Έμφυλη προσέγγιση και φροντίδα υγείας: Η περίπτωση των τσιγγάνων/ Ρομά

Transcript

1 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Έμφυλη προσέγγιση και φροντίδα υγείας: Η περίπτωση των τσιγγάνων/ Ρομά Δ. Μπουρίκος ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ ΗΜΕΡΙΔΑ: «Έμφυλη προσέγγιση και φροντίδα υγείας», ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ,

2 ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ Ι. Γενικά στοιχεία για τους τσιγγάνους/ Ρομά ΙΙ. Η έρευνα για την υγεία και τους τσιγγάνους/ Ρομά ΙΙΙ. Η πρόσβαση των γυναικών τσιγγάνων/ Ρομά στις υγειονομικές υπηρεσίες ΙV. Οι γυναίκες τσιγγάνες/ρομά ως φροντίστριες υγείας στην τσιγγάνικη οικογένεια V. Προτάσεις πολιτικής 2

3 Ι. Η έρευνα για την υγεία των τσιγγάνων (ευρωπαϊκό επίπεδο) Η συντριπτική πλειοψηφία των δημοσιευμένων ερευνών αφορά τις μεταδοτικές ασθένειες ή την αναπαραγωγική υγεία Αντανακλά το φόβο και την απειλή του πληθυσμού έναντι των Ρομά Δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες των Ρομά αλλά μάλλον στις ανάγκες του υπόλοιπου πληθυσμού Αδυνατεί (;) να εντοπίσει τους κοινωνικούς προσδιοριστές της υγείας των Ρομά Αναπαράγει στερεότυπα και στίγματα για τους Ρομά- Αναπαραγάγει την άποψη περί των Ρομά ως απειλής για το κοινωνικό σύνολο 3

4 Ι. Η έρευνα για την υγεία των τσιγγάνων (εθνικό επίπεδο) Στην Ελλάδα, επίσης, η σχετική βιβλιογραφία αντανακλά την προσέγγιση περί απειλής ενώ δυσχεραίνεται εξαιρετικά από την δυσχέρεια πρόσβασης όσων διαβιούν σε περιθωριοποιημένες κοινότητες Ωστόσο, στις περιοχές της Θεσσαλίας, της Θεσσαλονίκης, της Θράκης και της Κρήτης, ερευνητικοί φορείς (ΑΕΙ, ΤΕΙ) διερευνούν ευρύτερα τα θέματα υγείας των Ρομά είτε σε νέα πεδία (πχ., ψυχική υγεία) είτε ως προς την πρόσβαση στις υγειονομικές υπηρεσίες είτε ως προς τις ανισότητες σε σχέση με τον λοιπό πληθυσμό Κοινωνικές έρευνες και χαρτογραφήσεις αναδεικνύουν το ζήτημα της ακατάλληλης διαμονής σε ιδιαίτερα επικίνδυνες περιβαλλοντικά και υγειονομικά περιοχές, ζήτημα κοινωνικής πολιτικής αλλά και πολιτικών αποφάσεων σε τοπικό επίπεδο (πχ., άτυποι καταυλισμοί) Η διάσταση του φύλου στους τσιγγάνους έχει ελάχιστα μελετηθεί και αναδειχθεί 4

5 Ι. Η έρευνα για την υγεία των τσιγγάνων O Eυρωπαϊκός Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (FRA) διεξάγει από το 2009 έρευνες για τους Ρομά στην Ευρώπη, περιλαμβάνοντας και θέματα που αφορούν την υγεία Οι έρευνες του FRA μας επιτρέπουν τις συγκρίσεις σε τρία επίπεδα: Μεταξύ Ρομά και μη Ρομά Μεταξύ Ρομά σε διαφορετικές χώρες Διαχρονικά στην ίδια χώρα Για πρώτη φορά σε επίπεδο Περιφέρειας/ Περιφερειακής Ενότητας, έχουμε ερευνητικά δεδομένα για τις στάσεις, τις απόψεις, τα συναισθήματα του υγειονομικού προσωπικού έναντι των τσιγγάνων (Περιφέρεια Αττικής/Π.Ε. Δυτικής Αττικής & ΤΕΙ Αθήνας) 5

6 ΙΙ. Γενικά στοιχεία για τους τσιγγάνους στην Ελλάδα Ακαθόριστος ο αριθμός τους ( / CoE, 2,47% πληθυσμού) Διάσπαρτες κοινότητες σε όλη σχεδόν την Ελλάδα με τις μεγαλύτερες πληθυσμιακές συγκεντρώσεις στην Αν. Μακεδονία- Θράκη, την Αττική, την Θεσσαλία, την Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο Συγκεντρώσεις σε αμιγείς καταυλισμούς, σε μικτούς καταυλισμούς και σε υποβαθμισμένες γειτονιές (Υπ. Εργασίας, 2017) To 20% ζει σε παράγκες (EC, 2009) Το 37,3% ζει απομονωμένο και σε φτωχές συνθήκες υγιεινής, χωρίς κοντινές υπηρεσίες δημόσιας υγείας ή κοινωνικής μέριμνας (EC, 2009) 6

7 ΙΙ. Γενικά στοιχεία για τους τσιγγάνους στην Ελλάδα Πολύ υψηλό ποσοστό αναλφαβητισμού (83%, EC, 2009) Πολύ υψηλό ποσοστό απασχόλησης στην άτυπη οικονομία Μεγάλο μέσο μέγεθος οικογένειας/ νοικοκυριού Σημαντικά χαμηλότερο προσδόκιμο ζωής σε σχέση με τον λοιπό πληθυσμό Νεανικός πληθυσμός Η πιο στιγματισμένη και αποκλεισμένη κοινωνική ομάδα Σχεδόν το 90% σε συνθήκες φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού 7

8 ΙΙΙ. H πρόσβαση των τσιγγάνων στις υπηρεσίες Ποσοστό % πληθυσμού Ρομά που δηλώνουν ότι υφίστανται διακρίσεις (Πηγή: EU MIDIS I, 2009) Τσεχία Ουγγαρία Πολωνία Ελλάδα Σλοβακία Βουλγαρία 8

9 ΙΙΙ. H πρόσβαση των τσιγγάνων στις υπηρεσίες Ποσοστό % πληθυσμού Ρομά που αναφέρει ότι βίωσαν διάκιση τους τελευταίους 12 μήνες (Πηγή: EU MIDIS II, 2016) Ελλάδα Πορτογαλία Κροατία 37 Ισπανία 35 Τσεχία 32 Σλοβακία 30 EE9 26 Ρουμανία Ουγγαρία Βουλγαρία

10 ΙΙΙ. H πρόσβαση των τσιγγάνων στις υγειονομικές υπηρεσίες Διάγραμμα 1. Ποσοστό % πληθυσμού Ρομά που δηλώνουν διακρίσεις από το υγειονομικό προσωπικό (Πηγή: EU MIDIS I, 2009) Τσεχία Ελλάδα Πολωνία Ουγγαρία Σλοβακία Βουλγαρία 10

11 ΙΙΙ. H πρόσβαση των τσιγγάνων στις υγειονομικές υπηρεσίες Διάγραμμα 2. Ποσοστό % πληθυσμού Ρομά που βίωσαν διακρίσεις από το υγειονομικό προσωπικό (Πηγή: EU MIDIS II, 2016) Ελλάδα Ρουμανία Σλοβακία Κροατία ΕΕ9 Τσεχία Ισπανία Πορτογαλία Ουγγαρία Βουλγαρία

12 ΙΙΙ. H πρόσβαση των τσιγγάνων στις υγειονομικές υπηρεσίες Διάγραμμα 3. Ποσοστό % πληθυσμού Ρομά στην Ελλάδα που αναφέρουν διακρίσεις ανά πεδίο (Πηγή: EU MIDIS I, 2009) Κατά την παροχή ιδιωτικών υπηρεσιών Ψάχνοντας για εργασία ή στην εργασία Από το υγειονομικό προσωπικό Από την εταιρεία ακινήτων/ ιδιοκτήτη Από το προσωπικό των κοινωνικών υπηρεσιών Από το προσωπικό των σχολείων 12

13 ΙΙΙ. H πρόσβαση των τσιγγάνων στις υγειονομικές υπηρεσίες Διάγραμμα 4. Ποσοστό % πληθυσμού Ρομά στην Ελλάδα που βίωσαν διακρίσεις ανά ειδικότερο πεδίο (Πηγή: EU MIDIS II, 2016) Άλλες ιδιωτικές/ δημόσιες υπηρεσίες 24 Ψάχνοντας για εργασία 20 Από το υγειονομικό προσωπικό Στην εργασία Από το προσωπικό των σχολείων 1 Στέγαση 13

14 ΙΙΙ. H πρόσβαση των τσιγγάνων στις υγειονομικές υπηρεσίες Ποσοστό % επαγγελματιών στην Δυτική Αττική που νιώθει πολύ/πάρα πολύ εχθρότητα έναντι των τσιγγάνων (Πηγή: ΤΕΙ Αθήνας, 2017) 35 32, ,9 16, ,6 0 Προσωπικό ΟΤΑ Α & Β Υγειονομικό Προσωπικό & Προσωπικό Κοινωνικών Υπηρεσιών Σύνολο προσωπικού Εκπαιδευτικοί 14

15 ΙV. H φροντίδα υγείας στο νοικοκυριό/ οικογένεια τσιγγάνων Φροντιστής/ φορντίστρια υγείας τσιγγάνων ανδρών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, Ελλάδα (Πηγή: EC, 2009) Η σύζυγος/ Η σύντροφος 30,3 Μητέρα 46,1 Η κόρη Άλλος κοντινός συγγενής 3,4 4,5 Ο σύζυγος/ Ο σύντροφος Κοινωνικές/Εθελοντικές Υπηρεσίες 2,2 Άλλοι συγγενείς 0 Ο γιός Γιαγιά 3,4 3,4 Πατέρας 1,

16 ΙV. H φροντίδα υγείας στο νοικοκυριό/ οικογένεια τσιγγάνων Φροντιστής/φροντίστρια υγείας τσιγγάνων γυναικών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, Ελλάδα (EC, 2009) Η σύζυγος/ Η σύντροφος Μητέρα 37,5 Η κόρη 21,9 Άλλος κοντινός συγγενής 17,7 Ο σύζυγος/ Ο σύντροφος 11,5 Κοινωνικές/Εθελοντικές Υπηρεσίες Άλλοι συγγενείς Ο γιός 3,1 4,2 4,2 Γιαγιά 1 Πατέρας

17 ΙV. H φροντίδα υγείας στο νοικοκυριό/ οικογένεια τσιγγάνων Φροντιστής/ φροντίστρια παιδιών κάτω των 15 ετών στα νοικοκυριά τσιγγάνων/ρομά στην Ελλάδα (Πηγή: EC, 2009) Μητέρα 91,4 Γιαγιά 27,7 Πατέρας 19,1 Αδερφή 5,7 Παππούς 5,2 Άλλος συγγενής 4,8 Αδερφός 1,3 Κάποιος άλλος 0,

18 ΙV. H φροντίδα υγείας στο νοικοκυριό/ οικογένεια τσιγγάνων Ποσοστό % νοικοκυριών τσιγγάνων με φροντιστή τον πατέρα στην Ελλάδα (Πηγή: EC, 2009) Σλοβακία 72,2 Τσεχία 50,7 Ρουμανία 43,8 ΡΟΜΑ 39,3 Βουλγαρία 35,7 Ισπανία 20,7 Ελλάδα 19,1 Πορτογαλία 11,

19 ΙV. H φροντίδα υγείας στο νοικοκυριό/ οικογένεια τσιγγάνων Γυναίκες και άνδρες ως κύριοι φροντιστές εξαρτώμενων μελών στα νοικοκυριά τσιγγάνων/ Ρομά (Πηγή: EC, 2009) , ,2 73,8 ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΝΔΡΕΣ 70 67, , , , ,8 24, ,6 15, Ρουμανία Ελλάδα Ισπανία Ρομά ΕΕ Σλοβακία Τσεχία Πορτογαλία Βουλγαρία 19

20 ΙV. H φροντίδα υγείας στο νοικοκυριό/ οικογένεια τσιγγάνων 12 Ποσοστό τσιγγάνων ανά φύλο που χρειάζεται φροντίδα και ΔΕΝ την λαμβάνει (Πηγή: ΕC, 2009) 10 10, ,9 2 0 ΑΝΤΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ 20

21 ΙV. H φροντίδα υγείας στο νοικοκυριό/ οικογένεια τσιγγάνων Ποσοστό τσιγγάνων ανά φύλο που βιώνουν έλλειψη κοινωνικής στήριξης στην Ελλάδα (Πηγή: EC, 2009) ΑΝΤΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ 21

22 V. Προτάσεις πολιτικής Περισσότερη έρευνα! Ιδιαίτερα σε τοπικό επίπεδο (διάγνωση αναγκών των ίδιων των τσιγγάνων) Διαμεσολαβήτριες υγείας από Ρομά (πρακτική εφαρμογή σε δημόσιες, περιφερειακές και τοπικές υπηρεσίες) Παρεμβάσεις και δράσεις εκτός δομών (πχ., κινητή μονάδα) Βελτίωση συνθηκών διαβίωσης- κοινωνικοί προσδιοριστές υγείας (έμφαση στους άτυπους και μικτούς καταυλισμούς) 22

23 V. Προτάσεις πολιτικής Ζητήματα ψυχικής υγείας (ντροπή, άγχος, στρες, κατάθλιψη, ενδοοικογενειακή βία, πρώιμοι γάμοι) Πρόσβαση στο δημόσιο σύστημα αλλά και ποιότητα πρόσβασης! Διακρίσεις- στερεότυπα- άγχος και φόβος του υγειονομικού προσωπικού (δράσεις ευαισθητοποίησης, πρωτόκολλα) Στήριξη των γυναικών και κοριτσιών Ρομά (πχ., Νομική Κλινική JUSTROM, Κέντρα Στήριξης Ρομά) 23

24 Παρατηρήσεις- Σχόλια- Προτάσεις 24

25 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Έμφυλη προσέγγιση και φροντίδα υγείας: Η περίπτωση των τσιγγάνων/ Ρομά Δ. Μπουρίκος ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ ΗΜΕΡΙΔΑ: «Έμφυλη προσέγγιση και φροντίδα υγείας», ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ,