με φως, κόντυνα τα μαλλιά μου κατά δέκα πόντους, βγήκα για περίπατο. β. Με ονόματα: Η αιτιατική χρησιμοποιείται για να δηλωθούν διάφορες προσδιοριστικές σχέσεις για ουσιαστικά και επίθετα. Τέτοιες είναι: 1. η αναφορά: π.χ. ένα οικόπεδο δέκα μέτρα μήκος, 2. το ποσό: π.χ. αυτό το σπίτι έχει δέκα μέτρα ύψος, είναι δυο χρόνια μεγαλύτερός μου, 12

13 3. το περιεχόμενο: π.χ. Η πόλη είναι γεμάτη σκύλους, 4. ο χρόνος: π.χ. Έφαγε φυλακή δέκα χρόνια, 5. ο επιμερισμός: π.χ. τρεις φορές τη μέρα, δυο δραχμές το κιλό. Σε πιο επίσημες ή τυπικές επικοινωνιακές περιστάσεις αντί κάποιων από τις παραπάνω δομές προτιμάται η χρήση της γενικής πτώσης: π.χ. ένα οικόπεδο μήκους δέκα μέτρων, καταδικάστηκε σε κάθειρξη δέκα χρόνων. γ. Με προθέσεις: Η αιτιατική στη Νέα Ελληνική είναι η πτώση που χρησιμοποιείται αποκλειστικά με τις προθέσεις με, σε, για, από, ώστε να δηλωθούν διάφορες συντακτικές λειτουργίες. Τέτοιες είναι: 1. το έμμεσο αντικείμενο με την πρόθεση σε: π.χ. δίνω το βιβλίο στην Ελένη, το κατηγορούμενο του αντικειμένου με την πρόθεση για: π.χ. τον πήρε για βοηθό, 2. προσδιορισμοί επιθέτων: π.χ. Η πόλη είναι γεμάτη με σκύλους, είμαι γεμάτος από αγωνία, 3. επιρρηματικοί προσδιορισμοί: π.χ. Η Μαρία είναι από την Αθήνα, τα κεφάλια από τα ψάρια τα έριξα στις γάτες, κάθομαι με σταυρωμένα τα χέρια, 4. ο β όρος σύγκρισης: π.χ. ο Γιάννης είναι ψηλότερος από τη Μαρία. δ. Άλλες χρήσεις: Η αιτιατική χρησιμοποιείται με το ως και το σαν για να δηλωθεί αιτία, συνθήκη ή κατάσταση ή παρομοίωση που προσδιορίζει το αντικείμενο: π.χ. Τον αγαπάω σαν παιδί μου, τον εκτιμώ ως άνθρωπο, τον σέβομαι ως πατέρα. Ακόμη, χρησιμοποιείται με επιρρήματα για να δηλωθεί τοπική ή χρονική απόσταση: π.χ. ένα χιλιόμετρο μακριά, δυο χρόνια μετά. Χρησιμοποιείται επίσης με επιρρήματα, δεικτικά στοιχεία, ουσιαστικά για να δηλωθεί χαιρετισμός, δείξη, όρκος και συναισθηματική στάση (επιτίμηση, αγανάκτηση, έπαινος): π.χ. Μα το Θεό! Καλώς το παιδί! Κρίμα τη λεκάνη! Ανάθεμά τον! Να με! Πανάθεμά σε! (Ηolton & Mackridge, 1999, 256). Τέλος, χρησιμοποιείται αυτούσια σε επιφωνηματικές εκφράσεις, συχνότερα όταν το πρόσωπο στο οποίο αναφέρεται κανείς είναι απόν (π.χ. Τον κατεργάρη!), ή στερεοτυπικά σε παγιωμένες φραστικές δομές, συνήθως κατά παράλειψη κάποιου συντακτικού όρου, και συχνά διπλασιασμένη: π.χ. νάνι το παιδί, αυτός το βιολί του, 13

14 ήρθαν ένα σωρό γυναίκες, σε είδα καναδυό φορές, αλλάζει χρόνο το χρόνο, πήγαμε γιαλό γιαλό, πιαστήκαν χέρι χέρι. Κεφάλαιο Β : Τα πτωτικά λειτουργικά μονήματα στην Τουρκική: Μορφολογία και συντακτική λειτουργία 2.1. Λειτουργία των πτωτικών μονημάτων της Τουρκικής Στην τουρκική γλώσσα, τα ουσιαστικά, όπως και άλλα ονόματα (επίθετα, αντωνυμίες, επιρρήματα) έχουν έξι βασικά πτωτικά μονήματα, το πτωτικό μόνημα «Yalın durum» (Ονομαστική), το πτωτικό μόνημα «Belirtme durumu» (Αιτιατική), το πτωτικό μόνημα «Yönelme durumu» (Δοτική), το πτωτικό μόνημα «Kalma/ Bulunma durumu» (Τοπική), το πτωτικό μόνημα «Uzaklaşma/ Çıkma durumu» (Αφαιρετική) και τέλος, το πτωτικό μόνημα «Tamlayan durumu» (Γενική) (Göksel & Kerslake, 2005, 173). 1. Πτωτικό μόνημα «Yalın durum» Μορφολογία: Υποδηλώνεται από μηδενικής μορφής επίθημα και εκφράζει απλώς την έννοια του ίδιου του ουσιαστικού, χωρίς να προσδιορίζει μια συγκεκριμένη κατάστασή του, γι αυτό το λόγο ονομάζεται «ακατάληκτη πτώση» (eksiz durum). Συντακτική λειτουργία: Όσον αφορά το συντακτικό της ρόλο μέσα σε μία πρόταση, το ουσιαστικό που βρίσκεται σε μορφή «γυμνή», λειτουργεί είτε ως υποκείμενο, είτε ως μη συγκεκριμένο αντικείμενο. Αυτό συμβαίνει, διότι το αντικείμενο της πρότασης είναι γενικού χαρακτήρα, π.χ. Ev büyük: Το σπίτι (υποκείμενο) είναι μεγάλο (Göksel & Kerslake, 2005, 173) 1. Χρήση: Η «απόλυτη πτώση», δηλ. η ονοματική ρίζα «γυμνή», είναι η πτώση που υποδεικνύει του υποκείμενο ενός ρήματος, π.χ. Öğretmen_, gülüyor (=ο δάσκαλος γελάει). Η ίδια, όμως, μηδενική μορφή ένδειξης χρησιμοποιείται για να δηλωθεί και ένα αόριστο αντικείμενο, π.χ. «Bu kadın, üç çocuk yetiştirdi»(=αυτή η γυναίκα έχει μεγαλώσει τρία παιδιά). (Σελλά- Μάζη, 2004, 150). Τις περισσότερες φορές, ο χρονικός προσδιορισμός μπορεί να βρίσκεται σε Ονομαστική, όταν αναφερόμαστε στην ημέρα ή σε κάποιο χρονικό της διάστημα, π.χ. Salı görüşürüz: Τα λέμε την Τρίτη, Sabah buluşuruz: Βρισκόμαστε το πρωί, αλλά όχι 1 Εάν το αντικείμενο είναι συγκεκριμένο, τότε δεν χρησιμοποιούμε το επίθημα της ονομαστικής αλλά αυτό της αιτιατικής (βλέπε παρακάτω), π.χ. Çocuk gazete aldı: Το παιδί πήρε (κάποια) εφημερίδα ενώ Çocuk gazeteyi aldı: Το παιδί πήρε την (συγκεκριμένη) εφημερίδα. (G. Lewis, 2011, 34). 14

15 όταν αφορά χρονική περίοδο, περίπτωση κατά την οποία χρησιμοποιούμε Τοπική, (βλ. παρακάτω), π.χ. Yaz tatılınde köye gideriz: Τις καλοκαιρινές διακοπές πάμε στο χωριό. (Lewis, 2011, 33-34). 2. Πτωτικό μόνημα «Belirtme durumu» Μορφολογία: Το πτωτικό μόνημα Belirtme durumu σχηματίζεται με τα επιθήματα i ı u ü, σύμφωνα με τον κανόνα της φωνηεντικής αρμονίας (sesliler uyumu), π.χ. ev- i deniz i okul-u göz-ü. Όταν δε, η (αρχική) λέξη λήγει σε φωνήεν, τότε παρεμβάλλεται το συνδετικό γράμμα -y-, προκειμένου να αποφευχθεί η χασμωδία δύο κατά σειρά φωνηέντων, π.χ.: dedeyi: τον παππού, elmayı: το μήλο, boruyu, suyu, köprüyü. (Meriç & Meriç, 2004, 95). Στο σημείο αυτό, είναι επιτακτική ανάγκη να αναφερθεί ότι, μετά από κύριο όνομα και πριν την Αιτιατική παρεμβάλλεται κατά κανόνα απόστροφος ( ) İstanbul u görüyorum: Βλέπω την Πόλη (Σελλά- Μάζη, 2004). Συντακτική λειτουργία: Τα ρήματα της τουρκικής, όπως και της ελληνικής γλώσσας, διακρίνονται σε μεταβατικά και αμετάβατα. Τα αμετάβατα είναι αυτά, τα οποία δεν λαμβάνουν κάποιο αντικείμενο, διότι η ενέργεια του ρήματος δεν μεταβαίνει σε άλλο πρόσωπο ή πράγμα. Με την προσθήκη όμως, των καταλήξεων της μεταβίβασης μετατρέπονται σε μεταβατικά και έτσι η ενέργεια του υποκειμένου μεταβαίνει σε κάποιο πρόσωπο ή πράγμα, δηλαδή στο αντικείμενο. Αυτό βρίσκεται σε πτώση Αιτιατική (βλ. αντιπαραβολή με ονομαστική παραπάνω), π.χ Öğretmen Turgut u övdü: Ο δάσκαλος επαίνεσε τον Turgut. (Meriç & Meriç, 2004, 95). Επιπλέον, πρέπει να σημειωθεί, ότι υπάρχουν μεταβατικά ρήματα που συντάσσονται με δύο αντικείμενα, όπου το ένα ορίζεται ως άμεσο και το άλλο ως έμμεσο, π.χ. Öğretmene bu soruyu soruyorum: Στον δάσκαλο (έμμεσο) αυτήν την ερώτηση (άμεσο) ρωτάω, ή Hasan kitabı Ali ye verdi: Ο Χασάν το βιβλίο (άμεσο) στον Αλή (έμμεσο) έδωσε (Kornfilt, 1997, 220). Το άμεσο βρίσκεται σε πτώση Αιτιατική, γιατί είναι το πρόσωπο στο οποίο ανατίθεται η ενέργεια και το έμμεσο τίθεται πάντα σε πτώση δοτική. Χρήση: Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθεί στο συγκεκριμένο σημείο, ότι το επίθημα Αιτιατική σπάνια παρουσιάζεται με το αριθμητικό, το οποίο εκπροσωπείται από το άρθρο bir, υπό την έννοια ότι το υποκαθιστά, δηλ. bana kırmızı bir kitap ver: Δώσε μου ένα (οποιοδήποτε) κόκκινο βιβλίο, σε 15

16 αντιπαραβολή με την πρόταση bana bu kırmızı kitabı ver: Δώσε μου αυτό το κόκκινο βιβλίο (Lewis, 2011, 34). 3. Πτωτικό μόνημα «Yönelme durumu» Μορφολογία: Το μόνημα Yönelme durumu σχηματίζεται με τα επιθήματα -e/-a, σύμφωνα με τον κανόνα της φωνηεντικής αρμονίας. Όπως αναφέρθηκε και στην πτώση της Belirtme durumu, όταν η λέξη λήγει σε φωνήεν, τότε παρεμβάλλεται το συνδετικό-σύμφωνο -y- προκειμένου να αποφευχθεί η χασμωδία δύο κατά σειρά φωνηέντων, π.χ. adaya: στο νησί (Lewis, 2011, 41). Όταν η λέξη τελειώνει σε ένα από τα σκληρά σύμφωνα p, ç, t, k, και πρόκειται να ακολουθήσει επίθημα από φωνήεν, τότε τα ανωτέρω σύμφωνα μετατρέπονται αντίστοιχα σε b, c, d, ğ. Εάν δε, πριν από το -k- υπάρχει -n- τότε αυτό δεν μετατρέπεται σε -ğ- αλλά σε -g-, (Lewis, 2011, 41 Aarssen & Backus, 2000,49), π.χ.: Kitap: Βιβλίο Kitaba: προς το βιβλίο Ağaç: Δέντρο Ağaca: προς το δέντρο Yoğurt: Γιαούρτι Yoğurda: προς το γιαούρτι Uçak: Αεροπλάνο Uçağa: προς το αεροπλάνο Renk: Χρώμα Renge: προς το χρώμα Συντακτική λειτουργία: Εν συνεχεία, με το μόνημα Yönelme durumu συναρμόζονται και ορισμένες προθέσεις (doğru, göre, kadar, karşı, rağmen), π.χ. eve doğru: προς την κατεύθυνση του σπιτιού, babama göre: κατά την άποψη του πατέρα μου, akşama kadar: ως το βράδυ (Lewis, 2011, 43). Χρήση: Η Yönelme durumu δηλώνει κίνηση σε τόπο και συναντάται σε προτάσεις που περιέχουν ρήματα που δηλώνουν κίνηση εμφανή ή μη. Επιπροσθέτως, η εν λόγω πτώση δηλώνει προσπάθεια, σκοπό ή προτίμηση που κατευθύνεται προς την έννοια που εκφράζεται από το ρήμα. Για τον λόγο αυτό, συνήθως συναντάται σε προτάσεις με ρήματα κινήσεως όπως, gelmek: έρχομαι, gitmek: πηγαίνω girmek: εισέρχομαι, binmek: επιβιβάζομαι, π.χ. Eve gidiyorum: Πηγαίνω προς το σπίτι, Bardağa su koy: Βάλε νερό στο ποτήρι (Lewis, 2011, 45). Όπως αναφέρθηκε και στο επίθημα της Belirtme durumu, στα μεταβατικά ρήματα το έμμεσο αντικείμενο βρίσκεται υπό τη μορφή του επιθήματος Yönelme durumu, π.χ. Babama bir hediye verdim: Έδωσα ένα δώρο στον πατέρα μου (Lewis, 2011, 41). 16

17 4. Πτωτικό μόνημα «Kalma/ Bulunma durumu» Μορφολογία: Όταν η λέξη τελειώνει σε ένα από τα σύμφωνα p, ç, t, k, s, ş, f, h και ακολουθεί κατάληξη ή επίθημα που ξεκινάει από το ηχηρό σύμφωνο -d, τότε αυτό τρέπεται σε άηχο -t. Αυτή η μεταβολή δεν επηρεάζει την αρμονία φωνηέντων, οπότε το επίθημα στην περίπτωση αυτή μπορεί να εμφανίζεται και ως -te/ -ta, π.χ. dersteyim: είμαι στο μάθημα, sınıftasın: είσαι στην τάξη, uçakta: στο αεροπλάνο, işte: στη δουλειά, durakta: στη στάση, kitapta: στο τετράδιο, ağaçta: στο δέντρο. 2 Τέλος, στον γραπτό λόγο μετά από κύριο όνομα και πριν την Kalma/ Bulunma durumu παρεμβάλλεται κατά κανόνα απόστροφος ( ), π.χ. İstanbul da kalıyorum (Aarssen & Ad Backus, 2000, 48). Χρήση: Χρησιμεύει κυρίως για να προσδιοριστεί ο τόπος στον οποίο πραγματοποιείται η ενέργεια ή η πράξη που δηλώνεται από το ρήμα και σχηματίζεται με τις καταλήξεις de/ -da σύμφωνα με τη μεγάλη αρμονία φωνηέντων, π.χ. evde: στο σπίτι, kapıda: στην πόρτα, odada: στο δωμάτιο, büroda: στο γραφείο, okulda: στο σχολείο, komşuda: στον γείτονα, masada: στο τραπέζι, evde oturuyor: κάθεται στο σπίτι, Atina da çalışıyor: εργάζεται στην Αθήνα. Συνήθως η χρήση της Kalma/Bulunma durumu δηλώνει στάση σε τόπο και ισοδυναμεί στην ελληνική γλώσσα με τον εμπρόθετο προσδιορισμό στάσης «στο» και «σε». Επίσης, συνδυάζεται με ρήματα που εκφράζουν στάση ή τόπο μεταξύ των οποίων και τα var/ yok, π.χ. odada masa yok: στο δωμάτιο δεν υπάρχει τραπέζι, masada kitap var: στο τραπέζι υπάρχει (ένα) βιβλίο. Στη συνέχεια των ανωτέρω θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούμε στο γεγονός, ότι η Kalma/ Bulunma durumu μπορεί ακόμη να χρησιμοποιηθεί σε εκφράσεις για να δηλώσει ενέργεια, τρόπο, σχήμα, ποιότητα, ποσότητα, κατάσταση, σύγκριση, μέσον, σκοπό, αιτία κ.α., π.χ. günde üç defa yemek yerim: τρώω φαγητό τρεις φορές τη μέρα, sayenizde: χάρη σε σας (Lewis, 2011, 36). Η Kalma/ Bulunma durumu με επίθημα de μπορεί επίσης, να χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό του χρόνου (είτε συγκεκριμένης στιγμής, είτε χρονικής περιόδου) όταν κάτι λαμβάνει χώρα μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα όπως π.χ. Beş eylülde: στις 5 Σεπτεμβρίου, 2 Στα παλαιά τουρκικά της Ανατολίας, καθώς και στα οθωμανικά, η μετατροπή αυτή δεν γινόταν (kuşda, ağaç-da) (M. Ergin, 1988, 223). 17

18 Ramazanda: Στο ραμαζάνι (κατά τη διάρκεια του ραμαζανιού), Saat beşte geleceğim: στις πέντε η ώρα θα έρθω (Lewis, 2011, 36). 5. Πτωτικό μόνημα «Uzaklaşma/ Çıkma durumu» Μορφολογία: Η Uzaklaşma durumu σχηματίζεται με τα επιθήματα den/ -dan με τρόπο αντίστοιχο με αυτόν της Kalma durumu ως προς την αρμονία των φωνηέντων, π.χ. evden: από το σπίτι, kapıdan: από την πόρτα, odadan: από το δωμάτιο, bürodan: από το γραφείο, okuldan: από το σχολείο, komşudan: από τον γείτονα, masadan: από το τραπέζι. Όπως και στην Kalma durumu, έτσι και στην Uzaklaşma durumu, όταν η λέξη τελειώνει σε ένα από τα σύμφωνα p, ç, t, k, s, ş, f, h και ακολουθεί κατάληξη ή επίθημα που ξεκινάει από το ηχηρό σύμφωνο -d τότε αυτό τρέπεται σε άηχο -t. Αυτή η μεταβολή δεν επηρεάζει την αρμονία φωνηέντων, οπότε το επίθημα στην περίπτωση αυτή μπορεί να εμφανίζεται και ως -ten/ -tan, π.χ. dersten: από το μάθημα, sınıftan: από την τάξη, uçaktan: από το αεροπλάνο, işten: από την δουλειά, duraktan: από την στάση, kitaptan: από το βιβλίο, ağaçtan: από το δέντρο (Lewis, 2011, 34). Συντακτική λειτουργία: Όπως αναφέρθηκε και ανωτέρω, το εν λόγω πτωτικό μόνημα δηλώνει κυρίως την από τόπου κίνηση. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις, που δηλώνει το πλησίασμα (π.χ. kolundan tuttu: τον έπιασε απ το χέρι), την αφορμή ή την αιτία, (π.χ. açlıktan bayıldı: λιποθύμησε από την πείνα, dedem kalpten öldü: ο παππούς μου πέθανε από καρδιά, stresten hastalandım: αρρώστησα από το άγχος) και συνδυάζεται με ρήματα όπως το korkmak (φοβάμαι), nefret etmek (σιχαίνομαι), hoşlanmak (μου αρέσει), ρήματα που εκφράζουν ψυχικό πάθος, όπου στην Ελληνική θα ήταν το αντικείμενο του συναισθήματος, στην Τουρκική είναι η πηγή του, (π.χ. köpekten korkuyorum: φοβάμαι τον σκύλο, Melek ten hoşlanıyorum: μου αρέσει η Μελέκ, sigaradan nefret ediyorum: σιχαίνομαι το τσιγάρο). (Lewis, 2011, 36). Επίσης, ορισμένες φορές μπορεί να δηλώνει το επί μέρους από ένα σύνολο, (π.χ. askerlerden biri: ένας από τους στρατιώτες, öğrencilerden ikisi: δυο από τους μαθητές) και το υλικό από το οποίο είναι κατασκευασμένο ένα αντικείμενο (π.χ. taştan duvar: τοίχος από πέτρα). Επιπλέον, μπορεί 18

19 να προσδιορίζει το χρόνο σε σχέση με κάτι άλλο, π.χ. yazdan sonra (μετά το καλοκαίρι). Χρήση: Η Uzaklaşma durumu είναι το πτωτικό μόνημα, το οποίο συνδέει ευθέως το ουσιαστικό με το ρήμα και προσδιορίζει τη φορά απομακρύνσεως, διαχωρισμού και την αποκοπή από συγκεκριμένο τόπο, αφετηρία ή στήριγμα. π.χ. okuldan döndü: επέστρεψε από το σχολείο, και στα Ελληνικά αποδίδεται συνήθως με την πρόθεση «από». 6. Πτωτικό μόνημα «tamlayan durumu» Μορφολογία: σχηματίζεται με την προσθήκη των επιθημάτων -in (-ın, - un, -ün), σύμφωνα με την αρμονία φωνηέντων, π.χ: ev-in, deniz-in, dağ-ın, okul-un, göz-ün. Σε περίπτωση, που η λέξη λήγει σε φωνήεν τότε πριν από την κατάληξη -in παρεμβάλλεται το συνδετικό σύμφωνο - n- ώστε να αποφευχθεί η χασμωδία δύο φωνηέντων και έτσι γίνεται - nin (-nın, -nun, -nün), π.χ. dede- nin, elma- nın, boru- nun, köpru- nün. Από τον κανόνα αυτό εξαιρούνται οι λέξεις su και ne, οι οποίες στη γενική συντάσσονται με το συνδετικό γράμμα -y: δηλ. su-y-un και ne-yin (Lewis, 2011, 37). Εκτός από αυτή την περίπτωση, υπάρχει και αυτή κατά την οποία η λέξη να τελειώνει σε ένα από τα ηχηρά σύμφωνα p, ç, t, k και πρόκειται να ακολουθήσει επίθημα από φωνήεν (όπως εν προκειμένω η Δοτική), τότε τα ανωτέρω σύμφωνα μετατρέπονται αντίστοιχα σε b, c, d, ğ. Π.χ. kitap kitabı, kitabın,kitabı, kitapta, kitaptan (=το βιβλίο) ağaç ağacı, ağacın, ağaca, ağaçta, ağaçtan (=το δέντρο) damat damadı, damadın, damada, damatta, damattan (=ο γαμπρός) renk rengi, rengin, renge, denkte, renkten (=το χρώμα) Kitabın kapağısının rengi kırmızı (=Το χρώμα του εξώφυλλου του βιβλίου ειναι κόκκινο). Sultan Ahmed in türbesi (=Ο τάφος του Sultan Ahmet) Evin sahibi (=Ο ιδιοκτήτης του σπιτιού) (Lewis, 2011, 34-41) Συντακτική λειτουργία: Με το πτωτικό μόνημα tamlayan durumu, προσδιορίζεται το σύνολο δύο τουλάχιστον ουσιαστικών ή ενός ουσιαστικού και ενός ρήματος. Συγκεκριμένα, το πρώτο στοιχείο (προσδιορίζον) που λαμβάνει το επίθημα in (tamlayan) είναι ενα 19

20 καθορισμένο πρόσωπο ή πράγμα, το οποίο προσδιορίζει το δεύτερο στοιχείο που φέρει το επίθημα του γ προσώπου -i (tamlanan). Συνεπώς, η tamlayan durumu δηλώνει τον κτήτορα ή το είδος στο οποίο ανήκει κάτι, π.χ. bahçenin kapısı (η πόρτα του κήπου) και συνήθως δεν απαντάται μόνη της, αλλά σε συνδυασμό με ένα άλλο ουσιαστικό το οποίο φέρει επίθημα γ προσώπου και δηλώνει το κτήμα, π.χ. evin catısı: η στέγη του σπιτιού, hafta-nın günler-i: οι μέρες της εβδομάδας (Lewis, 2011, 41). Το ανωτέρω παράδειγμα αποτελείται από δύο ουσιαστικά, το ev (tamlayan)- δηλαδή αυτό που προσδιορίζει και το ουσιαστικό catı (tamlanan) που αποτελεί το προσδιοριζόμενο. Το tamlayan φέρει το επίθημα in, (το οποίο σε άλλες περιπτώσεις γειτνίασης είναι ın, -ün, -un, ή nin, -nın, -nün, -nun), ενώ το δεύτερο στοιχείο tamlanan- φέρει το επίθημα του γ προσώπου δηλ. cat-ı, (το οποίο σε άλλες περιπτώσεις γειτνίασης είναι ı, -ü, -u, ή si, -sı, -sü, -su). Το σύνολο των δύο ουσιαστικών λέγεται προσδιορισμός ουσιαστικών και φανερώνει τη σχέση του προσδιορίζοντος προς το προσδιοριζόμενο (Ergin, 1988, 359). Τέλος, υφίσταται και ένα άλλο είδος προσδιορισμού ουσιαστικών, ο οποίος σχηματίζεται με μια σειρά προσδιορισμών και με περισσότερα από δύο ουσιαστικά, π.χ. Hasan ın bahçesinin kapısı: Η πόρτα του κήπου του Χασάν, ή με τον συνδυασμό δύο ή περισσότερων συνόλων, π.χ. Ayşe nin el cantasının rengi: Το χρώμα της τσάντας χειρός της Αϊσέ. (Ergin, 1988, 359). 20

21 2.2. Η «κτήση» στην Τουρκική: ο ρόλος της «tamlayan durumu» Η κτήση (iyelik): Η «κτήση» δηλώνει μια σχέση ιδιοκτησίας μεταξύ δύο ή περισσότερων ουσιαστικών ή μεταξύ αντωνυμίας και ουσιαστικού. Στην τουρκική γλώσσα, ο πρώτος όρος κατά σειρά αναφέρεται στον κτήτορα ενώ ο δεύτερος στο κτήμα. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω το ουσιαστικό ή η αντωνυμία που εκφράζει τον κτήτορα φέρει το επίθημα της tamlayan durumu: Προσωπικές αντωνυμίες Ben Sen O Biz Siz Onlar Κτητικές αντωνυμίες Benim Senin Onun Bizim Sizin Onların Οι ανωτέρω αντωνυμίες χρησιμοποιούνται για να δηλώσουν το πρόσωποκτήτορα. Επίσης, υπάρχουν περιπτώσεις, στις οποίες ο κτήτορας μπορεί να παραληφθεί εάν δεν θέλουμε να δώσουμε έμφαση, π.χ. Kitabım αντί για benim kitabım, adın αντί για senin adın κτλ. (Öztopçu, 2006, 12). Ως προς το κτήμα τώρα, υπάρχουν δύο είδη ποικιλίας μορφής, ανάλογα με το αν το ουσιαστικό τελειώνει σε φωνήεν ή σε σύμφωνο όπως παρακάτω: Benim ev-im (το δικό μου σπίτι) Benim araba-m (το δικό μου αυτοκίνητο) Senin ev-in (το δικό σου σπίτι) Senin araba-n (το δικό σου αυτοκίνητο) Onun ev-i (το δικό του σπίτι) Onun araba-sı (το δικό του αυτοκίνητο) Bizim ev-imiz (το δικό μας σπίτι) Bizim arabamız (το δικό μας αυτοκίνητο) Sizin ev-iniz (το δικό σας σπίτι) Sizin arabanız (το δικό σας αυτοκίνητο) Onların evler-i / onların ev-i (πολλών Onların arabaları/ onların arabası (τα δικά κτητόρων τα σπίτια ή πολλών κτητόρων τους αυτοκίνητα/ το δικό τους το σπίτι) αυτοκίνητο) 21

22 Σύμφωνα με τον Lewis (2011, 26-30), τα κτητικά επιθήματα που προστίθενται στο κτήμα (tamlanan) ακολουθούν τον κανόνα της φωνηεντικής αρμονίας i, (-ı, -ü, -u) ανάλογα με το τελευταίο φωνήεν της λέξης που προηγείται. Εξαιρούνται από αυτόν τον κανόνα ορισμένα ουσιαστικά (λέξεις- δάνεια) και σχηματίζουν την tamlanan με το επίθημα i (μετά από a, ı, e, i) ή με το επίθημα ü (μετά από o, u, ö, ü), π.χ. hayal hayal-i (όνειρό), rol rol-ü (ρόλος), saat saat-i (ώρα), petrol petrol-ü (πετρέλαιο). Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται επίσης στη μορφική ποικιλία συγκεκριμένων ουσιαστικών 3 δε, τα οποία χάνουν το τελευταίο φωνήεν της λέξης, όταν δεχτούν κτητικό επίθημα π.χ. işim (όνομα), koyun (στήθος), alın (μέτωπο), şehir (πόλη), burum (μύτη) işim işmi alın alnı Koyun koynu şehir şehrim burum burnum: Στη συνέχεια, όταν ένα ουσιαστικό λήγει σε ένα από τα σύμφωνα p, ç, t, k και πρόκειται να λάβει κτητικό επίθημα, τότε μετατρέπονται αντίστοιχα σε b, c, d, ğ/g, π.χ. kitap: το βιβλίο, kitabım: το βιβλίο μου, çiçek: το λουλούδι, çiçeğim: το λουλούδι μου. Τέλος, κρίνεται σκόπιμο να παρατεθούν επιμέρους στοιχεία που αφορούν στη μορφολογία της iyelik. Α). Σε περίπτωση που θέλουμε να συνδυάσουμε δύο πτωτικά μονήματα της τουρκικής γλώσσας σε μία λέξη, τότε το συνδετικό γράμμα μετά το γ πρόσωπο των κτητικών καταλήξεων και αντωνυμιών είναι το n- και όχι το y-, π.χ. evinde: στο σπίτι του/ της. Β). Στον γραπτό λόγο μπορεί να προκληθεί σύγχυση μεταξύ ουσιαστικού/αντωνυμίας και γενικής πτώσης και μεταξύ ουσιαστικού/αντωνυμίας και ρηματικού επιθήματος, το οποίο δηλώνει σαφώς την οντότητα. Γι αυτόν τον λόγο, ο κτήτορας στον γραπτό λόγο αναφέρεται, π.χ. Benim doktorum: ο γιατρός μου, ενώ Ben doktorum: είμαι γιατρός. (Lewis, 2011, 9). 3 Πρόκειται για λέξεις δάνεια που λήγουν σε δύο σύμφωνα, οι οποίες τροποποιήθηκαν λόγω της δυσκολίας των τουρκόφωνων να τα προφέρουν, με την προσθήκη ενός φωνήεντος, π.χ. Αραβικά: ism (όνομα) Τουρκικά: işim (tamlanan: işmi), περσικά: shahr (πόλη) τουρκικά: şehir (tamlanan: şehri). (Lewis, 2011, 9). 22

23 Κεφάλαιο Γ : Σύγκριση των πτωτικών λειτουργικών μονημάτων μεταξύ ελληνικής και τουρκικής γλώσσας Η δομή των πτωτικών λειτουργικών μονημάτων της τουρκικής γλώσσας διαφέρει σε πάρα πολλά σημεία από αυτήν της ελληνικής. Παρόλο που στα Ελληνικά υπάρχουν πτώσεις, ο ρόλος τους και ο σχηματισμός τους είναι διαφορετικός από αυτών της Τουρκικής. Η μορφολογία των πτωτικών λειτουργικών της Τουρκικής και το γεγονός ότι η κτήση και η κατοχή δεν αποδίδονται μονολεκτικώς, όπως στα Ελληνικά, αποτελούν πρόβλημα για τον εκπαιδευόμενο στην τουρκική. Παρακάτω θα αναφέρουμε τις δομικές διαφορές των πτωτικών λειτουργικών μεταξύ των δύο γλωσσών καθώς και τη λειτουργία τους στην εκάστοτε γλώσσα. Πίνακας διαφορών των πτωτικών λειτουργικών μονημάτων μεταξύ ελληνικής και τουρκικής γλώσσας: - Η Τουρκική είναι συγκολλητική γλώσσα, επιθημάτων/ προσθηκών (Eklerin dili), δηλαδή η παραγωγή και η κλίση των ουσιαστικών γίνεται με την συγκόλληση επιθημάτων. Εκτός από την Yalın durum, η οποία δεν σημειώνεται με κανένα επίθημα, τα υπόλοιπα πτωτικά μονήματα δημιουργούνται με την συγκόλληση των πτωτικών επιθημάτων στη ρίζα των ουσιαστικών. Η συγκόλληση των επιθημάτων αλλά και ολόκληρη η δομή της γλώσσας βασίζεται στο φαινόμενο της αρμονίας φωνηέντων (με εξαίρεση τις λέξεις αραβικής/ περσικής προέλευσης και τις δάνειες λέξεις). Το ονοματικό σύνταγμα της Τουρκικής σχηματίζεται με τη χρήση προσδιορισμών οι οποίοι συγκολλώνται με τη μορφή επιθημάτων στον ονοματικό πυρήνα. Στο σύστημα της τουρκικής γλώσσας το όνομα προσδιορίζεται από: Το μόνημα «πληθυντικός» -ler/-lar Τις «προσωπικές καταλήξεις» ή κτητικά επιθήματα Τα πτωτικά μονήματα Τα μονήματα αυτά αν πρέπει να χρησιμοποιηθούν ταυτόχρονα, ακολουθούν αυστηρά την ανωτέρω σειρά (όνομα+ αριθμός+ κτητικό επίθημα+ πτωτικό λειτουργικό). Αντιθέτως, στην ελληνική γλώσσα, το ονοματικό μέρος μια πρότασης, μπορεί να έχει απλή μορφή, δηλαδή να αποτελείται από ένα απλό ονοματικό σύνολο συμπληρωμένο και με άλλους προσδιορισμούς (π.χ. ο γιατρός του χωριού μας, ο κ. Τάδε επέστρεψε). Το ονοματικό σύνολο το οποίο φανερώνει ποιος ενεργεί ή δέχεται μια ενέργεια ή 23

24 βρίσκεται σε μια κατάσταση αποτελεί το υποκείμενο του ρήματος. Το υποκείμενο τίθεται συνήθως πριν από το ρήμα και είναι πάντοτε σε πτώση ονομαστική (Σελλά- Μάζη, 1994: ). - Σύμφωνα με τους Κλαίρη & Μπαμπινιώτη και συν. (2005, 40), στην ελληνική γλώσσα τα ονόματα (ουσιαστικά και επίθετα) και οι αντωνυμίες συνδυάζονται με διάφορες πτώσεις. Στην πρώτο-ινδοευρωπαϊκή γλώσσα, από την οποία προέρχονται όλες οι ινδοευρωπαϊκές γλώσσες, πιστεύεται ότι υπήρχαν οκτώ πτώσεις. Οι πτώσεις αυτές δηλώνουν και τις συντακτικές λειτουργίες των αντίστοιχων ονομάτων με τα οποία συνδυάζονται: Η ονομαστική, που χρησιμοποιείται για να εκφράσει τον ρόλο του ρήματος, Η γενική, η οποία εκφράζει μεταξύ άλλων και μια κτητική σχέση, Η αιτιατική, που χρησιμοποιείται όταν αναφερόμαστε στην αιτία κάποιας ενέργειας και για να εκφράσει το «αντικείμενο» του ρήματος, Η κλητική, η οποία εκφράζει προσφώνηση, Η δοτική, που χρησιμοποιείται για να δηλωθεί σε ποιόν πρέπει να δοθεί κάτι, Η αφαιρετική, η οποία δηλώνει από τόπο κίνηση, καταγωγή, υλικό κλπ (από) Η τοπική που δηλώνει στάση σε τόπο (προς, σε) Η οργανική που δηλώνει το όργανο με το οποίο γίνεται μια ενέργεια. Η Νέα Ελληνική έχει διατηρήσει τέσσερις πτώσεις: ονομαστική, γενική, αιτιατική και κλητική. Η τοπική και η οργανική αφομοιώθηκαν πολύ νωρίς στη δοτική και η αφαιρετική στη γενική. Κατά τα πρώιμα βυζαντινά χρόνια, η δοτική συγχωνεύτηκε με τη γενική. Στα Νέα Ελληνικά τη θέση της δοτικής κατέλαβε εμπρόθετο σύνταγμα στην αιτιατική (π.χ. λέω στον Γιώργο) και η γενική (π.χ. λέω του Γιώργου). Τα ονόματα της τουρκικής γλώσσας τα ουσιαστικά ή ονοματικές λέξεις (επίθετα, αντωνυμίες) δεν λαμβάνουν τις μορφές των αμαλγαμάτων (όνομα + πτώση) που παρουσιάζουν τα ονόματα της ελληνικής. Η σύνδεση του ονόματος με το στοιχείο της πρότασης με το οποίο συναρμόζεται πραγματώνεται με τη συγκόλληση ενός (λειτουργικού) επιθήματος στη ρίζα του ονόματος για να σχηματίσουν ένα σύνταγμα (όνομα + πτωτικά επιθήματα) δηλαδή τις «καταστάσεις ονόματος» (ad durumları) (Lewis, 2011, 26). Οι έξι «καταστάσεις ονόματος» της Τουρκικής αντιστοιχούν μερικώς ως προς τη λειτουργία των πτώσεων της Νέας Ελληνικής ως εξής: Yalın durum: ακατάληκτη πτώση με μηδενικό σημαίνον. Η ονοματική ρίζα και μόνο, 24

25 δηλώνει κυρίως ή το υποκείμενο ή το αόριστο αντικείμενο. (ev= το σπίτι, deniz= η θάλασσα). Belirtme durumu: αναφέρεται και ως «οριστική πτώση», με σημαίνον -(y)i και όταν συντρέχουν λόγοι φωνηεντικής εναρμόνισης μία από τις παραλλαγές του επιθήματος: - ı, -u, - ü. Όταν η λέξη λήγει σε φωνήεν, τότε μεταξύ του τελικού φωνήεντος και του λειτουργικού i προστίθεται το συνδετικό σύμφωνο y- (dede-y-i). Δηλώνει κυρίως το άμεσο οριστικό αντικείμενο (π.χ. ev-i aldık= αγοράσαμε το σπίτι) Τamlayan durumu: με σημαίνον ( n)-in η οποία δηλώνει ή την κτήση ή τη σχέση προσδιορίζοντος προς προσδιοριζόμενο (π.χ. ev-in= του σπιτιού, ev-in bahçe-si= ο κήπος του σπιτιού). Σχηματίζεται με την προσθήκη των επιθημάτων in, -ın, -un, - ün στη ρίζα της λέξης. Εφόσον όμως η λέξη λήγει σε φωνήεν τότε πριν από το λειτουργικό in προστίθεται και το συνδετικό σύμφωνο n- και έτσι παίρνει τη μορφή nin, -nın, -nun, -nün. Yönelme durumu: με σημαίνον (y)e/ -(y)a, δείχνει την κατεύθυνση προς την οποία γίνεται η κίνηση, το σκοπό, τη χρονική στιγμή. Σχηματίζεται με τα επιθήματα e/-a ανάλογα με τους κανόνες φωνηεντικής αρμονίας, ενώ όταν η λέξη λήγει σε φωνήεν, τότε μεταξύ του τελικού φωνήεντος και του λειτουργικού e/-a προστίθεται το συνδετικό σύμφωνο y-. Ένα όνομα στην «κατάσταση» Yönelme durumu, φανερώνει την κατεύθυνση, τον προορισμό, τον στόχο/ σκοπό της κίνησης. Η συγκεκριμένη «κατάσταση» του ονόματος αντιστοιχεί μερικώς στην Αρχαία Ελληνική δοτική και στη Νέα Ελληνική στο σύνταγμα «σε+ Όνομα» ή «για + Όνομα» (π.χ. Bu otobüs Kifisia ya gidiyor= Αυτό το λεωφορείο πηγαίνει (προς την) στην Κηφισιά). Kalma durumu: με σημαίνον de/ -da δηλώνει τοπικές λειτουργίες, δείχνει το συγκεκριμένο τόπο όπου γίνεται η πράξη (π.χ. ev-de+= στο σπίτι). Σχηματίζεται με τα επιθήματα de/ -da ανάλογα με τους κανόνες φωνηεντικής αρμονίας. Uzaklaşma durumu: με σημαίνον den/ -dan, δηλώνει την προέλευση, την απομάκρυνση, την καταγωγή, το υλικό, το μέρος του όλου (π.χ. ev-den= από το σπίτι), αλλά και το ποιητικό αίτιο στην παθητική φωνή. Σχηματίζεται με τα επιθήματα den/ - dan ανάλογα με τους κανόνες της φωνηεντικής αρμονίας (ev-den, okul-dan) ή ten/ - tan ανάλογα με τους κανόνες της συμφωνικής αρμονίας (ateş-ten, toprak-tan). Το επίθημα den προστιθέμενο στο όνομα, το συνδέει «δυναμικά» με ένα ρήμα κίνησης με σκοπό να δηλώσει την προέλευση ή τη διέλευση της κίνησης (Göksel & Kerslake, 2005, 173). Στη Νέα Ελληνική αντιστοιχεί με το πρόσθετο σύνταγμα «από+ όνομα» ή 25

26 «μέσω+ όνομα» (π.χ. Kalamata dan geliyor= Έρχεται από την Καλαμάτα). «Γενική πτώση»: Σύμφωνα με τη δομή της Ελληνικής, συνήθως το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται του προσδιορίζοντος και συνοδεύεται από τα λειτουργικά ονομαστική, αιτιατική, γενική, ενώ το προσδιορίζον συνοδεύεται υποχρεωτικά από το λειτουργικό «γενική». Στην Τουρκική η σχέση προσδιορίζοντος προς προσδιοριζόμενο σημειώνεται με την προσκόλληση του 3 ου κτητικού προσώπου στην ονοματική ρίζα του προσδιοριζόμενου. Η οπτική γωνία της σχέσης αυτής από μέρους του ομιλητή της Τουρκικής είναι πολύ διαφορετική από εκείνη του ομιλητή της Ελληνικής. Για να εκφραστεί το ίδιο είδος σχέσης, στα μεν Τουρκικά το σχετικό λειτουργικό μόνημα (3 ο πρόσωπο/ κτητικό) προσκολλάται στο προσδιοριζόμενο, ενώ στα Ελληνικά το αντίστοιχο λειτουργικό (πτώση «γενική») στο προσδιορίζον. (Σελλά- Μάζη, 2004, ). Ενώ υπάρχουν και παραδοσιακά αποκαλούμενα στην τουρκική «σχήματα γενικής» όπου ουδόλως εμφανίζεται η «γενική» πτώση. -Οριστικά άρθρα. Η δήλωση του φύλου και του γραμματικού γένους. Στην τουρκική γλώσσα δεν υπάρχει μορφολογική ένδειξη του φύλου. Σε περίπτωση που θα πρέπει να προσδιοριστεί το φύλο χρησιμοποιούνται για το αρσενικό φύλο η λέξη «erkek», για το θηλυκό φύλο η λέξη «kadın» και για το κορίτσι η λέξη «kız» π.χ. kardeş = αδερφός {erkek kardeş = αδελφός, kız kardeş = αδελφή}. Στην περίπτωση των ζώων για το αρσενικό «erkek», για το θηλυκό «dişi». Επίσης, δεν υπάρχουν οριστικά άρθρα (Lewis, 2011, 23). Στην Ελληνική αντιθέτως, υπάρχουν τα άρθρα, τα οποία φανερώνουν μορφολογικώς την ένδειξη του φύλου ή του γραμματικού γένους. Τα γραμματικά γένη των άρθρων είναι τρία: αρσενικό, θηλυκό και ουδέτερο. Τα αρσενικά παίρνουν τη μορφή του ο (ο διαβάτης), τα θηλυκά τη μορφή του άρθρου η (η Ελλάδα) και τα ουδέτερα τη μορφή του άρθρου το (το άλογο) (Holton & Mackridge, 1999, ). -Ο πληθυντικός αριθμός: Στην ελληνική γλώσσα οι αριθμοί είναι οι εξής: Όταν λέμε «ο συμμαθητής μου» ο λόγος γίνεται για ένα πρόσωπο (ενικός αριθμός), ενώ όταν λέμε «οι συμμαθητές μου» ο λόγος γίνεται για πολλά πρόσωπα (πληθυντικός αριθμός). Στην τουρκική γλώσσα δεν υπάρχουν άρθρα και ο πληθυντικός αριθμός σχηματίζεται με την προσθήκη του επιθήματος ler/-lar σύμφωνα με τους κανόνες της φωνηεντικής αρμονίας, ενώ ο ενικός αριθμός δεν δηλώνεται με συγκεκριμένο επίθημα π.χ. (araba= το αμάξι, araba-lar=τα αμάξια). Η ένδειξη του πληθυντικού αριθμού στην Τουρκική 26

27 παραλείπεται όταν προηγείται κάποιο αριθμητικό ή ποσοτικό επίθετο π.χ. (iki kahve= δύο καφέδες), πράγμα που δεν ισχύει στην ελληνική γλώσσα. -Η μορφολογία των άρθρων, ονομάτων και του πληθυντικού αριθμού: Στην ελληνική γλώσσα όλα τα πτωτικά λαμβάνουν ξεχωριστές μορφές για το ένα και ξεχωριστές για τα πολλά. Τα πτωτικά λειτουργικά λοιπόν έχουν ενικό και πληθυντικό αριθμό: Στα ουσιαστικά έχουμε την κλίση των αρσενικών, των θηλυκών και των ουδετέρων. Το οριστικό άρθρο το χρησιμοποιούμε όταν μιλάμε για ορισμένο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα στον ενικό αριθμό με «ο, η, το» (Ο μαθητής, η κοπέλα, το βιβλίο) και στον πληθυντικό με «οι, οι, τα» (οι τυφώνες, οι κυρίες, τα σπίτια). Το αόριστο άρθρο το χρησιμοποιούμε όταν αναφερόμαστε σε ένα αόριστο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα στον ενικό αριθμό με «ένας, μία, ένα» (ένας μαθητής, μία κοπέλα, ένα βιβλίο). Το αόριστο άρθρο δεν δηλώνεται στον πληθυντικό αριθμό και όταν αναφερόμαστε αόριστα σε πολλά πρόσωπα, ζώα ή πράγματα, τότε τα αναφέρουμε χωρίς άρθρα (είδα λουλούδια σκορπισμένα) Ενικός αριθμός: Ονομαστική Ο αγώνας Γενική Του αγώνα Αιτιατική Τον αγώνα Πληθυντικός αριθμός: Ονομαστική Οι αγώνες Γενική Των αγώνων Αιτιατική Τους αγώνες Όπως προαναφέραμε στην τουρκική γλώσσα δεν υπάρχουν άρθρα και ο πληθυντικός αριθμός σχηματίζεται με την επικόλληση του επιθήματος ler/-lar. Έτσι, η δήλωση των αντίστοιχων συντακτικών ρόλων γίνεται με τη συγκόλληση των (πτωτικών) λειτουργικών επιθημάτων. Όταν το ουσιαστικό βρίσκεται σε πληθυντικό αριθμό, τότε το λειτουργικό επίθημα έπεται του επιθήματος ler/-lar. Ενικός αριθμός: Yalın durum Ev büyük: το σπίτι (υποκείμενο) είναι μεγάλο Belirtme durumu Öğretmen Turgut u övdü: ο δάσκαλος επαίνεσε τον Turgut. Yönelme durumu Eve gidiyorum: πηγαίνω προς το σπίτι. 27