ΑΠΘ, Τµ. Μηχανολόγων Μηχ., ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΠΟΡΩΝ - Σηµειώσεις, Γ. Τσιλιγκιρίδης

Transcript

1 ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ Με τον όρο υδρογονάνθρακες αναφέρονται το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, που κατέχουν σήµερα το µεγαλύτερο ποσοστό στην παγκόσµια κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας. "Το αργό πετρέλαιο είναι ένα φυσικό προϊόν συσσωρευµένο σε υπόγεια πετρελαιοφόρα κοιτάσµατα σε πολλά µέρη της γης. Ο όρος αργό πετρέλαιο περιορίζεται σε υγρά µίγµατα υδρογονανθράκων και άλλων συναφών ενώσεων, που µπορούν και ρέουν προς τα πάνω στις σωληνώσεις της γεωτρήσεως, είτε µε την πίεση που υπάρχει στο κοίτασµα είτε µε άντληση. Το αργό πετρέλαιο είναι ένα ελαιώδες εύφλεκτο υγρό βαριάς χαρακτηριστικής οσµής, µε χρώµα που κυµαίνεται ανάλογα µε την προέλευση από κιτρινωπό σε σκούρο κόκκινο ή µαύρο και άλλοτε πρασινωπό φθορίζον. Το ιξώδες κυµαίνεται σε ευρέα όρια ανάλογα µε την προέλευση, και στη συνήθη θερµοκρασία (εκτός ειδικών ποιοτήτων) το πετρέλαιο είναι µάλλον λεπτόρρευστο. Η πυκνότητά του κυµαίνεται από 0,700 έως 1,0 kg/l στη συνήθη θερµοκρασία. Ο ανωτέρω ορισµός δεν περιλαµβάνει συσσωρεύσεις υδρογονανθράκων άλλων µορφών, όπως το φυσικό αέριο και τα συµπυκνώµατα (condansates), που βρίσκονται συνήθως µαζί µε το φυσικό αέριο και αποτελούνται από ελαφρούς υγρούς υδρογονάνθρακες. Στα συµπυκνώµατα αυτά µπορεί να γίνει πλήρης απόσταξη, ενώ στο αργό πετρέλαιο δεν είναι δυνατόν να γίνει και παραµένει πάντα ένα ποσοστό βαρειών υδρογονανθράκων µεγάλου µοριακού βάρους που ονοµάζεται υπόλειµµα. Το πετρέλαιο θεωρείται ότι είναι προϊόν οργανικής προέλευσης. Σχηµατίζεται µέσα σε ιζηµατογενείς λεκάνες, κυρίως θαλάσσιες αλλά και λιµναίες, κάτω από την επίδραση υψηλών πιέσεων και θερµοκρασιών. Το πετρέλαιο µόλις σχηµατιστεί και αφού κορέσει το µητρικό πέτρωµα, αρχίζει να µεταναστεύει στο γεωλογικό περιβάλλον µέσα από πορώδη πετρώµατα. Συνήθως µεταναστεύει από περιοχές υψηλών πιέσεων σε περιοχές χαµηλών πιέσεων. Αν στο δρόµο της µετανάστευσης παρεµβληθούν φραγµοί από στεγανά πετρώµατα, είναι δυνατόν να δηµιουργηθούν συγκεντρώσεις πετρελαίου, τα γνωστά κοιτάσµατα. Σήµερα τα κοιτάσµατα πετρελαίου βρίσκονται κατά κανόνα σε περιοχές συγκέντρωσης άφθονων ιζηµάτων, ιδίως ανάµεσα στις ηπειρωτικές ξηρές και στα πτυχωµένα γαιόκληνα. Οι λιγότερο τεκτονισµένες περιοχές είναι οι ευνοϊκότερες για την παγίδευση του πετρελαίου, ενώ οι πολύ τεκτονισµένες περιοχές ευνοούν την καταστροφή του. Στην εικόνα ΠΕΤ-1 φαίνονται διάφορες περιπτώσεις κοιτασµάτων. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Όλοι οι τύποι αργού πετρελαίου είναι πολύ σύνθετα µίγµατα µεγάλου αριθµού υδρογονανθράκων. Περιέχουν επίσης µικρό ποσοστό οργανικών ενώσεων Θείου, και ακόµη µικρότερο ποσοστό ενώσεων Αζώτου και Οξυγόνου. Επί πλέον συνήθως περιέχουν σε πολύ µικρό ποσοστό µέταλλα, ΠΕΤ-1.

2 κυρίως Βανάδιο και Νικέλιο, άλατα και νερό. Το µεγαλύτερο µέρος του Θείου και των µετάλλων µετά την απόσταξη συγκεντρώνονται στο υπόλειµµα και καταλήγουν στο Μαζούτ. Εικόνα ΠΕΤ-1: Άντληση πετρελαίου από κοιτάσµατα διάφορων µορφών. ΠΕΤ-2.

3 Η ανάλυση του αργού πετρελαίου κυµαίνεται στα εξής όρια: Άνθρακας 83,00-87,0 % κ.β. Υδρογόνο 10,00-14,0 Άζωτο 0,10-2,0 Οξυγόνο 0,05-1,5 Θείο 0,05-6,0 Η βάση όλων των γνωστών πετρελαιοειδών προϊόντων είναι το αργό πετρέλαιο (crude oil, που στη φυσική του κατάσταση δεν µπορεί να χρησιµοποιηθεί σε πρακτικές εφαρµογές. Πριν χρησιµοποιηθεί πρέπει να επεξεργαστεί κατάλληλα. Το αργό πετρέλαιο συνίσταται από µία ποικιλία υδρογονανθράκων, που µπορούν να χωριστούν µε κλασµατική απόσταξη, που βασίζεται στο γεγονός ότι τα διάφορα συστατικά έχουν διαφορετικό σηµείο βρασµού. Η κλασµατική απόσταξη δίνει ενδιάµεσα ακατέργαστα προϊόντα, που µε περαιτέρω επεξεργασία και κατάλληλες µεταξύ τους αναµίξεις δίνουν τελικά προϊόντα µε τις επιθυµητές ιδιότητες. Η βενζίνη είναι το κύριο προϊόν των διυλιστηρίων (περίπου 45%) µε δεύτερο σε σηµασία το διαφόρων κατηγοριών καύσιµο πετρέλαιο (diesel, µαζούτ Νο1, Νο2). Άλλα προϊόντα του αργού πετρελαίου είναι η άσφαλτος, τα λιπαντικά, οι διαλύτες, κτλ. Στην εικόνα ΠΕΤ-2 φαίνονται τα βασικά προϊόντα της κλασµατικής απόσταξης του αργού. Εικόνα ΠΕΤ-2: Βασικά παράγωγα κλασµατικής απόσταξης αργού πετρελαίου. Οι απαραίτητες διεργασίες γίνονται σε εγκαταστάσεις διυλιστηρίων, που βρίσκονται κατά κανόνα κοντά σε ακτές στις περιοχές κατανάλωσης των προϊόντων, η δε µεταφορά του αργού πετρελαίου από τις πετρελαιοπηγές στα διυλιστήρια γίνεται κύρια µε δύο τρόπους, µε αγωγούς και µε δεξαµενόπλοια. Στην εικόνα ΠΕΤ-3 δίνεται η σχηµατική παράσταση ενός διυλιστηρίου (του Ασπρόπυργου). Οι θερµοκρασίες βρασµού και τα λαµβανόµενα κλάσµατα και τα ποσοστά τους εξαρτώνται από το σχεδιασµό της µονάδας, τις λειτουργικές συνθήκες και την ποιότητα του αργού πετρελαίου. ΠΕΤ-3.

4 Εικόνα ΠΕΤ-3: Λειτουργικό διάγραµµα διυλιστηρίου. ΠΕΤ-4.

5 Τα ενεργειακά (καύσιµα) προϊόντα του πετρελαίου, που διατίθενται στην Ελλάδα, είναι τα παρακάτω: * Υγραέριο προπάνιο * Υγραέριο µίγµα (70% προπάνιο 30% βουτάνιο) * Βενζίνες αυτοκινήτων * Φωτιστικό πετρέλαιο * Πετρέλαιο εσωτερικής καύσης Ντήζελ * Καύσιµα αεριωθουµένων JA-1, JP-4 * Απασφαλτωµένο πετρέλαιο εξωτερικής καύσης (απόσταγµα κενού) * Πετρέλαιο εξωτερικής καύσης Νο.1 (Μαζούτ 1.500") * Πετρέλαιο εξωτερικής καύσης Νο.2 * Πετρέλαιο εξωτερικής καύσης Νο.3 (Μαζούτ 3.500") * Πετρέλαιο εξωτερικής καύσης Μαζούτ 360 (Navy Special) Το πετρέλαιο εσωτερικής καύσης Ντήζελ χρησιµοποιείται και σαν εξωτερικής καύσης για θέρµανση. Στα διυλιστήρια παράγεται και σαν παραπροϊόν αέριο καύσιµο (µίγµα µεθανίου, αιθανίου, υδρογόνου) που χρησιµοποιείται για την κάλυψη ιδίων αναγκών, Νάφθα που χρησιµοποιείται σαν πρώτη ύλη στα πετροχηµικά, άσφαλτος, λιπαντικά, διαλύτες, κτλ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ - ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ Από το 1920 και µετά, το πετρέλαιο είναι η πηγή ενέργειας που κυριάρχησε έναντι των άλλων και σήµερα είναι η κύρια πηγή ενέργειας στον κόσµο µε ποσοστό συµµετοχής περίπου 50% στο σύνολο της Κατανάλωσης Πρωτογενούς Ενέργειας και θα εξακολουθήσει να καλύπτει µεγάλο ποσοστό και για µερικές δεκαετίες ακόµη. Αυτό σε µεγάλο βαθµό οφείλεται στις υπέρτερες ιδιότητες του πετρελαίου έναντι των άλλων πηγών ενέργειας, όπως η µεγαλύτερη θερµογόνος δύναµη, η δυνατότητα εύκολης µεταφοράς και αποθήκευσης, η παροχή πλήθους µορφών ενέργειας κατάλληλων για ένα µεγάλο αριθµό µηχανών. Το πετρέλαιο είναι το κύριο καύσιµο στις µεταφορές σε ποσοστό πάνω από 50% του συνολικά χρησιµοποιούµενου πετρελαίου για πολλές χώρες στον κόσµο. Άλλοι βασικοί τοµείς χρήσης του είναι ο οικιακός και ο εµπορικός µε κύρια χρήση τη θέρµανση και ο βιοµηχανικός µε κύριες χρήσεις τη θέρµανση, την κίνηση µηχανών Diesel και τις χηµικές διεργασίες. Στη εικόνα ΠΕΤ-4 φαίνεται η εξέλιξη της ετήσιας παραγωγή και της ετήσιας κατανάλωσης αργού πετρελαίου την περίοδο η οποία σηµείωσε αύξηση πάνω από 2,5 φορές [10 6 bls/ηµέρα] Παγκόσµια κατανάλωση Παγκόσµια παραγωγή Έτος Εικόνα ΠΕΤ-4: Εξέλιξη παγκόσµιας παραγωγής κατανάλωσης αργού πετρελαίου ( ). ΠΕΤ-5.

6 Στις εικόνες ΠΕΤ-5 και ΠΕΤ-6 φαίνεται η παραγωγή αργού ανά περιοχή το 1965 και το 2008, αντίστοιχα % Ασία και Ειρηνικός 898-3% Β. Αµερική % Μέση Ανατολή % Ευρώπη και Ευρασία % Κ. και Ν. Αµερική % Εικόνα ΠΕΤ-5: Παραγωγή αργού το 1965 ανά περιοχή (σύνολο x10 6 bls). Ασία και Ειρηνικός % Β. Αµερική % % Κ. και Ν. Αµερική % Μέση Ανατολή % Ευρώπη και Ευρασία % Εικόνα ΠΕΤ-6: Παραγωγή αργού το 2008 ανά περιοχή (σύνολο x10 6 bls). ΠΕΤ-6.

7 Στην εικόνα ΠΕΤ-7 φαίνεται η κατανάλωση αργού το 2008 ανά περιοχή. Ασία και Ειρηνικός % Β. Αµερική % % Μέση Ανατολή % Κ. και Ν. Αµερική % Χώρες πρώην ΕΣΣ % Ευρώπη και Ευρασία % Εικόνα ΠΕΤ-7: Κατανάλωση αργού το 2008 ανά περιοχή (σύνολο x10 3 bls/ηµέρα). Στις εικόνες ΠΕΤ-8 (α) και ΠΕΤ-8 (β) φαίνεται η κατανάλωση των διάφορων κλασµάτων πετρελαίου το 1965 και το 2008 αντίστοιχα, ενώ στην εικόνα ΠΕΤ-9 φαίνεται η κατανάλωση ανά καύσιµο-περιοχή το Υπόλοιπα % Ελαφρά κλάσµατα % Υπόλοιπα % Ελαφρά κλάσµατα % Βαρέα κλάσµατα % Βαρέα κλάσµατα % Μεσαία κλάσµατα % Μεσαία κλάσµατα % a b Εικόνα ΠΕΤ-8: Κατανάλωση των διάφορων κλασµάτων το 1965 (σύνολο x10 3 bls/ηµέρα) και το 2008 (σύνολο x10 3 bls/ηµέρα). ΠΕΤ-7.

8 Ελαφριά κλάσματα Μεσαία κλάσματα Ασία Ειρηνικός Μέση ανατολή πρώην Ε.Σ.Σ.Δ. Ευρώπη Κ. και Ν. Αμερική Βόρεια Αμερική Ασία Ειρηνικός Μέση ανατολή πρώην Ε.Σ.Σ.Δ. Ευρώπη Κ. και Ν. Αμερική Βόρεια Αμερική Μαζούτ Υπόλοιπα Ασία Ειρηνικός Μέση ανατολή πρώην Ε.Σ.Σ.Δ. Ευρώπη Κ. και Ν. Αμερική Βόρεια Αμερική Ασία Ειρηνικός Μέση ανατολή πρώην Ε.Σ.Σ.Δ. Ευρώπη Κ. και Ν. Αμερική Βόρεια Αμερική Εικόνα ΠΕΤ-9: Κατανάλωση ανά καύσιµο- περιοχή το 2008 (10 3 bls/ηµέρα). ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ Η διαθεσιµότητα του πετρελαίου σαν παγκόσµια πηγή ενέργειας και η ετήσια παραγωγή του εξαρτώνται από αρκετές παραµέτρους, µερικές από τις οποίες σχετίζονται µε τη γεωλογία και τις εφαρµοζόµενες τεχνικές παραγωγής, αλλά πολλές εξαρτώνται από οικονοµικούς λόγους, κυβερνητικές ρυθµίσεις, γεωπολιτικούς ανταγωνισµούς, διάθεση µέσων ή υλικών και άλλους παρόµοιους συντελεστές. Ô ðâùò Î ÈÔ Ì Í Î ðùâù È ÏÂ Â ÎÔ ÈÍ Ú ÒÂıÌÂÚ Í È ÙÔ ÌÔÈ Ï ÂÒÂıÌÁÙÈÍ Ì γεωτρήσεων. œè ÒÂıÌÂÚ ÂÓ ÒÙ ÌÙ È Í ÒÈ ð ÔÈÍÔÌÔÏÈÍÔ Ú ð Ò ÔÌÙÂÚ Í È È ˆÔÒ Íı ÂÒÌÁÙÈÍ Ï ÙÒ. «ÙÂ ÌÔÎÔ fl Â ÙÒfiÛÂ Ì ÂÎÙÈ ËÁÍÂ ÛÙ ËÂÒ ÎÎ ÂÌ ÔıÌ flìâè ÛÈÍ Ú Ì ÌÂ ÛÂÈÚ ÛÙ ÙÂÎÂıÙ fl 50 Ò ÌÈ. «ðèô ðô ÔÙÈÍfi Í È ÔÈÍÔÌÔÏÈÍfi Ï ËÔ ÔÚ È ðâùòâî Í Ú Â ÙÒfiÛÂÈÚ ð Ò Ï ÌÂÈ Á ÙÂ ÌÈÍfi ÙÁÚ ðâòèûùòôˆèífiú Â ÙÒÁÛÁÚ. Επειδή το πετρέλαιο σχηµατίζεται από θαλάσσιους οργανισµούς (πλαγκτόν) τα αποθέµατα του είναι πλατιά διασκορπισµένα ιδίως σε παραθαλάσσιες περιοχές, και κάτω από τις ηπειρωτικές υφαλοκρηπίδες. Επίσης το πετρέλαιο βρίσκεται και στην ενδοχώρα περιοχών που κάποτε ήταν καλυµµένες µε νερό (π.χ. Μέση Ανατολή). œ ÂÌÙÔðÈÛÏ Ú ÍÔÈÙ ÛÏ Ù Ì ðâùòâî flôı ÂÌ ÂflÌ È Â ÍÔÎÔÚ. Í ÏÁ Í È Û' Ì Ì ÛÙ ÍÔflÙ ÛÏ ÂÌ Ë ÎÂÈ ðâùò Î ÈÔ Í ËÂ Â ÙÒÁÛÁ. ÙÛÈ ÔÈ ÒÂıÌÂÚ È ðâùò Î ÈÔ ÂÌ ÂflÌ È ÈÔ ÙÈ Ë ÂflÌ È ð ÌÙÔ ÂðÈÙı ÂflÚ Í È ÔÈ ıðôîô ÈÛÏÔfl È Ù ðôë Ï Ù ÙÔı Ò Ô ðâùòâî flôı ð Ò Ï ÌÔıÌ ÛÍÔÎÔÈ. Με βάση τα προηγούµενα µπορούµε να πούµε ότι προβλέψεις για µελλοντική διάθεση πετρελαίου µπορούν να γίνουν µετά από µια σύνθετη εκτίµηση των απαντήσεων που θα δοθούν σε αρκετά ερωτηµατικά, όπως: ΠΕΤ-8.

9 α. Πόσο πετρέλαιο υπάρχει για ανακάλυψη. β. Πόσο αποδοτικά και γρήγορα µπορούν να βρεθούν νέα κοιτάσµατα πετρελαίου. γ. Πόσο από το πετρέλαιο που βρέθηκε ή θα βρεθεί θα µπορέσει να απολειφθεί. δ. Πόσο γρήγορα µπορεί να παραχθεί το ήδη γνωστό πετρέλαιο. Από τα κοιτάσµατα αργού πετρελαίου γίνεται απόληψη περίπου 30% του αποθέµατος. Με δευτεροβάθµια απόληψη (αύξηση της πίεσης του κοιτάσµατος µε έγχυση αέρα, αέριου ή νερού) λαµβάνουµε πρόσθετες ποσότητες αργού. Με τριτοβάθµια απόληψη (χρήση θερµότητας και άλλων µεθόδων διαφορετικών από την έγχυση ρευστών) αυξάνουµε ακόµη περισσότερο το βαθµό εκµετάλλευσης του κοιτάσµατος. Πιστεύεται ότι η δευτεροβάθµια και η τριτοβάθµια άντληση θα µπορέσει να διπλασιάσει το µέρος του αποθέµατος που αντλείται από ένα δοσµένο κοίτασµα. Αν οι µέθοδοι αυτές βελτιωθούν οικονοµικά και ενεργειακά ο βαθµός απόληψης (περίπου 30%) θα αυξηθεί και τα ποσά που αντλούνται θα αυξηθούν κατά τεράστιες ποσότητες. ÙÁÌ ÎÈˆ ÒÌÈ ð.. ÛÂ ðâòèûû ÙÂÒ ð Ù ÏÈÛ ÍÔÈÙ ÛÏ Ù ÙÔ ðâùò Î ÈÔ ÂflÌ È ÂÓ ÈÒÂÙÈÍ παχύρρευστο Í È Ï ÌÔ 10% ð' ıù ÏðÔÒÂfl Ì ÌÙÎÁËÂfl ÏÂ ÙÁ ˆıÛÈÍfi ðflâûá ÙÁÚ Â ÙÒÁÛÁÚ. ÃÂ ÙÁÌ ıûá ÙÏÔ È ÙÁ ÏÂfl ÛÁ ÙÔı ÈÓ ÔıÚ Í È ÛÙÁ ÛıÌ ÂÈ ÙÁÌ ÌÙÎÁÛÁ ÙÔı, ıófiëáíâ Ô Ï ÛÔÚ ÒÔÚ ð ÎÁ ÁÚ Ù Ì ÍÔÈÙ ÛÏ Ù Ì ÏÂ παχύρρευστο Ò ÛÂ 25% ðâòflðôı. Καµπύλη εκτιµήσεων αποθεµάτων Υπολογισµοί στη δεκαετία του 1950 προέβλεπαν την κορύφωση της παραγωγής το 2000 (βλ. εικόνα ΠΕΤ-10). Υπολογισµοί της δεκαετίας του '70 για τα συνολικά παγκόσµια αποθέµατα αργού έδιναν ένα εύρος κοιτασµάτων από έως δισ. βαρέλια. Από αυτά τα 630 δισ. βαρέλια για τη Μέση Ανατολή και τα 500 δισ. βαρέλια για την πρώην ΕΣΣ και την Κίνα. Για τις δύο αυτές τιµές (min-max) των συνολικών αποθεµάτων η εικόνα ΠΕΤ-11 έδειχνε την εξέλιξη της µελλοντικής παραγωγής πετρελαίου στον κόσµο. Για τη µέγιστη πρόβλεψη (δηλ δισ. βαρέλια) προέβλεπε µέγιστη ετήσια παραγωγή 36 δισ. βαρέλια το έτος 2000 (παραγωγή το 1975 περίπου 20 δισ. βαρέλια). Εικόνα ΠΕΤ-10: Η πρόβλεψη του M. King Hubbert για την παραγωγή και τα αποθέµατα πετρελαίου, το ΠΕΤ-9.

10 Εικόνα ΠΕΤ-11: Παγκόσµια παραγωγή πετρελαίου σύµφωνα µε δύο εκτιµήσεις των συνολικών αποθεµάτων (δεκαετία 70). Οι νέες ανακαλύψεις κοιτασµάτων διέψευσαν τις απαισιόδοξες προβλέψεις σχετικά µε το µέγεθος των αποθεµάτων. Τα τελευταία χρόνια τα παγκόσµια γνωστά αποθέµατα πετρελαίου αυξήθηκαν από 667 δισ. βαρέλια το 1980 σε δισ. βαρέλια το 2008, δηλ. σχεδόν διπλασιάστηκαν (βλ. εικόνα ΠΕΤ-12) [10 9 bls] Έτος Εικόνα ΠΕΤ-12: Εξέλιξη βεβαιωµένων αποθεµάτων παγκόσµια ( ). ΠΕΤ-10.

11 Σήµερα, αρκετοί ειδικοί, τοποθετούν την κορύφωση της παραγωγής (peak oil production) στις αρχές-µέσα της ερχόµενης δεκαετίας του 2020 ή και ακόµη αργότερα. Γεγονός πάντως είναι ότι η κορύφωση της παραγωγής συνεχώς µετατίθεται για τις επόµενες δεκαετίες. Οι πρόσφατες εκτιµήσεις από διάφορους φορείς για τα παγκόσµια αποθέµατα αργού και την κορύφωση της παραγωγής φαίνονται στην εικόνα ΠΕΤ-13. Εικόνα ΠΕΤ-13: Πρόσφατες εκτιµήσεις για τα παγκόσµια αποθέµατα αργού. Στην εικόνα ΠΕΤ-14 φαίνονται τα βεβαιωµένα αποθέµατα αργού το 2008 ανά περιοχή, ενώ στον πίνακα ΠΕΤ-1 φαίνονται οι µεγαλύτεροι κάτοχοι αποθεµάτων αργού στον κόσµο. 125,6-10% Ασία και Ειρηνικός 42-3% Βόρεια Αµερική 70,9-6% Κεντρική και Νότια Αµερική 123,2-10% Ευρώπη και Ευρασία 142,2-11% Μέση Ανατολή 754,1-60% Εικόνα ΠΕΤ-14: Βεβαιωµένα αποθέµατα αργού το 2008 ανά περιοχή (σύνολο 1.258x10 9 bls). ΠΕΤ-11.

12 ΜΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ Άλλες µορφές συσσωρεύσεων υδρογονανθράκων -µη συµβατικές πηγές- είναι οι πισσούχοι σχιστόλιθοι (shale oil), που δίνουν µε ειδική θερµική επεξεργασία περίπου 10-20% κατά βάρος υδρογονάνθρακες και οι πετρελαιοφόροι άµµοι (oil sands ή tar sands) από τις οποίες ανακτώνται µε εκχύλιση υδρογονάνθρακες. ) ÈÛÛÔ ÔÈ ÈÛÙ ÎÈËÔÈ œè ðèûûô ÔÈ Û ÈÛÙ ÎÈËÔÈ ÂflÌ È ÈÊÁÏ ÙÔ ÂÌfi ðâùò Ï Ù ðôı ðâòè ÔıÌ ÙÔÌ ÛÙÂÒÂ ı ÒÔ ÔÌ ÌËÒ Í wax Kerogen ÛÂ ÛıÌ ı ÛÏ ÏÂ Û ÂÛÙÔðÁÎ Í È Ò ÈÎÔ. œ Kerogen ÏðÔÒÂfl Ì ðôûıìùâëâfl ÛÂ ı ÁÎfi ËÂÒÏÔÍÒ Ûfl (450 C) flìôìù Ú Ì Î ÈÔ Í Ù ÎÎÁÎÔ È È ÎÈÛÁ. ÂÈ ıðôîô ÈÛÙÂfl ÙÈ ÔÈ «ÔıÌ ðôë Ï Ù ð Ì ÈÛ. Ò ÎÈ ÏÂ ð Í ÛÏÈ ðôë Ï Ù ð Ì ð ÈÛ. Ò ÎÈ. Ô ðò Ù Ò ÈÍ ÂÏð ÈÔ È ÙÁ ÒfiÛÁ ıùô ÙÔı ÂÎ flôı ÂflÌ È Ì ÒÂËÂfl ÏÈ ÔÈÍÔÌÔÏÈÍ Í È ðâòè ÎÎÔÌÙÔÎÔ ÈÍ ðô ÂÍÙfi Ï ËÔ ÔÚ È ÙÁÌ ð ÛÙ ÛÁ ÙÔı ð ÙÔÌ σχιστόλιθο. Ò' Î ıù Í È ð Ò ÙÁÌ πολύ ÒÔÌÁ ÒÂıÌ Í È Ì ðùıóá ÏÂË Ì ð ÙÁ ÈÔÏÁ Ìfl ðâùòâî flôı ð Ò Ï ÌÂÈ ÌÙÈÔÈÍÔÌÔÏÈÍfi Á ð Ò fi ελαίου ð ðèûûô Ôυς Û ÈÛÙ ÎÈËÔυς ÛÂ ÂÏðÔÒÈÍfi ÛÁ. ΠΕΤ-12.

13 ƒıô È ˆÔÒÂÙÈÍ Ú Ï ËÔ ÔÈ È ÙÁÌ ð Ûð ÛÁ ÙÔı ÂÎ flôı ð ÙÔıÚ Û ÈÛÙ ÎÈËÔıÚ ÔıÌ Ì ðùı ËÂfl ÛÂ ðâèò Ï ÙÈÍ ÛÙ ÈÔ. Ù ÙÁÌ ðò ÙÁ flìâù È ÂÓ ÒıÓÁ Ù Ì ðâùò Ï Ù Ì, ËÒıÏÏ ÙÈÛÏ Ú ÙÔıÚ Í È Ë ÒÏ ÌÛfi ÙÔıÚ ÛÂ ÂðÈˆ ÌÂÈ Í ðôûù ÎÎ ÍÙfiÒ. Ù ÙÁ Â ÙÂÒÁ Ï ËÔ Ô flìâù È ÂÓ ÒıÓÁ Ù Ì σχιστόλιθων ÛÂ ıð ÂÈÔıÚ ÒÔıÚ ðôı ËÂÒÏ flìâù È ÂðÈÙ ðôı ÏÂ Í ıû ÒÈ. ÃÂ ÙÁÌ ÂÍÏÂÙ ÎÎÂıÛÁ Ù Ì ðèûûô Ì σχιστόλιθων ÛıÌ ÔÌÙ È ÛÔ Ò ðâòè ÎÎÔÌÙÈÍ ðòô ÎfiÏ Ù. ÃÂ ÙÁ ÛÁÏÂÒÈÌfi ÙÂ ÌÔÎÔ fl ð ÈÙÔ ÌÙ È 3 Ò ÎÈ ÌÂÒ È ÙÁÌ ð Ò fi 1 ÒÂÎÈÔ ÂÎ flôı. Ò ÎÎÁÎ Ù θρυµµατισµένα ðâùò Ï Ù ÁÏÈÔıÒ Ô Ì ðò ÎÁÏ χώòôı Í È Ò ÌÔı ð ËÂÛήÚ ÙÔıÚ. ) ÈÛÛÔ ÔÈ ÏÏÔÈ œè ðèûûô ÔÈ ÏÏÔÈ ÂflÌ È ÛÙÒ Ï Ù Ïfl Ï ÙÔÚ ÏÏÔı, ÌÂÒÔ Í È ðflûû Ú. κυριότερα ðôë Ï Ù ÂflÌ È ÛÙÔÌ Ì Í È ÂflÌ È Ì ÛÙ Â Í È ðôîî Ò ÌÈ. Î ðùôıì ÏÈ ÍÙ ÛÁ 900 ÙÂÙÒ ÌÈÍ Ì ÏÈÎfl Ì ÛÙÁÌ ðôîèùâfl ÙÁÚ Alberta Í È ÈÛÔ ıì ÏÔ Ì ÏÂ ðâòflðôı 600 ÈÛ. Ò ÎÈ ðâùò Î ÈÔ. ÍÔÈÙ ÛÏ Ù ÒflÛÍÔÌÙ È Í Ù ð ÙÁÌ ÂðÈˆ ÌÂÈ ÙÁÚ ÁÚ Í È Ë ÏðÔÒÔ ÛÂ Ì ðôíùáëâfl Á ÏÈÛfi ðôû ÙÁÙ. ΌÏ Ú Ï ÌÔ 10% ð Ù ÍÔÈÙ ÛÏ Ù ÔıÌ Ì ÎÂðÙ ÛÙÒ Ï ıðâòíâflïâì Ì ðôı Ì ÂðÈÙÒ ðâè ÂÍÏÂÙ ÎÎÂıÛÁ ÏÂ ÂðÈˆ ÌÂÈ Í Ú ÏÂË ÔıÚ. ıù Ù ÍÔÈÙ ÛÏ Ù ÏðÔÒÔ Ì Ì ÛÔıÌ Ú 20 ÈÛ. Ò ÎÈ ðâùò Î ÈÔ. È Ì βγει ÙÔ ðâùò Î ÈÔ ð Ù Ë ÙÂÒ ÍÔÈÙ ÛÏ Ù ÒÂÈ ÊÔÌÙ È ÂðÈÙ ðôı (in situ) ÈÂÒ ÛflÂÚ ðôı Ì ÙÔ ı ÒÔðÔÈÔ Ì, ð.. ÂÎÂ ÏÂÌÁ ıð ÂÈ ˆ ÙÈ, ıûá ÙÏÔ fi ÂÈ ÈÍ Ì ÒÂıÛÙ Ì. ε Î ıù Ù Û È Á È ÂflÌ È Ì ËÂÒÏ ÌËÂfl ÙÔ ð ËÂÏ Í È Ì Âˆ ÒÏÔÛÙÂfl ðflâûá ÈÍ Ìfi Ì ðòôí Î ÛÂÈ ÙÁÌ ÏÂÙ ÍflÌÁÛÁ ÙÔı ðâùòâî flôı ıùô ðòôú ÙÈÚ Â ÙÒfiÛÂÈÚ ð ÎÁ ÁÚ. Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Οι πρώτες έρευνες για την καταγραφή του υπάρχοντος δυναµικού του πετρελαίου στη χώρα άρχισαν λίγο πριν και κατά την διάρκεια του Β Παγκοσµίου Πολέµου στην Ζάκυνθο, Πελοπόννησο, υτ. Θράκη και τη Θεσ/νίκη. Μετά το 1950 άρχισαν ερευνητικές δραστηριότητες σε ολόκληρη την Ελλάδα από κρατικούς και ιδιωτικούς φορείς. Από το 1968 έως το 1974 αναστέλλεται κάθε κρατική δραστηριότητα για έρευνες πετρελαίου. Το 1973 ανακαλύπτεται το κοίτασµα του Πρίνου στη θαλάσσια περιοχή της Θάσου. Με την δηµιουργία της ΕΠ οι έρευνες και η οργάνωση των πετρελαϊκών γεωτρήσεων στην Ελληνική επικράτεια κορυφώνονται (γεωλογικές χαρτογραφήσεις, γεωφυσικές έρευνες, επαναξιολόγηση προηγουµένων ερευνών, κτλ). Το 1982 ανακαλύφθηκε κοίτασµα στο Κατάκωλο µε προκαταρκτικές εκτιµήσεις για 10 εκατ. βαρέλια πετρέλαιο και δισ. κυβικά µέτρα αέριο. Τα αποθέµατα αυτά λαµβάνοντας υπόψη το βάθος της θάλασσας (> 200m) και άλλους τεχνικο-οικονοµικούς παράγοντες, δεν το καθιστούν άµεσα εκµεταλλεύσιµο. Το 1983 η AGIP άρχισε έρευνες γεωτρήσεων (βάσει σύµβασης) στους Παξούς. Αποχώρησε τον Αύγουστο του 1983 και η ΕΠ ανέλαβε εξ ολοκλήρου τη συνέχιση των εργασιών. Σήµερα, γνωστά κοιτάσµατα υδρογονανθράκων είναι ο Πρίνος, η Νότια Καβάλα, το κοίτασµα του Κατάκωλου, τα αντίστοιχα στη Ζάκυνθο (οι γεωτρήσεις σ' αυτό χρονολογούνται από το 1927), της Επανοµής, του Μπάµπουρα ανατολικά της Θάσου, κτλ. Εκµεταλλεύσιµα µε τις επικρατούσες οικονοµικές συνθήκες ήταν µόνο τα κοιτάσµατα που ανακαλύφθηκαν στην λεκάνη Πρίνου-Καβάλας, δυτικά της νήσου Θάσου της Θάσου. Για το πετρέλαιο αναφέρεται το κοίτασµα "Πρίνος" και για το φυσικό αέριο το κοίτασµα "Νότια Καβάλα",. Στα κοιτάσµατα του "Πρίνου" και "Ν. Καβάλας" το ποσοστό απόληψης είναι 30%. Στο κοίτασµα του Πρίνου τ ÛıÌÔÎÈÍ ðôë Ï Ù ðâùòâî flôı εκτιµήθηκαν ÙÁÚ Ù ÓÁÚ Ù Ì 230 Mbls, τα ðôîfi ÈÏ υπολογίστηκαν ÛÂ 68,9 Mbls (ðâòflðôı 9 Mt) Ò Ô Í È ÛÂ Mm 3 È ÒÈÛÏ ÌÔı ÂÒflÔı ðâòèâíùèí ÙÁÙ Ú 68% ÛÂ H 2 S Í È È ÙÁ "Õ ÙÈ Î î ÛÂ 850 Mm 3 φυσικό αέριο. Το παραγόµενο φυσικό αέριο των εγκαταστάσεων του Πρίνου, το απορροφούσε η Βιοµηχανία Φωσφορικών Λιπασµάτων Νέας Καρβάλης για παραγωγή Αµµωνίας, και µικρό µόνο µέρος του το χρησιµοποιείται στις εγκαταστάσεις άντλησης. ΠΕΤ-13.

14 Στην χώρα µας τα προϊόντα πετρελαίου συµµετέχουν µε το µεγαλύτερο ποσοστό στο ενεργειακό ισοζύγιο. Τ ÙÂÎÂıÙ fl 30 Ò ÌÈ Í Î ðùôıì ÙÔ 65-75% ÙÁÚ ÛıÌÔÎÈÍfiÚ Â ÒÈ Ú È ËÂÛÁÚ ÂÌ Ò ÂÈ Ú ÛÙÁÌ ÎÎ. ÎÔÚ, ÛÙÁÌ ÎÎ ıð Ò ÔıÌ 4 ÈıÎÈÛÙfiÒÈ : ) ÛðÒÔð Ò Ôı, ÈıÎÈÛÙÈÍfiÚ ÈÍ Ì ÙÁÙ Ú 5,1 ÂÍ Ù. Ù ÌÌ Ì, ) œ, ÈıÎÈÛÙÈÍfiÚ ÈÍ Ì ÙÁÙ Ú 3,6 ÂÍ Ù. Ù ÌÌ Ì. ( ıù Ù Ô Í Î ðùôıì ÙÁÌ ÂÛ ÙÂÒÈÍfi ÔÒ ). ) Petrola, 5 ÂÍ Ù. Ù ÌÌ Ì, ) Motoroil, 4,5 ÂÍ Ù. Ù ÌÌ Ì, Í Î ðùâè ÙÔ 70% ÙÁÚ ÔÒ Ú ÔÒıÍÙÂÎ flων Í È ÎÈð ÌÙÈÍ Ì. À œ. Àı ÂÒ Ú, " ÂÙÒ Î ÈÔ. Ò fi - ƒè ÎÈÛÁ - ÒÔ ÌÙ ". ÎÎÁÌÈÍ ƒèıîèûùfiòè ÛðÒÔð Ò Ôı... ËfiÌ, ΠΕΤ-14.