ΤΕΙ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΚΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Transcript

1 ΤΕΙ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΚΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Η ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΦΕΡΕΓΓΥΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΚΑΙ Η ΕΠΟΠΤΕΙΑ ΤΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΩΣ ΜΕΣΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟ ΑΣΦΑΛΙΖΟΜΕΝΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΤΗΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑΣ ΝΤΟΥΜΑΝΗ ΘΕΟΚΤΙΣΤΗΣ ΕΠΟΠΤΕΥΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣΤΙΑΝΝΑΚΕΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟ ΚΑΛΑΜΑΤΑ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ιστορική εξέλιξη των ασφαλειών 1 Ιστορική αναδρομή των ασφαλιστικών Εταιριών στην Ευρώπη και στη χώρα μας 2 Ιταλία 2 Γαλλία 2 Γερμανία 3 Η.Π.Α. 4 Αγγλία 4 Η ασφαλιστική εξέλιξη στη χώρα μας 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο 1.1 Η Ελληνική οικονομία το Τα βασικά μεγέθη της ελληνικής ασφαλιστικής αγοράς το Οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις Η παραγωγή ασφαλίστρων Η συμμετοχή στην ελληνική οικονομία Οι ασφαλιστικές αποζημιώσεις Τα οικονομικά μεγέθη Η ευρωπαϊκή ασφαλιστική αγορά το ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο 2 Περιθώριο φερεγγυότητας Στοιχεία ενεργητικού που συνιστούν περιθώρια φερεγγυότητας Απαιτούμενο περιθώριο φερεγγυότητας Εγγυητικό κεφάλαιο Τεχνικά αποθεματικά Ασφαλιστική τοποθέτηση Κατά το στάδιο χορηγήσεως της άδειας λειτουργίας 59 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Επιτροπή ιδιωτικής ασφάλισης Έλεγχος του Υπουργείου Ανάπτυξης προς τις ασφαλιστικές εταιρίες Μέτρα που λαμβάνει το Υπουργείο Ανάπτυξης σε περίπτωση που απειλούνται τα συμφέροντα των ασφαλισμένων Ποινές και κυρώσεις που επιβάλλει το Υπουργείο Ανάπτυξης λόγω αφερεγγυότητας 67 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η Εθνική Αναλογιστική Αρχή 71 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Βαθμός προστασίας ασφαλιζόμενων 75 Συμπεράσματα 77 Βιβλιογραφία 79 Παράρτημα 80

3 Ιστορική εξέλιξη των ασφαλειών Κάθε άτομο σε όλη του τη ζωή είναι εκτεθειμένο σε ένα μεγάλο αριθμό κινδύνων, οι οποίοι του καθορίζουν την προσωπική, οικογενειακή, οικονομική και συναισθηματική του κατάσταση και τη ζωή του γενικότερα. Ο άνθρωπος εφόσον δεν μπορεί να τα καταφέρει μόνος του για να αποφύγει τις καταστρεπτικές συνέπειες που προξενούν οι παντός είδους κίνδυνοι, απευθύνεται σε οργανωμένες επιχειρήσεις και οργανισμούς και του παρέχουν ασφαλιστική κάλυψη για να εξασφαλίσει τα αγαθά του και να αποκαταστήσει τις ζημιές που ίσως υποστεί. Πρώτοι οι πρόγονοί μας αντιλήφθηκαν την ανάγκη της ασφάλισης και φρόντισαν να προστατεύσουν μια πολύτιμη περιουσία τους, που ήταν τα πλοία. Η ιδέα τους άρεσε στην αρχαία Ρώμη, όπου οι Ρωμαίοι αποφάσισαν να ασφαλίσουν τη μεταφορά εμπορευμάτων και πολεμοφοδίων. Επίσης οργανώνονταν και σε ενώσεις για κάλυψη των εξόδων κηδείας. Η ασφάλιση ζωής άρχισε να εμφανίζεται κατά κάποιον τρόπο στα π.χ. στο ρωμαϊκό κράτος. Ο Μεσαίωνας έστω και αν συνδέεται με τον σκοταδισμό, παρουσίασε την πρώτη οργανωμένη εικόνα στον τομέα της ασφάλισης. Ομάδες ασφαλιστών αναλάμβαναν με τη μορφή των συνεταιρισμών τους κινδύνους των πελατών τους, συμμετέχοντας στα κέρδη, αλλά και στις ζημίες. Το μεγάλο άλμα γίνεται το 1700 όπου πρωτοεμφανίζονται στην Ευρώπη ανώνυμες εταιρίες με αποκλειστικό αντικείμενο τις ασφάλειες. Την ίδια περίπου εποχή, οι άνθρωποι σκέφτονται κάτι ακόμα πιο πολύτιμο από τα άψυχα αντικείμενα: την ίδια τους τη ζωή. Εμπνευσής ήταν ο Φλωρεντιανός Λαυρέντιος Τόντι που δημιούργησε ένα συνεταιρισμό. Τα μέλη κατέβαλαν ορισμένη εισφορά για να συγκεντρώσουν το κεφάλαιο. Κάθε χρόνο οι επιζώντες συνεταίροι μοιράζονταν τους τόκους. Ο τελευταίος επιζών ήταν αυτός που έπαιρνε όλο το κεφάλαιο. Τα Μαθηματικά οδήγησαν τις ασφάλειες σε σίγουρα βήματα. Ο νόμος των πιθανοτήτων, η κατάρτιση των πινάκων θνησιμότητας και η εφαρμογή των λογαρίθμων έθεσαν τις βάσεις για τη σταθερή τους πρόοδο και εξέλιξη. Σαν πρώτη πράξη ασφάλισης ζωής παρατηρείται στον Μεσαίωνα των πρώτων ναυτικών «διάπλων». Στη συνέχεια οι πλοίαρχοι άρχιζαν να ασφαλίζονται κατά του κινδύνου θανάτου στη διάρκεια των ταξιδιών τους. Η εξελικτική πορεία των ασφαλειών μέχρι σήμερα έχει παρουσιάσει ποικιλία προγραμμάτων και 1

4 σχεδίων ασφάλισης. Ιστορική αναδρομή των ασφαλιστικών Εταιριών στην Ευρώπη και στη χώρα μας. Ιστορική αναδρομή στην Ευρώπη Η Ευρώπη συνέβαλλε σημαντικά στην πορεία και την εξέλιξη των ασφαλιστικών εταιριών εξασφαλίζοντας ξεχωριστή θέση στην οικονομική και κοινωνική ζωή του σύγχρονου ανθρώπου. ΙΤΑΛΙΑ Στην Ιταλία μέχρι τα μέσα του 17ου αιώνα ο φλωρεντιανός γιατρός Lorento Tonti ιδρύει την πρώτη Τοντίνα. Οι Τοντίνες ή Τοντιακές εταιρίες συγκέντρωναν από τα μέλη τους εισφορές για τη δημιουργία ενός κεντρικού κεφαλαίου και διένειμαν τους τόκους του κεφαλαίου αυτού, κάθε χρόνο στα επιζώντα μέλη. Πρόκειται δηλαδή για μια μορφή ασφάλισης επιβίωσης. Το 1825 ιδρύεται η Societa di Assicurazioni Diverse στη Νεάπολη και το 1826 η Societa di Assicurazioni di Milano. Και οι δύο μικτής ασφαλιστικής δραστηριότητας, διεξάγουν δηλαδή και ασφαλίσεις κατά ζημιών περιουσίας και ασφαλίσεις ζωής. Η πρώτη νομοθετική ρύθμιση της ασφάλισης ζωής στη Ιταλία εκδηλώνεται στα πέντε τελευταία άρθρα του Codici di Commercio του 1882, που αποτέλεσαν και τη βάση για τις αμοιβαίες ασφαλιστικές εταιρίες. Το 1912 ιδρύεται de jure ασφαλιστικό μονοπώλιο ζωής, για το Instituto Nationale delle Assicurazioni, που διατηρήθηκε μέχρι το 1923, οπότε ρυθμίζεται νομοθετικά η κρατική εποτπεία και μπαίνει στο στίβο της ασφαλιστικής δραστηριότητας του κλάδου ζωής η ιδιωτική πρωτοβουλία. ΓΑΛΛΙΑ Το σύστημα Tonti εισάγεται στη Γαλλία στα μέσα του 17ου αιώνα και γίνεται 2

5 αποδεκτό από το επίσημο κράτος που οργανώνει τις Τοντίνες σε βάση δημόσιας επιχείρησης. Οι Τοντιακές αυτές εταιρίες καταργήθηκαν το 1770 με διάταγμα του Λουδοβίκου XV, γιατί θεωρήθηκαν πράξεις ανήθικες. Το 1788 ιδρύεται η πρώτη ασφαλιστική εταιρία με την επωνυμία «Compagnie Royal d Assurance», αλλά οι αντιλήψεις της εποχής οδηγούν στη σύντομη ανάκληση της αδείας της. Η νομολογία αρχίζει από το τέλος του 18ου αιώνα να αναγνωρίζει τη νομιμότητά του, με σειρά αποφάσεων του Conseil d Etat (Συμβουλίου Επικράτειας). Το 1819 ιδρύεται η «Compagnie d Assurances Generales sur la vie des Hommes», το 1820 η «Société d Assurances sur la vie», το 1829 η «Union», το 1830 η «Royal Vie», που μετονομάσθηκε αργότερα «Nationale» και ακολουθούν, στη συνέχεια η «Soleil» το 1830, η «La France» και η «Phoenix» το 1843, η «Providence» το 1845, κ.α. Έτσι παρά τις αντιρρήσεις και την αρνητική θέση της νομοθεσίας ο θεσμός δικαιώνεται με το νόμο του 1867, που αναγνώριζε τις εταιρίες ασφαλίσεων ζωής και καθιέρωνε τη διαδικασία αδείας λειτουργίας και την κρατική εποπτεία. ΓΕΡΜΑΝΙΑ Μέχρι το τέλος του 18ου αιώνα, όλη η ασφαλιστική δραστηριότητα ζωής περιορίζεται στις αλληλοασφαλιστικές εταιρίες (Mutual Sociétés) και στις τοντίνες. Το 1806 ιδρύεται στο Αμβούργο η πρώτη ασφαλιστική εταιρία μετοχικού κεφαλαίου από τον J. Benecke. Το 1827 ο Ernst Arnoldi, ιδρύει τη «Leben Sversicherungsbank Fur Deutschland zu Cotha». To 1806 επεκτείνονται οι ασφαλιστικές εργασίες ζωής και ιδρύονται πάρα πολλές αλληλοασφαλιστικές και μετοχικού κεφαλαίου εταιρίες. Με τη λήξη του 19ου αιώνα, ασχολούνται στη Γερμανία με τις ασφάλειες ζωής περίπου 60 ασφαλιστικές εταιρίες κι όμως, δεν υπάρχει καμία νομοθετική μέριμνα για τη ρύθμιση του θεσμού. Μόλις το 1901 καθιερώνεται νομοθετικά ο διοικητικός έλεγχος των ασφαλιστικών εταιριών και το 1908 ρυθμίζεται νομοθετικά η ασφαλιστική σύμβαση ζωής ειδικότερα. 3

6 Η.Π.Α. Και στις Η.Π.Α. προηγήθηκε η εξάττλωση του θεσμού από την οποιαδήποτε νομοθετική ρύθμισή του. Το σύστημα Tonti έτυχε θερμότατης υποδοχής για να ακολουθήσουν αργότερα οι εταιρίες αμοιβαίας βάσεως (mutual companies) και μετοχικού κεφαλαίου. Έτσι ιδρύονται κατά χρονολογική σειρά: -το 1791 η «The Boston Tontine Association» -το 1792 η «The Universal Tontine» -το 1804 η «The Phoenix» και «The Coffe House of New York» -το 1807 η «The Peiican Life insurance Co» -το 1809 η «The Pennsylvania Company for the Insurance of Lives» -το 1818 η «The Massachusetts Hospital Life Insurance Co» και πολλές άλλες. Στις διάφορες από τις Ηνωμένες πολιτείες. Η νομοθετική παρέμβαση για τη επιβολή μιας οργανωμένης κρατικής εποπτείας και την αποκατάσταση του θεσμού αρχίζει στις διάφορες πολιτείες από το 1865 και ολοκληρώνεται με τη λήξη του 19ου αιώνα. Έτσι στη χώρα αυτή, υπάρχουν ισάριθμοι των πολιτειών νόμοι, που ρυθμίζουν την κρατική εποπτεία και την ασφαλιστική σύμβαση. Η επιβολή του κρατικού ελέγχου, είχε ως συνέπεια να αρχίσει από το 1880 μια ανοδική πορεία του θεσμού. Το 1885 ασχολούνται με την ασφάλιση ζωής περίπου 70 ασφαλιστικές εταιρίες. ΑΓΓΛΙΑ Η χώρα αυτή αφοσιώθηκε αιώνες ολόκληρους στην ανάπτυξη και την πρόοδο του θεσμού και συνέβαλε περισσότερο από κάθε άλλη χώρα στην δημιουργία και την πρόοδο της ασφαλιστικής επιστήμης. Το πρώτο γνωστό ασφαλιστήριο ζωής υπογράφηκε από τον Γουίλιαμ Πίβλονς το έτος 1853 από έναν ιδιώτη στο Λονδίνο. Το 16 αιώνα παρατηρούνται τα πρώτα ασφαλιστήρια πρόσκαιρης ασφάλισης θανάτου, βραχείας διάρκειας -συνήθως ενός χρόνου- με πανάκριβο ασφάλιστρο. Το 1698 ιδρύεται η πρώτη ασφαλιστική εταιρία αμοιβαίας βάσης, που είχε ως αντικείμενο τη συμβολή των απορφανιζομένων οικογενειών και ονομαζόταν «Society of Assurances for Windows and Orphans». To 1705 ιδρύεται με βασιλικό 4

7 διάταγμα της βασίλισσας Άννας η αμοιβαίας βάσης εταιρία «The Amicable Society for a Perpetual Assurance Office». Συγκέντρωνε από τα ασφαλιζόμενα μέλη τις συνδρομές και στο τέλος κάθε χρόνου αφαιρούσε από το σύνολο των συνδρομών τα έξοδα και τα μερίσματα που αποφάσιζε να δώσει στους ασφαλισμένους και το υπόλοιπο μοίραζε στους δικαιούχους των μελών, που πέθαιναν στη διάρκεια του χρόνου. Παράλληλα με την «Amicable», διεξάγουν εκείνη την εποχή, αλλά μόνο πρόσκαιρες ασφαλίσεις ζωής ετήσιας διάρκειας και οι προνομιακές εταιρίες «Royal Exchange Assurance» και «The London Assurance». Αξιόλογη ασφαλιστική φόρμα υπήρξε και η «Church of Scotland Fund», που είχε σαν αντικείμενο την παροχή ασφαλιστικής προστασίας στις οικογένειες των λειτουργών της εκκλησίας της Σκοτίας. Άλλη εταιρία αμοιβαίας βάσης είναι η «The Society for Equitable Assurances on Lives and Survivorship» που πήρε την άδεια λειτουργίας το 1762 και επιτυχώς ακόμη και σήμερα με την επωνυμία «The Old Equitable». Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα διακρίνεται η πρώτη ομάδα των Lloyd s Underwriters και σχηματίζεται για πρώτη φορά η Σωματειακή Οργάνωση «The Corporation of Lloyd s» που συνέβαλε κυρίως στην ανάπτυξη της θαλάσσιας ασφαλίσεως και εξελίχθηκε σ έναν ευρείας κλίμακας ασφαλιστικό οργανισμό υψηλής επαγγελματικής στάθμης. Επίσης γεννήθηκε και σημείωσε τα πρώτα βήματα προόδου το «Lloyd s Register of Shipping» με σκοπό την ποιοτική αρχικά ταξινόμηση των πλοίων και αργότερα την εκπόνηση και καθιέρωση τεχνικών προτύπων κατασκευής και ανθεκτικότητας των σκαφών και του εξοπλισμού τους καθώς και την επίβλεψη τηρήσεως των προτύπων αυτών. Η πρώτη κεφαλαιουχική εταιρία μετοχικού κεφαλαίου στο χώρο της δραστηριότητας των ασφαλίσεων ζωής είναι η «West minister Society» που ιδρύθηκε το το παράδειγμα της ακολούθησε η «Pélican Life» το με τη λήξη του 18ου αιώνα μπαίνει στο στίβο των ασφαλίσεων ζωής η ιδιωτική πρωτοβουλία με τη μορφή των κεφαλαιουχικών ασφαλιστικών επιχειρήσεων και ιδιαίτερα των εταιριών μετοχικού κεφαλαίου. Έτσι τα επόμενα χρόνια ο κλάδος των ασφαλειών αναπτύσσεται και επεκτείνεται σε διάφορα ασφαλιστικά είδη, όπως: -Ασφάλιση Προσωπικών Ατυχημάτων -Εγγύηση Πίστεως 5

8 -Ασφάλιση αστικής Ευθύνης των Εργοδοτών -Ασφάλιση Γενικής Αστικής Ευθύνης -Ασφάλιση κατά Κινδύνων Κλοπής -Ασφάλιση Μηχανικού Εξοπλισμού -Ασφάλιση κατά Κινδύνων Κυκλοφορίας Αυτοκινήτων με την καθιέρωση του νόμου το 1930 της υποχρεωτικής ασφάλισης του αυτοκινήτου. Η ασφαλιστική εξέλιξη στη χώρα μας Η περίοδος της τουρκοκρατίας δεν παρουσιάζει κανένα ιδιαίτερο ασφαλιστικό ενδιαφέρον στη χώρα μας. Βεβαίως παρατηρούνται ασφαλιστικές δραστηριότητες, από εγκατεστημένους στα διάφορα εμπορικά κέντρα αλλά οι δραστηριότητες αυτές περιορίζονται σε μεμονωμένες και ευκαιριακά επιχειρούμενες αντασφαλιστικές ιδιαίτερα πράξεις, της μορφής του ναντοδανείου. Το 1825 ιδρύεται στη Σύρο η πρώτη ασφαλιστική εταιρία μετοχικού κεφαλαίου, με την επωνυμία «Ασφαλιστικό Κατάστημα», για να διαλυθεί το 1827 και να επανιδρυθεί το 1829 με την επωνυμία «Ελληνικό Ασφαλιστικό Κατάστημα». Το 1830 ιδρύεται πάλι στη Σύρο η «Φιλεμπορική» και το 1831 «Ο φοίνιξ». Στα επόμενα χρόνια ακολουθεί η ίδρυση και άλλων ασφαλιστικών εταιριών, με συνέπεια το 1842 να λειτουργούν στη Σύρο οι παρακάτω εταιρίες: «Φιλεμπορική» «Αίολος» «Ελλάς» «Ελληνικό Ασφαλιστικό Κατάστημα» «Αιγαίο Πέλαγος» «Φίλοι Ασφαλιστές» «Ερμούπολις» τα ίδια χρόνια, και ιδιαίτερα το 1836, ιδρύεται στην Πάτρα η «Αχαϊκή Ασφαλιστική και Θαλασσοπλοΐας Εταιρία» και ύστερα από τρία χρόνια το 1839, η «Αδριατική Ασφάλεια του Αιγαίου Πελάγους». Ακολουθούν στα επόμενα χρόνια 6

9 πλήθος άλλες εταιρίες, που ασχολούνται κει με τη χερσαία ασφάλιση. Οι εταιρίες αυτές έπαιξαν σημαντικό ρόλο όχι μόνο στην ανάπτυξη του Ελληνικού εσωτερικού και εξωτερικού εμπορίου, αλλά κυρίως στην πρόοδο και ανάπτυξη του εμπορικού μας στόλου, συμβάλλοντας έτσι στη δημιουργία της παραδόσεως της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας. Η συμβολή των εταιριών αυτών, στην κοινωνική πρόοδο και την ανάπτυξη του πνευματικού και πολιτιστικού επιπέδου του τόπου, υπήρξε επίσης σημαντική, αν σκεφθεί κανείς ότι τα καταστατικά των ασφαλιστικών εταιριών της Σύρου προέβλεπαν ότι το 10% των ετήσιων κερδών θα χορηγούνται στο Γυμνάσιο της Ερμούπολης. Το 1891 η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος ιδρύει την ανώνυμη εταιρία γενικών ασφαλειών «Εθνική» που περιλαμβάνει στον κύκλο δραστηριότητάς της και τον κλάδο ζωής. Το 1902 ιδρύθηκε στην Αθήνα η «Αμοιβαία Ασφαλιστική Εταιρία Ζωής και Πρόνοιας» κατά τα πρότυπα του συστήματος Tonti και είχε σαν σκοπό τη σύσταση καί λειτουργία μιας τοντιακής ένωσης επιβίωσης, με διάρκεια 12 χρόνια. Παρά τη θερμή υποδοχή που επιφυλάχθηκε σε αυτήν την εταιρία, δεν κατάφερε να εξαντλήσει ούτε την πρώτη τοντιακή δωδεκαετία, γιατί εννέα χρόνια μετά την ίδρυσή της κηρύχθηκε σε πτώχευση και εκκαθάριση και ανακλήθηκε η άδεια λειτουργίας της το το 1906 ιδρύθηκε η «Ανατολή», επίσης αμοιβαίας βάσεως εταιρία, που έδινε όμως μια έμφαση στην εξασφάλιση της οικογένειας, σε περίπτωση θανάτου του οικογενειάρχη. Το 1908 αναμορφώθηκε σε ανώνυμη εταιρία μετοχικού κεφαλαίου δρχ. #1,000,000#, κάλεσε ξένους οργανωτές, συνδέθηκε αντασφαλιστικά με τα μεγαλύτερα συγκροτήματα της Ευρώπης και εφάρμοσε για πρώτη φορά στη χώρα μας, την παραδεκτή για τις ασφαλίσεις ζωής μεθοδολογία της εποχής εκείνης. Η πορεία των εργασιών της εταιρίας αυτής υπήρξε θεαματική και θεωρείται ότι συνέβαλε, πάρα πολύ, τόσο στην ανάπτυξη του θεσμού των ασφαλίσεων ζωής στ χώρα μας, όσο και στην ανάπτυξη της εθνικής μας οικονομίας. Το 1917, ιδρύεται από την Ιονική Τράπεζα η ασφαλιστική εταιρία «Γενικαί Ασφάλειαι της Ελλάδος», το 1920 από την Τράπεζα Εθνικής Οικονομίας η «Εθνική Ζωή», η εταιρία αυτή ασχολήθηκε με ασφαλίσεις ζωής. Το 1928 ιδρύονται ακόμη δύο από τις μεγαλύτερες εταιρίες της χώρας μας, «Ο Φοίνικας» με πρωτοβουλία των Τραπεζών Εθνική και Εμπορική και «Ο Αστέρας» με πρωτοβουλία της Τραπέζης Αθηνών, που ασχολήθηκε αρχικά με λαϊκές ασφαλίσεις ζωής.οηόυεϊτίθι Life Assurances). Την ίδια περίπου εποχή η Λαϊκή Τράπεζα 7

10 εγκαινιάζει το σύστημα συνδυασμού ασφάλισης ζωής και καταθέσεως ταμιευτηρίου. Τις παραμονές του Β Παγκοσμίου Πολέμου, λειτουργούν στη χώρα μας γύρω στις 100 ασφαλιστικές επιχειρήσεις, 23 από τις οποίες ασκούν τον κλάδο και το κλάδο ζωής. Ο Β Παγκόσμιος πόλεμος θα φέρει το θεσμό σε νηπιακή πάλι κατάσταση. Με τη λήξη του Β Παγκοσμίου Πολέμου, σήμανε κα το τέλος της σχετικής ασφαλιστικής δραστηριότητας. Το οικονομικό χάος και τα λοιπά εθνικά γεγονότα που προέκυψαν από τον πόλεμο αυτό, έκαναν και το θεσμό των γενικών ασφαλίσεων να ατονήσει, αφού σχεδόν δεν υπήρχε οικονομική ζωή στον τόπο. Από τις αρχές της πρώτης μεταπολεμικής δεκαετίας ξεκινά και πάλι κάποια ασφαλιστική δραστηριότητα, κυρίως μέσα από τις ασφαλιστικές εταιρίες που ελέγχονται από το τραπεζικό σύστημα, το οποίο ρυθμίζει την οικονομική κίνηση και κατευθύνει τις ασφαλιστικές εργασίες στις εταιρίες αυτές. Το Γενάρη του 1971 αρχίζει η εφαρμογή του Ν.Δ. 400/1970 που απαγόρευσε «επίσημα» την τραπεζοασφαλιστική συνεργασία και έβαλε τις βάσεις για να οδηγηθεί ο θεσμός σε μια ελεύθερη αγορά, χωρίς ξένες προς το θεσμό επιρροές και παρεμβάσεις. Το Νοέμβριο του 1956, επιχειρήθηκε από το «φοίνικα» με μεγάλη επιτυχία, ένα άνοιγμα προς τον κλάδο ζωής που είχε σαν συνέπεια τη σύναψη πάνω από 5,000 ασφαλιστηρίων συμβολαίων μέσα σε ένα χρόνο. Ακολούθησαν σύντομα και οι άλλες μεγάλες ασφαλιστικές εταιρίες «Εθνική», «Ιονική», οπότε αρχίζει κατά τα τελευταία χρόνια της δεκαετίας του 50 κάποια κίνηση στην ασφάλιση ζωής. Το τέλος της δεκαετίας του 60 και η δεκαετία του 70 έμελλε να αποτελέσουν όχι μόνο την εποχή εδραιώσεως και αναπτύξεως του θεσμού των προσωπικών ασφαλίσεων, σε νέες για τη χώρα μας βάσεις, αλλά και της συγκροτήσεως, εκπαιδεύσεως και προωθήσεως στην αγορά οργανωμένων μονάδων πωλήσεων (agency system), για την πώληση των σχετικών ασφαλιστικών προϊόντων σύμφωνα με τα οργανωτικά μοντέλα του εξωτερικού. Πρωτοποριακός στην κίνηση αυτή υπήρξε ο ρόλος της «Interamerican» Ε.Π.Ε., που ξεκίνησε ως οργάνωση πωλήσεων ασφαλιστικών προϊόντων ζωής, της ασφαλιστικής εταιρίας «Ασπίς Πρόνοια» το 1968, για να γίνει ανώνυμη ασφαλιστική εταιρία ζωής, το Το παράδειγμα ακολούθησαν πολλές ελληνικές και ξένες ασφαλιστικές 8

11 εταιρίες. Η «Interamerican», με το ευρύτατο δίκτυο συνεργατών, με τα συνδυασμένα ασφαλιστήρια ζωής και την έντονη διαφημιστική της παρουσία, βοήθησε περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη εταιρία τον ελληνικό λαό να εξοικειωθεί με την ασφάλιση ζωής. Σημαντική για την ανάπτυξη του θεσμού «ιδιαίτερα των ασφαλίσεων ζωής, υπήρξε και η συμβολή της «American Life», της «Ελληνικής Πίστης», της «Αδριατικής» και αργότερα της «Metro life», της «Nederianden» και πολλών άλλων ελληνικών και ξένων εταιριών που ακολούθησαν. Οι γίγαντες της ελληνικής ασφαλιστικής αγοράς, «Εθνική», «Φοίνικας», «Αστέρας», «Αγροτική», αποδέχθηκαν τη νέα κατάσταση που δημιουργήθηκε στις ασφάλειες ζωής τελευταίοι, μόλις δηλαδή κατά τις αρχές της δεκαετίας του 80, σημαντικές εξάλλου, είναι οι νομοθετικές ρυθμίσεις που ακολούθησαν από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, στα πλαίσια κυρίως της ευθυγραμμίσεως του Εθνικού μας Ασφαλιστικού Δικαίου προς το Κοινοτικό Ασφαλιστικό Δίκαιο. 9

12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΟ

13 1.1 Η Ελληνική οικονομία το 2003 Οι περισσότεροι από τους παράγοντες που είχαν επηρεάσει θετικά την πορεία της ελληνικής οικονομίας τα δύο πρώτα έτη μετά την υιοθέτηση του ευρώ εξακολούθησαν να επιδρούν ευνοϊκά και το 2003, αλλά με κάποιες διαφοροποιήσεις προς το βαθμό της επίδρασής τους στα επιμέρους μεγέθη της οικονομίας. Ο ρυθμός ανόδου της οικονομικής δραστηριότητας επιταχύνθηκε το 2003, παρά τη δυσμενή οικονομική συγκυρία στη ζώνη του ευρώ. Η αύξηση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (Α.Ε.Π.) έφθασε το 4,2 % σε σταθερές τιμές, έναντι 3,9% το 2002 και 4% το 2001 (σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες προσωρινές εκτιμήσεις του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών) υπερβαίνοντας τον αντίστοιχο μέσο ρυθμό στην Ευρωπαϊκή Ένωση για όγδοο κατά σειρά έτος. Ο μέσος ρυθμός ανόδου του πραγματικού Α.Ε.Π. των 15 χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανήλθε στο 0,8% το 2003, ενώ τις προηγούμενες χρονιές ήταν 1,1% το 2002 και 1,7% το Ο μέσος ετήσιος ρυθμός του πληθωρισμού με βάση το Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (Δ.Τ.Κ.) διαμορφώθηκε στο 3,5% δηλαδή ήταν ελαφρά χαμηλότερος από το 2002 (3,6%), αλλά υψηλότερος από το 2001 (3,4%) και το 2000 (3,14%). Με βάση τον Εναρμονισμένο Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (Εν.Δ.Τ.Κ.), ο οποίος προσφέρεται για συγκρίσεις με την εξέλιξη του πληθωρισμού στη ζώνη του ευρώ, ο μέσος ετήσιος ρυθμός του πληθωρισμού στην Ελλάδα διαμορφώθηκε το 2003 στο 3,4%, έναντι 3,9% το 2002 και 3,7% το Αποτέλεσμα ήταν η διαφορά πληθωρισμού μεταξύ της Ελλάδος και της ζώνης του ευρώ να διατηρηθεί ουσιαστικά αμετάβλητη σε σχέση με το μέσο όρο της τελευταίας τριετίας (σχεδόν 1,5 εκατοστιαία μονάδα.) Τα τραπεζικά επιτόκια κινήθηκαν γενικώς πτωτικά στη διάρκεια του 2003, ακολουθώντας την πορεία των επιτοκίων στην αγορά χρήματος της ζώνης του ευρώ, καθώς τα τελευταία προσαρμόστηκαν προς νέα χαμηλότερα επίπεδα μετά τη μείωση των επιτοκίων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας κατά το πρώτο εξάμηνο του Τα επιτόκια χορηγήσεων, όπως άλλωστε και τα επιτόκια καταθέσεων, εξακολουθούν να διαφέρουν μεταξύ των χωρών της ζώνης του ευρώ. Στην Ελλάδα 11

14 παραμένουν σε υψηλότερο επίπεδο από ότι κατά μέσον όρο τα αντίστοιχα επιτόκια στη ζώνη του ευρώ, παρά τη συνεχιζόμενη σύγκλισή τους προς τα τελευταία. Οι αγορές κεφαλαίων το 2003 χαρακτηρίστηκαν από τη σημαντική διακύμανση των αποδόσεων των κρατικών ομολόγων και την αύξηση των συναλλαγών στη δευτερογενή αγορά, καθώς και από αισθητή βελτίωση των επιδόσεων της χρηματιστηριακής αγοράς μετά τη συνεχή πτώση της περιόδου Ειδικότερα, οι αποδόσεις των ομολογιακών τίτλων του Ελληνικού Δημοσίου ακολούθησαν πτωτική πορεία από τις αρχές του 2003 μέχρι τα μέσα Ιουνίου, οπότε υποχώρησαν σε ιστορικώς χαμηλά επίπεδα. Στη συνέχεια όμως, σημείωσαν άνοδο και διαμορφώθηκαν στο τέλος του 2003 στα ίδια περίπου επίπεδα όπως στο τέλος του Οι τιμές των μετοχών του Χρηματηστηρίου Αξιών Αθηνών (Χ.Α.Α) ακολούθησαν το 2003 γενικά ανοδική πορεία με διακυμάνσεις, μετά από τρία χρόνια συνεχούς κάμψης. Ο γενικός δείκτης τιμών των μετοχών αυξήθηκε στη διάρκεια του 2003 κατά 29,5%. Εξάλλου, αισθητή ανάκαμψη σημείωσαν το 2003 οι χρηματιστηριακές συναλλαγές καθώς και η άντληση κεφαλαίων από την αγορά αυτή. Η μέση ημερήσια αξία των συναλλαγών αυξήθηκε σε 141 εκατ. Ευρώ το 2003, από 100 εκατ. Ευρώ το 2002 σε 378 εκατ, ευρώ το Τέλος, οι κυριότερες οικονομικές προκλήσεις τις οποίες αντιμετωπίζει η Ελλάδα, είναι η σύγκλιση του βιοτικού της επιπέδου προς το μέσο όρο της Ε.Ε. και η παροχή ευκαιριών απασχόλησης σε όλους, οι οποίες θα απαιτήσουν υψηλούς ρυθμούς ανόδου του κατά κεφαλήν Α.Ε.Π επί σειρά ετών. Αυτό προϋποθέτει τόσο την άσκηση μακροοικονομικής πολιτικής προσανατολισμένης στη σταθερότητα, όσο και την επιτάχυνση και διεύρυνση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για την ενίσχυση του αναπτυξιακού δυναμικού της χώρας. 1.2 Τα Βασικά Μεγέθη της Ελληνικής Ασφαλιστικής Αγοράς το 2003 Το σύνολο των Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων που δραστηριοποιήθηκαν στη χώρα μας το 2003 έφθασε τελικά τις 100 συνολικά, καταγράφοντας παραγωγή 12

15 ασφαλίστρων από πρωτασφαλίσεις σε όλους τους κλάδους ύψους 3,23 δις. Ευρώ, αυξημένη κατά 11,72% έναντι του Το 44,37% της συνολικής παραγωγής ασφαλίστρων προήλθε από τις ασφαλίσεις ζωής, ενώ το 55,63% αφορούσε τις ασφαλίσεις κατά ζημιών. 1.3 Οι Ασφαλιστικές Επιχειρήσεις Από τις 100 Ασφαλιστικές Επιχειρήσεις που δραστηριοποιήθηκαν στην Ελλάδα οι 19 παρουσίασαν παραγωγή μόνο στις ασφαλίσεις ζωής, οι 68 στις ασφαλίσεις ζημιών και 13 παρουσίασαν παραγωγή και στις ασφαλίσεις ζωής και στις ασφαλίσεις ζημιών (μικτές Ασφαλιστικές Εταιρείες). Η ομαδοποίηση των Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων αναλόγως της εγκατάστασης, μας δίνει 70 εγκατεστημένες Ανώνυμες Ασφαλιστικές Εταιρείες (17 ασφαλίσεων ζωής, 41 ασφαλίσεων ζημιών και 12 μικτές) και 30 υποκαταστήματα αλλοδαπών Ασφαλιστικών Εταιρειών (2 ασφαλίσεων ζωής, 27 ασφαλίσεων ζημιών και 1 μικτή). Η ομαδοποίηση των υποκαταστημάτων αναλόγως της εθνικότητας της έδρας, μας δίνει 24 υποκαταστήματα με έδρα σε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 6 με έδρα εκτός Ε.Ε. Από το σύνολο των 100 Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων, υπήρξαν 11 υποκαταστήματα που παρουσίασαν μηδενική παραγωγή ασφαλίστρων εντός του 2003, ενώ ακόμη 2 υποκαταστήματα και 2 Ανώνυμες Ασφαλιστικές κατέγραψαν αρνητικά ασφάλιστρα (επιστροφές ασφαλίστρων λόγω τερματισμού εργασιών.) Συνεπώς το σύνολο των Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων που ασκούσαν ασφαλιστικές εργασίες στο τέλος του 2003 ανήλθε στις 85 (εκ των οποίων οι 68 Ανώνυμες Ασφαλιστικές Εταιρείες και οι 17 υποκαταστήματα αλλοδαπών Ασφαλιστικών), οι οποίες ανά δραστηριότητα διακρίνονται σε 17 επιχειρήσεις ασφαλίσεων ζωής, 55 ασφαλίσεων ζημιών και 13 μικτές). 13

16 0 Ζ Η Μ ΙΩ Ν Ο Ζ Ω Η Σ Μ ΙΚ ΤΕ Σ 1.4 Η Παραγωγή Ασφαλίστρων Η εγγεγραμμένη παραγωγή ασφαλίστρων από πρωτασφαλίσεις όλων των κλάδων έφθασε τα 3,23 δις. ευρώ, έναντι 2,89 δις. ευρώ το 2002, παρουσιάζοντας αύξηση 11,72% (έναντι αντίστοιχης αύξησης 9,42% το 2002.). Σε αποπληθωρισμένες τιμές, παραγωγή ασφαλίστρων το 2003 παρουσιάζεται αυξημένη κατά 7,91 % έναντι του Οι ασφαλίσεις κατά ζημιών παρουσίασαν αύξηση παραγωγής ασφαλίστρων κατά 13,54%, φθάνοντας τα 1,8 δις. ευρώ το 2002 (η αντίστοιχη αύξηση του 2002 ήταν 17,01%). Σε αποπληθωρισμένες τιμές, η παραγωγή των ασφαλίσεων κατά ζημιών εμφανίζεται αυξημένη κατά 9,66% έναντι του Οι ασφαλίσεις ζωής έφθασαν τα 1,43 δις. ευρώ έναντι 1,31 δις. ευρώ το 2002, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 9,53% (αντίστοιχα το 2002 υπήρξε αύξηση της παραγωγής κατά 1,47% έναντι του 2001.) Σε αποπληθωρισμένες τιμές, η παραγωγή των ασφαλίσεων ζωής εμφανίζεται αυξημένη κατά 5,79% έναντι του Σαν αποτέλεσμα, η παραγωγή των ασφαλίσεων ζωής συμμετείχε στο σύνολο παραγωγής ασφαλίστρων έτους 2003 κατά 44,37% (έναντι 45,26%) συμμετοχή το 2002) ενώ αντίθετα οι ασφαλίσεις κατά ζημιών συμμετείχαν κατά 55,63% (έναντι συμμετοχής 54,74% το 2002). 14

17 1.5 Συμμετοχή στην Ελληνική Οικονομία Η αύξηση της παραγωγής ασφαλίστρων του κλάδου σε πραγματικές τιμές, είχε σαν αποτέλεσμα την αύξηση της συμμετοχής του στο Ακαθόριστο Εγχώριο Προϊόν της χώρας στο 2,12% το 2003, έναντι ποσοστού 2,05% το Το ίδιο παρατηρήθηκε και στο ποσό των κατά κεφαλήν ασφαλίστρων, τα οποία έφθασαν στα 239,89 ευρώ συνολικά το 2003, έναντι 263,13 ευρώ το Αντίστοιχη πορεία ακολούθησε και η συμμετοχή των επενδύσεων των Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της χώρας, που έφθασε στο 4,54% το 2003 έναντι ποσοστού 4,12% το Οι Ασφαλιστικές αποζημιώσεις Οι συνολικές αποζημιώσεις και παροχές που καταβλήθηκαν το 2003 στους ασφαλισμένους όλων των κλάδων έφθασαν τα 1,83 δις. ευρώ, έναντι 1,66 δις. ευρώ το 2002, παρουσιάζοντας αύξηση 10,93% κατά μέσον όρο. Από αυτές τα 0,80 δις. ευρώ δόθηκαν σαν αποζημιώσεις και παροχές των ασφαλίσεων ζωής, έναντι 0,72 δις. ευρώ το 2002, παρουσιάζοντας αύξηση 11,4%. Αντίστοιχα οι αποζημιώσεις των ασφαλίσεων ζημιών έφθασαν τα 1,03 δις. ευρώ, έναντι 0,94 δις. ευρώ το 2002, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 10, 75%. 1.7 Τα Οικονομικά Μεγέθη Το σύνολο του Ενεργητικού των ασφαλιστικών Επιχειρήσεων έφθασε τα 9,6 δις. ευρώ, έναντι 8,4 δις. ευρώ το 2002, παρουσιάζοντας αύξηση 14,33%. Οι Επενδύσεις συνολικά των Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων αυξήθηκαν κατά 19, 04 % φθάνοντας τα 6,93 δις. ευρώ, έναντι 5,82 δις. ευρώ το 2002, (σε αυτές περιλαμβάνονται και οι επενδύσεις για λογαριασμό ασφαλισμένων ζωής που φέρουν τον επενδυτικό κίνδυνο, οι οποίες έφθασαν τα 917 εκατ. ευρώ το 2003 έναντι 825 εκατ. ευρώ το 2002). 15

18 Το σύνολο των Ασφαλιστικών Προβλέψεων που σχημάτισαν οι Εταιρίες για το 2003 έφθασε στο ύψος των 6,16 δις. ευρώ, έναντι 5,57 δις. ευρώ το 2002, αυξημένες κατά 10,59%. Τα Ίδια Κεφάλαια ανήλθαν στο ύψος των 1,54 δις. ευρώ το 2002, αυξημένα κατά 33,42%. Τα κέρδη χρήσεως (προ φόρων) έφθασαν το 2003 τα 104,5 εκατ. ευρώ, έναντι ζημιών 202 εκατ. ευρώ το Η Ευρωπαϊκή Ασφαλιστική Αγορά το 2003 Το 2003 χαρακτηρίστηκε από μία απογοητευτική αναμονή για τα σημάδια ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Οικονομίας, σε αντίθεση με τις προβλέψεις για βελτίωση της παγκόσμιας οικονομικής καταστάσεως. φαίνεται ότι η δυσκολία που αντιμετωπίζουν οι κυριότερες ευρωπαϊκές χώρες στο να ολοκληρώσουν τις διαρθρωτικές μεταβολές που θα τις οδηγήσουν στις νέες οικονομικές συνθήκες όπως διαμορφώνονται, ίσως σημαίνει ότι η Ευρώπη θα ωφεληθεί με καθυστέρηση και σε αναλογικά χαμηλότερα ποσοστά, σύμφωνα με την ετήσια έκδοση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ασφαλειών C.E.A. European Insurance in figures: Basic Data Κατά συνέπεια, η κατάρρευση των χρηματιστηριακών αγορών και η αξιοσημείωτη επιβάρυνση του κόστους των αποζημιώσεων της προηγούμενης χρονιάς, έφεραν σε δύσκολη θέση τις Ασφαλιστικές Εταιρίες στις αρχές του Οι περισσότερες όμως αγορές αντέδρασαν ενεργητικά ώστε να συνεχίσουν να ανταποκρίνονται στις δεσμεύσεις τους έναντι των ασφαλισμένων. Η μείωση της παραγωγής ασφαλίστρων στις ασφαλίσεις ζωής σε ορισμένες αγορές, δεν μπορεί να κρύψει τη δυναμική ανάπτυξης των εργασιών στην πλειοψηφία των υπολοίπων που υποστηρίζεται από τη μεγάλη απαίτηση για αποταμίευση και συντάξεις. Από την άλλη πλευρά, στις ασφαλίσεις ζημιών, τόσο η αύξηση των τιμολογίων όσο και η επισταμένη παρακολούθησης των 16

19 χαρτοφυλακίων θα πρέπει να βελτιώσει ακόμη περισσότερο τους δείκτες ζημιών. Αριθμός Επιχειρήσεων Ο αριθμός των Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων στις 29 χώρες-μέλη της Ο.Ε.Α. το 2003 εκτιμάται στις 5.162, ελάχιστα διαφοροποιημένος από το 2002 οπότε είχαν καταγραφεί Επιχειρήσεις, παρά το γεγονός ότι οι συγχωνεύσεις των εταιριών συνεχίζονται. Από αυτές, οι (ποσοστό 81,3%) προέρχονται από τις 15 χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έναντι που είχαν καταγραφεί το 2002 (μειωμένες κατά 0,9%). Η Παραγωγή Ασφαλίστρων Η συνολική παραγωγή ασφαλίστρων των 15 χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης εκτιμάται ότι θα φτάσει τα 793,6 δις. Ευρώ το 2003, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 2,8% σε τρέχουσες τιμές, έναντι της προηγούμενης χρονιάς. Η παραγωγή ασφαλίστρων ζωής εκτιμάται στα 474,40 δις. Ευρώ το 2003, μειωμένη κατά 0,1% σε τρέχουσες τιμές, ή 2% σε αποπληθωρισμένες τιμές. Η παραγωγή ασφαλίστρων κατά ζημιών εκτιμάται στα 319,3 δις. Ευρώ το 2003, αυξημένη κατά 7,5% σε τρέχουσες τιμές, ή 5,2% σε αποπληθωρισμένες τιμές. Κατά συνέπεια η συμμετοχή των ασφαλίσεων ζωής στο σύνολο της παραγωγής ασφαλίστρων φθάνει το 2003 στο 59,8%, ελαφρά μικρότερη από το 2002 που έφθασε το 61,5%. Αντίστοιχα η συμμετοχή των ασφαλίσεων κατά ζημιών στο σύνολο της παραγωγής ασφαλίστρων φθάνει το 2003 στο 40,2%, υψηλότερη από το 2002 που έφθασε το 38,5%. 17

20 Επενδύσεις Παρουσιάζοντας ένα ποσοστό αύξησης 6,9% σε αποπληθωρισμένες τιμές, φαίνεται ότι ο όγκος των επενδύσεων των Ευρωπαϊκών Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων μεγεθύνεται ξανά, μετά την πτώση που κατέγραψε το Κυριότερες αιτίες για τη μεγέθυνση αυτή θεωρούνται, η άνοδος των κεφαλαιαγορών (μετά την πτώση των προηγουμένων ετών) αφ ενός και αφ ετέρου η αναπροσαρμογή της αξίας των παλαιών ομολόγων υπό καθεστώς πτώσεως των επιτοκίων. Το σύνολο των επενδύσεων των Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων των χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης εκτιμάται ότι θα φθάσει το 2003 τα 4,92 τρις. Ευρώ, παρουσιάζοντας αύξηση 9,3%. Σε αποπληθωρισμένες τιμές, η αύξηση των επενδύσεων εκτιμάται σε 7,1%. Η ανάλυση των επενδύσεων σε κατηγορίες εξαρτάται σε γενικές γραμμές από το θεσμικό καθεστώς που υπάρχει σε κάθε χώρα, όσο και από τους τύπους των ασφαλιστηρίων συμβολαίων που επικρατούν. Για το σύνολο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σύμφωνα με τα στοιχεία του έτους 2002 (που είναι και τα πλέον πρόσφατα ολοκληρωμένα στοιχεία), το μεγαλύτερο τμήμα των επενδύσεων (41,3%) υπάγεται στην κατηγορία των ομολογιών κ.α. τίτλων σταθερού εισοδήματος. Μεγάλη είναι επίσης η συμμετοχή της κατηγορίας μετοχών, μεριδίων αμοιβαίων κεφαλαίων κ.α. μεταβλητής αποδόσεως τίτλων (28,5%), ακολουθούμενη από την κατηγορία δανείων, συμπεριλαμβανομένων και των ενυπόθηκων (12,7%). Η κατηγορία των ακινήτων συμμετέχει κατά 4,8%, οι επενδύσεις σε συνδεδεμένες επιχειρήσεις συμμετέχουν κατά 4,1%, οι καταθέσεις κατά 1,8%, ενώ οι λοιπές επενδύσεις φθάνουν το 6,8%. 18

21 Ασφαλιστικές Εργασίες και Οικονομικό Περιβάλλον Η μέτρηση της οικονομικής επίδρασης των ασφαλιστικών εργασιών στην οικονομία των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γίνεται με τη χρήση οικονομικών δεικτών οι οποίοι στο τέλος του 2002 διαμορφώνονται ως εξής: ο Ποσοστό ασφαλίστρων επί του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (Α.Ε.Π.) Το ποσοστό ασφαλίστρων επί του Α.Ε.Π. για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2001 ήταν 8,6%, ενώ για το 2002 έφτασε το 8,7%. ο Ποσοστό επενδύσεων επί του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (Α.Ε.Π.) Το ποσοστό των επενδύσεων επί του Α.Ε.Π. για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2001 ήταν 52,4%, ενώ το 2002 έφτασε το 50,7%. ο Συνολικά κατά κεφαλήν ασφάλιστρα Τα συνολικά κατά κεφαλήν ασφάλιστρα για τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2001 ανήλθαν κατά μέσο όρο στα ευρώ, ενώ για το 2002 έφτασαν τα ευρώ. ο Κατά κεφαλήν ασφάλιστρα ασφαλίσεως ζωής Τα ασφάλιστρα ζωής κατά κεφαλήν στην Ευρωπαϊκή Ένωση ανήλθαν κατά μέσο όρο στα ευρώ το 2001 και έφτασαν τα ευρώ το ο Κατά κεφαλήν ασφάλιστρα ασφαλίσεων ζημιών Τα ασφάλιστρα ζημιών κατά κεφαλήν στην Ευρωπαϊκή Ένωση ανήλθαν κατά μέσο όρο στα 743 ευρώ το 2001 και έφτασαν τα 806 ευρώ το Διάρθρωση Χαρτοφυλακίου ασφαλίσεων και ζημιών Η ποσοστιαία διάρθρωση σε ασφάλιστρα, του χαρτοφυλακίου των 19

22 ασφαλίσεων ζημιών στους επιμέρους κλάδους, των χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (σύμφωνα με τα στοιχεία του έτους 2002), είχε ως εξής: ο κλάδος αυτοκινήτων 35,0% ο ασφάλιση ατυχημάτων και ασθένειας 23,9% ο ασφάλιση περιουσίας 20,5% ο κλάδος γενικής αστικής ευθύνης 8,4% ο ασφάλιση μεταφορών, πλοίων και αεροσκαφών 5,1% ο κλάδος νομικής προστασίας 1,5% ο λοιποί κλάδοι ασφαλίσεων ζημιών 5,6% ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΑ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΤΟ 2002 ΜΕΓΕΘΟΣ ΕΛΛΑΔΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ0/» ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝ. Ασφάλιστρα από πρωτασφαλίσεις (σύνολο αγοράς, εκατομμύρια euro) 2.895,3 0,36% Εκ των οποίων:. Ασφάλιστρα Κλάδου Ζωής 1.310,5 0,27% Ασφάλιστρα Κλάδων Ζημιών 1.584,8 0,52% Σύνολο Επενδύσεων (σύνολο αγοράς, εκατομμύρια euro) 5.820,1 0,12% Αριθμός Εταιριών 102 2,24% Αριθμός Απασχολουμένων ,09% ΒΑΣΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ Κατά Κεφαλήν Ασφάλιστρα (σε ευρώ) 263,13 12,47% Ε κτω ν οποίων:. Κατά Κεφαλήν Ασφάλιστρα Κλάδου Ζωής 119,10 9,13% 1.304»»» Κ λάδου Ζ η μ ιώ ν 144,03 17,87% 806 Π ο σ ο σ τό Α σ φ α λ ίσ τρ ω ν επ ί του Α.Ε.Π. 2,05% 8,7% Π ο σ ο σ τό Ε π ενδ ύ σ εω ν επ ί το υ Α.Ε.Π. 4,12% 50,7% Α π α σ χ ο λο ύ μ εν ο ι ανά Εταιρία

23 Παρατήρηση Τα μεγέθη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελούν καταγραφή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ασφαλειών (C.E.A) για το 2002 σύμφωνα πλέον με την πρόσφατη έκδοση European Insurance in figures: 2002 Complete Data. Συμμετοχή της Ιδιωτικής Ασφάλισης στην Ελληνική Οικονομία Η μέτρηση της οικονομικής επίδρασης της δραστηριότητας των Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων στην οικονομία της χώρας, μπορεί να επιτευχθεί με τη χρήση αριθμοδεικτών, που διευκολύνουν ταυτόχρονα και τη διεθνή συγκρισιμότητα. Τέτοιοι αριθμοδείκτες είναι: το ποσοστό της συνολικής παραγωγής ασφαλίστρων επί του Ακαθαρίστου Εγχωρίου Προϊόντος (Α.Ε.Π.), το ποσοστό των επενδύσεων των Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων επί του Α.Ε.Π., καθώς και τα κατά κεφαλήν ασφάλιστρα. Ποσοστό ασφαλίστρων επί του Α.Ε.Π. Για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, η τιμή του δείκτη των συνολικών ασφαλίστρων προς το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν παρουσιάζει αύξησης σε σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά. Έτσι μετά το 1999, οπότε ο δείκτης έλαβε την υψηλότερη τιμή του (2,13%) των τελευταίων 12 χρόνων, το 2001 μειώθηκε στο 2,02%, ενώ το 2003 υπολογίζεται στο 2,12%. Είναι προφανές ότι η αύξηση του όγκου των ασφαλίστρων σε τρέχουσες τιμές την προηγούμενη χρονιά ήταν ελαφρά μεγαλύτερη της αντίστοιχης αύξησης του Α.Ε.Π. της Ελλάδας, γεγονός που οδήγησε στην αύξηση της τιμής του σχετικού δείκτη. Στους αριθμημένους πίνακες του παραρτήματος καταγράφονται αναλυτικά τα 21

24 μεγέθη που αναφέρονται στην παρούσα έκθεση και αφορούν την εξέλιξη του κλάδου τα τελευταία χρόνια. Ο πίνακας 1 επομένως καταγράφει το ποσοστό συμμετοχής της συνολικής παραγωγής ασφαλίστρων από πρωτασφαλίσεις επί του Α.Ε.Π. (εκφρασμένου σε τρέχουσες αγοραίες τιμές) της χώρας, για τη χρονική περίοδο Ποσοστό επενδύσεων επί του Α.Ε.Π. Ο υπολογισμός του συνόλου των επενδύσεων των Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων σαν ποσοστό του Α.Ε.Π. της χώρας, αποτελεί διεθνώς ένα δείκτη του βαθμού ανάπτυξης της ασφαλιστικής αγοράς, ενώ ταυτόχρονα αναδεικνύει τη δυναμικότητα και το βαθμό ωριμότητας ιδιαιτέρως του κλάδου ζωής. Το ποσοστό επενδύσεων της Ελληνικής ασφαλιστικής αγοράς, αφού έλαβε το 2000 τη μέγιστη τιμή του (4,63%) των τελευταίων 12 χρόνων, παρουσίασε κάμψη το 2001 στο επίπεδο του 4,35% και το 2002 στο 4,12%, αλλά το 2003 παρουσίασε ανάκαμψη στο επίπεδο του 4,54%. Απέχει όμως αρκετά από το αντίστοιχο μέσο ποσοστό των άλλων Ευρωπαϊκών χωρών με υψηλότερο βαθμό ανάπτυξης της ασφαλιστικής αγοράς, όπως αυτό καταγράφηκε στο προηγούμενο κεφάλαιο. Ο πίνακας 2 του παραρτήματος καταγράφει το ποσοστό επενδύσεων επί του Α.Ε.Π. (εκφρασμένου σε τρέχουσες αγοραίες τιμές) της χώρας, για την χρονική περίοδο Κατά κεφαλήν ασφάλιστρα Για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, ο λόγος των ασφαλίστρων από πρωτασφαλίσεις προς το σύνολο του πληθυσμού (εκτίμηση στα μέσα κάθε έτους), παρουσιάζει το 2003 ξανά αύξηση. Ο δείκτης των συνολικών κατά κεφαλήν ασφαλίστρων αντιστοιχούσε σε 22

25 177,40 ευρώ το 1997 και παρουσιάζοντας συνεχή αύξηση το επόμενα χρόνια έψθασε να πάρει το 2003 τη μέγιστη τιμή του (293,89 ευρώ ανά κάτοικο). Ο πίνακας 3 του παραρτήματος καταγράφει την εξέλιξη του δείκτη των συνολικών κατά κεφαλήν ασφαλίστρων την περίοδο η τελευταία στήλη του πίνακα παρουσιάζει τον υπολογισμό του αντίστοιχου μεγέθους εκφρασμένου σε ευρωπαϊκές νομισματικές μονάδες ευρώ με τη χρήση της μέσης ετήσιας συναλλαγματικής ισοτιμίας fixing των ετών , ενώ για τα έτη 2000 και 2001 χρησιμοποιείται η σταθερή ισοτιμία μετατροπής: 1 ευρώ = 340,75 δραχμές, έως την πλήρη μετάβαση στο νέο νόμισμα (ευρώ) τον Μάρτιο του με βάση αυτό τον υπολογισμό, το 2003 αντιστοιχούσαν συνολικά ασφάλιστρα 293,89 ευρώ ανά κάτοικο. Ο αντίστοιχος υπολογισμός των κατά κεφαλήν ασφαλίστρων για τις ασφαλίσεις ζωής (πίνακας 4) παρουσιάζει παρόμοια εξέλιξη, με αποτέλεσμα το 2003 να αντιστοιχούν 130,41 ευρώ ασφάλιστρα ζωής ανά κάτοικο. Αντίθετα ο δείκτης των κατά κεφαλήν ασφαλίστρων για τις ασφαλίσεις κατά ζημιών (πίνακας 5) καταγράφει ιδιαίτερα δυναμική αύξηση όλα τα χρόνια της εξεταζόμενης περιόδου, ακόμη και το 2003, με αποτέλεσμα να αντιστοιχούν 163,48 ευρώ ασφάλιστρα ζημιών ανά κάτοικο το 2003, έναντι 89,01 ευρώ το Μια Διαφορετική Προσέγγιση της Ασφαλιστικής Αγοράς Η μορφή αλλά και η διαχρονική πορεία της Ελληνικής Ασφαλιστικής Αγοράς, πέραν της απλής καταγραφής μεγεθών (η οποία επιχειρείται στην επόμενη ενότητα), πρέπει να εξεταστεί με την χρήση διαφορετικών παραμέτρων, οι οποίες χρησιμοποιούνται για τη διερεύνηση του Κλάδου της Ιδιωτικής Ασφάλισης. Οι παράμετροι που θα χρησιμοποιηθούν, έχουν προκύψει από τη επεξεργασία των οικονομικών μεγεθών των Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων, 23

26 αποτελούν στην ουσία τους μέσους όρους της αγοράς και μπορούν να βοηθήσουν στην εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων. Επιγραμματικά, αυτές είναι: 1. Η συγκέντρωση της παραγωγής 2. Το ποσοστό Ιδίας Κράτησης (επί ασφαλίστρων) 3. Το ποσοστό Αντασφαλίστρων (αναλήψεων) 4. Το ποσοστό Αποζημιώσεων (μόνο για ασφαλίσεις κατά ζημιών) 5. Το ποσοστό Εκκρεμών Αποζημιώσεων (μόνο για ασφαλίσεις κατά ζημιών) Η Συγκέντρωση της παραγωγής Από την εξέταση της παραγωγής ασφαλίστρων από πρωτασφαλίσεις των Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων που δραστηριοποιήθηκαν στην Ελλάδα το 2003, καθώς και των μεριδίων αγοράς που καλύπτουν τόσο στις ασφαλίσεις Ζωής όσο και στις ασφαλίσεις Ζημιών, προκύπτουν τα εξής: Α. Στις ασφαλίσεις Ζωής οι πέντε μεγαλύτερες σε παραγωγή ασφαλίστρων Επιχειρήσεις κατέχουν το 62,54% της αγοράς Ζωής το 2003, έναντι ποσοστού 65,95% το Οι δέκα μεγαλύτερες κατέχουν το 88,93% το 2003, έναντι ποσοστού 89,02% το 2002, οι δεκαπέντε πρώτες το 97,18% το 2003 (95,99% το 2002) και οι είκοσι πρώτες το 99,40% το 2003 (99,06% το 2002). Μερίδιο αγοράς μεγαλύτερο του 10% εμφανίζουν το 2003 τέσσερις Ασφαλιστικές (με 56,2% συμμετοχή στο σύνολο της παραγωγής του Κλάδου), ενώ 9 Ασφαλιστικές εμφανίζουν μερίδιο μεταξύ 1% και 10% (με 39,1% συμμετοχή στο σύνολο της παραγωγής του Κλάδου). 24

27 Η τάση συγκέντρωσης ασφαλίστρων, επομένως, στις ασφαλίσεις Ζωής παρουσιάζεται έντονη και το 2003 και χαρακτηρίζεται από τα μεγάλα μερίδια αγοράς που κατέχουν οι μεγαλύτερες σε παραγωγή ασφαλίστρων Επιχειρήσεις. Β. Στις ασφαλίσεις Ζημιών οι πέντε μεγαλύτερες σε παραγωγή ασφαλίστρων Επιχειρήσεις συνεισφέρουν το 42,82% της παραγωγής πρωτασφαλίστρων, έναντι ποσοστού 45,91% το Οι δέκα μεγαλύτερες κατέχουν το 58,44% το 2003, έναντι ποσοστού 60,67% το 2002, οι δεκαπέντε πρώτες το 70,81% το 2003 (71,01% το 2002) και οι είκοσι πρώτες το 79,38% το 2003 (78,59% το 2002). Μερίδιο αγοράς μεγαλύτερο του 10% στις ασφαλίσεις Ζημιών εμφανίζει μόνο μία Ασφαλιστική (με 17,8% συμμετοχή στο σύνολο της παραγωγής των ασφαλίσεων Ζημιών), ενώ 23 Ασφαλιστικές εμφανίζουν μερίδιο μεταξύ 1% και 10% (με 66,3% συμμετοχή στο σύνολο). Η τάση συγκέντρωσης των ασφαλίσεων Ζημιών παρουσιάζεται ελάχιστα διαφοροποιημένη το 2003 έναντι του 2002 για τις πρώτες σε παραγωγή Εταιρίες, όμως υπάρχει μεγαλύτερη διασπορά της παραγωγής ασφαλίστρων μεταξύ των Επιχειρήσεων στους κλάδους Ζημιών, από αυτήν των ασφαλίσεων Ζωής. Το ποσοστό Ιδίας Κράτησης (επί ασφαλίστρων) Το ποσοστό ιδίας κράτησης (επί ασφαλίστρων) προκύπτει από τη διαίρεση των καθαρών ασφαλίστρων προς το σύνολο της παραγωγής ασφαλίστρων, όπου: ο σύνολο της παραγωγής ασφαλίστρων, είναι το άθροισμα ασφαλίστρων από πρωτασφαλίσεις και ασφαλίστρων από αντασφαλίσεις (αναλήψεις). ο καθαρά ασφάλιστρα, είναι το αποτέλεσμα της αφαιρέσεως των εκχωρηθέντων αντασφαλίστρων από το σύνολο της παραγωγής 25

28 ασφαλίστρων. Όπως είναι φανερό, ο δείκτης αντιπροσωπεύει την αναλογία της παραγωγής που παραμένει στην επιχείρηση, εμμέσως δ τη σπουδαιότητα της αντασφαλίσεως στην εγχώρια αγορά. Η εξέλιξη της τιμής του δείκτη τα τελευταία χρόνια (πίνακας 6) παρουσιάζει σταθερά μια αύξησης της ιδίας κράτησης από το 2001 για το σύνολο των Επιχειρήσεων (οπότε είχε πάρει την κατώτερη τιμή των τελευταίων 7 χρόνων 83,58%) που φθάνει το ποσοστό του 83,95% το Το ποσοστό Αντασφαλίστρων (Αναλήψεων) Ο δείκτης προκύπτει από τη διαίρεση των ασφαλίστρων από αντασφαλίσεις (αναλήψεις) προς το σύνολο της παραγωγής ασφαλίστρων, όπου: ο Σύνολο της παραγωγής ασφαλίστρων είναι το άθροισμα ασφαλίστρων από πρωτασφαλίσεις και ασφαλίστρων από αντασφαλίσεις (αναλήψεις). Ο δείκτης παρέχει (αναλήψεων) στο σύνολο της αφοράς. μια ένδειξη της βαρύτητας των αντασφαλίστρων Η τιμή του δείκτη για το σύνολο της αγοράς (πίνακας 6) μετά το 2002 (οπότε είχε φθάσει το 1,66%) παρουσιάζει μια σταθερά πτωτική στάση με αποτέλεσμα το 2003 να φθάσει στο 1,50%. Το ποσοστό Αποζημιώσεων (μόνο για ασφαλίσεις κατά ζημιών) Το ποσοστό αποζημιώσεων καταγράφει την ποσοστιαία αναλογία των αποζημιώσεων που βαρύνουν μια οικονομική χρήση επί των δεδουλευμένων ασφαλίστρων που αναλογούν στην ίδια χρήση και υπολογίζεται μόνο για τις ασφαλίσεις κατά ζημιών. Αναφέρεται επομένως αποκλειστικά στις ασφαλιστικές εργασίες, χωρίς να συνυπολογίζει άλλα έξοδα (πρόσκτησης, διαχείρισης) ή έσοδα (από επενδύσεις). 26

29 Το ποσοστό αποζημιώσεων προκύπτει από τη διαίρεση των αποζημιώσεων που βαρύνουν τη χρήση προς τα αναλογούντα δεδουλευμένα ασφάλιστρα, όπου: ο οι αποζημιώσεις που βαρύνουν τη χρήση είναι το άθροισμα των καταβολών αποζημιώσεων εντός της χρήσης, συν τη διαφορά του αποθέματος εκκρεμών ζημιών μεταξύ τέλους και αρχής της χρήσης. ο Δεδουλευμένα ασφάλιστρα που αναλογούν στη χρήση, είναι το άθροισμα των συνολικών (μικτών) εγγεγραμμένων ασφαλίστρων εντός της χρήσης, συν τα δικαιώματα συμβολαίων που αντιστοιχούν στη χρήση, συν τη διαφορά του αποθέματος μη δεδουλευμένων ασφαλίστρων μεταξύ αρχής και τέλους χρήσης. Τα μεγέθη που είναι απαραίτητα για τον υπολογισμό του ποσοστού αποζημιώσεων, εμφανίζονται στις καταστάσεις λογαριασμών εκμεταλλεύσεως του κλάδου Αστικής Ευθύνης Οχημάτων καθώς επίσης και των λοιπών ασφαλίσεων ζημιών, στους Ισολογισμούς που δημοσιεύθηκαν μετά την τελευταία αναθεώρηση του κλαδικού λογιστικού σχεδίου των Ασφαλιστικών Εταιριών (δηλαδή από την οικονομική χρήση 2000 κι έπειτα). Η τιμή του ποσοστού αποζημιώσεων για την ασφάλιση της Αστικής Ευθύνης Οχημάτων για το 2000 ήταν 88,14%, για το 2001 ήταν 78,14%, το 2002 ανήλθε στο 83,48%, για να μειωθεί στο 79,12% το 2003 (πίνακας 7 του παραρτήματος). Η τιμή του ποσοστού αποζημιώσεων για τις λοιπές ασφαλίσεις ζημιών (πλην Α.Ε. Οχημάτων) ήταν 47,11% για το 2000, 32,58% για το 2001, 38,37% για το 2002 και 30,81% για το Συνεπώς για το σύνολο των ασφαλίσεων ζημιών η τιμή του ποσοστού αποζημιώσεων ήταν 68,61% για το 2000, 56,15% για το 2001, 61,48% το 2002 και 55,08% για το

30 Ποσοστό εκκρεμών αποζημιώσεων (μόνο γιο ασφαλίσεις κατά ζημιών) Το ποσοστό αυτό καταγράφει την ποσοστιαία αναλογία των αποθεμάτων εκκρεμών αποζημιώσεων στο τέλος της χρήσης επί των εγγεγραμμένων ασφαλίστρων της χρήσης και υπολογίζεται μόνο για τις ασφαλίσεις κατά ζημιών. Το ποσοστό εκκρεμών αποζημιώσεων προκύπτει από τη διαίρεση του αποθέματος εκκρεμών ζημιών τέλους χρήσης προς το σύνολο των μικτών εγγεγραμμένων ασφαλίστρων και δικαιωμάτων συμβολαίων της χρήσης. Τα μεγέθη που είναι απαραίτητα για τον υπολογισμό του ποσοστού εκκρεμών αποζημιώσεων, εμφανίζονται στις καταστάσεις λογαριασμών εκμεταλλεύσεως του κλάδου Αστικής Ευθύνης Οχημάτων καθώς επίσης και των λοιπών ασφαλίσεων ζημιών, στους Ισολογισμούς που δημοσιεύθηκαν μετά την τελευταία αναθεώρηση του κλαδικού λογιστικού σχεδίου των Ασφαλιστικών Εταιριών (δηλαδή από την οικονομική χρήση 2000 κι έπειτα). Η τιμή του ποσοστού εκκρεμών αποζημιώσεων για την ασφάλιση της Αστικής Ευθύνης Οχημάτων για το 2000 ήταν 104,30%, το 2001 ανήλθε στο 104,86%, στη συνέχεια όμως μειώθηκε στο 103,08% για το 2002 και στο 101,75% για το 2003 (πίνακας 8 του παραρτήματος). Η τιμή του ποσοστού εκκρεμών αποζημιώσεων για τις λοιπές ασφαλίσεις ζημιών (πλην Α.Ε. Οχημάτων) ήταν 59,01% για το 2000, 49,60% για το 2001, 47,05% για το 2002 και 36,90% για το Συνεπώς για το σύνολο των ασφαλίσεων ζημιών η τιμή του ποσοστού ήταν 82,59% για το 2000, μειώθηκε σε 77,87% για το 2001, σε 75,59% το 2002 κι έφθασε το 69,39% το

31 Η Εξέλιξη της Ασφαλιστικής Αγοράς το 2003 Αναλυτικά Στην παρούσα ενότητα επιχειρείται η καταγραφή των οικονομικών στοιχείων που προκύπτουν από τη λειτουργία των Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων στη χώρα μας και απεικονίζονται στους ετήσιους λογαριασμούς εκμεταλλεύσεως. Παρουσιάζονται επομένως μεγέθη όπως η παραγωγή ασφαλίστρων και οι ασφαλιστικές αποζημιώσεις, οι αντασφαλιστικές εκχωρήσεις και τα στοιχεία εσόδων - εξόδων για την τελευταία διαθέσιμη οικονομική χρήση, σε σύγκριση με τα αντίστοιχα στοιχεία των προηγουμένων ετών. Συνολική Παραγωγή Ασφαλίστρων Η συνολική παραγωγή ασφαλίστρων από πρωτασφαλίσεις έφθασε τα 3.234,7 εκατ. Ευρώ το 2003, έναντι 2.895,3 εκατ. Ευρώ το 2002, επιτυγχάνοντας ετήσια αύξηση 11,72% έναντι 9,42% το 2002 (πίνακας 9 του παραρτήματος). Μετά από δύο χρονιές χαμηλών ποσοστών αυξήσεως (2000 και 2001), φαίνεται ότι το 2002 και το 2003 η αγορά επανακάμπτει σταδιακά στους ρυθμούς των προηγούμενων ετών, οι οποίοι ήταν σαφώς ανώτεροι του πληθωρισμού. Η συνολική παραγωγή ασφαλίστρων από αντασφαλίσεις (αναλήψεις) αυξήθηκε το 2003 κατά 9,48% (έναντι αυξήσεως κατά 20,32% το 2002), φθάνοντας τα 49,3 εκατ. ευρώ (πίνακας 11 του παραρτήματος). Συνολική Παραγωγή Ασφαλίστρων (αποπληθωρισμένα μεγέθη) Εξετάζοντας την εξέλιξη των αντιστοίχων μεγεθών της παραγωγής ασφαλίστρων σε αποπληθωρισμένες τιμές (χρησιμοποιώντας ως αποπληθωριστή τη μέση ετήσια τιμή του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδος και θεωρώντας σαν έτος βάσης το 1994), μπορούν να επισημανθούν τα εξής: Η συνολική παραγωγή ασφαλίστρων από πρωτασφαλίσεις, αυξήθηκε σε πραγματικές τιμές κατά 7,91% το 2003 έναντι αυξήσεως 5,62% το 2002 (πίνακας 29

32 1 0 ). Η συνολική παραγωγή αντασφαλίστρων (αναλήψεων) αυξήθηκε σε πραγματικές τιμές το 2003 κατά 5,75%, έναντι αυξήσεως 16,14% το 2002 (πίνακας 12). Ανάλυση Παραγωγής κατά Κλάδο Ασφάλισης Μια πρώτη ανάλυση της συνολικής παραγωγής του 2003 παρουσιάζει τα στοιχεία με την ίδια κατάταξη που εμφανίζονται στις ακολουθούσες τον Ισολογισμό των Εταιριών, καταστάσεις των τριών Λογαριασμών Εκμεταλλεύσεως: Ζωής, Αστικής Ευθύνης Οχημάτων και Λοιπών Κλάδων Ζημιών (πίνακας 13). ο Ασφάλιστρα από πρωτασφαλίσεις Ασφαλίσεων Ζωής: ,78 ευρώ. ο Ασφάλιστρα από πρωτασφαλίσεις Κλάδου Αστικής Ευθύνης Οχημάτων: ,44 ευρώ. ο Ασφάλιστρα από πρωτασφαλίσεις Λοιπών Κλάδων ζημιών: ,16 ευρώ. Α ΣΦ Α Λ ΙΣΕ ΙΣ ΖΩ Η Σ Λ Ο ΙΠ Ε Σ Α ΣΦ Α Λ ΙΣΕ ΙΣ ΖΗ Μ ΙΩ Ν Α ΣΦ Α Λ ΙΣΗ Α ΣΤΙΚ Η Σ Ε Υ Θ Υ Ν Η Σ Ο Χ Η Μ Α ΤΩ Ν 30

33 ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΤΡΩΝ 2003 Αν απομονωθεί η παραγωγή πρωτασφαλίστρων των ασφαλίσεων Ζωής (πίνακες 9 και 10), φαίνεται ότι η ετήσια μεταβολή το 2003 έναντι του 2002 έφθασε το 9,53% σε τρέχουσες τιμές, ενώ σε αποπληθωρισμένες τιμές το 5,79%. Αντίστοιχα η παραγωγή ασφαλίσεων Ζημιών παρουσίασε αύξηση κατά 13,54% σε τρέχουσες τιμές το 2003 και κατά 9,665 σε αποπληθωρισμένες τιμές (πίνακες 9 και 10). Ακολούθως επιχειρείται ο διαχωρισμός της συνολικής παραγωγής σε ασφάλιστρα κατά κλάδο ασφάλισης για το έτος 2003, σλυμφωνα με στοιχεία που έδωσαν οι Ασφαλιστικές Επιχειρήσεις, τα οποία τους ζητήθηκαν με ενιαίο ερωτηματολόγιο και αφορούν την παραγωγή ασφαλίστρων εντός Ελλάδος. Στον πίνακα 14 του παραρτήματος, παρουσιάζεται η παραγωγή των κλάδων ασφάλισης (ασφαλίσεις κατά Ζημιών, ασφαλίσεις Ζωής) έτους 2003, σε ασφάλιστρα από πρωτασφαλίσεις και αντασφαλίσεις (αναλήψεις) χωριστά, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας της Ενώσεως. Από την εξέταση του ποσοστού συμμετοχής κάθε κλάδου ασφάλισης στο σύνολο της παραγωγής ασφαλίστρων από πρωτασφαλίσεις (πίνακας 14), ο κλάδος 10. Αστική Ευθύνη Χερσαίων Οχημάτων συγκεντρώνει το 49,3% της παραγωγής των ασφαλίσεων κατά ζημιών, ακολουθούμενος από τον κλάδο 8. Πυρκαϊά και Στοιχεία της Φύσεως (15,60%) και τον κλάδο 3. Χερσαία Οχήματα (11,81%). Από τις ασφαλίσεις ζωής, ο κλάδος I. Ζωής συγκεντρώνει το 61,38% των ασφαλίστρων, ακολουθούμενος από τον κλάδο Ιϋ. Ασφαλίσεων Ζωής Συνδεδεμένων με Επενδύσεις (20,59%). 31

34 Το ποσοστό μεταβολής της παραγωγής πρωτασφαλίστρων κάθε κλάδου, σε σύγκριση με το έτος 2002 παρουσιάζεται στον πίνακα 15, κι όπως φαίνεται ο κλάδος 15. Εγγυήσεις έχει πετύχει να αυξήσει σημαντικά την παραγωγή του μέσα στο 2003 (123,83%). Από τους υπόλοιπους κλάδους, σημαντική αύξηση παρουσιάζουν: ο κλάδος 1. Ατυχήματα (24,43%), 13. Γενική Αστική Ευθύνη (21,09%) και 9. Λοιπές Ζημίες αγαθών (19,06%). Από τις ασφαλίσεις ζωής εντυπωσιακή αύξηση (32,51%) καταγράφει ο κλάδος VII. Διαχείρισης Ομαδικών Συνταξιοδοτικών Ταμείων (Κεφαλαίων). Ανάλυση Αντασφαλίστρων (εκχωρήσεων) Το σύνολο των εκχωρουμένων αντασφαλίστρων έφθασε το 2003 τα 530,5 εκατ. Ευρώ, έναντι 472,7 εκατ. Ευρώ 2002, αυξημένα κατά 12,23%. Το μεγαλύτερο μέρος (73,57% το 2003) των αντασφαλίστρων αφορά τις λοιπές αντασφαλίσεις ζημιών (πίνακας 16) τα οποία αυξήθηκαν κατά 10,97%, έναντι του 2002 ενώ τα ατνασφάλιστρα του κλάδου Αστικής Ευθύνης οχημάτων παρουσίασαν αύξηση 5,36% με αποτέλεσμα γ συμμετοχή τους στο σύνολο των αντασφαλίστρων να φθάσει το 11,87% το Αντίθετα τα εκχωρούμενα αντασφάλιστρα των ασφαλίσεων ζωής αυξήθηκαν έναντι του 2002 κατά 26,18%, με αποτέλεσμα το 2003 να αυξηθεί η συμμετοχή τους στο σύνολο στο 14,56%. Ανάλυση Ασφαλιστικών Αποζημιώσεων και Παροχών Το σύνολο των καταβληθεισών ασφαλιστικών αποζημιώσεων και παροχών έτους 2003 έφθασε τα 1.838,9 εκατ. Ευρώ έναντι 1.657,7 εκατ. Ευρώ το 2002, παρουσιάζοντας αύξηση 10,93%. Το 43,67% των συνολικών αποζημιώσεων έτους 2003 αφορούσε τις ασφαλίσεις Ζωής (πίνακας 18), το 37,38% αφορούσε τις ασφαλίσεις Αστικής Ευθύνης Οχημάτων, ενώ το 18,94% αφορούσε τις λοιπές ασφαλίσεις Ζημιών. 32

35 Η συμμετοχή των αντασφαλιστικών στις συνολικές αποζημιώσεις του 2003 αυξληθηκε στα 230,4 εκατ. Ευρώ το 2002, με αποτέλεσμα η επιβάρυνση των Εταιριών να ανέλθει από τα 1.436,8 εκατ. Ευρώ το 2002 στα 1.608,5 εκατ. Ευρώ το 2003 (πίνακας 17). Οι ασφαλιστικές αποζημιώσεις και παροχές των ασφαλίσεων ζωής ανήλθαν στα 803,1 εκατ. Ευρώ το 2003 έναντι 720,9 εκατ. Ευρώ το 2002, παρουσιάζοντας αύξηση 11,4% (πίνακας 18). Αντίστοιχα οι αποζημιώσεις του κλάδου Αστικής Ευθύνης Οχημάτων αυξήθηκαν κατά 6,63% (από 644,7 εκατ. Ευρώ το 2002 σε 687,5 εκατ. Ευρώ το 2003). Αντίθετα οι αποζημιώσεις των λοιπών κλάδων ασφαλίσεως ζημιών αυξληθηκαν κατά 19,27% (348,4 εκατ. Ευρώ το 2003 έναντι 292,1 εκατ.ευρώ το 2002). Στοιχείο Εκμεταλλεύσεως Ασφαλιστικών Κλάδων Για την προσέγγιση της εκμεταλλεύσεως των κλάδων των Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων έτους 2003, χρησιμοποιείται η κατάταξη του κλαδικού λογιστικού σχεδίου, όπως παρουσιάζεται στους Ισολογισμούς των Εταιριών, ομαδοποιώντας τις εκμεταλλέυσεις σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: ο Ασφαλίσεις Ζωής ο Ασφάλιση Αστικής Ευθύνης Οχημάτων ο Λοιπές Ασφαλίσεις κατά Ζημιών Στοιχεία Εκμεταλλεύσεως Ασφαλίσεων Ζωής Σύμφωνα με την καταγραφή των λογαριασμών εκμεταλλεύσεως ασφαλίσεων ζωής έτους 2003, το σύνολο των εσόδων ανήλθε στα 1.468,4 εκατ. Ευρώ ενώ το σύνολο των εξόδων στα 1.301,8 εκατ. Ευρώ αφήνοντας έτσι ένα θετικό αποτέλεσμα 33

36 εκμεταλλεύσεως ύψους 166,6 εκατ. Ευρώ (πίνακας 19). Το αντίστοιχο αποτέλεσμα εκμεταλλεύσεως του έτους 2002 ήταν αρνητικό κι έφθανε τα -30,2 εκατ. Ευρώ. Οι κυριότεροι λογαριασμοί από την ανάλυση των εσόδων ασφαλίσεων ζωής (πίνακας 20) ήταν: η ιδία κράτηση των δεδουλευμένων ασφαλίστρων (973,8 εκατ. Ευρώ ή ποσοστό 66,32% των εσόδων) και τα έσοδα επενδύσεων (347,7 εκατ. Ευρώ ή ποσοστό 23,68% των εσόδων). Οι κυριότεροι λογαριασμοί από την ανάλυση των εξόδων ασφαλίσεων ζωής (πίνακας 21) ήταν: η ιδία κράτηση των ασφαλιστικών αποζημιώσεων (789,6 εκατ. Ευρώ ή ποσοστό 60,65% των εξόδων), τα λειτουργικά έξοδα 313,3 εκατ. Ευρώ ή ποσοστό 24,07% των εξόδων) και τα έξοδα επενδύσεων (142,8 εκατ. Ευρώ ή 10,97% των εξόδων). Στοιχείο Εκμεταλλεύσεως Ασφολίσεως Αστικής Ευθύνης Οχημάτων Σύμφωνα με την καταγραφή των λογαριασμών εκμεταλλέυσεως αστικής ευθύνης οχημάτων έτους 2003, το σύνολο των εσόδων ανήλθε στα 1.067,2 εκατ. Ευρώ ενώ το σύνολο των εξόδων στα 1.063,5 εκατ. Ευρώ αφήνοντας έτσι ένα θετικό αποτέλεσμα εκμεταλλεύσεως ύψους 3,7 εκατ. Ευρώ (πίνακας 22). το αντίστοιχο αποτέλεσμα εκμεταλλεύσεως του έτους 2002 ήταν αρνητικό και έφθανε τα -37,5 εκατ. Ευρώ. Οι κυριότεροι λογαριασμοί από την ανάλυση των εσόδων αστικής ευθύνης οχημάτων (πίνακας 23) ήταν: η ιδία κράτηση των δεδουλευμένων ασφαλίστρων (792,7 εκατ. Ευρώ ή ποσοστό 74,28% των εσόδων), τα έσοδα επενδύσεων (86,6 εκατ. Ευρώ ή 8,11% των εσόδων) και τα δικαιώματα συμβολαίων κ.λπ. έσοδα (187,9 εκατ. Ευρώ ή 17,61% των εσόδων). Οι κυριότεροι λογαριασμοί από την ανάλυση των εξόδων αστικής ευθύνης οχημάτων (πίνακας 24) ήταν: η ιδία κράτηση των ασφαλιστικών αποζημιώσεων (773,6 εκατ. Ευρώ ή ποσοστό 72,74% των εξόδων) και τα λειτουργικά έξοδα (273,4 εκατ.ευρώ ή 25,71% των εξόδων). 34

37 Στοιχεία Εκμεταλλεύσεως Λοιπών Ασφαλίσεων Ζημιών Σύμφωνα μ ε την καταγραφή των λογαριασμών εκμεταλλεύσεως των λοιπών ασφαλίσεων ζημιών έτους 2003, το σύνολο των εξόδων ανήλθε στα 697,6 εκατ. Ευρώ ενώ το σύνολο των εξόδων στα 448,1 εκατ. Ευρώ αφήνοντας έτσι ένα θετικό αποτέλεσμα εκμεταλλεύσεως ύψους 249,5 εκατ. Ευρώ (πίνακας 25). Το αντίστοιχο αποτέλεσμα εκμεταλλεύσεως του έτους 2002 έφθανε τα 175 εκατ. Ευρώ. Οι κυριότεροι λογαριασμοί από την ανάλυση των εσόδων των λοιπών ασφαλίσεων ζημιών (πίνακας 26) ήταν: η ιδία κράτηση των δεδουλευμένων ασφαλίστρων (526,6 εκατ.ευρώ ή ποσοστό 75,49% των εσόδων), τα έσοδα επενδύσεων (52,2 εκατ, ευρώ ή 7,48% των εσόδων) και τα δικαιώματα συμβολαίων κ.λπ. έσοδα (118,8 εκατ. Ευρώ ή 17,03% των εσόδων). Οι κυριότεροι λογαριασμοί από την ανάλυση των εξόδων των λοιπών ασφαλίσεων ζημιών (πίνακας 27) ήταν: η ιδία κράτηση των ασφαλιστικών αποζημιώσεων (209,6 εκατ. Ευρώ ή ποσοστό 46,78% των εξόδων), τα λειτουργικά έξοδα (227,1 εκατ. Ευρώ ή 50,68% των εξόδων) και τα έξοδα επενδύσεων (11 εκατ. Ευρώ ή 2,46% των εξόδων). Οικονομικά Μεγέθη Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων Οι Ασφαλιστικές Επιχειρήσεις οφείλουν να παρουσιάζουν στους ετήσιους Ισολογισμούς τους εκτός από την παραγωγική τους δραστηριότητα και τα οικονομικά τους μεγέθη, όπως αυτά καταγράφονται στο τέλος (31/12) της προηγούμενης χρονιάς. Το παρόν κεφάλαιο εξετάζει τα οικονομικά μεγέθη των Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων, όπως ίδια κεφάλαια, σύνολο ενεργητικού, ασφαλιστικές προβλέψεις, επενδύσεις, και κέρδη χρήσεως καθώς και την εξέλιξή τους από τα προηγούμενα χρόνια. Ίδια Κεφάλαια Το σύνολο των ιδίων Κεφαλαίων των Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων έφθασε τα 35

38 1.538,4 εκατ. Ευρώ το 2003, καταγράφοντας αύξηση 33,42% έναντι του 2002 (πίνακας 28 του παραρτήματος). Το έτος 1999 που καταγράφεται μεγάλη αύξηση των Ιδίων Κεφαλαίων, επιβεβαιώθηκαν οι αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου εκείνης της χρονιάς, ενώ η μεταφορά των κερδών της ιδίας χρονιάς και της επόμενης συνετέλεσαν στην αύξηση του οι αυξημένες όμως μεταφερόμενες ζημίες του 2001 και του 2002 φαίνεται ότι οδήγησαν στη μείωση των Ιδίων Κεφαλαίων των ετών 2001 και οι αυξήσεις μετοχικών κεφαλαίων που συνέβησαν το 2003 καθώς και η καταγραφή κερδοφόρου αποτελέσματος την ίδια χρονιά, οδήγησαν στην αύξηση της καθαρής θέσης των Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Σύνολο Ενεργητικού Το Σύνολο Ενεργητικού των Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων έφθασε τα 9.577,1εκατ. Ευρώ το 2003, επιτυγχάνοντας μεγέθυνση της τάξεως του 14,43% (πίνακας 28). Επομένως μετά από τρία συνεχόμενα χρόνια ο ρυθμός αύξησης του Ενεργητικού επανήλθε σε διψήφιους ρυθμούς (η αύξηση που καταγράφηκε το έτος 2002 ήταν της τάξης του 5,52%). Ασφαλιστικές Προβλέψεις Το σύνολο των ασφαλιστικών προβλέψεων έφθασε τα 6.161,4 εκατ. Ευρώ το 2003 (πίνακας 29), επιτυγχάνοντας αύξηση 10,59% έναντι του 2002 (η αντίστοιχη αύξηση του 2002 ήταν 9,22%). Οι προβλέψεις των ασφαλίσεων ζωής (πίνακας 30) έφθασαν το 2003 τα 3.933,9 εκατ. Ευρώ παρουσιάζοντας αύξηση 9,17% έναντι του

39 Η μεγαλύτερη ομάδα των προβλέψεων ασφαλίσεων ζωής το 2003 ήταν αυτή των Μαθηματικών προβλέψεων που έφθασαν τα 3.607,1 εκατ. Ευρώ (91,69% των προβλέψεων ζωής) οι παρουσίασαν αύξηση 9,36% έναντι του Οι Προβλέψεις των ασφαλίσεων ζημιών (πίνακας 31) έφθασαν το 2003 τα 2.227,5 εκατ. Ευρώ παρουσιάζοντας αύξηση 13,18% έναντι του Η μεγαλύτερη ομάδα των προβλέψεων ζημιών το 2003 ήταν αυτή των εκκρεμών Αποζημιώσεων που έφθασαν τα 1.499,7 εκατ. Ευρώ (67,33% των προβλέψεων ζημιών) οι οποίες παρουσίασαν αύξηση 12,31% έναντι του Σύνολο Επενδύσεων Το σύνολο των επενδεδυμένων κεφαλαίων των Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων, έφθασε το 2003 σύμφωνα με τα στοιχεία των Ισολογισμών τους, τα 6.928,3 εκατ. Ευρώ έναντι ,1 εκατ. Ευρώ το 2002, επιτυγχάνοντας αύξηση 19,04%. Το σύνολο των επενδεδυμένων κεφαλαίων προέρχεται από τις κατηγορίες του Ενεργητικού των Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων: «Γ. Επενδύσεις» (ύψους 6.011,5 εκατ. ευρώ το 2003) και «Δ. Επενδύσεις για λογαριασμό ασφαλισμένων ζωής που φέρουν τον επενδυτικό κίνδυνο» (ύψους 916,8 εκατ. Ευρώ το 2003). Από την ανάλυση της κατηγορίας «Γ. Επενδύσεις» του Ενεργητικού, προκύπτει ότι η σημαντικότερη ομάδα των επενδεδυμένων κεφαλαίων είναι οι «Ομολογίες κ.λπ. τίτλοι σταθερής απόδοσης» (που περιλαμβάνουν Ομόλογα και Έντοκα Γραμμάτια του Ελληνικού Δημοσίου, Ομολογίες κ.λπ. τίτλους σταθερού εισοδήματος) που φθάνουντα 2.753,1 εκατ. Ευρώ το 2003 (αύξηση 12,67% από την προηγούμενη χρονιά), όπως φαίνεται από τους πίνακες 32 και 33 του παραρτήματος. Οι επενδύσεις σε «Μετοχές και Μερίδια Αμοιβαίων Κεφαλαίων» αποτελούν τη δεύτερη μεγαλύτερη ομάδα των επενδεδυμένων κεφαλαίων της κατηγορίας «Γ. 37

40 Επενδύσεις», ύψους 1.105,6 εκατ. Ευρώ το 2003 (μείωση 19,43% από την προηγούμενη χρονιά). Οι επενδύσεις σε ακίνητα (οικόπεδα και ακίνητα μείον αποσβέσεις) το 2003 έφθασαν τα 724,9 εκαστ. Ευρώ παρουσιάζοντας αύξηση 54,06% από το Οι καταθέσεις προθεσμίας έφθασαν τα 727,5 εκατ. Ευρώ το 2003, αυξημένες κατά 101,85% από το Μια αναλυτική προσέγγιση στη σύνθεση των επενδεδυμένων κεφαλαίων από πλευράς τοποθετήσεων για τα έτη , παρουσιάζεται στον πίνακα 32. Το 2003 οι Ασφαλιστικές Επιχειρήσεις είχαν επενδύσει το 45,80% των κεφαλαίων της κατηγορίας «Γ. Επενδύσεις» στην ομάδα «Ομολογίες», το 18,39% στην ομάδα «Μετοχές και Μερίδια Αμοιβαίων Κεφαλαίων», το 10,18% σε «Συμμετοχές σε συνδεδεμένες επιχειρήσεις», το 12,06% σε «Ακίνητα» και το 12,10% σε «Καταθέσεις Προθεσμίας». Κέρδη / Ζημίες Χρήσεως Το σύνολο των Κερδών Χρήσεως (προ φόρων) έφθασε τα 104,5 εκατ. Ευρώ το 2003 (πίνακας 28) σε αντίθεση με το 2002 που είχαν καταγραφεί ζημίες ύψους 202 εκατ. Ευρώ. Αναλυτικότερα 75 Ασφαλιστικές Επιχειρήσεις παρουσίασαν 154,1 εκατ. Ευρώ κέρδη στον Ισολογισμό τους το 2003 ενώ 25 Επιχειρήσεις παρουσίασαν ζημίες ύψους 49,6 εκατ. Ευρώ. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ανάλυση του λογαριασμού αποτελεσμάτων χρήσεως για το σύνολο των Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων, όπως παρουσιάζεται στον πίνακα 34 του παραρτήματος. 38

41 Συγκεκριμένα το σύνολο των μικτών αποτελεσμάτων εκμεταλλεύσεως ανήλθαν στα 25,4 εκατ. Ευρώ, ενώ τα λοιπά έξοδα εκμεταλλεύσεως (έξοδα διοικητικής λειτουργίας, έξοδα λειτουργίας-διαθέσεως κ.α.) ήταν 305 εκατ. Ευρώ, αφήνοντας έτσι ένα αρνητικό υπόλοιπο 279,7 εκατ. ευρώ το 2003 (έναντι αρνητικού υπολοίπου 274,6 εκατ. Ευρώ το 2002). Κατ αντίστοιχο τρόπο το υπόλοιπο των εκτάκτων αποτελεσμάτων (έκτακτα έσοδα μείον έκτακτα έξοδα) ήταν -19 εκατ. Ευρώ το 2003, έναντι 1,3 εκατ. Ευρώ το Από το καθαρό υπόλοιπο των ανωτέρω (ύψους 121,1 εκατ. Ευρώ το 2003) αφαιρούνται οι αποσβέσεις και οι ζημίες υποτίμησης χρεογράφων (συνολικά 16,5 εκατ. Ευρώ το 2003), οπότε προκύπτει καθαρό αποτέλεσμα χρήσεως (προ φόρων) ύψους 104,5 εκατ. Ευρώ το 2003, έναντι ζημιών ύψους -202 εκατ. Ευρώ το ΟΜΟΛΟΓΙΕΣ ΚΑΙ ΤΙΤΛΟΙ ΣΤΑΘΕΡΟΥ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΜΕΤΟΧΕΣ ΚΑΙ ΜΕΡΙΔΙΑ ΑΚΙΝΗΤΑ ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΕΣ ΔΑΝΕΙΑ 39

42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Η ΦΕΡΕΠΎΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ

43 2. Περιθώριο Φερεγγυότητας Κάθε ασφαλιστική επιχείρηση με έδρα στην Ελλάδα υποχρεούται να συγκροτεί και να διατηρεί συνεχώς επαρκές διαθέσιμο περιθώριο φερεγγυότητας ανάλογο προς το σύνολο των δραστηριοτήτων της, το οποίο αντιστοιχεί στην περιουσία της την ελεύθερη από κάθε υποχρέωση που δύναται να προβλεφθεί, χωρίς να συνυπολογίζονται σ αυτή τα άϋλα περουσιακά στοιχεία της. «Περιθώριο φερεγγυότητας είναι (Solvency Margin) εκείνο το ποσό, κατά το οποίο το σύνολο των στοιχείων ενεργητικού (asets) υπερβαίνει το σύνολο των στοιχείων του παθητικού (liabilities), μιας ασφαλιστικής επιχείρησης. Η υπεροχή αυτή των στοιχείων ενεργητικού, έναντι των στοιχείων παθητικού, συνδυασμένη, κάθε φορά, με τη δραστηριότητα που αναπτύσσει η επιχείρηση, συνιστά το μέτρο της φερεγγυότητας της. Το περιθώριο φερεγγυότητας, σύμφωνα με το άρθρο 17α του Ν.Δ. 400/70, υπολογίζεται: α) Για ασφαλιστικές επιχειρήσεις που ασκούν ασφαλίσεις κατά ζημιών περιουσίας 1) Είτε σε συνάρτηση με τα ετήσια καθαρά ασφάλιστρα ή αντασφάλιστρα, που βεβαιώθηκαν μέσα στην τελευταία εταιρική χρήση - ασχέτως αν αφορούν άλλες χρήσεις -, από τα οποία αφαιρούνται οι τυχόν ακυρώσεις. Προκειμένου περί αλληλασφαλιστικών συνεταιρισμών, ο υπολογισμός γίνεται σε συνάρτηση με το σύνολο των αλληλασφαλιστικών εισφορών, της τελευταίας συνεταιρικής χρήσεως. 2) Είτε σε συνάρτηση με το μέσο όρο ασφαλιστικών αποζημιώσεων, των τριών τελευταίων χρήσεων. Αν οι επιχειρήσεις ασκούν κινδύνους γεωργικών καλλιεργειών (κίνδυνοι θύελλας, χαλάζης, παγετού), για τον υπολογισμό του περιθωρίου φερεγγυότητας λαμβάνεται ο μέσος όρος ζημιών των επτά τελευταίων χρήσεων, μόνο αν δίνει αποτέλεσμα μεγαλύτερο από εκείνο που υπολογίζεται σε συνάρτηση με τα ετήσια καθαρά ασφάλιστρα. Για την επεξεργασία των παραπάνω δεδομένων και τον τελικό προσδιορισμό 41

44 του περιθωρίου φερεγγυότητας, ακολουθείται η μαθηματική μεθοδολογία και οι συντελεστές όπως αναφέρονται στο άρθρο 17 α, του Ν.Δ. 400/70.(Π.Δ. 252/1996) β) Για επιχειρήσεις που ασκούν τον κλάδο Ασφαλίσεων Ζωής Για τον κλάδο Ζωής, ο οποίος είναι και ο μόνος ασφαλιστικός κλάδος που έχει υποβληθεί σε ολοκληρωμένη μαθηματική επεξεργασία και βρίσκεται κάτω από ένα διαρκή μαθηματικό έλεγχο, το περιθώριο φερεγγυότητας υπολογίζεται, ανάλογα με το είδος της ασφαλίσεως, από δυο μαθηματικά αποτελέσματα (που προσεγγίζονται με διάφορες μαθηματικές επεξεργασίες) των δεδομένων της δραστηριότητας της επιχειρήσεως, σύμφωνα με τη μεθοδολογία και τους συντελεστές που ορίζονται στην παράγραφο 8 του άρθρου 17 α του Ν.Δ. 400/70. Σκόπιμο κρίνεται να παρατηρήσουμε ότι το περιθώριο φερεγγυότητας δεν ήταν κάποιο νέο ή άγνωστο σύστημα μέχρι το 1985, που το καθιέρωσε το Π.Δ. 118/1985. Από το 1971, υπάρχουν αναφορές της πενιχρής ελληνικής ασφαλιστικής βιβλιογραφίας - που δυστυχώς περνούσε και αυτή εντελώς απαρατήρητη - στο σύστημα αυτό. Που είναι απόλυτα σωστό, όχι μόνο από απόψεως ασφαλιστικής ορθοδοξίας, αλλά και από απόψεως γενικότερης οικονομικής δεοντολογίας. Το σύστημα του περιθωρίου φερεγγυότητας επινοήθηκε, μελετήθηκε και έγινε αποδεκτό το πρώτο από την αγγλική ασφαλιστική τεχνική, γι αυτό και προβλέπεται από ολόκληρη τη σειρά των νομοθετημάτων αυτής της χώρας, που αναφέρονται στα περί ασφαλιστικών επιχειρήσεων (Insurance Companies Acts). 2.1 Στοιχεία Ενεργητικού Που Συνιστούν Περιθώριο Φερεγγυότητας α) Γ ια τις ασφαλίσεις κατά ζημιών Το περιθώριο φερεγγυότητας, στο οποίο δεν μπορεί να υπολογισθούν άυλα περιουσιακά στοιχεία, μπορεί να απαρτίζεται από τα παρακάτω στοιχεία και με τις προϋποθέσεις που ορίζουν τα εδάφια α, β, γ, δ, ε ζ, η και θ του 17 α, του Π.Δ. 252/1996: 1) Το καταβεβλημένο μετοχικό κεφάλαιο ή οι καταβεβλημένες αλληλασφαλιστικές 42

45 συνδρομές για τους συνεταιρισμούς, καθώς και το % του μη καταβεβλημένου μετοχικού κεφαλαίου ή των μη καταβεβλημένων αλληλασφαλιστικών εισφορών. 2) Τα αποθεματικά, ελεύθερα ή νόμιμα, που δεν αναφέρονται σε ασφαλιστικές υποχρεώσεις της επιχειρήσεως. 3) Τα μεταφερόμενα στη νέα εταιρική χρήση κέρδη. 4) Μέρος των συμπληρωματικών εισφορών αλληλασφαλιστικών συνεταιρισμών, με μεταβλητές εισφορές, που δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να υπερβαίνει το 50% περιθωρίου φερεγγυότητας. 5) Οι υπεραξίες, που προκύπτουν από υποεκτίμηση στοιχείων ενεργητικού, εφόσον δεν οφείλονται σε εξαιρετικές περιστάσεις και μόνο αφού χορηγηθεί σχετική έγκριση από το υπουργείο Εμπορίου, ύστερα από αιτιολογημένη αίτηση που υπέβαλε η ασφαλιστική επιχείρηση. 6) Το σωρευτικό προνομιούχο μετοχικό κεφάλαιο και τα δάνεια μειωμένης διασφάλισης μέχρι το 50% του περιθωρίου φερενγυότητος. 7) Τα ομολογιακά δάνεια που εκδίδονται δια δημοσίας εγγραφής, σύμφωνα με όσα προβλέπει το άρθρο 8 α του Ν. 2190/20 περί Ανωνύμων Εταιριών. β) Για τις ασφαλίσεις ζωής Το περιθώριο φερεγγυότητας, που επίσης δεν μπορεί να περιλαμβάνει άυλα περιουσιακά στοιχεία, απαρτίζεται από τα παρακάτω, και με τις προϋποθέσεις που αναφέρονται στα εδάφια α, β, γ και δ, της παραγράφου 4 του άρθρου 17α του Ν.400/70: 1) Η ελεύθερη, από κάθε υποχρέωση που μπορεί να προβλεφθεί, περιουσία της επιχείρησης, εξαιρουμένων των άυλων περιουσιακών στοιχείων. Στην περιουσία αυτή περιλαμβάνονται, κυρίως, περιουσιακά στοιχεία, που αναφέρονται στις ανωτέρω κατηγορίες 1,2 και 3 των ασφαλίσεων Ζημιών. 2) Ποσοστό μέχρι 25% των αποθεματικών κερδών, εφόσον δεν προορίζονται για διανομή στους ασφαλισμένους και μπορούν να διατεθούν για κάλυψη ενδεχόμενων ζημιών. 3) Περιουσιακά στοιχεία που αναφέρονται στις παραπάνω κατηγορίες 6 και 7 των ασφαλίσεων ζημιών. 43

46 4) Ύστερα από έγκριση του Υπουργού εμπορίου, που δίδεται αφού υποβληθεί αιτιολογημένη αίτηση της ενδιαφερόμενης Ασφαλιστικής Επιχειρήσεως: ί ) το ΛΑ των κατ εκτίμηση μελλοντικών κερδών της επιχείρησης, για τη μέση υπολειπόμενη διάρκεια των «εν ισχύι συμβάσεων», η οποία δεν μπορεί να υπολογίζεται μεγαλύτερη των 10 ετών, ϋ) Οι υπεραξίες που προκύπτουν από υποεκτίμηση στοιχείων ενεργητικού, με τις προϋποθέσεις που αναφέρθηκαν στην ως άνω κατηγορία 5 των ασφαλίσεων Ζημιών. Η ετήσια έκθεση του περιθωρίου φερεγγυότητας ασφαλιστικής επιχείρησης που λειτουργεί στην Ελλάδα, υποβάλλεται στο Υπουργείο εμπορίου μέχρι την 31 π Οκτωβρίου εκάστου έτους, για το προηγούμενο Απαιτούμενο Περιθώριο Φερεγγυότητας Το απαιτούμενο περιθώριο φερεγγυότητας για τις εργασίες ασφαλίσεων ζωής, καθορίζεται ως εξής: α) Για τους κλάδους και κινδύνους 1.1,1.2, II και IX το απαιτούμενο περιθώριο φερεγγυότητας πρέπει να είναι ίσο προς το άθροισμα των ακόλουθων δύο αποτελεσμάτων: Πρώτο αποτέλεσμα. Αυτό υπολογίζεται ως εξής: Ποσοστό 4% των αποθεματικών που αφορούν πρωτασφαλιστικές εργασίες (χωρίς να αφαιρεθούν οι αντασφαλισπκές εκχωρήσεις) και αντασφαλιστικές αποδοχές, πολλαπλασιάζεται με τον κατά την τελευταία οικονομική χρήση λόγο του συνόλου των μαθηματικών αποθεμάτων (μετά την αφαίρεση των αντασφαλισπκών εκχωρήσεων) προς τα ακαθάριστα συνολικά μαθηματικά αποθέματα πριν αφαιρεθούν οι αντασφαλιστικές εκχωρήσεις. Ο λόγος αυτός δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να είναι μικρότερος του 85%. Δεύτερο αποτέλεσμα. Αυτό υπολογίζεται ως εξής: Για τα ασφαλιστήρια συμβόλαια των οποίων το κεφάλαιο κινδύνου δεν είναι 44

47 αρνητικό, ποσοστό 0,3% απ αυτό το κεφάλαιο, το οποίο έχει ασφαλισθεί από την επιχείρηση, πολλαπλασιάζεται με τον κατά την τελευταία χρήση λόγο του συνολικού κεφαλαίου κινδύνου με ίδια κράτηση της επιχείρησης μετά την αφαίρεση των αντασφαλισπκών εκχωρήσεων και ανεκχωρήσεων, προς το συνολικό κεφάλαιο κινδύνου στο οποίο περιλαμβάνονται και οι αντασφαλίσεις. Ο λόγος αυτός σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να είναι μικρότερος του 50%. Για τις ασφαλίσεις θανάτου μικρής διάρκειας και μέχρι τρία το πολύ χρόνια, το επί του κεφαλαίου κινδύνου ποσοστό σύμφωνα με τα ανωτέρω ορίζεται σε 0,1%. Στην περίπτωση που η διάρκεια των ασφαλίσεων αυτών είναι μεταξύ τριών και το πολύ πέντε χρόνων το ποσοστό ορίζεται σε 0,15%. Με απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης καθορίζεται το περιεχόμενο της ετήσιας έκθεσης περιθώριο φερεγγυότητας που υποβάλλουν οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις Εγγυητικό Κεφάλαιο Κάθε ασφαλιστική επιχείρηση με έδρα την Ελλάδα, υποχρεούται να διαθέτει εγγυητικό κεφάλαιο. Το εγγυητικό κεφάλαιο αποτελεί το 1/3 του απαιτούμενου περιθωρίου φερεγγυότητας. Όταν πρόκειται για δραστηριότητες ασφαλίσεων κατά ζημιών, το εγγυητικό κεφάλαιο αποτελείται από τα στοιχεία:ί)το μετοχικό κεφάλαιο ϋ)τα αποθεματικά ίίί)τα κέρδη ή ζημιές που μεταφέρονται στη νέα εταιρική χρήση, μετά την αφαίρεση των πληρωτέων μερισμάτων ίν)το σωρευτικό προνομιούχο μετοχικό κεφάλαιο ν) καθώς και τα δάνεια μειωμένης διασφάλισης τα οποία μπορούν να περιληφθούν μόνον μέχρι ποσοστού 50% του μικρότερου ποσού μεταξύ του διαθεσίμου περιθωρίου φερεγγυότητας και του απαιτούμενου περιθωρίου φερεγγυότητας. Σε καμιά περίπτωση το κεφάλαιο αυτό, δεν μπορεί να είναι κατώτερο από το ποσό που αντιστοιχεί σε: ευρώ προκειμένου για επιχειρήσεις που ασκούν ένα ή περισσότερους από τους κλάδους 10 μέχρι και 15, ευρώ από 45

48 και ευρώ από ευρώ προκειμένου για επιχειρήσεις που ασκούν ένα ή περισσότερους από τους κλάδους 1 μέχρι και 9,16,17 και 18. Αν η δραστηριότητα της ασφαλιστικής επιχείρησης επεκτείνεται σε περισσότερους κλάδους ή κινδύνους ασφαλίσεων κατά ζημιών λαμβάνεται υπόψη μόνο ο κλάδος ή ο κίνδυνος για τον οποίο απαιτείται το υψηλότερο ποσό ελάχιστου εγγυητικού κεφαλαίου. Προκειμένου για αλληλαασφαλιστικούς συνεταιρισμούς του άρθρου 35 ( παράγ. 1 και 4), τα ανωτέρω ελάχιστα ποσά εγγυητικού κεφαλαίου μειώνονται κατά το ένα τέταρτο. Όταν πρόκειται για δραστηριότητες ασφαλίσεων ζωής, το εγγυητικό κεφάλαιο σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να είναι κατώτερο από το ποσό που αντιστοιχεί σε ευρώ, ευρώ, από και ευρώ από Με απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης καθορίζονται τα αναθεωρημένα ποσά των ελάχιστων εγγυητικών κεφαλαίων, τα οποία διαμορφώνονται με βάση τις μεταβολές του Ευρωπαϊκού Δείκτη Τιμών Καταναλωτή. Οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις υποχρεούνται να διαθέτουν ελάχιστο εγγυητικό κεφάλαιο α) ευρώ για τους κλάδους ασφάλισης 10 μέχρι και 15 β) ευρώ για τους κλάδους 1 μέχρι και 9 και 16, έως και 18, και γ) ευρώ για τις ασφαλίσεις ζωής μέχρι και την Ελάχιστο εγγυητικό κεφάλαιο ευρώ για τους κλάδους 10 μέχρι και 15, και για τις ασφαλίσεις ζωής μέχρι και την και ευρώ για τους κλάδους ασφάλισης 10 μέχρι και 15 και τις ασφαλίσεις ζωής μέχρι και την Τεχνικά αποθεματικά (technical reserves) Η φύση της ασφαλιστικής εργασίας και το μακροχρόνιο εκτελέσεως της ασφαλιστικής συμβάσεως επιβάλλουν στους ασφαλιστές το σχηματισμό διαφόρων αποθεμάτων, για την αντιμετώπιση των ασφαλιστικών υποχρεώσεων που προκύπτουν, κατά τη διάρκεια εκτελέσεως της συμβάσεως. Τα αποθεματικά αυτά είναι: 46

49 i) Μαθηματικό απόθεμα κλάδου ζωής Μέρος των ασφαλίστρων που εισπράττονται στον Κλάδο Ζωής συγκεντρώνεται σιγά-σιγά για το σχηματισμό ενός κεφαλαίου, από το οποίο, αργά ή γρήγορα, θα καταβληθούν όλες οι υποχρεώσεις που ανέλαβε ο ασφαλιστής, με τα ασφαλιστήρια Ζωής που εξέδωσε. Η βάση υπολογισμού του ασφαλίστρου του Κλάδου Ζωής, επομένως, διαφέρει εκείνης των άλλων ασφαλιστικών κλάδων, γιατί και η πιθανότητα επελεύσεως των κινδύνων αυξάνεται από το ένα έτος στο άλλο, αλλά και γιατί οι κίνδυνοι αυτοί επέρχονται κάποτε αναπόφευκτα. Η μακρά διάρκεια, εξάλλου, των συμβάσεων του Κλάδου Ζωής επιβάλλει διάφορες ιδιομορφίες στη διαχείριση του κλάδου αυτού. Τρεις διαφορετικοί παράγοντες λαμβάνονται για τον υπολογισμό του ασφαλίστρου, που αναφέρονται στη θνησιμότητα, στην αποδοτικότητα του μέρους των ασφαλίστρων που αποθεματοποιείται και στις επιβαρύνσεις από τα διάφορα έξοδα του ασφαλιστού. Θεωρητικά, το ασφάλιστρο ζωής θα έπρεπε να αυξάνεται από το ένα έτος της ηλικίας στο άλλο κατά το μέτρο που αυξάνεται και η θνησιμότητα, κατά τη χρονική διάρκεια της ασφαλίσεως. Πρακτικά, όμως το σύστημα αυτό συνεπάγεται πολλές δυσκολίες, αφενός γιατί απαιτεί μακροσκελείς μαθηματικές επεξεργασίες, επαναλαμβανόμενες κάθε χρόνο, αφετέρου γιατί το ασφάλιστρο γίνεται δυσβάστακτο στις προχωρημένες ηλικίες (Μέθοδος Halley). Η πρόοδος της Αναλογιστικής Επιστήμης, που συντελέστηκε μετά τα τέλη του 17ου αιώνα, επέτρεψε τη διεξαγωγή της ασφαλιστικής εργασίας του Κλάδου Ζωής με βάση ένα μέσο, ενιαίο- για όλα τα έτη διάρκειας της ασφαλίσεως - ασφάλιστρο, που διαφοροποιείται μόνο κατά την ηλικία εισόδου του ασφαλισμένου στην ασφαλιστική ομάδα (Μέθοδος Dadson). Εισπράπεται δηλαδή, από τους ασφαλισμένους στον Κλάδο της Ζωής, κατά τα πρώτα χρόνια, ασφάλιστρο περισσότερο από εκείνο που κρίνεται επαρκές για την κάλυψη των σχετικών κινδύνων. Η επιπλέον διαφορά που εισπράπεται βαίνει φθίνουσα από χρόνο σε χρόνο, για να μετατραπεί, από ένα σημείο και μετά, σε διαφορά επ έλαπον, η οποία μάλιστα αυξάνεται όλο και περισσότερο, προς τα τελευταία χρόνια διάρκειας της ασφαλίσεως. Από το λόγο αυτόν, επιβλήθηκε η 47

50 ΑΣΦΑΛΙΣΤΡΟ ΖΩΗΣ & ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΑΠΟΘΕΜΑ ΜΕΣΟ ΕΝΙΑΙΟ ΓΙΑ ΟΛΗ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΕΤΗΣΙΟ ΑΣΦΑΛΙΣΤΡΟ - ΜΕΘΟΔΟΣ ϋαϋθον Αοφήλιατρο Διαφορά επί πλέον Διαφορά επ' έλαττον Η μαθηματική συγκρότηση των αποθεμάτων του Κλάδου Ζωής είναι τέτοια, ώστε, αν στο Μαθηματικό Απόθεμα ομοιογενούς ομάδας κίνδυνων προσθέσουμε τα αναμενόμενα να εισπραχθούν, μέχρι τη λήξη των συμβάσεων, τεχνικά ασφάλιστρα, συνυπολογιζομένων και των τόκων του μαθηματικού χρέους, με το τεχνικό επιτόκιο 4,25%, προκύπτει ως σύνολο το σύνολο των υποχρεώσεων που ανέλαβε ο ασφαλιστής, με τις σχετικές ασφαλιστικές συμβάσεις. Ο σχηματισμός του Μαθηματικού Αποθέματος Ασφαλίσεων Ζωής προβλέπεται από το άρθρο 7 του Ν.Δ. 400/1970, όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 10 παρ. 2β εδάφιο δ του Π.Δ. 252/1996. Η δομή του Μαθηματικού Αποθέματος διαφέρει κατά τις διατάξεις τού ως άνω άρθρου, αναλόγως με το είδος εργασιών στο οποίο αναφέρεται (Ατομικά Ασφαλιστήρια Ζωής, Γάμου και Γεννήσεως, Unit Linked Contracts, Διαχείριση Συνταξιοδοτικών Ταμείων, Ομαδικών Προγραμμάτων, Πρόνοιας, κ.λπ.). Π) Λοιπά τεχνικά αποθέματα που προβλέπονται για τις ασφαλίσεις ζωής από το Π.Δ. 252/

51 ανάγκη να σχηματισθεί ένα απόθεμα, από το περίσσευμα των πρώτων ετών, για να καλύψει και το έλλειμμα των τελευταίων. Το απόθεμα αυτό ονομάζεται μαθηματικό απόθεμα, ενώ πιο σωστός - κατά την άποψη άλλων - θα ήταν ο όρος «μαθηματικό χρέος». Πράγματι, το κεφάλαιο αυτό, που σχηματίζεται με τον τρόπο που περιγράψαμε, συνιστά χρέος του ασφαλιστού προς τους ασφαλισμένους, το οποίο δημιουργείται από το μαθηματικό αυτό χειρισμό που γίνεται στο διακανονισμό του ασφαλίστρου. Ο όρος, όμως, Μαθηματικό Απόθεμα έχει επικρατήσει, καθώς είναι και ο χρησιμοποιημένος από την κείμενη Νομοθεσία. Το μαθηματικό απόθεμα στα χέρια του ασφαλιστού αποφέρει κάποιο τόκο, μέρος του οποίου αποδίδεται στον ασφαλισμένο, γιατί λαμβάνεται ως αφαιρετικό στοιχείο κατά τον υπολογισμό του ασφαλίστρου. Το μέρος αυτό, που αντιπροσωπεύει ποσοστό 4,25%, καλείται «τεχνικό επιτόκιο» και είναι υποχρεωτικό για όλες τις ασφαλιστικές εταιρίες ζωής που εργάζονται στην Ελλάδα. ΑΣΦΑΛΙΣΤΡΟ ΖΩΗΣ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΖΟΜΕΝΟ ΕΤΗΣΙΩΣ ΑΣΦΑΛΙΣΤΡΟ ΜΕΘΟΔΟΣ HALLEY 48

52 or) Α π ό θ εμ α μ η δ εδ ο υ λευ μ ένω ν α σ φ α λίσ τρ ω ν Κατά το κλείσιμο κάθε οικονομικής χρήσεως (κατάρτιση Ισολογισμού), τα ασφάλιστρα των ασφαλιστηρίων που εκδόθηκαν, διαρκούσης της υπολόγου χρήσεως, κρίνονται κατά ένα μέρος δεδουλευμένα (από την ημερομηνία εκδόσεως του ασφαλιστηρίου, έως την ημερομηνία καταρτίσεως του Ισολογισμού την 31/12). Κατά το υπόλοιπο μέρος αυτών, μέχρι τη λήξη δηλαδή της ασφαλιστικής περιόδου πληρωμής του ασφαλίστρου, τα ασφάλιστρα αυτά χαρακτηρίζονται ως «μη δεδουλευμένα». Λόγοι αυτοτέλειας των οικονομικών χρήσεων επιβάλλουν να γίνει μία πρόβλεψη για τα μη δεδουλευμένα ασφάλιστρα, η οποία απεικονίζεται, λογιστικώς, κατά την κατάρτιση του Ισολογισμού, διά του σχηματισμού του αποθέματος των μη δεδουλευμένων ασφαλίστρων. Το απόθεμα αυτό, που υπολογίζεται pro rata κατά ασφαλιστήριο συμβόλαιο, βρίσκεται εφαρμόζοντας τον τύπο: 365 Όπου: Α.μ.Δ,Α. = Απόθεμα μη Δεδουλευμένων Ασφαλίστρων. Α= Ασφάλιστρο (Καταχωρισθέν ακαθάριστο). Η= Ο αριθμός των ημερών από την ημερομηνία εκδόσεως του ασφαλιστηρίου, έως την 31 η Δεκεμβρίου της υπολόγου χρήσεως. Το Απόθεμα μη Δεδουλευμένων Ασφαλίστρων τηρείται για τους Κλάδους: I. 1. Επιβιώσεως, Θανάτου, Μικτή και επιστροφής ασφαλίστρου. 2. Προσόδων 3. Σωματικών Βλαβών, περιλαμβανομένης της ανικανότητας για επαγγελματική εργασία, θανάτου και Αναπηρίας εξ ατυχήματος, και ασθένειας, εφόσον οι ασφαλίσεις αυτές αποτελούν προσθήκες (riders) ασφαλιστηρίων Ζωής (compound policies) των παραπάνω Κλάδων 1.1. και 1.2. II. Γάμου και Γεννήσεως IV. Υγείας (Ατυχήματα - Ασθένειες) 50

53 VI. Κεφαλαιοττοιήσεως IX. Παρομοίων με την Κοινωνική Ασφάλιση Εργασιών. Στο απόθεμα αυτό περιλαμβάνεται και η παρούσα αξία των εξόδων που περιλαμβάνονται στα ενιαία ασφάλιστρα, κατά την ημερομηνία που κλείνει η οικονομική χρήση και μόνο για τα ασφαλιστήρια που έχουν εκδοθεί με το σύστημα του ενιαίου ασφαλίστρου και είναι σε ισχύ κατά την ως άνω ημερομηνία. β ) Α π ό θ εμ α Κ ιν δ ύ ν ω ν σ ε ισ χύ Το απόθεμα αυτό σχηματίζεται για τους κλάδους: I. 3. Συμπληρωματικών Καλύψεων (Riders) και IV. 2 Ατυχημάτων και Ασθενειών από τις Γενικές Ασφαλίσεις, εφόσον για τους κλάδους αυτούς δεν σχηματίζονται Μαθηματικά Αποθέματα. γ) Α π ό θ εμ α Ε κ κ ρ εμ ώ ν Ζ η μ ιώ ν Είναι μια πρόβλεψη που γίνεται για τις υποχρεώσεις της ασφαλιστικής επιχειρήσεως, από ζημίες που, ανεξαρτήτως εάν έχουν ή όχι αναγγελθεί, δεν έχουν διακανονισθεί κατά το κλείσιμο της οικονομικής χρήσεως. Στην πρόβλεψη αυτή περιλαμβάνονται και τα έξοδα διακανονισμού των ζημιών αυτών. Στην τήρηση του αποθέματος αυτού υποχρεούνται οι επιχειρήσεις για τους παρακάτω Κλάδους: I. Ζωής II. Γάμου και Γεννήσεως IV. Ασφάλιση Υγείας (Ατύχημα - Ασθένεια) VI. Κεφαλαιοποιήσεως IX. Παρομοίων με την Κοινωνική Ασφάλιση Εργασιών. δ) Α π ό θ εμ α για σ υμμετοχή (P articipation) σ τα τεχνικά κέρδη ή σ τις α π ο δ ό σ εις ή για επ ισ τρ ο φ ή α σ φ α λίσ τρ ου Η τήρηση του αποθέματος αυτού απαιτείται, εφόσον από τους όρους του ασφαλιστηρίου συμβολαίου προβλέπεται το δικαίωμα συμμετοχής του ασφαλιζομένου, του συμβαλλομένου ή του δικαιούχου στα κέρδη ή στις αποδόσεις των επενδύσεων, ή ακόμη εφόσον προβλέπεται η επιστροφή ασφαλίστρου (π.χ. 51

54 δωρεάν ασφάλιση θανάτου). Αφορά δε ο σχηματισμός του Αποθέματος αυτού, τους κλάδους: I. Ζωής II. Γάμου και Γεννήσεως IV. Ασφάλιση Υγείας (Ατύχημα - Ασθένεια) VI. Κεφαλαιοποιήσεως IX. Παρομοίων με την Κοινωνική Ασφάλιση Εργασιών: ε) Π ρ ό σ θετο Τεχνικό Α π ό θ εμ α Σε τήρηση πρόσθετου τεχνικού αποθέματος υποχρεούνται οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις Ζωής και μόνο για τα ασφαλιστικά εκείνα προγράμματα στα οποία χρησιμοποιούν το γαλλικό πίνακα θνησιμότητας ΡΜ 60/64 Μ.Κ.Η. Η χρήση του πίνακος αυτού και η δημιουργία του σχετικού αποθέματος προβλέπεται από την υπουργική απόφαση Κ4-4381/1979. ίϋ) Τεχνικά αποθέματα ασφαλίσεων κατά ζημιών Η τήρηση και των αποθεμάτων αυτών προβλέπεται από το άρθρο 7 του Ν.Δ. 400/1970, όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 10 του Π.Δ. 252/1996 και ιδιαίτερα από την παράγραφο 2Α εδάφια α, β, γ, δ και ε. Τα αποθέματα αυτά είναι: α) Α π ό θ εμ α μ η Δ εδ ο υ λ ευ μ έν ω ν Α σ φ α λ ίσ τρ ω ν Αφορά τα καταχωρισθέντα (εγγεγραμμένα), ακαθάριστα ασφάλιστρα, όπως προσδιορίζονται στο στοιχ. ιζ του άρθρου 2α του ως άνω Προεδρικού Διατάγματος, που πρέπει να καταχωρισθούν στις επόμενες οικονομικές χρήσεις, για να καλύψουν τις προβλεπόμενες ζημίες και τα έξοδα, για την περίοδο από το κλείσιμο του ισολογισμού μέχρι τη λήξη διάρκειας της ασφαλιστικής περιόδου, που αφορούν τα καταχωρισθέντα αυτά ασφάλιστρα. Την τήρηση του αποθέματος αυτού επιβάλλουν οι ίδιοι ακριβώς λόγοι που περιγράψαμε στο Απόθεμα μη Δεδουλευμένων Ασφαλίστρων των Ασφαλίσεων Ζωής και ο υπολογισμός του γίνεται κατά ασφαλιστήριο συμβόλαιο και κατά τον ίδιο τρόπο. 52

55 β ) Α π ό θ ε μ α Κ ινδύνω ν σ ε ισ χύ Είναι μία πρόβλεψη που γίνεται κατά το κλείσιμο της υπολόγου χρήσεως, πέραν του αποθέματος, των μη δεδουλευμένων ασφαλίστρων, όταν το απόθεμα αυτό, προστιθέμενο στα απαιτητά (εισπρακτέα) ασφάλιστρα, δεν εξαρκεί για να καλυφθούν οι προβλεπόμενες ζημίες και τα έξοδα των ασφαλιστηρίων, που είναι σε ισχύ κατά το κλείσιμο του Ισολογισμού. γ) Α π ό θ εμ α Ε κ κ ρ εμ ώ ν Ζ η μ ιώ ν Ο διακανονισμός των επερχομένων ζημιών δεν είναι πάντα άμεσος. Η απαιτούμενη κάθε φορά διαδικασία εξακριβώσεως των αιτίων επελεύσεως του κινδύνου και ο προσδιορισμός της ευθύνης του ασφαλιστού, ο καθορισμός του ύψους της ζημίας, περισυλλογής και εκποιήσεως σώστρων, κ.λπ. απαιτούν χρόνο, ο οποίος ιδιαίτερα στη θαλασσία ασφάλιση είναι πάντα αρκετός. Οι διαφωνίες, ακόμη, μεταξύ δικαιούχου του ασφαλίσματος και ασφαλιστού, που αναφέρονται στο διακανονισμό της ζημίας, παρατείνουν πολλές φορές την οριστική τακτοποίηση, μέχρι να δοθούν οι δικαστικές λύσεις. Κατά το κλείσιμο, επομένως, κάθε οικονομικής χρήσεως, ένας μεγάλος αριθμός ζημιών, αναγγελθεισών ή μη, παραμένει σε εκκρεμότητα και περιμένει τη διαδικασία ολοκληρώσεως του οριστικού διακανονισμού. Οι ζημίες αυτές αποτιμώνται από τον ασφαλιστή και φέρονται μαζί με τα πιθανά έξοδα διακανονισμού τους σε χρέωση του λογαριασμού «Εκκρεμών Ζημιών» και συνιστούν υποχρέωση για τον ασφαλιστή. Για την αντιμετώπιση των ζημιών αυτών επιβάλλεται η ανάγκη σχηματισμού του αποθέματος Εκκρεμών Ζημιών, επειδή ακριβώς ο διακανονισμός τους αναβάλλεται για τις επόμενες χρήσεις. δ) Α π ό θ εμ α εξισ ο ρ ρ ό π η σ η ς Ο σχηματισμός του επιβάλλεται για τον κλάδο 14 «Πιστώσεις», πέραν των αποθεμάτων που προβλέπονται για τις «Ασφαλίσεις κατά Ζημιών». Σχηματίζεται κατά το κλείσιμο των οικονομικών καταστάσεων, με σκοπό να συμψηφίσει οποιαδήποτε τεχνική ζημία, ή το ανώτερο από το μέσο ποσοστό ασφαλιστικών αποζημιώσεων που θα προκύψει για τον κλάδο αυτό, σε οποιαδήποτε από τις 53

56 μελλοντικές εταιρικές χρήσεις. ε) Μ α θ η μ α τικ ό Α π ό θ εμ α Γ ή ρ α το ς (Π ροόδου Η λικίας) Αφορά τους Κλάδους 1. «Ατυχήματα» και 2. «Ασθένειες» των «Ασφαλίσεων κατά Ζημιών», στην περίπτωση που υπόκεινται σε διαχείριση παρόμοια με εκείνη του Κλάδου Ζωής, όπως το άρθρο 7 στοιχείο ε του Ν.Δ. 400/70 ορίζει. Στις περιπτώσεις αυτές, το ασφάλιστρο υπολογίζεται επί τη βάσει πινάκων νοσηρότητας, με τη μαθηματική μεθοδολογία του Κλάδου Ζωής, και εισπράττεται συμπληρωματικό ασφάλιστρο για τη συγκρότηση περιθωρίου ασφαλείας. Οι σχετικές ασφαλιστικές συμβάσεις προβλέπουν τη δυνατότητα αυξήσεως του ασφαλίστρου ή της μειώσεως των παροχών, χωρίς να μπορεί ο ασφαλιστής να προβεί σε Καταγγελία, πριν από την ημερομηνία λήξεως και του τρίτου χρόνου της ασφαλίσεως. Όλα τα αναφερθέντα Τεχνικά Αποθέματα Ασφαλιστικών Εργασιών, (Life or non Life) Ζωής ή Ζημιών, τηρούνται από τους πρωτασφαλιστές. Στις εργασίες όπου υπάρχουν αντασφαλιστικές εκχωρήσεις, ο πρωτασφαλιστής χρεώνει στους περιοδικούς λογαριασμούς που αποστέλλει στους αντασφαλιστές του, τεχνικό απόθεμα ανάλογο με το αντασφαλιστικό κάλυμμα, που καθένας του παρέχει, το οποίο τεχνικό απόθεμα του αποδίδει στον αμέσως επόμενο λογαριασμό και τον χρεώνει με νέο, που αναλογεί στις νέες εκχωρήσεις. Όσον αφορά την τήρηση των Αποθεμάτων Εκκρεμών Ζημιών που αναλογούν στους αντασφαλιστές, θα πρέπει να πούμε ότι ορισμένες αντασφαλιστικές συμβάσεις προβλέπουν την εξαγορά των εκκρεμών ζημιών από τον αντασφαλιστή, είτε κατά τη λήξη κάθε οικονομικής χρήσεως είτε κατά τη λήξη της αντασφαλιστικής συμβάσεως και σε ποσοστό 90%, συνήθως. Με κοινές αποφάσεις των υπουργών Οικονομικών και Εμπορίου που δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, μπορεί να επιβληθεί η υποχρέωση σχηματισμού επιπλέον τεχνικών αποθεμάτων, ιδιαίτερα για καταστροφικούς κινδύνους, καθώς και τεχνικών αποθεμάτων εξισορρόπησης, δυσμενών τεχνικών αποτελεσμάτων, διαφόρων άλλων ασφαλιστικών δραστηριοτήτων. 54

57 Ασφαλιστική τοποθέτηση Για την κατοχύρωση των συμφερόντων των ασφαλιζομένων, αλλά και των γενικότερων συμφερόντων του κοινωνικού συνόλου και την εξασφάλιση της ομαλής λειτουργίας του ασφαλιστικού θεσμού, ο νόμος υποχρεώνει τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις να επενδύουν μέρος (1/2) του ελάχιστου εγγυητικού κεφαλαίου τους και τα τεχνικά αποθέματα τους σε συγκεκριμένα περιουσιακά στοιχεία. Αυτό γίνεται για να διασφαλισθεί η σιγουριά και η ασφάλεια των επενδύσεων, η καλύτερη απόδοση τους και η ευχερής ρευστοποίηση, ώστε η επιχείρηση να είναι ανά πάσα στιγμή έτοιμη να ανταποκριθεί στις προς τους ασφαλιζομένους και προς τους τρίτους υποχρεώσεις της. Ο τρόπος αυτός των επενδύσεων των διαθεσίμων των ελληνικών ασφαλιστικών επιχειρήσεων, που θα πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα ή σε οποιαδήποτε άλλη χώρα μέλος της Ε.Ε. ή του Ε.Ο.Χ., συνιστά τη λεγάμενη ασφαλιστική τοποθέτηση. Η ασφαλιστική τοποθέτηση διακρίνεται σύμφωνα με το άρθρο 8 του Ν.Δ. 400/70 εις: α) Ασφαλιστική τοποθέτηση Ασφαλίσεων Αστικής Ευθύνης από χερσαία αυτοκίνητα οχήματα. β) Ασφαλιστική τοποθέτηση λοιπών Ασφαλίσεων κατά Ζημιών, γ) Ασφαλιστική τοποθέτηση λοιπών Ασφαλίσεων Ζωής, δ) Ασφαλιστική τοποθέτηση Ασφαλίσεων Ζωής που συνδέονται με επενδύσεις (Κλάδοι III και V) και ε) Ασφαλιστική τοποθέτηση διαχειρίσεως συνταξιοδοτικών κεφαλαίων και προνοίας (κλάδοι VII 2 και VII). Ανάλογα με το είδος ασφαλιστικών εργασιών, που αναφέρεται κάθε φορά η ασφαλιστική τοποθέτηση, δίδεται έμφαση στη ρευστότητα των επενδύσεων (π.χ. περιπτώσεις α και β ως άνω), στην αποδοτικότητα των επενδύσεων (π.χ. περίπτωση δ ως άνω), ή στη σιγουριά των επενδύσεων (π.χ. περιπτώσεις γ και ε ως άνω, για τις οποίες ασφαλώς θα πρέπει να συνδυάζεται με τη σιγουριά και η αποδοτικότητα). Την ασφαλιστική τοποθέτηση αποτελούν περιοριστικά κατά το ως άνω άρθρο, 55

58 τα ακόλουθα περιουσιακά στοιχεία και υπό τους όρους και προϋποθέσεις που ορίζονται στην παράγραφο 3, περίπτωση Α, στοιχεία α-θ και ακόμη περιπτώσεις Β ΙΑ: Α. Κατάθεση στο όνομα της υπολόγου ασφαλιστικής επιχειρήσεως σε τράπεζα της επιλογής της, μεταξύ εκείνων που λειτουργούν στην Ελλάδα ή σε οποιαδήποτε άλλη χώρα μέλος της Ε.Ε, ή του Ε.Ο.Χ, περιουσιακών στοιχείων εκ των παρακάτω: α) Μετρητά σε δραχμές ή συνάλλαγμα. β) Τραπεζικά πιστοποιητικά καταθέσεων (προθεσμιακές καταθέσεις), τραπεζών που λειτουργούν στα κράτη μέλη της Ε.Ε. ή του Ε.Ο.Χ. γ) Ομόλογα, ομολογίες και έντοκα γραμμάτια του Ελληνικού Δημοσίου, Ν.Π.Δ.Δ., δημοσίων και δημοτικών επιχειρήσεων, κ.λπ. δ) Ομόλογα και ομολογίες ανωνύμων εταιριών, εφόσον έχουν εκδοθεί στην Ελλάδα ή σε άλλη χώρα μέλος της Ε.Ε. και του Ε.Ο.Χ. ε) Μετοχές ανωνύμων εταιριών εισηγμένες σ' ελληνικό χρηματιστήριο ή σε χρηματιστήριο άλλου κράτους μέλους της Ε.Ε. ή του Ε.Ο.Χ. στ) Μετοχές ανωνύμων εταιριών εισηγμένες στην παράλληλη αγορά ελληνικού χρηματιστηρίου, ή σε παρόμοια αγορά χρηματιστηρίου οποιοσδήποτε άλλης χώρας μέλους της Ε.Ε. και του Ε.Ο.Χ. ζ) Μη εισηγμένες σε χρηματιστήρια της Ε.Ε. και του Ε.Ο.Χ. μετοχές Α.Ε., υπό τις προϋποθέσεις της παρ. 3Α στοιχείο του άρθρου 8 του Ν.Δ. 400/70. η) Άλλες συμμετοχές μεταβλητής απόδοσης, σε πιστωτικά Ιδρύματα ή σε άλλες ασφαλιστικές επιχειρήσεις, που έχουν έδρα στην Ελλάδα ή σε άλλο κράτος μέλος της Ε.Ε. ή του Ε.Ο.Χ. θ) Μερίδια αμοιβαίων κεφαλαίων ή οργανισμών συλλογικών επενδύσεων, ως κινητές αξίες (ΟΖΕΚΑ), που εμπίπτουν στην οδηγία 85/611 της ΕΟΚ (Ε.Ι_ 375/ ) και λειτουργούν σε οποιοδήποτε κράτος μέλος της Ε.Ε. και του Ε.Ο.Χ. Β. Μετρητά στο ταμείο της ασφαλιστικής επιχείρησης. Γ. Ακίνητα πλήρους κυριότητας ή συγκυριότητας, για τα οποία χωρεί αυτούσια διανομή, εφόσον βρίσκονται εντός σχεδίου πόλεως με πληθυσμό άνω των κατοίκων και είναι ελεύθερα παντός βάρους, κ.λπ. Δ. Απαιτήσεις από δάνεια προς φυσικά πρόσωπα ή ανώνυμες εταιρίες, που 56

59 λειτουργούν σε κράτη μέλη της Ε.Ε. και του Ε.Ο.Χ., αποκλεισμένων των δανείων προς τη μητρική επιχείρηση, αν υπάρχει, ή προς την επιχείρηση που ενδεχομένως είναι ο κύριος μέτοχος της ασφαλιστικής, κ.λπ. Ε. Δάνεια προς ασφαλισμένους του Κλάδου Ζωής. ΣΤ. Απαιτήσεις κατά ασφαλιζομένων και διαμεσολαβούντων από ασφάλιστρα, εφόσον κατέστησαν απαιτητές κατά το τελευταίο τρίμηνο. Ζ. Η συμμετοχή των αντασφαλιστών στα τεχνικά αποθέματα. Η. Μεταφορικά μέσα πλήρους κυριότητας, στην περίπτωση που η ασφαλιστική επιχείρηση ασκεί τον Κλάδο 18 «Βοήθειας» με δικά της μέσα. Θ. Μεταφερόμενα (αναπόσβεστα) έξοδα προσκτήσεως εργασιών. I. Δεδουλευμένοι Τόκοι. ΙΑ. Παράγωγοι τίτλοι (options, futurs, swaps και repos), με τις προϋποθέσεις που ορίζει το άρθρο 8 του Ν.Δ. 400/70. Με απόφαση του υπουργού Εμπορίου απολύτως αιτιολογημένη, επιτρέπεται, σε εξαιρετικές μόνο περιπτώσεις και μετά από αίτηση της ασφαλιστικής επιχειρήσεως, η χρησιμοποίηση, για ορισμένο χρονικό διάστημα, στοιχείων ενεργητικού, διαφορετικών από εκείνα που ορίζονται στην παρ. 3 του ως άνω άρθρου, για την κάλυψη τεχνικών αποθεμάτων. Η ασφαλιστική επιχείρηση υποχρεούται να γνωστοποιεί στο Υπουργείο Ανάπτυξης τα περιουσιακά στοιχεία που διαθέτει σε ασφαλιστική τοποθέτηση, για τα οποία δεν ισχύει το απόρρητο των καταθέσεων. Κάθε μεταβολή των στοιχείων αυτών, θα πρέπει να γνωστοποιείται στην Αρχή μέσα σε τρεις εργάσιμες ημέρες. Το υπουργείο Ανάπτυξης μπορεί να διεξάγει επιτόπιους ελέγχους και να ελέγχει οποιοδήποτε στοιχείο σχετικό με την οικονομική κατάσταση θυγατρικών επιχειρήσεων της ασφαλιστικής επιχειρήσεως, όταν τα περιουσιακά στοιχεία που διατίθενται σε ασφαλιστική τοποθέτηση αποτελούν επενδύσεις της ασφαλιστικής στην εν λόγω θυγατρική, ή ακόμη όταν οι θυγατρικές αυτές επιχειρήσεις διαχειρίζονται τις επενδύσεις της μητρικής ασφαλιστικής επιχειρήσεως. Για τον τρόπο υποβολής προς το υπουργείο Εμπορίου των σχετικών με την ασφαλιστική τοποθέτηση καταστάσεων, τη διαδικασία τροποποιήσεως και τον υπολογισμό της αξίας των περιουσιακών στοιχείων, που συνιστούν ασφαλιστική τοποθέτηση, ισχύουν οι διατάξεις των παραγράφων 5-15 του άρθρου 8 του Ν.Δ. 57

60 400/70. Ο Υπουργός Εμπορίου μπορεί με απόφαση του, που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, και αφού προηγουμένως γνωστοποιήσει την πρόθεση του στις Εποπτικές Αρχές των χωρών μελών όπου ασφαλιστική επιχείρηση λειτουργεί με υποκατάστημα ή ελεύθερη παροχή υπηρεσιών και δεν συμμορφώνεται με τις σχετικές προς τα τεχνικά αποθέματα διατάξεις, να χαρακτηρίσει ως ασφαλιστική τοποθέτηση και να δεσμεύσει μέρος ή και το σύνολο της ελεύθερης περιουσίας της, να ανακαλέσει προσωρινά ή οριστικά την άδεια λειτουργίας της (για μέρος ή το σύνολο των εργασιών της) και να λάβει κάθε άλλο πρόσφορο μέτρο για τη διασφάλιση των συμφερόντων των ασφαλισμένων και του γενικότερου κοινωνικού συνόλου. Αποδέσμευση της ασφαλιστικής τοποθετήσεως επιτρέπεται μόνο ύστερα από άδεια του Υπουργού Εμπορίου, που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Η άδεια αποδεσμεύσεως χορηγείται με τις προϋποθέσεις που προβλέπει το άρθρο 9 του Ν.Δ. 400/70, όπως τροποποιήθηκε από το Π.Δ. 252/96. Στην ασφαλιστική τοποθέτηση έχουν προνόμιο, που προηγείται κάθε άλλου ειδικού ή γενικού προνομίου, οι ασφαλισμένοι για απαιτήσεις από αποζημιώσεις ή παροχές ασφαλιστικών συμβάσεων, που διέπονται από το Ν.Δ. 400/70 και τον Ν. 2496/1997. Η ασφαλιστική τοποθέτηση δεν κατάσχεται, εκτός μόνο προς όφελος των ασφαλισμένων ή των τρίτων που δικαιούνται να εισπράξουν αποζημιώσεις από την ασφαλιστική επιχείρηση και μόνο ύστερα από τελεσίδικη δικαστική απόφαση. Ο διοικητικός έλεγχος, τόσο για τις υποχρεώσεις ασφαλιστικής τοποθετήσεως όσο και για την τήρηση των τεχνικών αποθεματικών, ασκείται από την Αναλογιστική Υπηρεσία του Υπουργείου Εμπορίου. Με το ελάχιστο εγγυητικό κεφάλαιο, το περιθώριο φερεγγυότητας, τα τεχνικά αποθεματικά και την ασφαλιστική τοποθέτηση, συμπληρώνεται το τετράπτυχο των ασφαλιστικών εχεγγύων, με τα οποία η ασφαλιστική τεχνική και η νομοθεσία μερίμνησαν να εξασφαλίσουν την ετοιμότητα του ασφαλιστικού φορέα και, κατά συνέπεια, να κατοχυρώσουν κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο, τα συμφέροντα των ασφαλισμένων. 58

61 2.2 Κατά το στάδιο χορηγήσεως της άδειας λειτουργίας Για τη χορήγηση της άδειας λειτουργίας, η νεοσύστατη ελληνική ασφαλιστική επιχείρηση υποβάλλει στο υπουργείο Εμπορίου σχετική αίτηση, με επικυρωμένο αντίγραφο του καταστατικού της και αποδεικτικά στοιχεία καταβολής ολόκληρου του μετοχικού της κεφαλαίου, πληροφορίες για τα πρόσωπα της διοικήσεως και για τον αναλογιστή, αν πρόκειται για τον Κλάδο Ζωής. Εξυπακούεται ότι η άδεια λειτουργίας ασφαλιστικής επιχειρήσεως υποβάλλεται και χορηγείται χωριστά για επιχειρήσεις που θα ασκήσουν τον Κλάδο Ζωής και χωριστά για επιχειρήσεις των Γενικών Κλάδων. Η ασφαλιστική επιχείρηση υποχρεούται ακόμη να συνυποβάλλει πρόγραμμα των δραστηριοτήτων της, σύμφωνα με όσα ορίζονται στην παρ. 2 του άρθρου 15, του Ν.Δ. 400/70, όπως τροποποιήθηκε από το Π.Δ. 252/1996, όχι μόνο στην περίπτωση χορηγήσεως της άδειας λειτουργίας, αλλά ακόμη και στην περίπτωση επεκτάσεως των εργασιών της σε άλλους ασφαλιστικούς κλάδους. Η άδεια δεν χορηγείται, αν η λειτουργία της επιχείρησης αντίκειται στην ισχύουσα νομοθεσία, στα συμφέροντα των ασφαλισμένων, στα χρηστά ήθη ή στους κανόνες δημόσιας τάξεως. Η χορήγηση της αδείας δημοσιεύεται στο Δ.Α.Ε και στο Ε.Π.Ε., της εφημερίδας της Κυβερνήσεως. Κάθε αρνητική, για τη χορήγηση της αδείας λειτουργίας, απόφαση πρέπει να είναι απόλυτα δικαιολογημένη και να κοινοποιείται στην ενδιαφερόμενη επιχείρηση μέσα σε τρεις μήνες, από την ημερομηνία υποβολής της αιτήσεως. Χορηγηθείσα άδεια ασφαλιστικής επιχειρήσεως ανακαλείται, αν μέσα σε 6 μήνες δεν έγινε έναρξη των εργασιών. Το ίδιο συμβαίνει και αν επί 6 μήνες ανασταλούν, μερικά ή στο σύνολό τους, οι εργασίες της επιχειρήσεως. Δεκαέξι ημέρες μετά την ανάκληση της αδείας λειτουργίας, θεωρούνται αυτοδίκαια άκυρες όλες οι ασφαλιστικές συμβάσεις, εκτός από τις συμβάσεις Ζωής και Κεφαλαιοποιήσεως, επιστρεφομένων και των μη δεδουλευμένων ασφαλίστρων, μείον των νόμιμων προμηθειών. Σε αυστηρότατη νομοθετική μεταχείριση υποβάλλονται όσοι, με ψευδείς προς την Εποπτεύουσα Αρχή δηλώσεις, επιδιώκουν τη χορήγηση ή την παράταση αδείας 59

62 λειτουργίας, την έγκριση τροποποιήσεως καταστατικού, τιμολογίων ή των όρων της ασφαλιστικής εργασίας. Κατά την άσκηση των ασφαλιστικών δραστηριοτήτων, οι επιχειρήσεις υποχρεούνται προς συμμόρφωση με όλα όσα μέχρι τώρα αναφέραμε περίασφαλιστικών εχεγγύων και γενικότερα με τις διαδικασίες που καθιερώνει το Ν.Δ. 400/1970, όπως τροποποιήθηκε πρόσφατα από το Ν. 2496/97 και το Π.Δ. 252/1996, που προβλέπει και ρυθμίζει τη λειτουργία τους. Αλλιώς, εφαρμόζονται οι προβλεπόμενες από το ως άνω Νομοθετικό Πλαίσιο Κυρώσεις. 60

63 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΕΠΟΠΤΕΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ 61

64 3.1 Επιτροπή Ιδιωτικής Ασφάλισης Στο Υπουργείο Ανάπτυξης συνιστάται εννεαμελής (9μελής) Επιτροπή Ιδιωτικής Ασφάλισης, η οποία αποτελείται από: α. Έναν Καθηγητή Πανεπιστημίου με γνωστικό αντικείμενο το εμπορικό δίκαιο ή τα οικονομικά με ειδίκευση στην ιδιωτική ασφάλιση, που επιλέγεται από τον Υπουργό Ανάπτυξης, ως Πρόεδρο. β. Το Γενικό Διευθυντή, στον οποίο υπάγεται η Διεύθυνση Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων και Αναλογιστικής του Υπουργείου Ανάπτυξης, γ. Έναν εκπρόσωπο της «Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιριών Ελλάδος», δ. Έναν εκπρόσωπο της «Ομοσπονδίας Ασφαλιστικών Συλλόγων Ελλάδος (Ο.Α.Σ.Ε.)». ε. Έναν εκπρόσωπο των οργανώσεων των διαμεσολαβούντων στις ιδιωτικές ασφαλιστικές εργασίες που επιλέγεται με μεταξύ τους ψηφοφορία από τους προέδρους των διοικητικών συμβουλίων των «Πανελλήνιου Συνδέσμου Συντονιστών Ασφαλιστικών Συμβούλων», «Συνδέσμου Ελλήνων Μεσιτών Ασφαλίσεων», «Πανελληνίου Ομοσπονδίας Επαγγελματιών Ασφαλιστών» και «Πανελλήνιου Συνδέσμου Ασφαλιστικών Συμβούλων», στ. Τρία πρόσωπα εξειδικευμένα σε θέματα του γνωστικού αντικειμένου της ιδιωτικής ασφάλισης ή της αναλογιστικής, που επιλέγονται από τον Υπουργό Ανάπτυξης. ζ. Έναν εκπρόσωπο του Εθνικού Συμβουλίου Καταναλωτών. Ο Πρόεδρος, τα μέλη και ο γραμματέας της Επιτροπής διορίζονται μαζί με τους αναπληρωτές τους, με απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης, με τριετή θητεία. Ως γραμματέας της Επιτροπής ορίζεται υπάλληλος του Υπουργείου Ανάπτυξης. Τα προς συζήτηση στην Επιτροπή θέματα εισηγείται ο Διευθυντής της Διεύθυνσης Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων και Αναλογιστικής. Για την παραπέρα ειδικότερη επεξεργασία όλων ή ορισμένων θεμάτων της ημερήσιας διάταξης μπορεί να ορίζεται ειδικός εισηγητής ένα μέλος της Επιτροπής, που ορίζεται από τον Πρόεδρο της. Οι αποφάσεις της Επιτροπής λαμβάνονται κατά πλειοψηφία και σε περίπτωση ισοψηφίας υπερισχύει η ψήφος του προέδρου. 62

65 Έργο της Επιτροπής είναι: α) Η γνωμοδότηση για ειδικά θέματα που αφορούν τις ιδιωτικές ασφαλίσεις, μετά από σχετικό ερώτημα του Υπουργού Εμπορίου. β) Η γνωμοδότηση για τη χορήγηση και την ανάκληση άδειας λειτουργίας σε ασφαλιστική επιχείρηση. γ) Η υποβολή προτάσεων, μετά από αντίστοιχο ερώτημα του Υπουργού Εμπορίου, για ειδικά μέτρα που αφορούν τη βελτίωση της λειτουργίας της ασφαλιστικής αγοράς, τη δημιουργία συστημάτων εκπαίδευσης των απασχολούμενων στην ασφαλιστική αγορά, τη σύνταξη Κώδικα Δεοντολογίας των Ασφαλιστικών Εταιριών και Επαγγελμάτων, την ενημέρωση του καταναλωτή για θέματα ιδιωτικών ασφαλίσεων και κάθε ζήτημα σχετιζόμενο με τις ιδιωτικές ασφαλίσεις. 3.2 Έλεγχος του Υπουργείου Ανάπτυξης προς τις ασφαλιστικές εταιρείες Το Υπουργείο Ανάπτυξης, για να διαπιστώσει την εκ μέρους των ασφαλιστικών επιχειρήσεων τήρηση των διατάξεων που αφορούν το περιθώριο φερεγγυότητας και το εγγυητικό κεφάλαιο, προβαίνει σε υποχρεωτικό έλεγχο, τουλάχιστο μια φορά το χρόνο, της οικονομικής τους κατάστασης. Προκειμένου για τον κλάδο 18 (Βοήθειας) ο έλεγχος αφορά και τα προσόντα του προσωπικού, συμπεριλαμβανομένου και του ιατρικού, καθώς και την ποιότητα του εξοπλισμού που διαθέτουν οι επιχειρήσεις για να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις που επιβάλλει ο κλάδος αυτός. Ο ανωτέρω έλεγχος διενεργείται σε στενή συνεργασία με τις αρμόδιες Υπηρεσίες των οικείων Υπουργείων. Προς το σκοπό αυτό το Υπουργείο Ανάπτυξης δύναται να απαιτεί οποιοδήποτε στοιχείο ή να διεξάγει ελέγχους στα γραφεία της ασφαλιστικής επιχείρησης. Κάθε ασφαλιστική επιχείρηση υποχρεούται να δημοσιεύει και να υποβάλει στο Υπουργείο Ανάπτυξης, ανά εξάμηνο, συνοπτικές οικονομικές καταστάσεις. 63

66 Ειδικά κατά τη διάρκεια των 3 (τριών) πρώτων εταιρικών χρήσεων αυτής, η υποχρέωση αυτή είναι ανά τρίμηνο, προς έλεγχο της οικονομικής της κατάστασης, σε συνδυασμό με το υποβληθέν πρόγραμμα δράστηριότητάς της. Μέχρι την υποβολή των στοιχείων για τεχνικά αποθέματα και περιθώριο φερεγγυότητας, της πρώτης επίσημης κλεισμένης (ελεγμένης) χρήσης, η ασφαλιστική επιχείρηση υποχρεούται, ανά τρίμηνο, να διαθέτει τα αναγκαία περιουσιακά στοιχεία σε ασφαλιστική τοποθέτηση, σύμφωνα με το άρθρο 8 του παρόντος. Με απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης, καθορίζεται το περιεχόμενο των συνοπτικών οικονομικών καταστάσεων. Οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις υποχρεούνται μέχρι την 31η Ιανουάριου εκάστου έτους να υποβάλλουν την πραγματοποιηθείσα παραγωγή των ακαθαρίστων εγγεγραμμένων ασφαλίστρων (ασφάλιστρα από πρωτασφαλίσεις, αναλήψεις και δικαιώματα συμβολαίου) του προηγουμένου έτους κατά κλάδο ασφάλισης. Για τις ήδη λειτουργούσες ελληνικές ασφαλιστικές επιχειρήσεις, η δέσμευση των περιουσιακών στοιχείων τα οποία διατίθενται ή έχουν διατεθεί σε ασφαλιστική τοποθέτηση, αίρεται και μετατρέπεται, σε διάθεση των στοιχείων αυτών σε ασφαλιστική τοποθέτηση με απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης, η οποία εκδίδεται μετά από αίτηση της ασφαλιστικής επιχείρησης συνοδευόμενη από δικαιολογητικά από τα οποία προκύπτει ότι η επιχείρηση έχει συμμορφωθεί με τις διατάξεις των άρθρων 7, 8, 17α και 17β του Ν.400/ Μέτρα που λαμβάνει το Υπουργείο Ανάπτυξης σε περίπτωση που απειλούνται τα συμφέροντα των ασφαλισμένων Στην περίπτωση που το Υπουργείο Ανάπτυξης εκτιμά, ότι απειλούνται τα δικαιώματα των κατόχων ασφαλιστηρίων ή ότι η επιχείρηση δεν είναι σε θέση να καλύψει τις υποχρεώσεις της λόγω επιδείνωσης της οικονομικής της κατάστασης, προβαίνει στις εξής ενέργειες: α) απαιτεί από την επιχείρηση να εφαρμόσει πρόγραμμα χρηματοοικονομικής ανάκαμψης, το οποίο υποβάλλεται εντός 2 μηνών και περιλαμβάνει 64

67 τουλάχιστον για τις τρεις επόμενες χρήσεις, τα εξή ς: τις προβλέψεις σχετικά με τα έξοδα διαχείρισης, ιδίως τα τρέχοντα γενικά έξοδα και τις προμήθειες, τις προβλέψεις για τα τεχνικά αποθέματα βασιζόμενα στην προηγούμενη εμπειρία της ασφαλιστικής επιχείρησης, σχέδιο στο οποίο να εμφανίζονται λεπτομερώς οι προβλέψεις εσόδων και εξόδων τόσο για τις δραστηριότητες πρωτασφάλισης και τις αποδοχές αντασφάλισης όσο και για τις εκχωρήσεις αντασφάλισης, σύνταξη οικονομικών καταστάσεων για την προβλεπόμενη τριετία, λαμβάνοντας σαν έναρξη την τελευταία επίσημη κλεισμένη οικονομική ΧΡήση, την πιθανή ταμειακή ρευστότητα, τις προβλέψεις σχετικά με τα χρηματοπιστωτικά μέσα που προορίζονται να καλύψουν τα τεχνικά αποθεματικά και το απαιτούμενο περιθώριο φερεγγυότητας, την πολιτική στον τομέα της αντασφάλισης ανά κλάδο ασφάλισης λαμβάνοντας υπόψη τους κινδύνους που περιέχονται. β) απαιτεί αυξημένο απαιτούμενο περιθώριο φερεγγυότητας, το οποίο καθορίζεται με βάση τα σχετικά στοιχεία, που αναφέρονται στο πρόγραμμα χρηματοοικονομικής ανάκαμψης, ώστε να διασφαλίζεται ότι η ασφαλιστική επιχείρηση είναι σε θέση να ανταποκριθεί, σε σύντομο χρονικό διάστημα, στις απαιτήσεις του περιθωρίου φερεγγυότητας. Στις επιχειρήσεις που έχει απαιτηθεί να υποβάλουν πρόγραμμα χρηματοοικονομικής ανάκαμψης, το Υπουργείο Ανάπτυξης δεν εκδίδει σχετικά πιστοποιητικά προκειμένου αυτές να δραστηριοποιηθούν σε άλλο κράτος μέλος, μέσω υποκαταστήματος ή ελεύθερης παροχής υπηρεσιών ή να αναλάβουν σχετικό χαρτοφυλάκιο. Στην περίπτωση που ήδη δραστηριοποιούνται σε άλλο κράτος μέλος με υποκατάστημα ή ελεύθερη παροχή Υπηρεσιών, παύει την δραστηριοποίηση αυτή, μέχρι την ολοκλήρωση του τριετούς προγράμματος. Επίσης μπορεί να περιορίσει ή απαγορεύσει την ελεύθερη διάθεση του συνόλου ή μέρους των περιουσιακών στοιχείων της ασφαλιστικής επιχείρησης σύμφωνα με το άρθρο 9 παρ. 2 και 3 του παρόντος και να λαμβάνει κάθε πρόσφορο μέτρο για την 65

68 διασφάλιση των συμφερόντων των ασφαλισμένων. Αν το διαθέσιμο περιθώριο φερεγγυότητας ασφαλιστικής επιχείρησης υπολείπεται του εξευρισκομένου ποσού, σύμφωνα με το άρθρο 17 α του Ν.400/70, υποχρεώνεται αυτή να υποβάλει για έγκριση στο Υπουργείο Ανάπτυξης σχέδιο οικονομικής ανασυγκρότησης. Σε έκτακτες περιπτώσεις εάν το Υπουργείο Ανάπτυξης εκτιμά ότι θα επιδεινωθεί περισσότερο η οικονομική κατάσταση της επιχείρησης, μπορεί να περιορίσει ή απαγορεύσει την ελεύθερη διάθεση του συνόλου ή μέρους των περιουσιακών στοιχείων της ασφαλιστικής επιχείρησης σύμφωνα με το άρθρο 9 παρ. 2 και 3 του Ν.400/70 και να λαμβάνει κάθε πρόσφορο μέτρο για την διασφάλιση των συμφερόντων των ασφαλισμένων. Αν το διαθέσιμο περιθώριο φερεγγυότητας υπολείπεται και του εγγυητικού κεφαλαίου, το οποίο η ασφαλιστική επιχείρηση πρέπει να διαθέτει, ή το οικείο εγγυητικό κεφάλαιο δεν συγκροτείται σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 17β του παρόντος, η ασφαλιστική επιχείρηση υποχρεώνεται να υποβάλει για έγκριση στο Υπουργείο Ανάπτυξης σχέδιο βραχυπρόθεσμης χρηματοδότησης για συμπλήρωση αυτού. Μέχρι αυτή την συμπλήρωση, ο Υπουργός Ανάπτυξης μπορεί να απαγορεύει την ελεύθερη διάθεση του συνόλου ή μέρους των περιουσιακών στοιχείων της ασφαλιστικής επιχείρησης σύμφωνα με το άρθρο 9 παραγ. 2 και 3 του Ν.400/70 και να λαμβάνει κάθε άλλο πρόσφορο μέτρο για την διασφάλιση των συμφερόντων των ασφαλισμένων. Ο Υπουργός Ανάπτυξης, Μπορεί ν ανακαλεί την οικεία άδεια λειτουργίας για όλους τους κλάδους που ασκούνται απ αυτήν, αν η ασφαλιστική επιχείρηση δεν συμμορφώνεται εντός της προθεσμίας η οποία έχει ταχθεί, με τα μέτρα ανασυγκρότησης, βραχυπρόθεσμης χρηματοδότησης και χρηματοοικονομικής ανάκαμψης, σύμφωνα με τις παραπάνω παραγράφους 3,4 και 5 του Ν.400/70. Το Υπουργείο Ανάπτυξης ειδοποιεί επειγόντως τις εποπτικές αρχές όλων των άλλων κρατών - μελών για την υποβολή σχεδίου οικονομικής ανασυγκρότησης, βραχυπρόθεσμης χρηματοδότησης ή χρηματοοικονομικής ανάκαμψης κατ εφαρμογή των ανωτέρω παραγράφων 3, 4 και 5 του Ν.400/70 καθώς και για τα ενδεχόμενα πρακτικά αποτελέσματα των μέτρων αυτών. 66

69 Το Υπουργείο Ανάπτυξης προβαίνει σε επανεκτίμηση και μείωση της αξίας των στοιχείων που λαμβάνονται υπόψη για τον υπολογισμό του διαθεσίμου περιθωρίου φερεγγυότητας, όταν έχει επέλθει μεταβολή της αξίας των στοιχείων αυτών από την λήξη της τελευταίας οικονομικής ΧΡήσης. Επίσης περιορίζει την μείωση που βασίζεται στην αντασφάλιση κατά τον υπολογισμό του απαιτούμενου περιθωρίου φερεγγυότητας όπως καθορίζεται στις παραγράφους 6, 8 και 9 του άρθρου 17α εφόσον, μεταβλήθηκε σημαντικά, από την τελευταία οικονομική χρήση η φύση και η ποιότητα των συμβολαίων αντασφάλισης και στο πλαίσιο των συμβολαίων αντασφάλισης, η μεταβίβαση κινδύνου είναι ανύπαρκτη ή ελάχιστη. Η ετήσια έκθεση περιθωρίου φερεγγυότητας υποβάλλεται στο Υπουργείο Ανάπτυξης μέχρι την 30 Ιουνίου εκάστου έτους. Ο έλεγχος υπολογισμού και σύστασης του περιθωρίου φερεγγυότητας, η υποβολή και η έγκριση προγραμμάτων ανασυγκρότησης ή βραχυχρονίου χρηματοδότησης και η λήψη άλλων μέτρων πρέπει να έχουν περατωθεί μέχρι την 31η Οκτωβρίου εκάστου έτους. Στην περίπτωση που κατά το κλείσιμο των οικονομικών καταστάσεων προκύπτει ότι η ασφαλιστική επιχείρηση δεν καλύπτει το περιθώριο φερεγγυότητας ή το ελάχιστο εγγυητικό κεφάλαιο τότε είναι υποχρεωμένη το αργότερο μέχρι την 30η Ιουνίου να υποβάλλει σχέδιο οικονομικής ανασυγκρότησης ή σχέδιο βραχυχρονίου χρηματοδότησης αντίστοιχα. Στα προγράμματα ανασυγκρότησης και βραχυχρονίου χρηματοδότησης τίθενται υποχρεωτικά προθεσμίες πραγματοποίησής τους που δεν μπορούν να ξεπερνούν τους 2 μήνες. 3.4 Ποινές και κυρώσεις που επιβάλλει το Υπουργείο Ανάπτυξης λόγω αφερεγγυότητας Με φυλάκιση και χρηματική ποινή μέχρι το σε δραχμές ισόποσο των ECU τιμωρείται όποιος με γνώση του προβαίνει σε ψευδείς δηλώσεις προς: 67

70 1) την εποπτική Αρχή με σκοπό να επιτύχει την άδεια λειτουργίας ιδιωτικής ασφαλιστικής επιχείρησης, την παράταση της άδειας ή την έγκριση του καταστατικού της, των τιμολογίων, των όρων των ασφαλιστικών εργασιών ή κλάδου αυτής, 2) το κοινό με δημοσιεύματα (εντύπων ή δακτυλογραφημένων) ή κάθε άλλου μέσου με σκοπό την παραπλάνησή του. Ο Υπουργός Εμπορίου μπορεί να επιβάλει χρηματικό πρόστιμο μέχρι: ί) το σε δραχμές ισόποσο ECU σε ασφαλιστική επιχείρηση που δεν υποβάλλει έγκαιρα ή υποβάλλει πλημμελώς στην αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Εμπορίου τα προβλεπόμενα από τα άρθρα 7, 8, 17α, 17β, 17γ, 19 και 23 στοιχεία, καθώς και αυτά του άρθρου 43β του Κ.Ν. 2190/1920, β) το σε δραχμές ισόποσο ECU σε κάθε ασφαλιστική εταιρία που δεν γνωστοποιεί απόφαση της γενικής συνέλευσής της, εντός τριμήνου από τη σύγκλησή της, σύμφωνα με το άρθρο 47 του Κ.Ν. 2190/1920, και γ) το σε δραχμές ισόποσο ECU σε περίπτωση που η ασφαλιστική επιχείρηση δεν συμμορφώνεται με τις διατάξεις των άρθρων 7, 8,11 και 17γ και των προς εκτέλεση αυτών υπουργικών αποφάσεων. ϋ) Το ίδιο πρόστιμο επιβάλλεται σε ασφαλιστική επιχείρηση και σε περίπτωση που αυτή δεν αποστέλλει τα αιτούμενα στοιχεία, παραλείπει να απαντήσει ή δεν απαντά αιτιολογημένα ή καθυστερεί να απαντήσει σε οποιοδήποτε έγγραφο της εποπτικής αρχής, με το οποίο ζητούνται στοιχεία ή διευκρινίσεις στα πλαίσια της εποπτείας εντός της προθεσμίας η οποία της τάσσεται και η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη των δέκα (10) ημερών. Με φυλάκιση και με χρηματική ποινή μέχρι το σε δραχμές ισόποσο ECU τιμωρείται κάθε πρόσωπο που άμεσα ή έμμεσα ασκεί διοίκηση ή διαχείριση σε ασφαλιστική επιχείρηση ή αλληλασφαλιστικό συνεταιρισμό, όταν με γνώση του έπραξε τα εξής: α) Πρότεινε ή επέτρεψε τη διανομή μερίσματος κατά παράβαση των διατάξεων του νόμου του καταστατικού περί σχηματισμού αποθεματικού, β) Παραβίασε τις διατάξεις Περί υπολογισμού και διαχείρισης των τεχνικών αποθεμάτων και Περιθωρίου φερεγγυότητας, γ) Συνέταξε ή ενέκρινε ισολογισμό κατά παράβαση των διατάξεων του παρόντος Νόμου ή του καταστατικού της ασφαλιστικής επιχείρησης και 68

71 δ) Παραβίασε τις διατάξεις του Νόμου ή του καταστατικού σχετικά με τη διάθεση της εγγύησης ή την κατανομή των κατά τα άρθρα 7, 8, 13γ, 15, 17, 17α, 17β, 17γ, 18, 20, 24 και 36 του Ν.400/70 διατιθέμενων χρηματικών ποσών. Με φυλάκιση και με χρηματική ποινή μέχρι το σε δραχμές ισόποσο ECU τιμωρείται όποιος άμεσα ή έμμεσα κατά τον έλεγχο του ισολογισμού των μαθηματικών αποθεμάτων στις ασφαλίσεις ζωής ή στις ασφαλίσεις ατυχημάτων με γνώση του προβαίνει σε ψευδείς δηλώσεις. Με φυλάκιση τουλάχιστον ενός μηνός και με χρηματική ποινή τιμωρούνται πραγματογνώμονες οι οποίοι επικαλέστηκαν κατά την εκτίμησιν της εκτάσεως της πραγματοποιηθείσης ζημίας και καθόρισαν οφειλόμενη αποζημίωση στον ζημιωθέντα ασφαλισμένο με ψευδείς εκτιμήσεις ή δηλώσεις προς όφελος του ασφαλιστού ή του ζημιωθέντος ασφαλισμένου. 69

72 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ 70

73 4.1 Εθνική Αναλογιστική Αρχή Η Εθνική Αναλογιστική Αρχή θεσμοθετήθηκε το 2002 ως ανεξάρτητη αρχή με διοικητική αυτοτέλεια που εποπτεύεται από τον Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων ως προς τον έλεγχο νομιμότητας των πράξεών της και την κίνηση πειθαρχικού ελέγχου κατά των μελών της. Η Ε.Α.Α. συγκροτείται από πέντε (5) μέλη τα οποία διακρίνονται για την επιστημονική τους κατάρτιση και την επαγγελματική τους ικανότητα και διαθέτουν εξειδικευμένη εμπειρία σε θέματα αρμοδιότητας της. Τα μέλη της Ε.Α.Α. διορίζονται με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων μετά από προκήρυξη που δημοσιεύεται σε δύο ημερήσιες εφημερίδες πανελλήνιας κυκλοφορίας. Με την ίδια απόφαση ορίζονται ως Πρόεδρος και Αντιπρόεδρος της Ε.Α.Α. δύο από τα μέλη της. Η απόφαση δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Η θητεία των μελών της Ε.Α.Α. είναι πενταετής και μπορεί να ανανεωθεί μία μόνο φορά. Κατά τη διάρκεια της θητείας τους τα μέλη της Ε.Α.Α. δεν ανακαλούνται. Εάν κατά τη διάρκεια της θητείας κενωθεί για οποιονδήποτε λόγο θέση μέλους, διορίζεται νέο μέλος για το υπόλοιπο της θητείας του μέλους που αποχώρησε. Κατά την πρώτη συγκρότηση της Ε.Α.Α. η θητεία του Προέδρου και ενός μέλους ορίζεται πενταετής, δύο μελών ορίζεται τετραετής και ενός μέλους ορίζεται τριετής. Τα μέλη της Ε.Α.Α. είναι ανώτατοι κρατικοί λειτουργοί με πλήρη και αποκλειστική απασχόληση και έχουν προσωπική και λειτουργική ανεξαρτησία. Κατά τη διάρκεια της θητείας τους, τα μέλη της Ε.Α.Α απαγορεύεται να είναι εταίροι, μέτοχοι, μέλη διοικητικού συμβουλίου, διαχειριστές, υπάλληλοι, τεχνικοί ή άλλοι σύμβουλοι ή μελετητές σε επιχείρηση, η οποία αναπτύσσει δραστηριότητα στους τομείς των ασφαλίσεων και της αναλογιστικής επιστήμης. Η Ε.Α.Α. ασκεί τις ακόλουθες αρμοδιότητες: α. Συντάσσει αναλογιστικές εκθέσεις στα πλαίσια του μακροχρόνιου οικονομικού και χρηματοδοτικού σχεδιασμού για την εξασφάλιση της κοινωνικής ανταποδοτικότητας και της βιωσιμότητας του Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης. 71

74 β. Παρακολουθεί την πορεία των αναλογιστικών δεδομένων των ασφαλιστικών οργανισμών που έχουν μορφή ν.π.δ.δ., των ασφαλιστικών οργανισμών που έχουν μορφή ν.π.ι.δ. και κάθε άλλου ασφαλιστικού οργανισμού που τελεί υπό την εποπτεία του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων ή άλλου Υπουργού. γ. Συντάσσει την ετήσια έκθεση για την οικονομική κατάσταση του ασφαλιστικού συστήματος της Χώρας και εισηγείται τη λήψη των αναγκαίων μέτρων για τη διατήρηση της αναλογιστικής ισορροπίας του Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης και εν γένει υποβάλλει προτάσεις για τη βελτίωσή του. δ. Γνωμοδοτεί για ειδικότερα θέματα αναλογιστικής αποτίμησης των ασφαλιστικών οργανισμών που έχουν μορφή ν.π.δ.δ., των ασφαλιστικών οργανισμών που έχουν μορφή ν.π.ι.δ. και υπάγονται στον παρόντα νόμο και κάθε άλλου ασφαλιστικού οργανισμού που τελεί υπό την εποπτεία του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων ή άλλου Υπουργού. ε. Συντάσσει ετήσια έκθεση για κάθε έναν από τους ασφαλιστικούς οργανισμούς που έχουν μορφή ν.π.δ.δ., τους ασφαλιστικούς οργανισμούς που έχουν μορφή ν.π.ι.δ. και κάθε άλλον ασφαλιστικό οργανισμό που τελεί υπό την εποπτεία του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων ή άλλου Υπουργού και, εφόσον κρίνει ότι συντρέχει λόγος, υποβάλλει προτάσεις για τη βελτίωση της οικονομικής τους θέσης ή τη συγχώνευσή τους. στ. Καθορίζει τις προδιαγραφές εκπόνησης αναλογιστικών μελετών. ζ. Συντάσσει τους ελληνικούς αναλογιστικούς πίνακες. η. Διατυπώνει γνώμη για τις προοπτικές οικονομικής βιωσιμότητας ενόψει πρότασης για ίδρυση ασφαλιστικών οργανισμών που έχουν μορφή ν.π.δ.δ., των ασφαλιστικών οργανισμών που έχουν μορφή ν.π.ι.δ. και κάθε άλλου ασφαλιστικού οργανισμού που τελεί υπό την εποπτεία του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων ή άλλου Υπουργού, αφού λάβει υπόψη την αναλογιστική μελέτη που εκπονήθηκε για το σκοπό αυτό. 72

75 θ. Προβαίνει στους τακτικούς και έκτακτους αναλογιστικούς ελέγχους των ασφαλιστικών οργανισμών του παρόντος νόμου και υποβάλλει έκθεση με τα πορίσματα των ελέγχων αυτών στον Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, στον αρμόδιο για την εποπτεία του συγκεκριμένου ασφαλιστικού οργανισμού Υπουργό και στο Δ.Σ. του οικείου οργανισμού. Οι τακτικοί έλεγχοι είναι υποχρεωτικοί και γίνονται μία φορά τον χρόνο. Οι έκτακτοι έλεγχοι γίνονται μετά από πρόσκληση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, του αρμόδιου για την εποπτεία του συγκεκριμένου οργανισμού Υπουργού, του οικείου οργανισμού ή με πρωτοβουλία της Ε.Α.Α. Σε περίπτωση που από τον τακτικό ή έκτακτο έλεγχο προκύψει ότι υπάρχουν μείζονα οικονομικά προβλήματα σε κάποιον ή κάποιους ασφαλιστικούς οργανισμούς, η Ε.Α.Α. υποχρεούται να υποβάλει προτάσεις για βελτίωση της οικονομικής τους θέσης ή ακόμα, σε περίπτωση που εμφανίζεται πρόβλημα βιωσιμότητας κάποιου ή κάποιων ασφαλιστικών οργανισμών, υποχρεούται να εισηγηθεί μέτρα για την αποκατάσταση της βιωσιμότητάς του ή, αν κρίνει ότι αυτή δεν είναι εφικτή, να γνωμοδοτήσει σχετικά με τη δυνατότητα ή και την ανάγκη συγχώνευσής τους με άλλους ασφαλιστικούς οργανισμούς ή και διάλυσής τους, προτείνοντας στην περίπτωση αυτή και τον τρόπο διανομής της περιουσίας στους ασφαλισμένους. ι. Συλλέγει, οργανώνει, επεξεργάζεται και αξιολογεί τα απαραίτητα για την εκπλήρωση της αποστολής της τεχνικά, οικονομικά, λογιστικά, δημογραφικά και άλλα συναφή στοιχεία που αφορούν στους ασφαλιστικούς οργανισμούς που έχουν μορφή ν.π.δ.δ., στους ασφαλιστικούς οργανισμούς που έχουν μορφή ν.π.ι.δ. και υπάγονται στον παρόντα νόμο και κάθε άλλον ασφαλιστικό οργανισμό που τελεί υπό την εποπτεία του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων ή άλλου Υπουργού. ια. Συνεργάζεται με τις αντίστοιχες αρχές άλλων κρατών ή με διεθνή και ευρωπαϊκά όργανα και συμμετέχει σε δραστηριότητες των εν λόγω αρχών και οργάνων. 73

76 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΒΑΘΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΑΣΦΑΛΙΖΟΜΕΝΩΝ 74

77 5.1 Βαθμός προστασίας των ασφαλιζόμενων Πολλές από τις εργαζόμενες στην Ελλάδα ασφαλιστικές επιχειρήσεις παρέχουν σήμερα ασφαλιστική κάλυψη σε κινδύνους, που τα συνολικά καλυπτόμενα κεφάλαιά τους ανέρχονται σε εκατοντάδες τρισεκατομμύρια ευρώ. Προ του όγκου αυτού των καλυπτομένων κεφαλαίων, τα ελάχιστα εγγυητικά κεφάλαια των ασφαλιστικών επιχειρήσεων αποβαίνουν με απλή συμβολικότητα. Υπάρχουν, βέβαια, πολλές ασφαλιστικές επιχειρήσεις στη χώρα μας, που τα κεφάλαιά τους ανέρχονται σε πολλαπλάσιο των Κεφαλαίων που προβλέπει ο Νόμος. Υπάρχουν όμως και άλλες, που τα κεφάλαιά τους μόλις αγγίζουν τα κατώτατα όρια κεφαλαίων, των οποίων η φερεγγυότητα θα μπορούσε να αμφισβητηθεί, από μια απλή σύγκριση των στοιχείων ενεργητικού και παθητικού. Το μειονέκτημα αυτό όλων των προγενεστέρων νομοθετημάτων μας, που όριζαν τα όρια κεφαλαίων για τις διάφορες ασφαλιστικές δραστηριότητες (400/70, 761/78, 1380/83), το οποίο είχε επισημανθεί στο παρελθόν, είχε ως συνέπεια την αδυναμία πολλών ασφαλιστικών επιχειρήσεων του τόπου μας να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους, με περαιτέρω συνέπεια την ανάκληση της αδείας λειτουργίας τους και την εγκατάλειψη στην τύχη τους πολλών ασφαλιστικών απαιτήσεων του κοινού. Τις αδυναμίες του συστήματος του ελάχιστου εγγυητικού κεφαλαίου έρχεται να προλάβει το σύστημα του περιθωρίου φερεγγυότητας, το οποίο συμπληρώνει το προηγούμενο και μαζί με τις δικλίδες ασφαλείας των πάσης φύσεως τεχνικών αποθεματικών δημιουργεί ένα σύνολο εγγυήσεων, που κατοχυρώνει, σε πολύ μεγάλο βαθμό, τα συμφέροντα των ασφαλισμένων. Η φιλοσοφία του συστήματος αυτού δεν περιορίζεται στα κεφάλαια που θα πρέπει να διαθέτει μια επιχείρηση, ούτε στα κάποια τεχνικά αποθεματικά που θα πρέπει να σχηματίσει, αλλά επεκτείνεται σε δομικές οικονομικές δυνατότητες, που θα πρέπει ανά πάσα στιγμή να έχει η ασφαλιστική επιχείρηση, σε συσχετισμό και με τον όγκο των εργασιών της. Αν αναλογισθούμε από τη μια, τις οικονομικές υποχρεώσεις των ασφαλιστικών εχεγγύων που επιβάλλονται στους ασφαλιστές (ελάχιστο εγγυητικό κεφάλαιο, περιθώριο φερεγγυότητας, τεχνικά αποθεματικά) - πολλές από τις οποίες τρέχουν, πριν ακόμη ο ασφαλιστής καταστεί κατά νόμο 75

78 ικανός για την αναδοχή των κινδύνων -, και από την άλλη ότι ο ασφαλισμένος μπορεί να επικαλείται, σε πολλές περιπτώσεις, το γεγονός ότι είναι ασφαλισμένος και να αποκομίζει από το λόγο αυτό ορισμένα οικονομικά οφέλη, δεν μπορούμε παρά να παραδεχτούμε ότι η παρεχόμενη από τον ασφαλιστική ασφαλιστική προστασία έχει οικονομική αξία και, κατά συνέπεια, συνιστά παροχή. 76

79 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η οξύτατη ανάγκη των ανθρώπων να επιβιώσουν και να προστατεύσουν τα περιουσιακά τους στοιχεία συνέβαλε στην αλματώδη εξέλιξη των ασφαλειών σε Ελλάδα και Ευρώπη. Με την πάροδο του χρόνου και σε συνδυασμό με την οικονομικοεθνική κατάσταση της κάθε χώρας άλλες ασφαλιστικές εξελίχθηκαν ραγδαία και έθεσαν γερά θεμέλια - μέχρι τη σημερινή εποχή - άλλες δεν άντεξαν στο χρόνο και άλλες απέβλεψαν στην κερδοσκοπία εξαπατώντας το κοινό. Στη σημερινή εποχή λειτουργούν πολλές ασφαλιστικές εταιρείες με μεγάλο ανταγωνισμό και αυστηρά μέτρα ίδρυσης και εποπτείας από το Υπουργείο Ανάπτυξης. Υπάρχει άραγε αξιοπιστία του ασφαλιζόμενου πολίτη προς τις ασφαλιστικές εταιρείες; Και αν υπάρχει οι ασφαλιστικές εταιρείες είναι φερέγγυες; Ποιος ο βαθμός προστασίας του ασφαλιζόμενου πολίτη και ποια η εποπτεία του Υπουργείου Ανάπτυξης; Το απαιτούμενο περιθώριο φερεγγυότητας, το ελάχιστο εγγυητικό κεφάλαιο, τα τεχνικά αποθεματικά, και η ασφαλιστική τοποθέτηση κεφαλαίων είναι μερικές από τις απαιτούμενες προϋποθέσεις που πρέπει να κατέχουν οι ασφαλιστικές εταιρείες για τη λειτουργία τους, αλλά και την προστασία του ασφαλιζομένου πολίτη. Επίσης, το Υπουργείο Ανάπτυξης εποπτεύει και ελέγχει τις λογιστικές καταστάσεις των ασφαλιστικών εταιρειών - και τη λειτουργία τους - και επιβάλλει πρόστιμα σε περίπτωση μη τηρήσεως των απαιτούμενων από το νόμο προϋποθέσεων. Αν μια ασφαλιστική εταιρεία κριθεί αφερέγγυα το Υπουργείο Ανάπτυξης τιμωρεί αυτή με ανάκληση της αδείας, πρόστιμα, ποινές. Έτσι, προστατεύονται τα δικαιώματα του ασφαλισμένου πολίτη και περιορίζεται στο ελάχιστο ο κίνδυνος εξαπάτησής του. Ενώ στο παρελθόν παρατηρείται πληθώρα απατών ασφαλιστικών εταιρειών προς τους ασφαλιζόμενους, με τα μέτρα του Υπουργείου Ανάπτυξης και το Ν.Δ. 400/70 όπως τροποποιήθηκε από το Ν. 2496/97 και το Π.Δ. 252/1996 οι ασφαλιστικές εταιρείες καθίστανται φερέγγυες και ο ασφαλιζόμενος είναι εξοικειωμένος πλέον με τα ασφαλιστικά προϊόντα. Η βιωσιμότητα όμως του ασφαλιστικού συστήματος επηρεάζεται και από ορισμένα μακροοικονομικά μεγέθη (π.χ. το ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης, το επίπεδο και την εξέλιξη της απασχόλησης και της ανεργίας, το ρυθμό ανόδου της παραγωγικότητας κ.λπ.), ενώ ταυτόχρονα η δομή και οι παράμετροι του 77

80 ασφαλιστικού συστήματος επηρεάζουν τη συμπεριφορά των ασφαλισμένων και κατ επέκταση σημαντικές μακροοικονομικές μεταβλητές, όπως π.χ. την αποταμίευση, την προσφορά εργασίας, τη συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό κ.λπ. Οι αλληλεπιδράσεις αυτές είναι περισσότερο έντονες στα δημόσιου χαρακτήρα, μη κεφαλαιοποιητικά ασφαλιστικά συστήματα. Συγκεκριμένα, ιδιαίτερη σημασία έχουν οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ του ασφαλιστικού συστήματος και της αγοράς εργασίας, της πορείας των δημόσιων οικονομικών και του ρυθμού ανόδου της οικονομικής δραστηριότητας. Όσον αφορά τα δημόσια οικονομικά, μια χώρα με χαμηλό δημόσιο χρέος και πλεονάσματα στον προϋπολογισμό της έχει τη δυνατότητα να αντιμετωπίζει ευχερέστερα τις ανάγκες χρηματοδότησης του ασφαλιστικού της συστήματος. Η εξασφάλιση των πόρων για την κάλυψη των αναγκών αυτών εξαρτάται κατά κύριο λόγο από τις εσωτερικές παραμέτρους του ασφαλιστικού συστήματος, αλλά -στο βαθμό που καθίσταται απαραίτητη η συμμετοχή του κράτους στη χρηματοδότηση- εξαρτάται και από την εν γένει κατάσταση των δημόσιων οικονομικών. Κατ επέκταση, και η δημοσιονομική ισορροπία σε επίπεδο γενικής κυβέρνησης εξαρτάται από τις εξελίξεις στο ασφαλιστικό σύστημα. Επομένως, η διασφάλιση των πόρων για τη συμμετοχή του κράτους στη χρηματοδότηση του ασφαλιστικού συστήματος (π.χ. όπως προβλέπεται από τον πρόσφατο νόμο) εξαρτάται από τη δημοσιονομική κατάσταση της χώρας και πρέπει, επιπρόσθετα, να είναι συμβατή με τη διασφάλιση της δημοσιονομικής σταθερότητας. Οι νομικές υποχρεώσεις που επιβάλλονται στις ασφαλιστικές εταιρείες και το νέο ασφαλιστικό πρότυπο του Υπουργείου Ανάπτυξης σε συνδυασμό πάντα με την οικονομικοεθνική κατάσταση της χώρας ενισχύει τη φερεγγυότητα των ασφαλιστικών εταιρειών και την αξιοπιστία του κοινού απομακρύνοντας, την οποιαδήποτε επιφύλαξη των προηγούμενων χρόνων. 78

81 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Δ. ΚΙΑΝΤΟΥ ΑΘΗΝΑ 2003 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΚΚΟΥΛΑ Α.Ε. 2. ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΑΣφΑΛΙΣΕΩΣ ΜΙΧΑΛΗ ΕΓι. ΠΡΙΝΑΡΑΚΗ ΑΘΗΝΑ 1999 ΕΚΔΟΣΕΙΣ FORUM ΕΚΔΟΣΗ Γ. 3. ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ -Π,Ν. ΣΑΚΚΟΥΛΑΣ Α.Ε.Ε.Ε. ΑΘΗΝΑ ΙΟΥΝΙΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΠΕΤΡΟΣ Α.ΚΙΟΧΟΣ INTERBOOKS ΑΘΗΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ FINANCIAL FORUM Η ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟ 2003 ΕΝΩΣΗ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 7. ΠΕΡΙ ΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΣ ΑΣφΑΛΙΣΕΩΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ 400/70 8. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 9. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΣΠΙΣ ΠΡΟΝΟΙΑ 10. INTERNET analogistiki arxi.com 79

82 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 80

83 Π ΙΝ Α Κ Α Σ 1: Π Ο Σ Ο Σ Τ Ο Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Ω Ν ΕΠΙ Τ Ο Υ Α.Ε.Π. Ε Τ Ο Σ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Α Α.Ε.Π. % , ,50 1,79% , ,3 0 1,83% , ,90 2,13% , ,70 2,12% , ,00 2,02% , ,00 2,05% , ,00 2,12% (Τ Α Π Ο Σ Α Ε ΙΝ Α Ι ΣΕ Ε Κ Α Τ Ο Μ Μ Υ Ρ ΙΑ Ε Υ Ρ Ω,Α Ε.Π., ΣΕ Τ Ρ Ε Χ Ο Υ Σ Ε Σ Α Γ Ο Ρ Α ΙΕ Σ Τ ΙΜ Ε Σ ) Π ΙΝ Α Κ Α Σ 2: Π Ο Σ Ο Σ Τ Ο Ε Π Ε Ν Δ Υ Σ Ε Ω Ν ΕΠΙ Τ Ο Υ Α.Ε.Π. Ε Τ Ο Σ Ε Π Ε Ν Δ Υ Σ Ε ΙΣ Α,Ε.Π. % , ,50 3,04% , ,30 3,42% , ,90 4,55% , ,70 4,63% , ,00 4,35% , ,00 4,12% , ,00 4,54% (Τ Α Π Ο Σ Α ΕΙΝ Α Ι ΣΕ Ε Κ Α Τ Ο Μ Μ Υ Ρ ΙΑ Ε Υ Ρ Ω,Α Ε.Π., ΣΕ Τ Ρ Ε Χ Ο Υ Σ Ε Σ Α Γ Ο Ρ Α ΙΕ Σ Τ ΙΜ Ε Σ )

84 Π ΙΝ Α Κ Α Σ 3: Σ Υ Ν Ο Λ ΙΚ Α Κ Α Τ Α Κ Ε Φ Α Λ Η Ν Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Α (ΣΕ ΕΥΡΩ) Ε Τ Ο Σ Σ Υ Ν Ο Λ Ο Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Ω Ν Π Λ Η Θ Υ Σ Μ Ο Σ Κ Α ΤΑ Κ Ε Φ Α Λ Η Ν Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Α , ,00 177, , ,00 189, , ,00 239, , ,00 243, , , , , , , , ,00 293,89 (Σ Υ Ν Ο Λ Ο Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Ω Ν Α Π Ό Π Ρ Ω Τ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ ΣΕ Ε Κ Α Τ Ο Μ Μ Υ Ρ ΙΑ ΕΥΡΩ ) Π ΙΝ Α Κ Α Σ 4: Κ Α Τ Α Κ Ε Φ Α Λ Η Ν Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Α Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε Ω Ν Ζ Ω Η Σ (ΣΕ ΕΥΡΩ) Ε Τ Ο Σ Σ Υ Ν Ο Λ Ο Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Ω Ν Π Λ Η Θ Υ Σ Μ Ο Σ Κ Α ΤΑ Κ Ε Φ Α Λ Η Ν Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Α , ,00 88, , ,00 96, , ,00 133, , ,00 124, , ,00 117, , ,00 119, , ,00 130,41 (Σ Υ Ν Ο Λ Ο Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Ω Ν Α Π Ό Π Ρ Ω Τ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ ΣΕ Ε Κ Α Τ Ο Μ Μ Υ Ρ ΙΑ ΕΥΡΩ )

85 Π ΙΝ Α Κ Α Σ 5: Κ Α Τ Α Κ Ε Φ Α Λ Η Ν Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Α Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε Ω Ν Ζ Η Μ ΙΩ Ν (ΣΕ ΕΥΡΩ) Ε Τ Ο Σ Σ Υ Ν Ο Λ Ο Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Ω Ν 845,4 943, , , , ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΑΣΦΑΛΙΣΤΡΑ 89,01 92,28 106,33 118,42 123,17 144,03 163,48 Π ΙΝ Α Κ Α Σ 6: Π Ο Σ Ο Σ Τ ΙΑ ΙΑ Σ Υ Μ Μ Ε Τ Ο Χ Η Α Ν Τ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Η Σ (Ε π ί Α σ φ α λ ίσ τρ ω ν ) Ε Τ Ο Σ Π Ο Σ Ο Σ Τ Ο ΙΔ ΙΑ Σ Κ Ρ Α Τ Η Σ Η Σ 84,12% 85,07% 86,79% 85,76% 83,58% 83,84% 83,95% Π Ο Σ Ο Σ Τ Ο Α Ν Τ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Ω Ν (Α Ν Α Λ Η Ψ Ε Ω Ν ) 1,83% 1,92% 1,33% 0,89% 1,66% 1,53% 1,50% Ε Τ Ο Σ Π ΙΝ Α Κ Α Σ 7: Π Ο Σ Ο Σ Τ Ο Α Π Ο Ζ Η Μ ΙΩ Σ Ε Ω Ν (Μ ό ν α για Α σ φ α λ ίσ εις Ζ η μ ιώ ν ) Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Η Λ Ο ΙΠ Ω Ν Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Η Α Σ Τ ΙΚ Η Σ Κ Λ Α Δ Ω Ν Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Ζ Η Μ ΙΩ Ν Ε Υ Θ Η Ν Η Σ Ο Χ Η Μ Α Τ Ω Ν Ζ Η Μ ΙΩ Ν Σ Υ Ν Ο Λ ΙΚ Α 88,14% 47,1 1 % 68,6 1 % 78,14% 32,58% 56,15% 83,48% 38,37% 61,48% 79,12% 30,81% 55,08%

86 Ε Τ Ο Σ Π ΙΝ Α Κ Α Σ 8: Π Ο Σ Ο Σ Τ Ο Ε Κ Κ Ρ Ε Μ Ω Ν Α Π Ο Ζ Η Μ ΙΩ Σ Ε Ω Ν (Μ ό ν ο για Α σ φ α λ ίσ εις Ζ η μ ιώ ν ) Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Η Λ Ο ΙΠ Ω Ν Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Η Α Σ Τ ΙΚ Η Σ Κ Λ Α Δ Ω Ν Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Ζ Η Μ ΙΩ Ν Ε Υ Θ Η Ν Η Σ Ο Χ Η Μ Α Τ Ω Ν Ζ Η Μ ΙΩ Ν Σ Υ Ν Ο Λ ΙΚ Α 104,30% 59,01% 82,59% 104,86% 4 9,6 0 % 77,87% 103,08% 4 7,0 5 % 75,59% 101,75% 36,90% 63,39% Ε Τ Ο Σ Ε Τ Ο Σ Π ΙΝ Α Κ Α Σ 9: Σ Υ Ν Ο Λ ΙΚ Η Π Α Ρ Α Γ Ω Γ Η Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Ω Ν Α Π Ο Π Ρ Ω Τ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Σ Υ Μ Ε Τ Ο Χ Η Ε Τ Η Σ ΙΑ Ζ Η Μ ΙΩ Ν % Α Υ Ξ Η ΣΗ 845,4 50,17% 8,53% 943,7 48,81% 11,62% 1,069,6 4 4,40% 13,34% 1,251,7 48,66% 17,03% 1,354,5 51,19% 8,21% 1,584,8 54,74% 17,01% 1,799,4 55,63% 13,54% Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Σ Υ Μ Ε Τ Ο Χ Η Ε Τ Η ΣΙΑ Ζ Η Μ ΙΩ Ν % Α Υ Ξ Η ΣΗ 839,6 49,83% 15,36% 989,8 51,19% 17,89% 1,339,4 55,60% 35,32% 1,320,8 51,34% -1,39% 1,291,5 48,81% -2,22% 1,310,4 4 5,26% 1,47% 1,435,3 44,37% 9,53% Σ Υ Ν Ο Λ Ο Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Ω Ν ,895,3 3,234,7

87 Ε Τ Ο Σ Ε Τ Ο Σ Ε Τ Ο Σ Π ΙΝ Α Κ Α Σ 10: Σ Υ Ν Ο Λ ΙΚ Η Π Α Ρ Α Γ Ω Γ Η Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Ω Ν Α Π Ό Π Ρ Ω Τ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Ε Τ Η Σ ΙΑ Ζ Η Μ ΙΩ Ν Α Υ Ξ Η Σ Η 680,2 2,85% 724,2 6,48% ,46% 907,7 13,47% 949,9 4,65% 1,072,8 12,94% 1,176,5 9,66% Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Ε Τ Η Σ ΙΑ Ζ Ω Η Σ Α Υ Ξ Η Σ Η 675,5 9,32% 759,7 12,47% 1,001,8 31,88% 957,8-4,37% 905,8-5,4 4% 881,1-2,0 6% 938,5 5,79% Ε Τ Η Σ ΙΑ Σ Υ Ν Ο Λ Ο Α Υ Ξ Η Σ Η 1,355,6 5,97% 1,483,9 9,46% 1,801,8 21,42% 1,865,5 3,54% 1,855,6-0,53% 1,959,9 5,62% 2,115,0 7,91%

88 Ε Τ Ο Σ Ε Τ Ο Σ Ε Τ Ο Σ Π ΙΝ Α Κ Α Σ 11: Σ Υ Ν Ο Λ ΙΚ Η Π Α Ρ Α Γ Ω Γ Η Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Ω Ν Α Π Ό Α Ν Τ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ (Α Ν Α Λ Η Ψ Ε ΙΣ ) Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Σ Υ Μ Ε Τ Ο Χ Η Ε Τ Η ΣΙΑ Ζ Η Μ ΙΩ Ν % Α Υ Ξ Η Σ Η 30,6 97,48% -25,86% 36,7 97,02% 19,76% 30,7 94,78% -16,19% 20,6 88,63% -33,09% 34,6 92,62% 68,39% 41,8 92,85% 20,62% 46,2 936,74% 10,54% Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Σ Υ Μ Ε Τ Ο Χ Η Ε Τ Η Σ ΙΑ Ζ Ω Η Σ % Α Υ Ξ Η ΣΗ 0,8 2,52% 31,07% 1,1 2,98% 4 2,22% 1,7 5,22% 50,26% 2,6 11,37% 55,81% 2,8 7,38% 4,58% 3,2 7,15% 16,64% 3,1 6,26% -4,23% Ε Τ Η Σ ΙΑ Σ Υ Ν Ο Λ Ο Α Υ Ξ Η ΣΗ 31,4-25,04% 37,8 20,36% 32,4-14,22% 23,2-28,45% 37,4 61,14% 45 20,32% 49,3 9,48%

89 Ε Τ Ο Σ Π ΙΝ Α Κ Α Σ 12: Σ Υ ^ ^ ς^ Ρ Α Γ Ω Γ Η Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Ω Ν Α Π Ό Α Ν Τ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ (Α Π Ο Π Λ Η Θ Ω Ρ ΙΣ Μ Ε Ν Ε Σ Τ ΙΜ Ε Σ Ε Τ Ο Υ Σ Β Α ΣΗ Σ 1994) Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Ε Τ Η Σ ΙΑ Ζ Η Μ ΙΩ Ν Α Υ Ξ Η Σ Η Ζ Ω Η Σ Α Υ Ξ Η Σ Η 24,6-29,74% 0,6 2 4,21% 28,1 14,28% 0,9 35,67% 23-18,33% 1,3 46,4 4 % 14,9-35,13% 1,9 51,06% ,85% 1,9 1,14% ,43% 2,2 12,58% 30,2 6,77% 2-7,4 9 % Ε Τ Ο Σ Σ Υ Ν Ο Λ Ο ,8 26,2 30,5 32,2 Ε Τ Η Σ ΙΑ Α Υ Ξ Η Σ Η -28,96% 14,82% -16,40% -30,63% 55,84% 16,14% 5,75%

90 Π ΙΝ Α Κ Α Σ 13: Α Ν Α Λ Υ Σ Η Π Α Ρ Α Γ Ω Γ Η Σ Α Ν Τ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Ω Ν 2003 (Π Ο Σ Α ΣΕ Ε Υ Ρ Ω ) Α Ν Ω Ν Υ Μ Ε Σ Ε Τ Α ΙΡ Ε ΙΕ Σ Υ Π Ο Κ Α Τ Α Σ Τ Η Μ Α Τ Α Α Λ Λ Ο Δ Α Π Ω Ν Κ Λ Α Δ Ο Ι Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Η Σ Π Ρ Ω Τ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Α Α Ν Τ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Α Π Ρ Ω Τ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Α Α Ν Τ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Α Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Ζ Ω Η Σ ,6 17, , ,81 0,00 Α Σ Τ ΙΚ Η Ε Υ Θ Υ Ν Η Ο Χ Η Μ Α Τ Ω Ν , , ,26 0,00 Λ Ο ΙΠ Ο Ι Κ Λ Α Δ Ο Ι Ζ Η Μ ΙΩ Ν , , , ,62 Σ Υ Ν Ο Λ Ο , , , ,62 Σ Υ Ν Ο Λ Ο Κ Λ Α Δ Ο Ι Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Η Σ Π Ρ Ω Τ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Α Α Ν Τ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Α Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Ζ Ω Η Σ , Α Σ Τ ΙΚ Η Ε Υ Θ Υ Ν Η Ο Χ Η Μ Α Τ Ω Ν , ,4 4 Λ Ο ΙΠ Ο Ι Κ Λ Α Δ Ο Ι Ζ Η Μ ΙΩ Ν , ,1 5 Σ Υ Ν Ο Λ Ο , ,7 2

91 Π ΙΝ Α Κ Α Σ 14: Α Ν Α Λ Υ Σ Η Π Α Ρ Α Γ Ω Γ Η Σ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ρ Ω Ν 2003 Κ Α Τ Α Κ Λ Α Δ Ο ( Π Ο ΣΑ ΣΕ Ε Υ Ρ Ω - Ε Τ Η Σ ΙΑ Ε Ρ Ε Υ Ν Α Μ Ε Ε Π Ω Τ Η Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ ΙΟ ) Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Α Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Α % Α Π Ο % Α Π Ο ΕΠ Ι Τ Ο Υ Α Ν 'ΓΑ ΣΦ Α Λ ΙΣΕΙΣ ΕΠ Ι Τ Ο Υ Κ Λ Α Δ Ο Ι Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Η Σ Π Ρ Ω Τ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Σ Υ Ν Ο Λ Ο Υ (Α Ν Α Λ Η Ψ Ε ΙΣ ) Σ Υ Ν Ο Λ Ο Υ Α. Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Κ Α Τ Α Ζ Η Μ ΙΩ Ν 1. Α τυ χ ή μ α τα ,34 4,16% ,0 3 7,31% 2. Α σ θ ενειες ,16 1,81% 0 0,00% 3. Χ ερσ α ία ο χήμα τα ,3 0 11,81% ,0 0 0,14% 5. Α εττοσ κά φ η ,0 4 0,05% 0 0,00% 6. Πλοία ,02 0,91% ,83 0,27% 7. Μ ετα φ ερ ό μ ενα εμ π ο ρ εύ μ α τα ,41 2,23% ,01 4,47% 8. Π υρκαϊα και στοιχεία τη ς φ ύ σ εω ς ,1 6 15,60% ,45 24,7 9 % 9. Λ ο ιπ ές ζη μ ιές α γα θώ ν ,36 5,83% ,1 7 14,38% 10. Α σ τική ευθύνη χερσ α ίω ν ο χ η μ ά τω ν ,44 49,30% ,4 4 6,26% 11. Α σ τική ευθύνη α π ό α εροσ κά φ η ,36 0,10% 0 0,00% 12. Α σ τική ευθύνη π λο ίω ν ,9 7 0,28% ,86 0,05% 13. Γενική αστική ευθύνη ,5 5 2,24% ,80 2,39% 14. Π ιστώ σεις ,50 0,82% 0 0,00% 15. Ε γγυήσ εις ,4 0 0,52% ,71 0,06% 16. Δ ιά φ ο ρ ες χ ρ η μ α τικές α π ώ λειες ,28 0,68% ,31 4,26% 17. Ν ομική π ροσ τασ ία ,0 0 1,40% ,76 2,82% 18. Β οήθεια ,31 2,26% ,22 32,78% Σ Υ Ν Ο Λ Ο Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε Ω Ν Κ Α Γ Α Ζ Η Μ ΙΩ Ν ,60 100,00% , ,00% Β. Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Ζ Ω Η Σ ί. Κ λά δ ος Ζ ω ή ς ,25 61,38% ,6 0 96,97% ίϋ. Κ λά δ ο ς Ασφ. Ζ ω ή ς συνδ. Μ ε Ε π ενδύσ εις ,8 5 20,59% ,53 3,03% ν. Κ λά δ ο ς Α σ φ ά λισ ης Υ γεία ς ,1 6 0,47% 0 0,00% νί. Κ λά δ ο ς κεφ α λα ιοπ οίησ η ς ,21 0,03% 0 0,00% νϋ. Κ λά δ ο ς Δ ιαχείρισ ης Ο μαδ. Σ υντα ξ. Τ α μείω ν ,6 6 16,22% 0 0,00% νϋί. Κ λά δ ο ς Ο μαδ. Π ρογρ. Π ρόνοια ς ,65 1,30% 0 0,00% Σ Υ Ν Ο Λ Ο Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε Ω Ν Ζ Ω Η Σ ,78 100,00% , ,00%

92 Π ΙΝ Α Κ Α Σ 15: Μ Ε Τ Α Β Ο Λ Η Π Α Ρ Α Γ Ω Γ Η Σ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Ω Ν Κ Α Τ Α Κ Λ Α Δ Ο (Π Ο Σ Α ΣΕ Ε Υ Ρ Ω - Ε Τ Η Σ ΙΑ Ε Ρ Ε Υ Ν Α Μ Ε Ε Ρ Ω Τ Η Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ ΙΟ ) Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Α Α Π Ό Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Α Α Π Ό Π Ρ Ω Τ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Π Ρ Ω Τ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Μ Ε Τ Α Β Ο Λ Η Κ Λ Α Δ Ο Ι Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Η Σ % Α. Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Κ Α Τ Α Ζ Η Μ ΙΩ Ν 1. Α τυ χ ή μ α τα , ,1 6 24,43% 2. Α σ θ ενειες , ,3 2 18,61% 3. Χ ερσ α ία ο χήμα τα , ,20 16,82% 5. Α επ οσ κά φ η , ,3 0 11,34% 6. Πλοία , ,02-4,4 2% 7. Μ ετα φ ερ ό μ ενα εμ π ο ρ εύ μ α τα , ,48 0,45% 8. Π υρκαϊα και στοιχεία τη ς φ ύ σ εω ς , ,5 6 18,19% 9. Λ ο ιπ ές ζη μ ιές α γα θ ώ ν , ,85 19,06% 10. Α σ τική ευθύνη χερσ α ίω ν ο χ η μ ά τω ν , ,60 11,17% 11. Α σ τική ευθύνη α π ό α εροσ κά φ η , ,2 5-72,89% 12. Α σ τική ευθύνη π λο ίω ν , ,51 8,96% 13. Γενική αστική ευθύνη , ,41 21,09% 14. Π ιστώ σεις , ,70 13,56% 15. Ε γγυήσ εις , , ,83% 16. Δ ιά φ ορες χ ρ η μ α τικές α π ώ λειες , ,92-0,9 2% 17. Ν ομική π ροσ τασ ία , ,2 3 18,47% 18. Βοήθεια , ,98 6,07% Β. Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Ζ Ω Η Σ ί. Κ λά δ ο ς Ζ ω ή ς , ,52 14,22% ίϋ. Κ λά δ ος Ασφ. Ζ ω ή ς συνδ. Μ ε Ε π ενδύσ εις , ,36-13,20% ίν. Κ λά δ ος Α σ φ ά λισ ης Υ γεία ς , ,2 6 14,33% νί. Κ λά δ ο ς κεφ α λα ιοπ οίησ η ς , ,3 4 43,9 0 % νϋ. Κ λά δ ο ς Δ ιαχείρισ ης Ο μα δ. Συντα ξ. Τ α μείω ν , ,08 32,51% νίϋ. Κ λά δ ο ς Ο μαδ. Π ρογρ. Π ρόνοιας , ,50 11,96%

93 Π ΙΝ Α Κ Α Σ 16. Α Ν Α Λ Υ Σ Η Α Ν Τ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Ω Ν (Ε Κ Χ Ω Ρ Η Σ Ε Ω Ν ) (Π Ο Σ Α ΣΕ Ε Υ Ρ Ω ) Κ Λ Α Δ Ο Ι Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Η Σ Σ Υ Ν Ο Λ Ο 2003 % Σ Υ Ν Ο Λ Ο 2002 % Μ Ε Τ Α Β Ο Λ Η Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Ζ Ω Η Σ ,4 6 14,56% ,7 7 12,95% 26,18% Κ Λ Α Δ Ο Σ Α Σ Τ ΙΚ Η Σ Ε Υ Θ Υ Ν Η Σ Ο Χ Η Μ Α Τ Ω Ν ,5 7 11,87% ,8 6 12,65% 5,36% Λ Ο ΙΠ Ο Ι Κ Λ Α Δ Ο Ι Ζ Η Μ ΙΩ Ν ,3 6 73,57% ,28 74,40% 10,97% Σ Υ Ν Ο Λ Ο ,39 100,00% ,91 100,00% 12,23% Π ΙΝ Α Κ Α Σ 17: Α Ν Α Λ Υ Σ Η Α Π Ο Ζ Η Μ ΙΩ Σ Ε Ω Ν ΚΑΙ Π Α Ρ Ο Χ Ω Ν (Π Ο Σ Α ΣΕ Ε Υ Ρ Ω ) Κ Λ Α Δ Ο Ι Σ Υ Ν Ο Λ Ο Α Π Ο Ζ Η Μ ΙΩ Σ Ε Ω Ν Μ Ε ΙΟ Ν :Σ Υ Μ Μ Ε Τ Ο Χ Η Α Π Ο Ζ Η Μ ΙΩ Σ Ε ΙΣ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Η Σ & Π Α Ρ Ο Χ Ω Ν Α Ν Τ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Ω Ν (ΙΔ ΙΑ Κ Ρ Α Τ Η Σ Η ) Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Ζ Ω Η Σ , , ,1 6 Α Σ Τ ΙΚ Η Ε Υ Θ Υ Ν Η Ο Χ Η Μ Α Τ Ω Ν , , ,7 9 Λ Ο ΙΠ Ο Ι Κ Λ Α Δ Ο Ι Ζ Η Μ ΙΩ Ν , , ,1 3 Σ Υ Ν Ο Λ Ο , , , Κ Λ Α Δ Ο Ι Σ Υ Ν Ο Λ Ο Α Π Ο Ζ Η Μ ΙΩ Σ Ε Ω Ν Μ Ε ΙΟ Ν :Σ Υ Μ Μ Ε Τ Ο Χ Η Α Π Ο Ζ Η Μ ΙΩ Σ Ε ΙΣ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Η Σ & Π Α Ρ Ο Χ Ω Ν Α Ν Τ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Ω Ν (ΙΔ ΙΑ Κ Ρ Α Τ Η Σ Η ) Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Ζ Ω Η Σ , , ,4 5 Α Σ Τ ΙΚ Η Ε Υ Θ Υ Ν Η Ο Χ Η Μ Α Τ Ω Ν , , ,82 Λ Ο ΙΠ Ο Ι Κ Λ Α Δ Ο Ι Ζ Η Μ ΙΩ Ν , , ,33 Σ Υ Ν Ο Λ Ο , , ,60

94 Π ΙΝ Α Κ Α Σ 18: Μ Ε Τ Α Β Ο Λ Η Α Π Ο Ζ Η Μ ΙΩ Σ Ε Ω Ν ΚΑΙ Π Α Ρ Ο Χ Ω Ν (Π Ο ΣΑ ΣΕ ΕΥΡΩ) Σ Υ Ν Ο Λ Ο Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ ΙΚ Ω Ν Α Π Ο Ζ Η Μ ΙΩ Σ Ε Ω Ν Σ Υ Ν Ο Λ Ο Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ ΙΚ Ω Ν Α Π Ο Ζ Η Μ ΙΩ Σ Ε Ω Ν Κ Λ Α Δ Ο Ι Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Η Σ 2003 % 2002 % Μ Ε Τ Α Β Ο Λ Η Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Ζ Ω Η Σ ,52 4 3,67% ,08 4 3,49% 11,40% Α Σ Τ ΙΚ Η Ε Υ Θ Υ Ν Η Ο Χ Η Μ Α Τ Ω Ν ,5 3 37,38% ,7 9 38,89% 6,63% Λ Ο ΙΠ Ο Ι Κ Λ Α Δ Ο Ι Ζ Η Μ ΙΩ Ν ,7 7 18,94% ,1 3 17,62% 19,27% Σ Υ Ν Ο Λ Ο ,82 100,00% ,00 100,00% 10,93% Π ΙΝ Α Κ Α Σ 19: Σ Τ Ο ΙΧ Ε ΙΑ Ε Κ Μ Ε Τ Α Λ Λ Ε Υ Σ Ε Ω Σ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε Ω Ν Ζ Ω Η Σ (Π Ο Σ Α ΣΕ Ε Υ Ρ Ω ) Σ Τ Ο ΙΧ Ε ΙΑ Ε Κ Μ Ε Τ Α Λ Λ Ε Υ Σ Ε Ω Σ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε Ω Ν Ζ Ω Η Σ Σ Υ Ν Ο Λ Ο 2003 Σ Υ Ν Ο Λ Ο 2002 Μ Ε Τ Α Β Ο Λ Η Ε Σ Ο Δ Α , ,9 9 11,46% Ε Ξ Ο Δ Α , ,48-3,40% Α Π Ο Τ Ε Λ Ε Σ Μ Α Τ Α Ε Κ Μ Ε Τ Α Λ Λ Ε Υ Σ Ε Ω Σ , , ,70%

95 Π ΙΝ Α Κ Α Σ 20: Α Ν Α Λ Υ Σ Η Ε Σ Ο Δ Ω Ν Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε Ω Ν ΖΩ Η Σ(Π Ο ΣΑ ΣΕ ΕΥΡΩ) Σ Τ Ο ΙΧ Ε ΙΑ Ε Σ Ο Δ Ω Ν Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε Ω Ν Ζ Ω Η Σ Σ Υ Ν Ο Λ Ο 2003 % Σ Υ Ν Ο Λ Ο 2002 % Μ Ε Τ Α Β Ο Λ Η Δ Ε Δ Ο Υ Λ Ε Υ Μ Ε Ν Α Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Α (Ι.Κ -) , ,32% ,03 76,49% -3,3 6% Ε Σ Ο Δ Α Ε Π Ε Ν Δ Υ Σ Ε Ω Ν ,4 5 23,68% ,02 16,94% 55,77% Μ Η Ρ Ε Υ Σ Τ Ο Π Ο ΙΗ Θ Ε ΙΣ Ε Σ Υ Π Ε Ρ Α Ξ ΙΕ Σ ,71 9,38% ,40 5,97% 75,29% Δ ΙΚ Α ΙΩ Μ Α Τ Α Σ Υ Μ Β Ο Λ Α ΙΩ Ν Κ Λ Π. Ε Σ Ο Δ Α ,4 9 0,62% ,5 4 0,60% 15,14% Σ Υ Ν Ο Λ Ο ,00 100,00% ,99 100,00% 11,46% Π ΙΝ Α Κ Α Σ 21: Α Ν Α Λ Υ Σ Η ΕΞ Ο Δ Ω Ν Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε Ω Ν Ζ Ω Η Σ (Π Ο Σ Α ΣΕ Ε Υ Ρ Ω ) Σ Τ Ο ΙΧ Ε ΙΑ Ε Σ Ο Δ Ω Ν Σ Υ Ν Ο Λ Ο Σ Υ Ν Ο Λ Ο Μ Ε Τ Α Β Ο Λ Η Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε Ω Ν Ζ Ω Η Σ 2003 % % Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ ΙΚ Ε Σ Α Π Ο Ζ Η Μ ΙΩ Σ Ε ΙΣ (Ι.Κ.) ,97 60,65% ,6 3 51,35% 14,10% Λ Ο ΙΠ Ε Σ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ ΙΚ Ε Σ Π Ρ Ο Β Λ Ε Ψ Ε ΙΣ ,31-0,6 7% ,01-0,4 7% 38,90% Σ Υ Μ Μ Ε Τ Ο Χ Ε Σ ΣΤ Α Κ Ε Ρ Δ Η & Ε Π ΙΣ Τ Ρ Ο Φ Ε Σ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Ω Ν ,4 2 0,40% ,81 0,42% -6,9 7% Λ Ε ΙΤ Ο Υ Ρ Γ ΙΚ Α Ε Ξ Ο Δ Α Α Σ Φ. Ε Ρ ΓΑ ΣΙΩ Ν ,4 0 24,07% ,29 27,34% -1 4,9 6 % Ε Ξ Ο Δ Α Ε Π Ε Ν Δ Υ Σ Ε Ω Ν ,96 10,97% ,22 2 2,39% -5 2,6 6 % Ε Ξ ΙΣ Ω Τ ΙΚ Ε Σ Π Ρ Ο Β Ε Ψ Ε ΙΣ -Δ ΙΑ Φ Ο Ρ Ε Σ Α Π Ο Τ ΙΜ Η Σ Ε Ω Σ ,5 6 4,58% ,4 6-1,0 3% -529,91% Σ Υ Ν Ο Λ Ο , ,00% ,48 100,00% -3,40%

96 Π ΙΝ Α Κ Α Σ 2 2 :Σ Τ Ο ΙΧ Ε ΙΑ Ε Κ Μ Ε Τ Α Λ Λ Ε Υ Σ Ε Ω Σ Α Σ Φ.Α Σ Τ ΙΚ Η Σ Ε Υ Θ Υ Ν Η Σ Ο Χ Η Μ Α Τ Ω Ν Σ Τ Ο ΙΧ Ε ΙΑ Ε Κ Μ Ε Τ Α Λ Λ Ε Υ Σ Ε Ω Σ Α Σ Τ ΙΚ Η Σ Ε Υ Θ Υ Ν Η Σ Σ Υ Ν Ο Λ Ο Σ Υ Ν Ο Λ Ο Μ Ε Τ Α Β Ο Λ Η Ο Χ Η Μ Α Τ Ω Ν Ε Σ Ο Δ Α , ,44 15,71% Ε Ξ Ο Δ Α , ,37 10,81% Α Π Ο Τ Ε Λ Ε Σ Μ Α Τ Α Ε Κ Μ Ε Τ Α Λ Λ Ε Υ Σ Ε Ω Σ , , ,78% Π ΙΝ Α Κ Α Σ 2 3 :Α Ν Α Λ Υ Σ Η Ε Σ Ο Δ Ω Ν Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Η Σ Α Σ Τ ΙΚ Η Σ Ε Υ Θ Υ Ν Η Σ Ο Χ Η Μ Α Τ Ω Ν Σ Τ Ο ΙΧ Ε ΙΑ Ε Σ Ο Δ Ω Ν Α Σ Τ ΙΚ Η Σ Ε Υ Θ Υ Ν Η Σ Μ Ε Τ Α Β Ο Λ Η Ο Χ Η Μ Α Τ Ω Ν Σ Υ Ν Ο Λ Ο 2003 % Σ Υ Ν Ο Λ Ο 2002 % Δ Ε Δ Ο Υ Λ Ε Υ Μ Ε Ν Α Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Α (Ι.Κ,) ,9 7 74,28% ,0 2 74,68% 15,09% Ε Σ Ο Δ Α Ε Π Ε Ν Δ Υ Σ Ε Ω Ν ,8 7 8,11% ,53% 10,01% Μ Η Ρ Ε Υ Σ Τ Ο Π Ο ΙΗ Θ Ε ΙΣ Ε Σ Υ Π Ε Ρ Α Ξ ΙΕ Σ 0 0,00% 0 0,00% - Δ ΙΚ Α ΙΩ Μ Α Τ Α Σ Υ Μ Β Ο Λ Α ΙΩ Ν Κ Λ Π. Ε Σ Ο Δ Α ,29 17,61% ,29 16,79% 21,39% Σ Υ Ν Ο Λ Ο ,13 100,00% , ,00% 15,71%

97 Π ΙΝ Α Κ Α Σ 2 4 :Α Ν Α Λ Υ Σ Η Ε Ξ Ο Δ Ω Ν Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Η Σ Α Σ Τ ΙΚ Η Σ Ε Υ Θ Υ Ν Η Σ Ο Χ Η Μ Α Τ Ω Ν Σ Τ Ο ΙΧ Ε ΙΑ Ε Ξ Ο Δ Ω Ν Α Σ Τ ΙΚ Η Σ Ε Υ Θ Υ Ν Η Σ Μ Ε Τ Α Β Ο Λ Η Ο Χ Η Μ Α Τ Ω Ν Σ Υ Ν Ο Λ Ο 2003 % Σ Υ Ν Ο Λ Ο 2002 % Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ ΙΚ Ε Σ Α Π Ο Ζ Η Μ ΙΩ Σ Ε ΙΣ (Ι.Κ -) , ,74% ,6 4 72,46% 11,24% Λ Ο ΙΠ Ε Σ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ ΙΚ Ε Σ Π Ρ Ο Β Λ Ε Ψ Ε ΙΣ ,6 7-0,2 7% ,5 9 0,03% -962,62% Λ Ε ΙΤ Ο Υ Ρ Γ ΙΚ Α Ε Ξ Ο Δ Α Α Σ Φ. Ε Ρ Γ Α Σ ΙΩ Ν ,6 6 25,71% ,6 3 24,8 7 % 14,55% Ε Ξ Ο Δ Α Ε Π Ε Ν Δ Υ Σ Ε Ω Ν ,86 1,82% ,51 2,64% -23,48% Ε Ξ ΙΣ Ω Τ ΙΚ Ε Σ Π Ρ Ο Β Λ Ε Ψ Ε ΙΣ 0,00 0,00% 0,00 0,00% - Σ Υ Ν Ο Λ Ο , ,00% ,37 100,00% 10,81% Π ΙΝ Α Κ Α Σ 2 5 :Σ Τ Ο ΙΧ Ε ΙΑ Ε Κ Μ Ε Τ Α Λ Λ Ε Υ Σ Ε Ω Σ Λ Ο ΙΠ Ω Ν Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε Ω Ν Ζ Η Μ ΙΩ Ν Σ Τ Ο ΙΧ Ε ΙΑ Ε Κ Μ Ε Τ Α Λ Λ Ε Υ Σ Ε Ω Σ Λ Ο ΙΠ Ω Ν Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε Ω Ν Μ Ε Τ Α Β Ο Λ Η Ζ Η Μ ΙΩ Ν Σ Υ Ν Ο Λ Ο 2003 Σ Υ Ν Ο Λ Ο Ε Σ Ο Δ Α , ,77 22,78% Ε Ξ Ο Δ Α , ,91 13,97% Α Π Ο Τ Ε Λ Ε Σ Μ Α Ε Κ Μ Ε Τ Α Λ Λ Ε Υ Σ Ε Ω Σ ,86 42,57%

98 Π ΙΝ Α Κ Α Σ 2 6:Α Ν Α Λ Υ Σ Η Ε Σ Ο Δ Ω Ν Λ Ο ΙΠ Ω Ν Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε Ω Ν Ζ Η Μ ΙΩ Ν Σ Τ Ο ΙΧ Ε ΙΑ Ε Σ Ο Δ Ω Ν Λ Ο ΙΠ Ω Ν Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε Ω Ν Ζ Η Μ ΙΩ Ν Σ Υ Ν Ο Λ Ο 2003 % Σ Υ Ν Ο Λ Ο 2002 % Μ Ε Τ Α Β Ο Λ Η Δ Ε Δ Ο Υ Λ Ε Υ Μ Ε Ν Α Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Α (Ι.Κ.) ,8 3 75,49% ,8 0 75,91% 22,09% Ε Σ Ο Δ Α Ε Π Ε Ν Δ Υ Σ Ε Ω Ν ,43 7,48% ,11 7,47% 23,0 6 % Μ Η Ρ Ε Υ Σ Τ Ο Π Ο ΙΗ Θ Ε ΙΣ Ε Σ Υ Π Ε Ρ Α Ξ ΙΕ Σ Δ ΙΚ Α ΙΩ Μ Α Τ Α Σ Υ Μ Β Ο Λ Α ΙΩ Ν Κ Λ Π. Ε Σ Ο Δ Α ,61 17,03% ,86 16,62% 25,80% Σ Υ Ν Ο Λ Ο , ,00% ,77 100,00% 22,78% Σ Τ Ο ΙΧ Ε ΙΑ Ε Ξ Ο Δ Ω Ν Λ Ο ΙΠ Ω Ν Α Σ Φ. Ζ Η Μ ΙΩ Ν Π ΙΝ Α Κ Α Σ 27:Α Ν Α Λ Υ Σ Η Ε Ξ Ο Δ Ω Ν Λ Ο ΙΠ Ω Ν Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε Ω Ν Ζ Η Μ ΙΩ Ν Μ Ε Τ Α Β Ο Λ Η Σ Υ Ν Ο Λ Ο 2003 % Σ Υ Ν Ο Λ Ο 2002 % Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ ΙΚ Ε Σ Α Π Ο Ζ Η Μ ΙΩ Σ Ε ΙΣ (Ι.Κ,) , ,78% ,75 4 6,84% 13.82% Λ Ο ΙΠ Ε Σ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ ΙΚ Ε Σ Π Ρ Ο Β Λ Ε Ψ Ε ΙΣ ,53 0,03% ,2 0-0,2 9% -113,60% Λ Ε ΙΤ Ο Υ Ρ Γ ΙΚ Α Ε Ξ Ο Δ Α Α Σ Φ. Ε Ρ Γ Α Σ ΙΩ Ν ,0 2 50,68% ,13 4 9,34% 17,08% Ε Ξ Ο Δ Α Ε Π Ε Ν Δ Υ Σ Ε Ω Ν ,90 2,46% ,90 4,08% -31,29% Ε Ξ ΙΣ Ω Τ ΙΚ Ε Σ Π Ρ Ο Β Λ Ε Ψ Ε ΙΣ ,81 0,04% , % 69,02% Σ Υ Ν Ο Λ Ο , ,00% ,91 100,00% 13,97%

99 Π ΙΝ Α Κ Α Σ 2 8 :Ο ΙΚ Ο Ν Ο Μ ΙΚ Α Σ Τ Ο ΙΧ Ε ΙΑ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ ΙΚ Ω Ν Ε Π ΙΧ Ε ΙΡ Η Σ Ε Ω Ν Ε Τ Ο Σ Ε Τ Ο Σ ΙΔ ΙΑ Κ Ε Φ Α Λ Α ΙΑ Ε Τ Η Σ ΙΑ Α Υ Ξ Η Σ Η Σ Υ Ν Ο Λ Ο Ε Ν Ε Ρ Γ Η Τ ΙΚ Ο Υ Ε Τ Η Σ ΙΑ Α Υ Ξ Η Σ Η 618,2 15,52% 4.186,90 19,15% 651,7 5,43% 5.008,40 19,62% 1.203,50 84,66% 7.238,40 4 4,53% 1.447,60 20,28% 7.839,40 8,30% 1.281,30-11,49% 7.939,00 1,27% 1.153,00-10,01% 8.377,00 5,52% 1.538,40 33,42% 9.577,10 14,33% Ε Τ Η Σ ΙΑ Α Υ Ξ Η Σ Η 42,6 2 % 82,68% 438,25% -51,76% -96,59% -3637,08% -151,75%

100 Π ΙΝ Α Κ Α Σ 2 9 :Σ Υ Ν Ο Λ Ο Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ ΙΚ Ω Ν Π Ρ Ο Β Λ Ε Ψ Ε Ω Ν Ε Τ Ο Σ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε Ω Ν Ζ Ω Η Σ Ε Τ Η Σ ΙΑ Α Υ Ξ Η Σ Η Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε Ω Ν Ζ Η Μ ΙΩ Ν Ε Τ Η Σ ΙΑ Α Υ Ξ Η Σ Η ,20 20,77% 872,5 24,84% ,04% 1.060,00 2 1,48% ,40 27,29% 1.456,40 37,39% ,80-0,5 1% 1.667,20 14,48% ,10% 1.726,40 3,55% ,78% 1.968,10 14,00% ,17% ,5 0 13,18% Σ Υ Ν Ο Λ Ο 3.057, , ,40 Ε Τ Ο Σ Ε Τ Η Σ ΙΑ Α Υ Ξ Η ΣΗ ,91% ,30% ,25% ,12% ,91% ,22% ,59% Π ΙΝ Α Κ Α Σ 3 0 :Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ ΙΚ Ε Σ Π Ρ Ο Β Λ Ε Ψ Ε ΙΣ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε Ω Ν Ζ Ω Η Σ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Ζ Ω Η Σ Σ Υ Ν Ο Λ Ο 2003 % Σ Υ Ν Ο Λ Ο 2002 % Μ Α Θ Η Μ Α Τ ΙΚ Ε Σ Π Ρ Ο Β Λ Ε Ψ Ε ΙΣ ,9 6 91,69% ,1 7 91,53% Μ Η Δ Ε Δ Ο Υ Λ Ε Υ Μ Ε Ν Α Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Α ,6 0 0,21% ,7 9 0,18% Ε Κ Κ Ρ Ε Μ Ε ΙΣ Α Π Ο Ζ Η Μ ΙΩ Σ Ε ΙΣ ,84 4,23% ,08 3,62% Π Λ Η Ρ Ω Τ Ε Ε Σ Π Α Ρ Ο Χ Ε Σ ,8 8 0,08% ,1 3 0,06% Π Ρ Ο Β Λ Ε Ψ Ε ΙΣ ΓΙΑ Σ Υ Μ Μ.Σ Τ Α Κ Ε Ρ Δ Η ,38 2,58% ,66 3,02% Λ Ο ΙΠ Ε Σ Π Ρ Ο Β Λ Ε Ψ Ε ΙΣ ,1 2 1,22% ,21 1,59% Σ Υ Ν Ο Λ Ο Α Σ Φ.Π Ρ Ο Β Λ.Ζ Ω Η Σ , ,00% , ,00% Μ Ε Τ Α Β Ο Λ Η ,36% 24,08% 27,49% 30,41% -6,58% -16,42% 9,17%

101 Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε ΙΣ Ζ Η Μ ΙΩ Ν Π Ρ Ο Ε ΙΣ Π Ρ Α Γ Μ Ε Ν Α Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Α Ε Π Ο Μ Ε Ν Η Σ Χ Ρ Η Σ Η Σ Μ Η Δ Ε Δ Ο Υ Λ Ε Υ Μ Ε Ν Α Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ Ρ Α Ε Κ Κ Ρ Ε Μ Ε ΙΣ Α Π Ο Ζ Η Μ ΙΩ Σ Ε ΙΣ Ι.Β.Ν.Ρ.-Ε Ξ ΙΣ Ω Τ ΙΚ Α Π ΙΝ Α Κ Α Σ 31 Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Ε Ω Ν Κ Α ΤΑ Ζ Η Μ ΙΩ Ν Μ Ε Τ Α Β Ο Λ Η Σ Υ Ν Ο Λ Ο 2003 % Σ Υ Ν Ο Λ Ο 2002 % ,4 6 0,97% ,0 6 1,06% 3,34% ,9 5 31,32% ,8 8 30,60% 15,83% ,16 67,33% ,11 67,85% 12,31% Α Π Ο Θ Ε Μ Α Τ Α ,0 9-0,1 5% ,9 5-0,2 3% -25,24% Λ Ο ΙΠ Ε Σ Π Ρ Ο Β Λ Ε Ψ Ε ΙΣ ,14 0,54% ,41 0,72% -14,88% Σ Υ Ν Ο Λ Ο Α Σ Φ.Π Ρ Ο Β Λ.Ζ Η Μ ΙΩ Ν , ,00% ,51 100,00% 13,18%

102 Π ΙΝ Α Κ Α Σ 3 2 :Σ Υ Ν Θ Ε Σ Η Ε Π Ε Ν Δ Υ Σ Ε Ω Ν Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ ΙΚ Ω Ν Ε Π ΙΧ Ε ΙΡ Η Σ Ε Ω Ν Ε Π Ε Ν Δ Υ Σ Ε ΙΣ 2003 Ε Π Ε Ν Δ Υ Σ Ε ΙΣ 2002 Ε Π Ε Ν Δ Υ Σ Ε ΙΣ 2001 Ε Π Ε Ν Δ Υ Σ Ε ΙΣ 2000 Α Κ ΙΝ Η Τ Α , , , ,52 Σ Υ Μ Μ Ε Τ Ο Χ Ε Σ ΣΕ Σ Υ Ν Δ Ε Δ Ε Μ Ε Ν Ε Σ Ε Π ΙΧ Ε ΙΡ Η Σ Ε ΙΣ , , , ,2 5 Μ Ε Τ Ο Χ Ε Σ Κ Α Ι Μ Ε Ρ ΙΔ ΙΑ Α Μ Ο ΙΒ Α ΙΩ Ν Κ Ε Φ Α Λ Α ΙΩ Ν , , , ,09 Ο Μ Ο Λ Ο Γ ΙΕ Σ Κ Λ Π.Τ ΙΤ Λ Ο Ι Σ Τ Α Θ Ε Ρ Η Σ Α Π Ο Δ Ο Σ Η Σ , , , ,8 9 Ε Ν Υ Π Ο Θ Η Κ Α Δ Α Ν Ε ΙΑ , , , ,4 0 Δ Α Ν Ε ΙΑ ΣΕ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Μ Ε Ν Ο Υ Σ Κ Λ Α Δ Ο Υ Ζ Ω Η Σ , , , ,72 Κ Α Τ Α Θ Ε Σ Ε ΙΣ Π Ρ Ο Θ Ε Σ Μ ΙΑ Σ ΚΑΙ Δ Ε Σ Μ Ε Υ Μ Ε Ν Ε Σ , , , ,3 8 Λ Ο ΙΠ Ε Σ Ε Π Ε Ν Δ Υ Σ Ε ΙΣ , , , ,75 Π Ρ Ο Β Λ Ε Ψ Ε ΙΣ Υ Π Ο Τ ΙΜ Η Σ Η Σ , , , ,4 3 Σ Υ Ν Ο Λ Ο , , , ,5 8

103 Π ΙΝ Α Κ Α Σ 33:Μ Ε Τ Α Β Ο Λ Η Ε Π Ε Ν Δ Υ Σ Ε Ω Ν Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ ΙΚ Ω Ν Ε Π ΙΧ Ε ΙΡ Η Σ Ε Ω Ν Μ Ε Τ Α Β Ο Λ Η % Μ Ε Τ Α Β Ο Λ Η % Μ Ε Τ Α Β Ο Λ Η % Α Κ ΙΝ Η Τ Α 54,06% 4 9,93% 1,16% Σ Υ Μ Μ Ε Τ Ο Χ Ε Σ ΣΕ Σ Υ Ν Δ Ε Δ Ε Μ Ε Ν Ε Σ Ε Π ΙΧ Ε ΙΡ Η Σ Ε ΙΣ 19,02% 20,40% 3,22% Μ Ε Τ Ο Χ Ε Σ ΚΑΙ Μ Ε Ρ ΙΔ ΙΑ Α Μ Ο ΙΒ Α ΙΩ Ν Κ Ε Φ Α Λ Α ΙΩ Ν -19,43% -6,8 2% -4,2 6% Ο Μ Ο Λ Ο Γ ΙΕ Σ Κ Λ Π.Τ ΙΤ Λ Ο Ι Σ Τ Α Θ Ε Ρ Η Σ Α Π Ο Δ Ο Σ Η Σ 12,67% -5,55% 11,51% Ε Ν Υ Π Ο Θ Η Κ Α Δ Α Ν Ε ΙΑ -0,0 9% 18,64% 7,23% Δ Α Ν Ε ΙΑ ΣΕ Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Μ Ε Ν Ο Υ Σ Κ Λ Α Δ Ο Υ Ζ Ω Η Σ 0,25% 2,61% -0,19% Κ Α Τ Α Θ Ε Σ Ε ΙΣ Π Ρ Ο Θ Ε Σ Μ ΙΑ Σ ΚΑΙ Δ Ε Σ Μ Ε Υ Μ Ε Ν Ε Σ 101,85% 109,06% -41,26% Λ Ο ΙΠ Ε Σ Ε Π Ε Ν Δ Υ Σ Ε ΙΣ -4,9 2% 7,77% 25,96% Π Ρ Ο Β Λ Ε Ψ Ε ΙΣ Υ Π Ο Τ ΙΜ Η Σ Η Σ -64,71% 63,73% 116% Σ Υ Ν Ο Λ Ο 20,35% 0,96% -0,15%

104 Ι.Α Π Ο Τ Ε Λ Ε Σ Μ.Ε Κ Μ /Ε Ω Σ Μ ικτό α π ο τέλεσ μ α α σ φ α λίσ εω ν ζω ή ς Μ ικτό α π ο τέλεσ μ α Π ΙΝ Α Κ Α Σ 34:Α Π Ο Τ Ε Λ Ε Σ Μ Α Τ Α Χ Ρ Η Σ Ε Ω Σ -Σ Υ Ν Ο Λ Ο Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ ΙΚ Ω Ν Ε Π ΙΧ Ε ΙΡ Η Σ Ε Ω Ν ,00 α σ φ α λίσ εω ν α σ τικής ευ θ ύ νη ς ο χ η μ ά τω ν ,2 9 Μ ικτό α π ο τέλεσ μ α α σ φ α λίσ εω ν λο ιπ ώ ν κλά δ ω ν ζημιώ ν ,5 4 Σ ύ ν ο λ ο Μ ικ τώ ν Α π ο τελ εσ μ ά τω ν Ε κ μ ετα λ λ εύ σ εω ς ,83 Λ Ο ΙΠ Α Α Π Ο Τ Ε Λ Ε Σ Μ Α Τ Α Ε Κ Μ Ε Τ Α Λ Λ Ε Υ Σ Ε Ω Σ Λ οιπ ά Έ σ οδα Ε κμετα λλεύ σ εω ς Λ οιπ ά Έ ξο δ α Ε κ μ ετα λλεύ σ εω ς Σ ύ ν ο λ ο Λ ο ιπ ώ ν Α π ο τελ εσ μ ά τω ν Ε κ μ ετα λ λ εύ σ εω ς Ο λ ικ ά Α π ο τελ έσ μ α τα Ε κ μ ετα λ λ εύ σ εω ς , ,05 II. Ε Κ Τ Α Κ Τ Α Α Π Ο Τ Ε Λ /Τ Α Έ κτα κτα Έ σ οδα ,2 2 Έ κ τα κ τα Έ ξο δ α Σ ύνολο εκ τά κ τω ν α π ο τελεσ μ ά τω ν ,0 2 ΙΙΙ.Α Π Ο ΣΒ ΕΣΕΙΣ ,3 5 ΐν.Ζ Η Μ ΙΕ Σ ΥΠ Ο ΤΙ/ΣΗ Σ Χ Ρ Ε Ο Γ Ρ Α Φ Ω Ν ,5 5 Κ Α Θ Α Ρ Α Α Π /Τ Α ΧΡ

105 Π ΙΝ Α Κ Α Σ 34:Α Π Ο Τ Ε Λ Ε Σ Μ Α Τ Α Χ Ρ Η Σ Ε Ω Σ -Σ Υ Ν Ο Λ Ο Α Σ Φ Α Λ ΙΣ Τ ΙΚ Ω Ν Ε Π ΙΧ Ε ΙΡ Η Σ Ε Ω Ν 2002 Ι.Α Π Ο Τ Ε Λ Ε Σ Μ.Ε Κ Μ /Ε Ω Σ 2002 Μ ικτό α π ο τέλεσ μ α α σ φ α λίσ εω ν ζω ή ς ,4 9 Μ ικτό α π ο τέλεσ μ α α σ φ α λίσ εω ν α σ τικής ευ θ ύ νη ς ο χ η μ ά τω ν ,9 3 Μ ικτό α π ο τέλεσ μ α α σ φ α λίσ εω ν λο ιπ ώ ν κλά δ ω ν ζημιώ ν Σ ύ ν ο λ ο Μ ικ τώ ν Α π ο τελ εσ μ ά τω ν Ε κ μ ετα λ λ εύ σ εω ς ,44 Λ Ο ΙΠ Α Α Π Ο Τ Ε Λ Ε Σ Μ Α Τ Α Ε Κ Μ Ε Τ Α Λ Λ Ε Υ Σ Ε Ω Σ Λ οιπ ά Έ σ οδα Ε κ μ ετα λλεύ σ εω ς ,6 4 Λ οιπ ά Έ ξο δ α Ε κ μ ετα λλεύ σ εω ς Σ ύ ν ο λ ο Λ ο ιπ ώ ν Α π ο τελ /τω ν Ε κ μ /σ εω ς Ο λ ικ ά Α π ο τελ έσ μ α τα Ε κ μ ετα λ λ εύ σ εω ς ,1 9 II. Ε Κ Τ Α Κ Τ Α Α Π Ο Τ Ε Λ /Τ Α Έ κτα κτα Έ σ οδα Έ κτα κτα Έ ξο δ α Σ ύνολο εκ τά κ τω ν α π ο τελεσ μ ά τω ν ΙΙΙ.Α Π Ο ΣΒ ΕΣΕΙΣ ΐν.Ζ Η Μ ΙΕ Σ ΥΠ Ο ΤΙ/ΣΗ Σ Χ Ρ Ε Ο Γ Ρ Α Φ Ω Ν Κ Α Θ Α Ρ Α Α Π /Τ Α ΧΡ , , , ,4 4