ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΛΕΥΚΩΜΑ Δ. ΙΛΙΟΥ ΑΡ. 50 Λέξεις Επώνυμη πόλη. Από το Δραγουμάνο στα Νέα Λιόσια και στο Ίλιον

Transcript

1 ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΛΕΥΚΩΜΑ Δ. ΙΛΙΟΥ ΑΡ. 50 Λέξεις Επώνυμη πόλη Από το Δραγουμάνο στα Νέα Λιόσια και στο Ίλιον Τα τοπωνύμια, τα μικροτοπωνύμια, τα τοπόσημα μιας πόλης είναι από τις πλέον ενδιαφέρουσες πτυχές της τοπικής ιστορίας, καθώς συνδέονται με την ταυτότητά της, με προσωπικότητες που πρωταγωνίστησαν στην ιστορία, με ανθρώπους, γεγονότα και καταστάσεις που συνέβησαν στο χώρο της και σημάδεψαν την πορεία της. Με τα τοπωνύμια της Αττικής έχουν κατά καιρούς ασχοληθεί σημαντικοί πνευματικοί άνθρωποι όπως ο αρχιτέκτονας Κ. Η. Μπίρης, ο Φουρίκης, ο Γαρδίκας, ο Σαρρής, ο Κ. Καιροφύλας πιο πρόσφατα και πολλοί άλλοι. Όπως προκύπτει από μελέτη σε σωρεία συμβολαιογραφικών πράξεων που έγιναν τα μετεπαναστατικά χρόνια στην περιοχή του σημερινού Δήμου Ιλίου δεν κυριαρχούσε ένα βασικό τοπωνύμιο αλλά διάφορα άλλα, με επικρατέστερα το «Δραγουμάνο», η «Ντερβισαγού» και οι «Κακουριάνοι». Η ονομασία Κάτω Λιόσια ή Νέα Λιόσια εμφανίζεται περί τα μέσα του 19ου αιώνα, λίγο πριν τη δημιουργία του κτήματος της Αμαλίας, κατά την αρχική οριοθέτηση του Δήμου Αθηναίων το 1845 και επικρατεί ως επίσημη ονομασία της πόλης για ενάμισυ αιώνα περίπου, μέχρι τον Σεπτέμβρη του 1994, που έγινε η μετονομασία του Δήμου σε Ίλιον, Και στις δύο περιπτώσεις οι ονομασίες «Κάτω» ή «Νέα Λιόσια» χρησιμοποιούνταν κατ αντιδιαστολή με τις αντίστοιχες «Άνω» ή «Παλαιά Λιόσια», δηλωτικά της θέσης και της ιστορικότητας των συνωνύμων Δήμων. Στο κείμενο που ακολουθεί περιλαμβάνονται και περιπτώσεις τοπωνυμίων που σήμερα δεν ανήκουν στα διοικητικά όρια του Δήμου Ιλίου, όμως, τόσο κατά την ίδρυση της κοινότητας όσο και κατά την οριοθέτηση του 1930 (όταν η έκταση των Νέων Λιοσίων ήταν 26 τετρ. χλμ.) αποτελούσαν μέρος της μεγάλης αγροτικής περιφέρειας των Νέων Λιοσίων. Συνοικίες και γειτονιές του Ιλίου Εννέα συνοικίες και τρείς γειτονιές συνθέτουν το παζλ του οικιστικού ιστού του Δήμου Ιλίου οι ονομασίες των οποίων προκύπτουν: Από τον ιστορικό οικιστικό πυρήνα του χωριού, όπου εφαρμόστηκε το πρώτο σχέδίο του 1858 (συνοικία Κέντρου) Από τους Iερούς Ναούς της συνοικίας (γειτονιές Αγίου Φανουρίου, Αγίου Νικολάου, Ζωοδόχου Πηγής) Από τους συνεταιρισμούς των μεταπολεμικών οικιστών (συνοικίες Ριμινιτών, Πολυτέκνων) Από αρχαιολογικά ευρήματα στο χώρο της συνοικίας (Παλατιανή) Από κρατικές εγκαταστάσεις (συνοικία Ραδιοφωνίας) Από τοπωνύμια της προεπαναστατικής περιόδου (συνοικία Μιχελή) Από μορφολογία εδάφους και ύδατα (γειτονιά Φλέβες) Από όνομα αρχικού κτηματία της περιοχής (γειτονιά Βερακέϊκα) Από Εργατικές κατοικίες στο χώρο (γειτονιά Εργατικές Κατοικίες Π.Β.) Από το σύνολο των 12 ονομασιών, για τις οποίες θα μιλήσουμε αναλυτικότερα στη συνέχεια, οι 8 δημιουργούνται τη μεταπολεμική περίοδο, γεγονός που επιβεβαιώνει το χαρακτήρα του Ίλιου ως περιοχής υποδοχής εσωτερικών μεταναστών. Τοπωνύμια και τοπόσημα που αφηγούνται την ιστορία της πόλης. Στο πλαίσιο της έρευνάς μας μπορέσαμε να εντοπίσουμε εκατό περίπου τοπωνύμια της πόλης, μικροτοπωνύμια, τοπόσημα αλλά και μικρότερης εμβέλειας χαρακτηριστικές ονομασίες, όπως στάσεις των λεωφορειακών γραμμών του Δήμου. Τα τοπωνύμια παρακολουθούν την ιστορική πορεία της πόλης σε όλες τις φάσεις της. Τα πρώτα αναφέρονται στη μορφή ή στο ανάγλυφο του εδάφους της περιοχής (ρέματα, υψώματα) και σε παλιά ξωκλήσια. Στη συνέχεια οι ονομασίες έχουν να κάνουν με τα

2 ονόματα των πρώτων ιδιοκτητών ή με κάποιες εγγειοβελτιωτικές ή άλλες αγροτικές εγκαταστάσεις. Ακολουθούν τα τοπωνύμια που σχετίζονται με τη δημιουργία των νεότερων ναών και τις αστικές λειτουργίες που αναπτύσσονται στο κέντρο και τις συνοικίες της πόλης που συνεχώς μεγαλώνει. Η φάση που διανύουμε σήμερα δεν είναι η τελευταία καθώς η πόλη θα συνεχίσει να μετασχηματίζεται και στο μέλλον αναπτύσσοντας νέες λειτουργίες και υποδομές. Η σημασία των υποδομών αυτών και η συμβολή τους στην κοινωνική ζωή και στην εξέλιξη της πόλης θα αποτελεί μια διαρκή αφορμή για νέες ονομασίες ή και μετονομασίες, που θα υποκαθιστούν άλλα τοπωνύμια η σημασία των οποίων θα υποβαθμίζεται. Από τα υπάρχοντα τοπωνύμια τα περισσότερα δημιουργήθηκαν και επικράτησαν τον περασμένο αιώνα. Έχουν όμως διασωθεί και παλιότερα. Ας τα γνωρίσουμε Αγία Αικατερίνη. Μικροτοπωνύμιο της περιοχής νοτιοδυτικά του Αγίου Φανουρίου, που προέκυψε από την ύπαρξη του ιερού ναού. Αγία Βαρβάρα. Τοπωνύμιο στο πάνω όριο της συνοικίας των Πολυτέκνων προς την πλευρά της οδού Θηβών, που προέκυψε τη μεταπολεμική περίοδο από την ύπαρξη του φερώνυμου Ιερού Ναού ο οποίος χρονολογείται από την 3 η δεκαετία του περασμένου αιώνα. Αγία Παρασκευή. Μικροτοπωνύμιο της συνοικίας Παλατιανή από το φερώνυμο ναΐδριο Άγιοι Ανάργυροι. Πολύ παλαιό τοπωνύμιο των αρχών του 19 ου αιώνα. Αναφέρεται στην αρχική οριοθέτηση του 1925, όταν οι Άγιοι Ανάργυροι αποτελούσαν τμήμα της αγροτικής περιφέρειας της κοινότητας των Νέων Λιοσίων, από την οποία αποσπάστηκαν δύο χρόνια αργότερα. Άγιοι Θεόδωροι. Παλαιό μικροτοπωνύμιο στην οδό Θηβών, στο ύψος του Δημοτικού Κοιμητηρίου του Ιλίου, προερχόμενο από την ύπαρξη του φερώνυμου ναϊδρίου Άγιοι Πάντες. Νεότερο μικροτοπωνύμιο στη συνοικία της Παλατιανής (κτήματα Ματρόζου) προερχόμενο από τον Ιερό Ναό των Αγίων Πάντων (ακολουθεί το παλαιό ημερολόγιο). Καθιερώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1980 Άγιος Βασίλειος. Περιγράφεται στην αρχική οριοθέτηση των Νέων Λιοσίων. Πρόκειται για παλιό μικροτοπωνύμιο της περιοχής του Δημοτικού Κοιμητηρίου Περιστερίου, λόγω της ύπαρξης του εκεί φερώνυμου ναού. Άγιος Γεώργιος (Κόκκινη Εκκλησιά). Τοπωνύμιο της περιοχής της σημερινής Κηπούπολης Περιστερίου που προέρχεται από το ναίδριο του Αγίου Γεωργίου, παλιότερα ήταν γνωστος και ως «κόκκινη εκκλησιά». Το τοπωνύμιο κόκκινη εκκλησιά ανάγεται στην περίοδο της Τουρκοκρατίας και αναφέρεται σε μια μαζική ανθρωποσφαγή αιχμαλώτων, σε αντίποινα ίσως άλλης. Ήταν τόσο μεγάλο το φονικό που έγινε σύμφωνα με την προφορική παράδοση ώστε οι άσπροι τοίχοι του μικρού ναίδρίου γέμισαν μέχρι πάνω με το αίμα των σκοτωμένων. Άγιος Διονύσιος. Νεότερο τοπωνύμιο από την ύπαρξη ταυτώνυμου Ι. Ν. Άγιος Ιερόθεος. Τοπωνύμιο της ομώνυμης συνοικίας του Δήμου Περιστερίου από τον φερώνυμο Ιερό Ναό Άγιος Νικόλαος. Από τα παλαιότερα τοπωνύμια της βορειοδυτικής περιοχής του Δήμου. Ιλίου. Σε χάρτες του προηγούμενου αιώνα καλύπτεται από το τοπωνύμιο «Κακουριάνοι». Σήμερα ο Ιερός Ναός και η ομώνυμη πλατεία ανήκουν στο Δήμο Καματερού. Άγιος Φανούριος. Παλαιό τοπωνύμιο στο νότιο τμήμα του Δήμου Ιλίου προερχόμενο από τον φερώνυμο Ιερό Ναό. Ενδεικτικό στοιχείο της ανθεκτικότητας των τοπωνυμίων είναι ότι και μετά τη δημιουργία του ενοριακού Ναού της Αγίας Αικατερίνης το τοπωνύμιο του Αγίου Φανουρίου παραμένει το ισχυρότερο στη μεγάλη συνοικία. Αγιότρηση. Μικροτοπωνύμιο περιοχής νοτιοανατολικά της Ραδιοφωνίας που προήλθε από παραφθορά στα αρβανίτικα της λέξης γεώτρηση. Στο σημείο εκείνο, κοντά στο ρέμα της Γιαννούλας έγινε περί τα μέσα του 19 ου αιώνα μια σημαντική γεώτρηση για την ενίσχυση της ύδρευσης του κτήματος της βασίλισσας Αμαλίας. Η γεώτρηση διατηρήθηκε για ένα και πλέον αιώνα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 70. Αγριλίδια. Μικροτοπωνύμια σε διάφορα σημεία της αγροτικής περιφέρειας των Νέων Λιοσίων (π.χ. στην περιοχή του Αγίου Νικολάου, στα όρια με το Καματερό κ.α.) που υποδηλώνουν αγροτεμάχια περιορισμένης έκτασης. Συναφής και η λέξη λαχίδια.

3 Αθανάσιος Διάκος (συνοικισμός). Nεότερο μικροτοπωνύμιο που εμφανίζεται σε χάρτες της δεκαετίας του 60 στην περιοχή της Ζωοδόχου Πηγής (συμβολή των οδών Διονύσου, Σύρου και Αετοράχης) προερχόμενο από την επωνυμία του συλλόγου που δημιούργησαν οικιστές της περιοχής. Αλουπότρυπα. Παλιό τοπωνύμιο, αναφέρεται σε συμβόλαια του κτήματος της Αμαλίας. Άλσος. Μικροτοπωνύμιο στο άνω τμήμα του κέντρου της πόλης, λόγω της ύπαρξης του ιστορικού αλσυλλείου που εμφανίζεται στο αρχικό σχέδιο του 1858 Αλώνια. Τοπωνύμιο στο ανατολικομεσημβρινό όριο του παλιού οικισμού, κάτω από την οδό Κάλχου δυτικά του ρέματος της Γιαννούλας στην περιοχή της σημερινής Τσούμπας λόγω της ύπαρξης αλωνιών μέχρι τη δεκαετία του 60. Ανάκασα (τα). Πολύ παλιό τοπωνύμιο που αναφέρεται σε συμβολαιογραφική πράξη του Μετά το 1927 η περιοχή υπήχθη στο Δήμο Αγίων Αναργύρων. Aνθούπολη. Συνοικία του Περιστερίου που εφάπτεται στο νότιο όριο του Δήμου Ιλίου. Παλιότερα υπαγόταν στην Κοινότητα Νέων Λιοσίων. Άσπρα Χώματα. Το τοπωνύμιο αναφέρεται στην αρχική οριοθέτηση των Νέων Λιοσίων. Βαθύρεμα. Πρόκειται για το ρέμμα που κατέβαζε τα νερά του Ποικίλου από τη χαράδρα της Κλεισούρας (περιοχή Πεύκα Βέρδη). Σήμερα έχει σκεπαστεί και έχει μετατραπεί σε μια μεγάλη λεωφόρο που διασχίζει την Πετρούπολη και το κέντρο του Ιλίου από το δυτικό μέχρι το ανατολικομεσημβρινό όριο του. Βερακέικα. Παλιό τοπωνύμιο γειτονιάς στα νότια του Δήμου που οριοθετείται δυτικά από την οδό Ηρακλέους και ανατολικά από την οδό Αλαμάνας Βέρδη. Τοπωνύμιο της ημιορεινής περιοχής στην Πετρούπολη, πέρα από το Βαθύρεμμα προερχόμενο από το όνομα της οικογένειας Βέρδη που εγκαταστάθηκε σε αυτήν περί τα μέσα του 19 ου αιώνα. Βιοφιάλ. Τοπόσημο στη νότια περιοχή της συνοικίας Μιχελή προερχόμενο από το ομώνυμο εργοστάσιο κατασκευής αεροφυλακίων φυσικού αερίου που δημιουργήθηκε μετά τον πόλεμο με χρηματοδότηση από το Σχέδιο Marshall. Στο εργοστάσιο απασχολούνταν δεκάδες κάτοικοι από την περιοχή, μερικοί δε εγκαταστάθηκαν στη συνοικία με σκοπό να εργαστούν σε αυτό. Βουρλιές. Παλιό τοπωνύμιο, αναφέρεται σε συμβόλαια του κτήματος της Αμαλίας Βούτσαλη. Μικροτοπωνύμιο στο βορειοδυτικό τμήμα της περιοχής Μιχελή, προς την Πετρούπολη, πιθανόν τουρκικής προέλευσης. Αναφέρεται σε παλαιά συμβόλαια της περιοχής. Βρωμοπήγαδο. Παλιό τοπόσημο της περιοχής του Αγίου Φανουρίου λόγω της ύπαρξης φρέατος με ακατάλληλο προς πόσιν νερό. Αναφέρεται σε παλαιά συμβόλαια μέχρι τη δεκαετία του 60 Γεροβουνό. Συνοικία του Καματερού. Περιγράφεται στην αρχική οριοθέτηση των Νέων Λιοσίων. Γεφυράκι. Με την ονομασία αυτή υπάρχουν διάφορα τοπόσημα με πιο χαρακτηριστικά: 1). στη συμβολή της Ιλίου με το ρέμα της Φλέβας (Κόμβος), λόγω της μεταλλικής γέφυρας που υπήρχε εκεί μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 60, 2). στη συμβολή του ρέματος Αλφειού (Λ. Ανδρέα Παπανδρέου σήμερα) με την οδό Αγίου Φανουρίου και 3) στη συμβολή της Λεωφόρου Δημοκρατίας (Μενιδίου) με την οδό Μπίμπιζα (η γέφυρα πάνω από τις παλιές γραμμές του Λαυρίου) Γιαννούλας ρέμα. Χείμαρρος που δεχόταν άλλοτε τα νερά των πηγών της περιοχής Μονής Κλειστών, δηλαδή της πηγής του Πανός, και τα όμβρια. Δεν είναι γνωστή η προέλευση του ονόματος. Η παράδοση μιλάει για μια «κυρά» της περιοχής που είχε το αρχοντόσπιτό της στην άκρη του χείμαρρου. Αρχικά το ρέμα της Γιαννούλας έσμιγε με το ρέμα της Θεοδώρας νότια της Μονής Κλειστών. Περί τα τέλη όμως του 19 ου αιώνα, η κοίτη του διευθετήθηκε από το Δήμο Αθηναίων προς τα ρέματα ανατολικά και νότια της Χασιάς, για την άρδευση κτημάτων της Βορειοδυτικής πλευράς του λεκανοπεδίου των Αθηνών. Το ρέμα παρακολουθεί τις ανατολικές παρυφές του Ποικίλου όρους, διασχίζει την περιοχή του Δήμου Ιλίου παράλληλα με τη Λ. Φυλής και, από εκεί, με το όνομα Ρουβίκωνας, Φλέβες

4 και Καναπιτσερή, εκβάλλει στην βασική κοίτη του Κηφισού, στις Τρεις Γέφυρες. Σήμερα όλη σχεδόν η κοίτη του στην περιοχή του Ιλίου έχει σκεπαστεί. Γιώργιζας ρέμα. Είναι το ρέμα που κατεβαίνει από το Ποικίλο. Το μεγαλύτερο τμήμα του σκεπάστηκε σταδιακά τη δεκαετία του 60 για τη δημιουργία της σημερινής οδού Ελαιών. Γοργόνα. Μικροτοπωνύμιο στην Παλατιανή η προέλευσή του οποίου κατά μία εκδοχή οφείλεται στην εμπορική επωνυμία μικρού καταστήματος τροφίμων που εξυπηρετούσε τους κατοίκους της περιοχής. Άλλη εκδοχή το θέλει ένα από τα παλαιότερα τοπωνύμια της περιοχής. Δασάκι (Στάση). Το μικροτοπωνύμιο αυτό, αναφέρεται στη συμβολή Σύρου και Γυθείου, στα Βερακέϊκα, λόγω της ύπαρξης συστάδας πεύκων στο σημείο. Δασκάλας. Πλατεία επί της Πριάμου και Ευαγγελιστρίας καταβαίνοντας στον Άγιο Φανούριο δεξιά. Στην πάνω πλευρά της συμβολής των δύο δρόμων υπήρχε το σπίτι της Δασκάλας Αικατερίνης Αρμοδίου Σαντοριναίου προς τιμήν της οποίας ονομάσθηκε η πλατεία. Δερβισαγού (Ντερβισαγού, Τερβισαγού). Τοπωνύμιο της περιοχής, στο βόρειο τμήμα του κτήματος του Πύργου της Βασιλίσσης μέχρι την οδό Δ. Γούναρη στο Καματερό. Το τοπωνύμιο εκτεινόταν και στο βόρειο τμήμα των Αγίων Αναργύρων (περιοχές Ανάκασα, Αγία Παρασκευή, Ανάληψη). Η εμφάνιση του ανάγεται στην τελευταία περίοδο της Τουρκοκρατίας, προφανώς από το όνομα της ιδιοκτήτριας χήρας κάποιου Δερβίς Αγά. Σχετικά προς το τοπωνύμιο είναι κατά τον Κώστα Η. Μπίρη «τα νερά της Δερβισαγούς, αναβλύζοντα άλλοτε και ήδη αντλούμενα παρά την επί του ρέματος της Γιαννούλας γέφυραν του δρόμου της Χασιάς. Λόφος της Δερβισαγούς, ο προς βοράν της περιοχής εκτεινόμενος και Δερβισαούρε, εις το αρβανίτικον ιδίωμα, η ειρημένη γέφυρα με την γύρω περιοχήν». Δημαρχείο. Νεότερο μικροτοπωνύμιο στην περιοχή του κέντρου. Πρόκειται για ένα σύγχρονο τετραόροφο κτίριο καινοτόμου αρχιτεκτονικής που κατασκευάστηκε με αρχιτεκτονικό διαγωνισμό και με την επίβλεψη της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου. Εγκαινιάστηκε τον Ιούνιο του Το Δημαρχείο συμβολίζει το Ίλιον της νέας εποχής, καθώς η ανέγερσή του ακολουθεί τη μετονομασία του Δήμου από Νέα Λιόσια σε Ίλιον και συμπίπτει με την πραγματοποίηση σειράς μεγάλων έργων υποδομής και εξωραϊσμού σε ολόκληρη την πόλη. Δραγουμάνου ή Δραγουμάνο. Παλαιό τοπωνύμιο του μεγαλύτερου τμήματος της προς δυσμάς του ρέματος της Γιαννούλας περιοχής των Νέων Λιοσίων, προήλθε προφανώς από κτήματα Τούρκου ή Έλληνα διερμηνέα κατά την Τουρκοκρατία, το όνομα του οποίου παρέμεινε άγνωστο. Το τοπωνύμιο είναι γνωστό και από την ομώνυμη μάχη που έγινε το 1825, κατά τη διάρκεια του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα. Εθνική Εστία. Τοπόσημο που αφορά σε ένα μεγάλο τμήμα έξω από τα όρια του σημερινού Πάρκου Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης. Πρόκειται για ξενώνα του πρώην Ιδρύματος «Βασιλεύς Παύλος» (Ι.ΝΕ.ΔΙ.ΒΙ.Μ σήμερα) που κατασκευάστηκε με σκοπό τη φιλοξενία σπουδαστών και διοργάνωση συνεδρίων στο χώρο του. Ελιές. Ονομασίες που συναντώνται σε διάφορες περιοχές των Κάτω (Νέων) Λιοσίων μέχρι και τη δεκαετία του 70, όταν υπήρχαν μικροί ελαιώνες στις Φλέβες, στο Δραγουμάνο, στου Μιχελή κ.α. Εργατικές Κατοικίες. Νεότερο τοπωνύμιο στο βορειοανατολικό τμήμα του Δήμου, μέσα στο παλιό κτήμα της «Επταλόφου». Προέκυψε από την ανέγερση εργατικών πολυκατοικιών στα μέσα της δεκαετίας του Ευαγγελίστρια Παλιό τοπόσημο που αφορά τον ταυτώνυμο μητροπολιτικό Ι.Ν. της πόλης και τον πέριξ χώρο του. Ζαχαρίτσα. Η ψηλότερη κορυφή του Ποικίλου Όρους (453 μ.) που βρίσκεται σήμερα στα διοικητικά όρια του Δήμου Πετρούπολης. Το όνομά της προέρχεται από το επώνυμο παλιάς αθηναϊκής οικογένειας προκρίτων και αγωνιστών του 21 (Χ παναγής, Συμεών, Νικόλαος Ζαχαρίτσα) Ο τελευταίος μετά τη λήξη του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα βρέθηκε κάτοχος τεραστίων εκτάσεων σε ολόκληρη την Αττική. Το μεγάλο κτήμα του Νικολάου Ζαχαρίτσα στην Πετρούπολη που αργότερα περιήλθε στον Νικόλαο Νώε συνδέεται πιθανότατα με την ύπαρξη του τοπωνυμίου.

5 Ζωοδόχος Πηγή. Τοπωνύμιο συνοικίας στα νοτιοδυτικά της πόλης προερχόμενο από τον ομώνυμο Ι.Ν. Θεοτόκος Toπόσημο στο βόρειο τμήμα του Δήμου Ιλίου, πάνω από το σημερινό Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης, προερχόμενο από το Ίδρυμα Προστασίας και Αποκατάστασης Παιδιών και Νέων με Νοητική Υστέρηση που λειτούργησε το Νοέμβρη του 1963 Ι.Κ.Α. Ονομασία Στάσης Λεωφορείων στην οδό Μπίμπιζα, όπου και το κτιριο του Ιδρύματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Κακουργιάννοι (οι), Κάκουρα (τα), Κακουργιάνικα (τα). Τοπωνύμιο εκτεταμένης περιοχής που καλύπτει τις συνοικίες της Ραδιοφωνίας, του Αγίου Νικολάου ως και τμήματα της αγροτικής περιφέρειας του Καματερού (Άγιος Τρύφων, Ωραιόπολη). Ανάγεται στην περίοδο της Τουρκοκρατίας και προέρχεται από τα κτήματα της γνωστής οικογένειας Κακούρη που εμφανίζεται στην περιοχή κατά τις αρχές του 18 ου αιώνα. Η προσηλιακή και λιγότερο εύφορη περιοχή των Κακουργιάννικων χρησιμοποιείτο ως βοσκότοπος και για μη ποτιστικές καλλιέργειες: στάρια, βρώμες, κριθάρια, ξερικά αμπέλια. Καναπιτσερής ρέμα. Παλαιό τοπωνύμιο στο κάτω τμήμα του ρέματος της Γιαννούλας/ Φλέβας που χωρίζει το Ίλιον από τους Αγίους Αναργύρους. Σήμερα έχει καλυφθεί. Σημαίνει τόπον κατάφυτον από καναπίτσες (λυγαριές). Συναντάται σε πολλά σημεία στην περιοχή της Αττικής και στην επαρχία. Καφενείο (Στάση). Επί της οδού Αγίου Φανουρίου κάτω από τη διασταύρωσή της με την Α. Παπανδρέου Κοκκινιά. Παλιότερο μικροτοπωνύμιο στην περιοχή της Παλατιανής. Κόμβος. Νεότερο τοπωνύμιο αντικατέστησε παλαιότερο «Γέφυρα» στο σημείο που υπήρχε η διπλή μεταλλική γέφυρα πάνω από το ρέμα της Φλέβας πριν την επιχωμάτωσή του. Σήμερα αποτελεί την καλαίσθητη είσοδο της πόλης από τη μεριά της οδού Ιλίου Κουνέα (Κυνέα, Γκονέα). Περιγράφεται στην αρχική οριοθέτηση των Νέων Λιοσίων. Σήμερα ανήκει στο Περιστέρι. Πιο συγκεκριμμένα αναφέρεται στην περιοχή που βρίσκεται δυτικά του Κηφισού και νότια της Λ. Κωνσταντινουπόλεως που οδηγεί στο εκκλησάκι των Αγίων Ταξιαρχών. Πρόκειται για αρχαία τοπωνυμία που σημαίνει τύπο περικεφαλαίας φτιαγμένο από δέρμα κυνός. Λεύη. Παλιό τοπωνύμιο της περιοχής των Τριών Γεφυριών κατά τον 19 ο αιώνα, προερχόμενο από το τσιφλίκι του εβραϊκής καταγωγής ιδιοκτήτη του. Αργότερα, από τις αρχές του 20 ου αιώνα, αντικαταστάθηκε από τα νεότερα τοπωνύμια Βασιλική Γέφυρα και Τρεις Γέφυρες. Λέμη (Στάση). Η σημερινή 9 η στάση επί της λεωφόρου Αγίου Νικολάου, ονομαζόταν μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 50 στάση Λέμη από την ύπαρξη των παρακειμένων πλυντηρίων της ομώνυμης οικογένειας, εγκατεστημένης από το 1920 στην περιοχή. Λούτσα. Παλιό τοπωνύμιο που αναφέρεται σε τμήμα της Λεωφόρου Δημοκρατίας (Μενιδίου) από το ΒΑ όριο του κτήματος της Αμαλίας μέχρι τη διασταύρωσή της με την οδό Γούναρη. Στην περιοχή αυτή σχηματίζεται μια φυσική λεκάνη στην οποία παλιότερα, λόγω μη ύπαρξης παροχετευτικών και αποστραγγιστικών διευθετήσεων, συσσωρεύονταν νερά πολλούς μήνες το χρόνο. Μανούσου. Τοπόσημο στην οδό Γαλαξιδίου, κοντά στα όρια του Δήμου με το Καματερό, προερχόμενο από τη βίλα των Άγγελου Μανούσου και Κωνσταντίνου Σταυρίδη, απομεινάρι της πρότυπης Γεωπονικής Σχολής που δημιουργήθηκε στο σημείο για την πρακτική εκπαίδευση των αγροτοπαίδων. Η Σχολή λειτούργησε κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 30 και έκλεισε την περίοδο της Κατοχής. Μάντρα της Μήτραινας. Τοπόσημο στην αγροτική περιοχή της Δυτικής Ραδιοφωνίας προς τον Άγιο Νικόλαο. Mατρόζου (κτήματα). Παλαιό μικροτοπωνύμιο στο νότιο τμήμα της Παλατιανής προερχόμενο από το μεγάλο κτήμα που παραχωρήθηκε, στα μέσα του 19 ου αι., επί πρωθυπουργίας Κωνσταντίνου Κανάρη, στον αγωνιστή (Άγγελο Ματρόζο), ο οποίος πέραν της σημαντικής προσφοράς του στην επιτυχή έκβαση του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα, είχε σώσει τη ζωή του θρυλικού μπουρλοτιέρη. Μεσουδή ή Μεσοΐτη Mικροτοπωνύμιο της περιοχής του Πύργου Βασιλίσσης. Αναφέρεται σε συμβόλαια αγοράς του αγροκτήματος.

6 Μητέρα. Τοπωνύμιο προερχόμενο από το Κέντρο Βρεφών «Η Μητέρα» που λειτουργεί στο χώρο (Λ. Δημοκρατίας 65) από το 1955 Μιχελή συνοικία. Παλαιό τοπωνύμιο μεγάλης περιοχής του Δήμου πάνω από την οδό Θηβών που καλύπτει το βορειοδυτικό τμήμα του δήμου μέχρι τα όρια με την Πετρούπολη. Μπουρνάζι. Τοπωνύμιο περιοχής του Περιστερίου, προς βοράν του δρόμου που έρχεται από τα Σεπόλια και οδηγεί στην πέραν του Κηφισού περιοχή, γνωστή και ως Νέα Σεπόλια. Το τοπωνύμιο οφείλεται στον Βουρνάζο, ιδιοκτήτη μεγάλων κτημάτων στην περιοχή από την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Παλιότερα αποτελούσε τμήμα της αγροτικής περιφέρειας των Νέων Λιοσίων. Νεκροταφείο. Τοπόσημο και στάση στη Λεωφόρο Θηβών αρ προερχόμενο από το παρακείμενο Δημοτικό Κοιμητήριο. Νησάκι. Τοπωνύμιο στα βόρεια της συνοικίας Παλατιανή. Η ονομασία προέρχεται από την ύπαρξη μικρής οικοπεδοποιημένης έκτασης (σχέδιο 1935) πανταχόθεν περιβαλλόμενης από αγρούς και συστάδες πεύκων, που έδινε την εντύπωση οικιστικής νησίδος. Σήμερα βρίσκεται εντός των των ορίων του Δήμου Πετρούπολης. Ντερμάνι. Παλιό τούρκικο τοπωνύμιο στην περιοχή Μιχελή, πάνω από τη συμβολή Θηβών και Πετρουπόλεως, λόγω της ύπαρξης πλούσιου υδροφόρου ορίζοντα που έδινε δύναμη στις αγροτικές καλλιέργειες της περιοχής. Όασις (Στάση). Μικροτοπωνύμιο του κέντρου που έλκει την ονομασία του από τον θερινό κινηματογράφο που λειτούργησε για δεκαετίες στην περιοχή. Παλατιανή συνοικία. Για το τοπωνύμιο αυτό υπάρχουν δύο εκδοχές. Η πρώτη και πιθανότερη είναι ότι στην περιοχή ήλθαν στο φως πολλά αρχαία ευρήματα. Η δεύτερη θέλει να αποτελεί διαφημιστικό τέχνασμα οικοπεδεμπόρων και μεσιτών της περιοχής προκειμένου να δώσουν αίγλη και εμπορική αξία σε αυτήν. Παλιοκλήσιζα Στα αρβανίτικα σημαίνει παλιά εκκλησιά. Πρόκειται για τον σημερινό Ι.Ν. του Αγίου Φανουρίου. Παράγκα (Στάση). Μικροτοπόσημο επί της Λ. Πετρουπόλεως στα ύψος της οδού Μεγάλου Αλεξάνδρου. Πάρκο. Νεότερο τοπωνύμιο του ιστορικού αγροκτήματος της Αμαλίας, γνωστού παλιότερα ως Πύργος Βασιλίσσης και αργότερα ως Κτήμα Σερπιέρη. Πρόκειται φυσικά για το σημερινό Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης «Αντώνης Τρίτσης» έκτασης στρεμμάτων περίπου. Το τοπωνύμιο προέκυψε μετά τη δημιουργία του, το Πεταλούδα (Στάση). Μικροτοπόσημο επί της Λ. Πετρουπόλεως στο ύψος της οδού Μαρσέλλου, στα όρια Παλατιανής και Μιχελή Πέτρινη Στέρνα Τοπόσημο στην ομώνυμη πλατεία στην περιοχή Μιχελή λόγω της ύπαρξης πέτρινης στέρνας από τη δεκαετία του 1930, του περιβολάρη Βαγγέλη Παλιγγίνη Πεύκα (Στάση). Τοπόσημο επί της Λ. Φυλής και Ανδρομάχης. Παλιότερα στο σημείο υπήρχε ανοικτό γήπεδο που χρησιμοποιούσε ως έδρα του ο Ολυμπιακός Λιοσίων Πεύκο. Παλιό μικροτοπωνύμιο της Παλατιανής στη συμβολή του βαθυρέμματος (σημερινής Ανδρέα Παπανδρέου) με το μονοπάτι που οδηγούσε στην Κόκκινη εκκλησιά (τότε ναΐσκο και σημερινή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στην Κηπούπολη). Η προφορική παράδοση θέλει στη θέση να υπήρχε μεγάλο πευκο στη σκιά του οποίου ξαπόστασε ο Γεώργιος Καραϊσκάκης με τους οπλαρχηγούς του, μετά τη μάχη του Χαϊδαρίου Πηγάδι Πρέσση. Τοπόσημο στη συμβολή της Αλαμάνας με την Ανδρέα Παπανδρέου. Απομεινάρι από την παλιά αγροτική ζωή των Νέων Λιοσίων. Π.Ι.Κ.Π.Α. Παλαιότερο τοπόσημο στην οδό Θέτιδος 24 προερχόμενο από το πρώην Πατριωτικό Ίδρυμα Κοινωνικής Πρόνοιας και Αντιλήψεως στο χώρο (νύν Ιατροκοινωνικό Κέντρο Ιλίου). Πιπεριά (Στάση). Μικροτοπόσημο επί της οδό Ιλίου στην είσοδο της πόλης, κοντά σον Ιερό Ναό της Ευαγγελίστριας. Προήλθε από το γεγονός ότι το τμήμα του δρόμου ήταν φυτεμένο ένθεν κακείθεν με δενδροστοιχίες από πιπεριές Πλατεία. Τοπόσημο στο κεντρικότερο σημείο της πόλης (Πλατεία Γεννηματά σήμερα, Ελευθερίας παλιότερα, Όθωνος κ.α. στο απώτερο παρελθόν) Πλεκτήριο (Στάση). Στη συμβολή των οδών Αλαμάνας και Επιδαύρου στον Άγιο Φανούριο.

7 Πλημυρίγρα. Παλιό «αρβανίτικο» τοπωνύμιο δυτικά της Λ. Χασιάς, στο ύψος της σημερινής Ραδιοφωνίας. Έλκει την ύπαρξή του στα πολλά νερά που υπήρχαν στην περιοχή, που συχνά ταλαιπωρείτο από πλημμύρες Πολυτέκνων. Τοπωνύμιο που έλκει την προέλευσή του στη συνοικία που ιδρύθηκε μεταπολεμικά για την αποκατάσταση των πολυτέκνων. Πύργος ή Πύργος Βασιλίσσης. Τοπωνύμιο που προέκυψε κατά τα μέσα του 19 ου αιώνα στις περιοχές Δραγουμάνο και Δερβισαγού, από τον πύργο και το κτήμα που δημιούργησε η βασίλισσα Αμαλία σε σχέδια του Γάλλου αρχιτέκτονα Μπουλανζέ. Χαρακτηριστικό της σπουδαιότητας του τοπωνυμίου αυτού είναι το γεγονός ότι στον χάρτη του γερμανικού αρχαιολογικού ινστιτούτου που συνετάγη από τον Kaupert το 1878/79 το τοπωνύμιο Πύργος αποτελεί το κύριο σημείο αναφοράς στο χώρο της Δυτικής Αθήνας από τα Σεπόλια μέχρι τα Άνω Λιόσια και το Χαϊδάρι. Ραδιοφωνία συνοικία. Η μεγάλη αυτή συνοικία καλύπτει το βόρειο τμήμα του Δήμου οφείλει την ονομασία της στις εγκαταστάσεις εκπομπής του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας (Ε.Ι.Ρ) που λειτούργησε στο χώρο αυτόν από το Ρίμινι (Ριμινιτών). Συνοικισμός στον βορειοανατολικό τομέα της πόλης εφαπτόμενος στο κέντρο. Ιδρύθηκε το 1951 στην περιοχή του σημερινού Δήμου Ιλίου από τον συνεταιρισμό των ιερολοχιτών - μαχητών της ταξιαρχίας του Ρίμινι. Ρουβίκωνας. Νεότερη ονομασία του ρέμματος Γιαννούλα Καναπιτσερή στο σημείο που διασχίζει τη συνοικία των Ριμινιτών. Αποδίδεται στους κάτοικους της συνοικίας Ρίμινι, παλαιούς μαχητές της ομώνυμης 3 ης (Ορεινής) Ελληνικής Ταξιαρχίας που συμμετείχε στις στρατιωτικές επιχειρήσεις που κατέληξαν στην άνευ όρων παράδοση του Ρίμινι της Ιταλίας στις 3 Οκτώβρη Λίγα λόγια για την προέλευση της γνωστής φράσης «διέβη τον Ρουβίκωνα». Το 49 π.χ. ο Ιούλιος Καίσαρ πέρασε τις λεγεώνες του πάνω από το Ρουβίκωνα καταπατώντας τον μέχρι τότε απαράβατο νόμο που απαγόρευε σε έναν στρατηγό να να οδηγεί το στρατό του έξω από την επαρχία που διοικούσε. Η ενέργειά του αυτή, που ισοδυναμούσε με κήρυξη πολέμου εναντίον της ρωμαίκής συγκλήτου, οδήγησε στον τριετή εμφύλιο πόλεμο που κατέστησε τον Καίσαρα απόλυτο κυρίαρχο του ρωμαϊκού κόσμου. Έκτοτε η φράση έγινε δημοφιλής και χαρακτηρίζει την αποφασιστική ενέργεια κάποιου σε μια δεδομένη στιγμή. Ρουπάκι. Παλαιό τοπωνύμιο περιοχής νοτιοδυτικά του οικιστικού πυρήνα των Νέων Λιοσίων κοντά στη λεωφόρο Κωνταντινουπόλεως, στα όρια με το Περιστέρι. O Μπίρης υποστηρίζει ότι προήλθε από το επώνυμο κάποιας παλιάς αθηναϊκής αρχοντικής οικογένειας. Τέτοιο όνομα όμως δεν περιλαμβάνεται στον πλήρη κατάλογο των Αθηναϊκών οικογενειών του Δημητρίου Γέροντα στο βιβλίο του «Ιστορία των Αθηνών», εκδ. «Παλμός» 1969 (σελ ). Σε αυτό συμφωνεί και ο Ι. Σαρρής (Τα τοπωνύμια της Ατικής) Ούτε από τον Κώδικα του συμβολαιογράφου Παναγή Πούλου προκύπτει ιδιοκτήτης στην περιοχή με όνομα Ρουπάκης. Η πιθανότερη εκδοχή είναι ότι το τοπωνύμιο έλκει την προέλευσή του από συστάδα το φυτό ρουπάκι, ένα είδος δρυός (βελανιδιάς) που υπήρχε στην περιοχή. Επ αυτού σημειώνεται ότι η Αττική από τους αρχαίους χρόνους ονομαζόταν και δρυόεσσα. Σαλίγκαρος. Παλιό τοπωνύμιο στην περιοχή της Ραδιοφωνίας πλησίον του Ι.Ν. Αγίου Διονυσίου, κοντά στα όρια με το Καματερό, άγνωστης προέλευσης. Σιδέρη (Στάση). στη συμβολή της Λ. Πετρουπόλεως με την Θ. Σοφούλη. Έλκει το όνομά της από τον Σιδέρη Γκιόκα παλιού κτηματία στην περιοχή. Σκουντούπι. Περιγράφεται στην αρχική οριοθέτηση των Νέων Λιοσίων. Πρόκειται για τοπωνύμιο στο βορειοανατολικό όριο του Δήμου με το Μενίδι, προερχόμενο από το όνομα ιδιοκτήτη του υδρόμυλου που βρισκόταν κοντά στη γέφυρα του δρόμου που ένωνε τα Πατήσια με το Μενίδι. Στην ίδια θέση δημιουργήθηκε αργότερα και λειτούργησε για πολλά χρόνια το κέντρο αναψυχής «Κόκκινος Μύλος». Σταθμός. Πρόκειται για παλιό μικροτοπωνύμιο που αναφέρεται στον Σιδηροδρομικό Σταθμό Σ.Π.Α.Π (γραμμή Πελοποννήσου) που βρίσκεται στους Αγίους Αναργύρους. Τις πρώτες δεκαετίες από τη δημιουργία του μέχρι και τον πόλεμο, αναφερόταν ως Σ.Σ. Κάτω Λιοσίων. Αργότερα η μετονομάστηκε σε Σ.Σ. Αγίων Αναργύρων μέχρι την κατάργηση της γραμμής, το 2007.

8 Τρία Κυπαρίσια. Παλιό τοπόσημο στη συμβολή της Λ. Φυλής με την οδό Μπίμπιζα λόγω της ύπαρξης κυπαρισσίων στη θέση αυτή. Τρούμπα. Μικροτοπωνύμιο ανατολικά του Ι.Ν. της Ευαγγελιστρίας λόγω της ύπαρξης μηχανής άντλησης υδάτων (Τρόμπας ή Τρούμπας) στην περιοχή. Τσούμπα. Το ύψωμα αριστερά της οδού Ιλίου καθώς μπαίνουμε στο Δήμο, γνωστό και ως Τσούμπα Τσουκλείδη. Σημαίνει γήλοφος, χαμηλό ύψωμα. Η λέξη είναι παραφθορά της αρχαίας ελληνικής τύμβος (λατινικά: tube, αρβανίτικα: τσούμπα). Φλέγα ή Φλέβα ή Φλέβες. Παλαιό τοπωνύμιο της περιοχής που εκτείνεται στα νότια του πρώην κτήματος της Βασίλισσας Αμαλίας και από το δρόμο της Χασιάς μέχρι το ομώνυμο ρέμα (γνωστό και ως Γιαννούλα). Το τοπωνύμιο προέκυψε από πλούσιες φλέβες νερού που υπήρχαν στο σημείο αυτό. Φλέβα ονομάζεται και το (καλυμμένο σήμερα) τμήμα του ρέματος από τον Κόμβο μέχρι το 301 Στρατιωτικό Εργοστάσιο. Φούρνος (Στάση). Μικροτοπόσημο στη συμβολή των οδών Ανδρέα Παπανδρέου και Αλαμάνας Φυστικιές. Μικροτοπωνύμιο στη συμβολή της Λεωφόρου Θηβών με την Ανδρέα Παπανδρέου, που οφείλεται στην ύπαρξη κτήματος με φυστικές της οικογένειας Τσουκλείδη. Σήμερα το τοπωνύμιο έχει υποκατασταθεί με το τοπόσημο «στου Λακιώτη» από τη γνωστής έκθεσης που λειτουργεί εδώ και μια εικοσαετία περίπου στο σημείο αυτό. Τα οδωνυμικά, οι πλατείες, τα μνημεία της Στους 800 δρόμους της πόλης και στις 56 πλατείες της αποτυπώνονται μυθικά και ιστορικά πρόσωπα, μεγάλες μορφές του πνεύματος και του πολιτισμού που έκαναν γνωστή την Ελλάδα μέχρι τα πέρατα της οικουμένης, διεθνείς προσωπικότητες, ευεργέτες και πολιτικοί, γεγονότα και επέτειοι, κι ακόμη γεωγραφικά διαμερίσματα, πόλεις, κωμοπόλεις, ιστορικές τοποθεσίες, μέχρι και μικρά χωριά ιδιαίτερες πατρίδες των ανθρώπων που εγκαταστάθηκαν στα Νέα Λιόσια τη μεταπολεμική περίοδο. Κοντά σε αυτά και οι αλησμόνητες πατρίδες της προσφυγιάς που ξεριζώθηκε βίαια από τις προαιώνιες κοιτίδες του Ελληνισμού για να βρει κι αυτή φιλόξενη γη στην πόλη του Ιλίου. Δεν υπάρχει γωνιά της Ελλάδας που να μην αποτυπώνεται στα οδωνυμικά του Ιλίου, πόλη εσωτερικών μεταναστών γαρ Πόλεις, κωμοπόλεις και χωριά, 238 τον αριθμό, επιλέχθηκαν από τους νέους κατοίκους που με τον τρόπο αυτό δήλωναν τους ισχυρούς δεσμούς με τους τόπους καταγωγής τους. Από την Αλεξανδρούπολη μέχρι τα Σφακιά, από τους Παξούς μέχρι τη Νήσο Ρω, από την ορεινή Αετομηλίτσα μέχρι την μικρό νησί της Ανάφης όλη η Ελλάδα μέσα σε οκτώ τετραγωνικά χιλιόμετρα. Για τα Μυθικά πρόσωπα και τους ήρωες από τα Ομηρικά Έπη μιλήσαμε ήδη. Ιστορικά πρόσωπα, Εθνικοί ευεργέτες, Διεθνείς Προσωπικότητες, Πολιτικοί, κ.α. έχουν θέση στην πόλη και στην ιστορική μνήμη. Ωστόσο η τοπική κοινωνία φρόντισε να κρατήσει κάποιους δρόμους για να τιμήσει τα δικά της παιδιά, τους νεκρούς της και μερικά σημαντικά πρόσωπα που γεννήθηκαν και διέπρεψαν στην περιοχή. Άλλωστε αυτό ήταν ένα από τα κίνητρα που ώθησαν τον Καθηγητή Φιλόλογο και τότε Αντιδήμαρχο κ. Ιωάννη Γκιώνη για να γράψει το θαυμάσιο βιβλίο του: «Δρόμοι και Πλατείες με Ιστορία» (2005). Σε αυτό μνημονεύονται: Αναστάσιος Μανάκης, Ευάγγελος Λιόσης, Ηλίας Χιονάκος, Γρηγόριος Παπαγρηγορίου, Χάρης Σακελλαρίου, Μιχαήλ Μπίμπιζας, Καίτη Βιτιβίλια, Μιλτιάδης Βαμβακάς, Τάσος Βέρδης, Σπύρος Σινάνης, Κώστας Τσουκλείδης, Διομήδης Κομνηνός και Έκτωρ Γιαλοψός, Αικατερίνη Αρμοδίου Σαντοριναίου (πλ. Δασκάλας), Γιάννη Καρακίτσου, Διομήδη Κομνηνού, κ.α. Υπάρχουν όμως και τα μνημεία της πόλης, που αποτελούν ιερούς χώρους γι αυτήν. Στο μνημείο των πεσόντων ηρώων της πόλης που βρίσκεται στην πλατεία Ευαγγελιστρίας αναγράφονται τα ονόματα 22 παλαιών κατοίκων που έπεσαν στους βαλκανικούς πολέμους, στον πρώτο παγκόσμιο και στην Μικρασιατική εκστρατεία. Είναι ο φόρος αίματος προς την πατρίδα και οι θυσίες της τοπικής κοινωνίας στους εθνικούς αγώνες για

9 την υπεράσπιση βωμών και εστιών. Φόρος βαρύς για τη μικρή τότε πόλη που ο πληθυσμός της δεν ξεπερνούσε τους κατοίκους. Τα ονόματα των ηρώων νεκρών: Χρήστος Δ. Τσουκλείδης, Χρήστος Δ. Παλιγκίνης, Ανδρ. Ν. Πέτρου, Αναστάσιος Β. Γκανίδης, Νικόλαος Γ. Ιορδάνης, Λεων. Χ. Αποστολόπουλος, Ιω. Ν. Λιόσης, Ιω. Ε. Μωραΐτης, Γεωργ. Ε. Μωραΐτης, Δημήτρ. Θ. Τσουκλείδης, Παναγ. Θ. Βέρδης, Βαγγ. Κ. Χαραλαμπόπουλος, Ιω. Σ. Τούντας, Κωνστ. Γ. Τζαβέλας, Κ. Ι. Ασφής, Χ. Ι. Ασφής, Ιωάννης Αθ. Περδικούλης, Αλέξανδρος Θ. Μπερτζελέτος, Σωτήριος Θ. Μπερτζελέτος. Στα ανωτέρω ονόματα έχουν προστεθεί τρία ακόμη που αναγράφονται στη βάση του μνημείου: Οδυσσέας Στ. Αγκυρούς, Χρήστος Αργ. Λιόσης, Νικόλαος Π. Πολιτάκος Δεν αναφέρεται εκ παραδρομής το όνομα του Αριστείδη Καπετάνιου που έπεσε στις επιχειρήσεις της Μικρασιατικής εκστρατείας. Τέλος, το Μνημείο Πεσόντων επί της πλατείας Ρίμινι στην ομώνυμη συνοικία τιμά τη μνήμη των ηρώων που έδωσαν τη ζωή τους στο Ελ. Αλαμέιν, την Τύνιδα, την Κυρηναϊκή, το Ρίμινι και στις άλλες μάχες που έγιναν κατά την τελευταία φάση του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου για τη συντριβή του φασισμού.