Έκθεση Αποτελεσμάτων

Transcript

1 IEE project Contract N : IEE/12/856/SI Έκθεση Αποτελεσμάτων Λύσεις και κατευθυντήριες γραμμές για την υλοποίηση ενεργειακών έργων Ιανουάριος

2 Ετοιμάστηκε από: East Sweden Energy Agency Comunità Montana Valtellina di Morbegno Ενεργειακό Γραφείο Κυπρίων Πολιτών More and Romsdal Fylkeskommune Province of Flemish Brabant Zemgale Regional Energy Agency University of Zagreb, Faculty of Mechanical Engineering and Naval Architecture Western Isles Council Canary Islands Institute of Technology Η αποκλειστική ευθύνη για το περιεχόμενο αυτού του υλικού βαρύνει τους συγγραφείς. Δεν απηχούν κατ' ανάγκη την άποψη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ούτε το EASME ούτε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι υπεύθυνη για οποιαδήποτε χρήση που μπορεί να γίνει των πληροφοριών που περιέχονται σε αυτήν την έκθεση.

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 Συνοπτική Περίληψη 5 2 Εισαγωγή 6 3 Εφαρμοσμένη Προσέγγιση και Μεθοδολογία, συνεδρίες JAM 8 Συνεδρίες JAM 4 ΟΜΑΔΑ «SAVE» Ενεργειακή Αναβάθμιση των Κεντρικών Γραφείων της CMM 10 από την ορεινή κοινότητα Valtellina του Morbegno (CMM), Ιταλία 4.2 Μέτρα για την Ενεργειακή Απόδοση και την Εισαγωγή των ΑΠΕ στο Δημοτικό Κολυμβητήριο 12 του Δήμου Λακατάμιας (Ομάδες: SAVE - ALTENER) από το Ενεργειακό Γραφείο Κυπρίων Πολιτών, Κύπρος 4.3 Αναβάθμιση του Οδικού Φωτισμού σε 20 Τοπικές Αρχές στην Κύπρο 14 από το Ενεργειακό Γραφείο Κυπρίων Πολιτών, Κύπρος 4.4 Μέτρα για την Ενεργειακή Απόδοση και την Εισαγωγή των ΑΠΕ στο Δημαρχείο του Δήμου Αραδίππου (Ομάδες: SAVE - ALTENER) από το Ενεργειακό Γραφείο Κυπρίων Πολιτών, Κύπρος Εφαρμογή του Συστήματος Ενεργειακής Διαχείρισης (EMS) Eco-Lighthouse σε δημόσια κτίρια 18 από το Νομαρχιακό Συμβούλιο του More and Romsdal (MRFK), Νορβηγία 4.6 Ενεργειακή Απόδοση Κτιρίων και Ανακαίνιση μέσω Συμβάσεων Ενεργειακής Απόδοσης σε 85 δημοτικά κτίρια από τη Φλαμανδική Επαρχία του Brabant (PFB), Βέλγιο Ενεργειακή Απόδοση σε Πολυκατοικίες 24 από το Ενεργειακό Γραφείο της Περιφέρειας Zemgale (ZREA), Λετονία Κτίρια Χαμηλών Εκπομπών και Ενεργειακά Αποδοτικά κτίρια 26 από το Συμβούλιο των Western Isles (CNES), Ηνωμένο Βασίλειο 5 ΟΜΑΔΑ ALTENER Αξιοποίηση της Απορριπτόμενης Θερμότητας στο Boxholm 29 από το Ενεργειακό Γραφείο της Ανατολικής Σουηδίας (ESEA), Σουηδία 5.2 Υδροηλεκτρική Μονάδα Μικρής κλίμακας στη CIVO 31 από την ορεινή κοινότητα Valtellina του Morbegno (CMM), Ιταλία 5.3 Τηλεθέρμανση από Μονάδες Βιοενέργειας 33 από το Νομαρχιακό Συμβούλιο του More and Romsdal (MRFK), Νορβηγία 5.4 Πιλοτική Εγκατάσταση Μονάδας Βιοαερίου από την ίλυς ιχθυοτροφείου στη Smøla 34 από το Νομαρχιακό Συμβούλιο του More and Romsdal (MRFK), Νορβηγία 5.5 Προώθηση των Ενεργειακά Αποδοτικών Λύσεων και των ΑΠΕ 36 από το Ενεργειακό Γραφείο της Περιφέρειας Zemgale (ZREA), Λετονία 3

4 5.6 Τηλεθέρμανση από Βιομάζα ΣΗΘ 38 από το Πανεπιστήμιο του Zagreb (UNIZAG FSB), Κροατία 5.7 Κοινότητες ΑΠΕ σε Νησιά 40 από το Πανεπιστήμιο του Zagreb (UNIZAG FSB), Κροατία 5.8 Εταιρεία Ενεργειακού Εφοδιασμού στα Outer Hebrides 42 από το Συμβούλιο των Western Isles (CNES), Ηνωμένο Βασίλειο 5.9 Εμπορευματοποίηση της Θαλάσσιας Ενέργειας στα Outer Hebrides 44 από το Συμβούλιο των Western Isles (CNES), Ηνωμένο Βασίλειο Υβριδικό Σύστημα Αιολικής Ενέργειας-Πετρελαίου για τη Fuerteventura 46 από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας των Καναρίων Νήσων (ITC), Ισπανία Μικροδίκτυο για τη La Graciosa 49 από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας των Καναρίων Νήσων (ITC), Ισπανία 6 ΟΜΑΔΑ «STEER» Προώθηση των Ηλεκτροκίνητων Οχημάτων και των Υποδομών τους στην περιοχή της Ανατολικής Σουηδίας 52 από το Ενεργειακό Γραφείο της Ανατολικής Σουηδίας (ESEA), Σουηδία 6.2 Συντονισμός των Εμπορευμάτων στο Norrköping 55 από το Ενεργειακό Γραφείο της Ανατολικής Σουηδίας (ESEA), Σουηδία 6.3 Ποδηλατόδρομος στην Κοιλάδα της Valtellina 57 από την ορεινή κοινότητα Valtellina του Morbegno (CMM), Ιταλία 6.4 Ηλεκτρικά οχήματα, Οι υποδομές τους, Ανάλυση Στόλου και Δημόσιες Συμβάσεις από το Νομαρχιακό Συμβούλιο του More and Romsdal (MRFK), Νορβηγία Προώθηση της Χρήσης των Ηλεκτρικών Οχημάτων 61 από το Ενεργειακό Γραφείο της Περιφέρειας Zemgale (ZREA), Λετονία 6.6 IΥποδομές και Δημόσιες Συμβάσεις των Ηλεκτροκίνητων Οχημάτων 64 από το Πανεπιστήμιο του Zagreb (UNIZAG FSB), Κροατία 7 Αποτελέσματα Έργου 67 4

5 1. Συνοπτική Περίληψη Το BEAST (Beyond Energy Action STrategies) λειτούργησε ως το πρώτο βήμα για τη γεφύρωση του χάσματος της υλοποίησης 25 τοπικών, οικονομικά βιώσιμων ενεργειακών έργων. Τοπικά έργα, ή δράσεις, από 9 χώρες επιλέγηκαν για να υποστηριχτούν από εταίρους της κοινοπραξίας του έργου BEAST. Όλες οι τοπικές δράσεις ταξινομήθηκαν και συντονίστηκαν σε 3 ομάδες (SAVE, ALTEN- ER και STEER). Οι ομάδες αυτές επέτρεψαν την πιο αποτελεσματική οργάνωση των εργαστηρίων και τη διευκόλυνση της ανταλλαγής πληροφοριών και γνώσεων, ενώ παράλληλα προσέφεραν καινοτομία στη διαδικασία υλοποίησης. Η ομάδα SAVE, διαμορφώθηκε για δράσεις που στοχεύουν την Ενεργειακή Απόδοση (ΕΑ). Κοινές προκλήσεις που αντιμετωπίζονται, χρηματοδοτούνταν από διαφορετικούς μηχανισμούς όπως οι ESCO (Εταιρείες Παροχής Ενεργειακών Υπηρεσιών) με EPC (Συμβάσεις Ενεργειακής Απόδοσης), ή από την εφαρμογή συγκεκριμένου συστήματος ενεργειακής διαχείρισης. Το φάσμα των έργων ποικίλε αφού περιλάμβανε από πολυκατοικίες και σύνθετα δημόσια κτίρια μέχρι φωτισμό δρόμων και τη στρατηγική ανάπτυξη ενεργειακά αποδοτικών ιδιοτήτων και ιδιοτήτων χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Οι δράσεις που στόχευαν στην παραγωγή ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) ταξινομήθηκαν στην ομάδα ALTENER. Αυτή ομάδα διαχωρίστηκε σε δύο κύρια μέρη που λειτούργησαν παράλληλα. Το πρώτο μέρος σχετιζόταν με την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές που βασίζονται σε γνωστές τεχνολογίες. Περιλάμβανε την τηλεθέρμανση και συμπαραγωγή (ΣΗΘ) από βιοενέργεια, τη χρήση της απορριπτόμενης (πλεονάζουσας) θερμότητας των βιομηχανιών, την υδροηλεκτρική ενέργεια (εγκαταστάσεις μικρής κλίμακας), τις ΑΠΕ που χρηματοδοτούνται σ επίπεδο κοινότητας και τέλος, τα μικρό-δίκτυα. Οι θαλάσσιοι ενεργειακοί πόροι, όπως η κυματική ενέργεια και η αφαλάτωση από ΑΠΕ, εντάχθηκαν στο δεύτερο μέρος, που αφορούσε τις νέες τεχνολογίες. Σε αυτό το μέρος συμπεριλήφθηκαν επίσης η ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών μοντέλων και η εγκαθίδρυση μιας δημόσιας εταιρείας παροχής ενέργειας. Η τρίτη και τελευταία ομάδα, η STEER, περιλάμβανε τις δράσεις που στοχεύουν τις βιώσιμες μεταφορές. Σ αυτές συγκαταλέγονται η ανάλυση του στόλου, η υποστήριξη της ανάπτυξης υποδομών για τη φόρτισή Ηλεκτρικών Οχημάτων (ΗΟ), η ανάπτυξη ικανοτήτων και γνώσεων σχετικά με τα ηλεκτρικά οχήματα, τα τρένα, τα λεωφορεία και τα πλοία. Περιλαμβάνονταν επίσης, δράσεις που αφορούσαν το συντονισμό εμπορευμάτων για τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού και φιλικού προς το περιβάλλον, συστήματος διανομής στο κέντρο της πόλης καθώς και δράσεις για την ανάπτυξη της ποδηλασίας στην ύπαιθρο. Για κάθε ομάδα οργανώθηκαν συνεδρίες JAM (JAM sessions), βάση των ανεπτυγμένων κατευθυντήριων γραμμών. Αυτές οι συνεδρίες βοήθησαν στην άρση των εμποδίων και στην υλοποίηση των τοπικών δράσεων. Παράλληλα, οργανώθηκαν σε κάθε χώρα διεθνή εργαστήρια και σχετικές επισκέψεις σε συγκεκριμένα εργοτάξια και εγκαταστάσεις. Η εμπειρία που αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια αυτών των συναντήσεων, μεταφέρθηκε σε τοπικές ομάδες εργασίας. Ομοίως, επιτυχημένα βήματα στη διαδικασία εφαρμογής των τοπικών δράσεων, παρουσιάστηκαν σε εργαστήρια και κοινοποιήθηκαν μεταξύ των εταιρών. Το έργο αυτό οδήγησε τελικά στη θέσπιση δομών για την αποτελεσματική παράδοση Σχέδιων Δράσης για την Βιώσιμη Ενέργεια (ΣΔΒΕ). Συνολικά, 25 οικονομικά και ενεργειακά βιώσιμα έργα προσδιορίστηκαν και υποστηρίχθηκαν στη υλοποιηση τους. Ήδη έχουν οριστικοποιηθεί και υλοποιηθεί δράσεις που οδήγησαν τόσο σε σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας όσο και στην αύξηση της ενέργειας από ΑΠΕ. Οι επενδύσεις που οφείλονται στο BEAST, υπολογίζονται στα 38,2 εκατομμύρια ευρώ μέχρι και το τέλος του έργου, ενώ η ετήσια μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου υπολογίζεται να είναι περίπου 21 ktco 2 (ισοδύναμο). Τόσο οι επενδύσεις όσο και η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, αναμένεται να αυξηθούν στο άμεσο μέλλον αφού κάποια από τα έργα εξακολουθούν να υλοποιούνται ή να ετοιμάζονται για υλοποίηση. Αυτή η έκθεση αποτελεσμάτων, περιλαμβάνει μια επισκόπηση καινοτόμων λύσεων υλοποίησης και επιχειρηματικά μοντέλα για οικονομικά βιώσιμα ενεργειακά έργα. Παρέχει επίσης κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις διαδικασίες για συνεργασία και αποδοχής των ενδιαφερόμενων μελών. Για κάθε ομάδα κατηγοριοποίησης του BEAST, παρέχεται μια σύντομη επισκόπηση όλων των δράσεων η οποία περιγράφει τις κύριες προκλήσεις, τα εμπόδια, τα αποτελέσματα και τα συμπεράσματα. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις δράσεις του BEAST που σχετίζονται με τα επιχειρηματικά μοντέλα και άλλα παραδοτέα του έργου, μπορείτε να τα βρείτε στην ιστοσελίδα του έργου. 5

6 2.Εισαγωγή Το Σύμφωνο των Δημάρχων για το Κλίμα και την Ενέργεια 1, είναι η μεγαλύτερη αστική πρωτοβουλία για το κλίμα και την ενέργεια η οποία συγκεντρώνει πάνω από 7000 τοπικές και περιφερειακές αρχές που οικειοθελώς δεσμεύτηκαν να εφαρμόσουν στην επικράτεια τούς, τους στόχους της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια. Επί του παρόντος η πρωτοβουλία αυτή καλύπτει 223,621,888 πολίτες και νέοι υπογράφοντες δεσμεύονται μέχρι το 2030 να μειώσουν τις εκπομπές CO 2 κατά 40% τουλάχιστον (20% μέχρι το 2020) και να υιοθετήσουν μια ολοκληρωμένη προσέγγιση ώστε να προσαρμοστούν και να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή. Οι στόχοι του κάθε υπογράφοντος πρέπει να επιτευχθούν μέσω της υλοποίησης του Σχεδίου Δράσης για τη Βιώσιμη Ενέργεια και το Κλίμα (ΣΔΒΕΚ-SECAP). Το ΣΔΒΕΚ (πρώην ΣΔΒΕ-SEAP) είναι το βασικό έγγραφο στο οποίο ο υπογράφων το Σύμφωνο περιγράφει πως σκοπεύει να επιτύχει το στόχο για μείωση των εκπομπών CO 2 μέχρι το Καθορίζει επίσης τις δραστηριότητες και τα μέτρα που έχουν 1 συσταθεί για την επίτευξη των στόχων, τα χρονοδιαγράμματα και τις ανατεθειμένες αρμοδιότητές. Όσοι υπογράφουν το Σύμφωνο είναι ελεύθεροι να επιλέξουν τη μορφή του ΣΔΒΕΚ τους εφόσον είναι σύμφωνη με τις γενικές αρχές που καθορίζονται στις κατευθυντήριες γραμμές του Συμφώνου για το ΣΔΒΕΚ. Η διαδικασία υλοποίησης των ΣΔΒΕΚ και της διαχείρισης των συστημάτων ενέργειας προς τις ΑΠΕ και την ενεργειακή απόδοση είναι πολύ αργή σ όλη την Ευρώπη. Η τεχνική ικανότητα των τοπικών αρχών είναι ανεπαρκής. Τόσο οι οικονομικές όσο και οι τεχνολογικές λύσεις είναι συχνά εκτός ελέγχου των τοπικών αρχών. Η κοινοπραξία BEAST αντι-προσώπευε μια καλά ισορροπημένη συνεργασία μεταξύ οργανισμών Ενέργειας από το τοπικό και εθνικό επίπεδο, τις περιφερειακές και τοπικές Αρχές, τα Ινστιτούτα Ερευνών και τα πανεπιστήμια, κάτι το οποίο επέτρεψε την αντιμετώπιση των πολύπλοκων εμποδίων της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης. Πριν από το έργο BEAST οι εταίροι είχαν συμμετάσχει σε διαδικασίες ανάπτυξης ΣΔΒΕ ή σε 3. παρόμοια σχέδια δράσης. Είχαν επίσης 2. εμπειρία υλοποίησης έργων μεταφορών και ενέργειας, είτε στις δικές του χώρες, είτε σ επίπεδο ΕΕ, ή και τα δύο. Ακόμη και αν όλοι οι εταίροι είχαν αποδεδειγμένο ρόλο στον τομέα εργασίας τους που υποστήριζε την υλοποίηση τοπικών σχεδίων ενέργειας, η κοινοπραξία σχηματίστηκε ως συμπληρωματική. Είναι γεγονός ότι στην Ευρώπη δεν υπάρχει ένας περιφερειακός συντονιστικός φορέας ο οποίος υποστηρίζει την κοινή υλοποίηση των τοπικών ΣΔΒΕ σε μικρούς δήμους. Το εταιρικό σχήμα του BEAST ήταν καλά εξοπλισμένο έτσι ούτως ώστε να χειριστεί διαφορετικές τοπικές και περιφερειακές συνθήκες που απαντώνται στην Ευρώπη, παρέχοντας έτσι εύρυθμες υποστηρικτικές δράσεις για την επιτάχυνση της υλοποίησης των ΣΔΒΕ. Το BEAST κατάφερε να αλλάξει τον τρόπο που διέπονται οι τοπικές και περιφερειακές διαδικασίες μέσω της τόνωσης των τοπικών συνεργασιών και της καινοτομίας. Στρατηγοί στόχοι των δράσεων του έργου αυτού για την εφαρμογή των ΣΔΒΕΚ (ΣΔΒΕ), σε συνάρτηση με την ΕΕ είναι: Ταχεία υλοποίηση των Σχεδίων Δράσης για Βιώσιμη Ενέργεια με την αύξηση της συμμετοχής των τοπικών και περιφερειακών φορέων στον στρατηγικό σχεδιασμό δράσης για την ενέργεια. Ενίσχυση της τεχνικής ικανότητας των τοπθκών αρχών επιδεικνύοντας επιτυχημένα διευρωπαϊκά τοπικών συνεργασιών. Αυξημένες επενδύσεις για ενεργειακά αποδοτικά τεχνολογίες και προμήθεια ενέργειας από ΑΠΕ, συμπεριλαμβανομένων των υποδομών τους, με την εφαρμογή οικονομικά βιώσιμων έργων και την ανταλλαγή ορθών πρακτικών. 6

7 Μετά την επιλογή των ομάδων-στόχων και των βασικών παραγόντων, από την έναρξη κιόλας του έργου, έχουν αποκτηθεί εκτενείς γνώσεις σχετικά με την ικανότητα υλοποίησης των φορέων που συμμετέχουν σε τοπικές δράσεις στις περιφέρειες των εταίρων. Οργανώθηκαν συνεδρίες JAM που είχαν ως σκοπό την άρση των εμποδίων και την υλοποίηση των τοπικών δράσεων. Κατά τη διάρκεια της φάσης Σχεδιασμού στο έργο, δημιουργήθηκαν βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα και μοντέλα συνεργασίας από τα οποία επιλέχθηκαν τα πιο κατάλληλα για υλοποίηση. Η τοπική και περιφερειακή τεχνική ικανότητα ενισχύθηκε έτσι ούτως ώστε να οργανώσει και να διαχειριστεί την υλοποίηση του σχεδίου δράσης και παράλληλα να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες για συνεχή και ταχεία εφαρμογή των ΣΔΒΕ. Καθ όλη τη διάρκεια του έργου ενισχύθηκε επίσης και η ικανότητα των περιφερειακών και τοπικών αρχών σχετικά με τις εταιρικές σχέσεις και τα επιχειρηματικά μοντέλα για τις οικονομικά βιώσιμες ενεργειακές δράσεις. Τα αποτελέσματα που περιλαμβάνονται στις εκθέσεις του έργου και ήταν βασισμένα στην εμπειρία που αποκτήθηκε από τις διαδικασίες υλοποίησης, χρησιμοποιήθηκαν για την περαιτέρω προώθηση σε διάφορες τοπικές αρχές που εφαρμόζουν τα ΣΔΒΕ και τους περιφερειακούς φορείς που τις υποστηρίζουν. Τα παραδοτέα του έργου παρέχουν πολύτιμες κατευθυντήριες γραμμές και εκπαιδευτικό υλικό στα ΣΔΒΕ δεύτερης γενιάς. Το εκπαιδευτικό υλικό συνδέεται με την υλοποίηση των δράσεων του έργου. Οι εξής στόχοι επιτεύχθηκαν μέσω του BEAST : Ίδρυση δομών για συνεχή, αποτελεσματική και ταχεία υλοποίηση των ΣΔΒΕ σε 9 χώρες. Δημιουργία μακροπρόθεσμων ικανοτήτων ανάμεσα στις Αρχές και διαφόρους άλλους φορείς, μέσω της προετοιμασίας και της ωρίμανσης οικονομικά βιώσιμων ενεργειακών έργων. Συνεισφορά στους στόχους της ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ μέσω της εφαρμογής δράσεων για εξοικονόμηση ενέργειας και την αυξημένη ενέργεια από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. 7

8 3.Εφαρμοσμένη Προσέγγιση και Μεθοδολογία Συνεδρίες JAM Ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά του BEAST ήταν πως ακολούθησε τις προσεγγίσεις εκμάθησης μέσα από την πράξη και βήμα-προςβήμα : Κινητοποίηση Κατανόηση Σχεδιασμός Υλοποίηση και Διαχείριση. Τα δύο πρώτα βήματα και μέρος του τρίτου, υποστηρίχθηκαν επιτυχώς μέσω της οργάνωσης συνεδριών JAM για τη βιωσιμότητα. Οι συνεδρίες JAM για τη βιωσιμότητα είναι ένας νέος και πρωτοποριακός τύπος εργαστηρίου που χρησιμοποιείται κυρίως για την ανάπτυξη βιώσιμων και περιβαλλοντικών έργων ή/και προϊόντων. Παρατηρήθηκε αρχικά στη μουσική και στη συνέχεια εξαπλώθηκε σε διαφορετικού είδους εφαρμογές. Οι συνεδρίες JAM είναι πολύτιμο εργαλείο όταν γίνεται προσπάθεια για πρωτοποριακούς και μη συμβατούς τρόπους επίλυσης των εμποδίων που συναντιόνται σε τέτοιου είδους έργα. Έχουν επίσης μεγάλη σημασία για την παραγωγή ιδεών σε διάφορους τομείς, για τις ακαδημαϊκές και βιομηχανικές συζητήσεις και τέλος, για την εξέταση σεναρίων από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Οι εταίροι του BEAST οργάνωσαν και υλοποίησαν επιτυχώς 11 συνεδρίες JAM στη διάρκεια του πρώτου έτους του έργου (Σεπτέμβριος 2014 Φεβρουάριος 2015). Οι συνεδρίες αυτές κάλυψαν και τις τρεις ομάδες, αλλά μόνο μία αφορούσε την ομάδα «STEER», αφού για τις ομάδες «ALTENER» και «SAVE» έγιναν από 5 συνεδρίες αντίστοιχα. Ο αριθμός των συμμετεχόντων στις συνεδρίες διέφερε για κάθε δράση (από 10 μέχρι και 40). Όλες οι ομάδες είχαν παρόμοια δομή αφού ήταν οργανωμένες βάση των οδηγιών «Π4.2, Κατευθυντήριες γραμμές για συνεδρίες JAM», που αναπτύχθηκε από την κοινοπραξία του BEAST. Καθώς αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές είχαν προετοιμαστεί μόνο για εσωτερικούς σκοπούς και χρήση, οι αναφορές που είναι διαθέσιμες στο ευρύ κοινό, μπορούν να βρεθούν στην ιστοσελίδα του έργου στα παραδοτέα «Π2.3: 9 καλά οργανωμένες και υλοποιημένες συνεδρίες JAM» και «Π4.4: Έκθεση σχετικά με εργαλεία για την αύξηση αποδοχής των ενδιαφερόμενων μερών και συστάσεις για προσαρμογή». Οι συνεδρίες JAM ξεκινούσαν -όπου ήταν δυνατό- με μια επιτόπια επίσκεψη και με την εξήγηση των βασικών χαρακτηριστικών και κανόνων μιας συνεδρίας JAM. Επίσης, δίνονταν παρουσιάσεις από εμπειρογνώμονες σχετικά με το καίριο θέμα που συζητήθηκε στις συνεδρίες. Ακολούθως, οι συμμετέχοντες καλούνταν να σκεφτούν τα πιθανά προβλήματα σχετικά με την εφαρμογή του έργου και να βρουν ατομικές λύσεις γι αυτά, δίνοντας το έναυσμα για ομαδική συζήτηση στη συνέχεια. Ανάλογα με τον αριθμό των συμμετεχόντων, όλα συζητιούνταν αρχικά σε μικρές ομάδες και αργότερα σε μια μεγάλη ομάδα αποτελούμενη από όλους τους συμμετέχοντες. Μετά από κάθε συνεδρία, λαμβάνονταν μερικά γενικά συμπεράσματα και συμπληρωνόταν έντυπα αξιολόγησης. Τα συμπληρωμένα έντυπα αξιολόγησης έδειξαν πως οι συνεδρίες JAM εφαρμόστηκαν με επιτυχία και πως οι περισσότεροι συμμετέχοντες υποστηρίζουν αυτού του είδους την επικοινωνία. Κάποια σχόλια γενικού περιεχομένου ήταν πως το πιο χρήσιμο πράγμα από αυτές τις συνεδρίες ήταν η ανταλλαγή πληροφοριών και η δυνατότητα να συζητήσουν το προτεινόμενο έργο με άλλους ενδιαφερόμενους φορείς και εμπειρογνώμονες. Πράγματα τα οποία θα μπορούσαν να βελτιωθούν περαιτέρω στην εφαρμογή των συνεδριών JAM, ήταν ο προγραμματισμός και η διαχείριση του χρόνου. Από τις εκθέσεις που συγκεντρώθηκαν στο Π2.3, μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα πως η ανταλλαγή των πληροφοριών και η δυνατότητα συζήτησης του προτεινόμενου έργου με άλλους, ο καλός προγραμματισμός και η τήρηση του χρονοδιαγράμματος, είναι πολύ σημαντικά μέρη της εφαρμογής των συνεδρίων JAM. Επίσης, οι εταίροι πιστεύουν πως οι συνεδρίες JAM ήταν ένα χρήσιμο εργαλείο για τη δημιουργία καλύτερης επικοινωνίας με τους ενδιαφερόμενους φορείς, αφού επιτρέπει σε όλους τους ενδιαφερόμενους να παρουσιάσουν την αντίληψη τους για το έργο και να παρέχουν ιδέες για το πώς μπορεί να βελτιωθεί η υλοποίηση του έργου αλλά και το ίδιο το έργο. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι συνεδρίες αυτές επιτάχυναν την υλοποίηση του έργου και κάποιοι από τους εταίρους διοργάνωσαν περισσότερες συνεδρίες στην περιοχή τους. Γενικά μπορεί να συμπεραθεί πως οι συνεδρίες JAM έχουν δείξει κάποιες νέες προοπτικές για την υλοποίηση των έργων, ενημέρωσαν την υφιστάμενη κατάσταση σχετικά με την εφαρμογή των προτεινόμενων δράσεων και παρείχαν χρήσιμές πληροφορίες. Επίσης, από όλες τις συνεδρίες JAM έχουν εξαχθεί συμπεράσματα τα οποία θα είναι χρήσιμα για τον καθορισμό περεταίρω δράσεων για την υπέρβαση των εμποδίων στην υλοποίηση οικονομικά βιώσιμων τοπικών έργων. 8

9 4. ΟΜΑΔΑ «SAVE» Οι περισσότεροι έχουν την ίδια γνώμη όσο αφορά την ενεργειακή απόδοση. Συμφωνούν πως ο καλύτερος τρόπος για να μειωθεί το κόστος της ενέργειας είναι να μειωθεί και η χρήση της ενέργειας. Στην ομάδα «SAVE», υπήρχαν πολλές δράσεις που αφορούσαν την ενεργειακή απόδοση. Οι εταίροι του BEAST από την Ιταλία, τη Λετονία και τη Σκωτία, επικεντρώθηκαν στα μέτρα ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, στην Κύπρο στα μέτρα ενεργειακής απόδοσης των κολυμβητηρίων και του δημόσιου φωτισμού, στη Νορβηγία στα συστήματα διαχείρισης ενέργειας και τέλος στο Βέλγιο, επικεντρώθηκαν στην ενεργειακή απόδοση μέσω Συμβάσεων Ενεργειακής Απόδοσης (ΣEA). Στα μέτρα αυτής της ομάδας περιλαμβάνονταν: αντικατάσταση κουφωμάτων, αντικατάσταση των λαμπτήρων με λαμπτήρες LED και εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάνελ στην Ιταλία, εγκατάσταση συστημάτων φωτισμού LED στην Κύπρο, εφαρμογή συστημάτων διαχείρισης ενέργειας στη Νορβηγία και ευέλικτα μέτρα ενεργειακής απόδοσης σε δημόσια κτίρια μέσω της εφαρμογής ΣΕΑ, στο Βέλγιο. Στη Λετονία έγινε μια σύνθετη ανακαίνιση ενός κτιριακού συγκροτήματος η οποία περιλάμβανε την εφαρμογή επιπλέον θερμομόνωσης στους εξωτερικούς τοίχους, στο ταβάνι του υπογείου και στην οροφή ή το ταβάνι του τελευταίου ορόφου αλλαγή των πορτών στα κλιμακοστάσια, εγκατάσταση μηχανισμών που κλείνουν τις πόρτες, βελτίωση του εξαερισμού και τέλος, τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων θέρμανσης. Στη Σκωτία, τα μέτρα επικεντρώθηκαν στη βελτίωση των στρατηγικής προσέγγισης για την αντιμετώπιση των επιπέδων της ενεργειακής φτώχιας. Το BEAST έχαιρε ιδιαίτερης αξίας από την άποψη της ανταλλαγής γνώσεων (μέσω απευθείας και διαδικτυακών συναντήσεων), σχετικά με το πώς να προωθηθούν δράσεις που οδηγούν σε εξοικονόμηση ενέργειας. Ήταν επίσης ευεργετικό στο να μαθαίνει κανείς περισσότερα και να συγκρίνει το που εστιάζουν τα εθνικά μέτρα στήριξης στις εκάστοτε χώρες των εταίρων. Πρόσφερε επίσης περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα δομικά πρότυπα κάθε χώρας, όπως για παράδειγμα το πάχος των τοίχων, το συντελεστή θερμοπερατότητας των δομικών στοιχείων κτλ, τα οποία ποικίλουν από χώρα σε χώρα, ανάλογα με τη γεωγραφική της θέση και τις κλιματολογικές συνθήκες. Όσο αφορά την οικονομική βιωσιμότητα των έργων, υπήρξαν διαφορές σε κάθε χώρα, επομένως ήταν μια θεμιτή πρόκληση το να βρεθούν λύσεις και δράσεις από κοινού. Η δημιουργία ενός οικονομικά βιώσιμου έργου ξεκινά από τον εντοπισμό και την ανάλυση των παραγόντων που καθιστούν ένα έργο οικονομικά προσιτό και από το ποια μπορεί να είναι η επιρροή των παραγόντων αυτών. Οι παράγοντες που επηρεάζουν τη βιωσιμότητα των ενεργειακών έργων εντοπίστηκαν σε όλες τις ομάδες και αναλύθηκαν σε τρεις κατηγορίες: τεχνικοί, ρυθμιστικοί και παράγοντες κινδύνου αγοράς. Στους παράγοντες που θα μπορούσαν να επηρεάσουν την οικονομική βιωσιμότητα των έργων της ομάδας «SAVE» περιλαμβάνονται: η τιμή του ηλεκτρισμού, τα προεξοφλητικά επιτόκια, το κόστος του κεφαλαίου, η οικονομική αξία των αποταμιεύσεων, το rebound effect, η χρηματοδότηση του έργου, το λειτουργικό κόστος και το κόστος συντήρησης, η γεωγραφική θέση, οι κλιματολογικές συνθήκες, η επίγνωση και τέλος, η φορολογία. 9

10 4.1 Ενεργειακή Αναβάθμιση των Κεντρικών Γραφείων της CMM από την ορεινή κοινότητα Valtellina του Morbegno (CMM), Ιταλία Δράση Τα κεντρικά γραφεία της CMM κτίστηκαν το 1996 στην πόλη Morbegno της Ιταλίας και τιμήθηκαν με τα βραβεία «INARCH Award» και «INARCH/DOMUS Award» το Η CMM αποφάσισε να βρει μια λύση για να μειωθεί η ενεργειακή κατανάλωση του κτιρίου, εξοικονομώντας παράλληλα μεγάλη ποσότητα εκπομπών αερίων το χρόνο και να καταστεί παράδειγμα «καλής πρακτικής» για ολόκληρη την κοινότητα. Για τον λόγο αυτό προχώρησαν στην ενεργειακή ανακαίνιση και αναβάθμιση του κτιρίου. Επιπλέον, προτάθηκε η τοποθέτηση φωτοβολταϊκών πάνελ στην οροφή, η παραγωγή των οποίων θα ισοδυναμεί με εξοικονόμηση 63,600 kw h ανά έτος. Το εκτιμώμενο οικονομικό όφελος από αυτό υπολογίζεται στα 12, ετησίως. Τέλος, η αντικατάσταση κάθε φωτιστικού των 4x18 W με φώτα LED, θα εξοικονομήσει περίπου 374. Το συνολικό κόστος για όλα τα παραπάνω μέτρα υπολογίζεται στις Το έργο μόλις έλαβε την έγκριση χρηματοδότησης από την Εθνική Τράπεζα για δημόσιες επενδύσεις (Cassa Depositi e Prestiti). Αντιμετώπιση των εμποδίων Τα πιο σημαντικά εμπόδια στην υλοποίηση του έργου ήταν το αρχικό οικονομικό κόστος και η ύπαρξη πιο επείγον ζητημάτων σε τοπικό πολιτικό επίπεδο. Όσον αφορά την οικονομική πλευρά, το έργο παρουσιάζει διάφορες πτυχές που θα πρέπει να βελτιωθούν. Κατ'ακρίβειαν, η απόδοση της επένδυσης (ο χρόνος για να ανακτηθεί η αρχική επένδυση Μετά την αντικατάσταση των κουφωμάτων αναμένεται πως η εξοικονόμηση ενέργειας κατά τη χειμερινή περίοδο (περίοδος θέρμανσης), θα είναι περίπου 370 κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως. Σε όρους οικονομικού οφέλους, η εξοικονόμηση κάθε έτους θα ανέρχεται περίπου στα 6, βάση των υφιστάμενων τιμών. Επιπλέον, στην θερινή περίοδο (περίοδος ψύξης), η αναμενόμενη εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας λόγω κλιματισμού- θα είναι περίπου 600 kw h. Όσο αφορά την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού αυτή ανέρχεται στις 3,772 kw h τον χρόνο, και αν λάβουμε υπόψιν το τρέχον κόστος του ηλεκτρισμού στα 0,2 ανά kw h, τότε οι εξοικονομήσεις ανέρχονται στα 754,

11 μέσω της ετήσιας εξοικονόμησης που επιτεύχθηκε), είναι περίπου 30 χρόνια ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.a Αυτά τα εμπόδια έχουν ξεπεραστεί μέσω συζητήσεων και συνεδριών JAM, κατά τη διάρκεια των εργαστηρίων του BEAST. Σ αυτές τις περιπτώσεις κλήθηκαν πολλοί εμπειρογνώμονες για να συζητήσουν για την εξοικονόμηση ενέργειας στο κτίριο, προσφέροντας έτσι την ευκαιρία για μια σφαιρική αντίληψη του έργου. Προτάθηκαν επίσης εναλλακτικές λύσεις και παρουσιάστηκαν πρακτικά παραδείγματα από παρόμοια επιτυχημένα, υλοποιημένα έργα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την κατανόηση της σημασίας της εξοικονόμησης ενέργειας στο κτίριο και ταυτοχρόνως, την ευαισθητοποίηση των τοπικών πολιτικών. Αποτελέσματα Το έργο δεν έχει υλοποιηθεί ακόμα αλλά έχουν γίνει σημαντικά βήματα. Κατ αρχήν, το έργο έχει τεθεί στην τοπική πολιτική ατζέντα και αυτό είχε ως αποτέλεσμα συζητήσεις σε επίσημες συναντήσεις που προκάλεσαν τον ενδιαφέρον. Επιπλέον, έγινε πρόσφατα μια ανάλυση του κτιρίου με σκοπό τον καθορισμό των σημείων που υπάρχουν οι μεγαλύτερες απώλειες ενέργειας και είναι πιο επείγουσες οι παρεμβάσεις. Η μελέτη έχει ανατεθεί σε ένα εμπειρογνώμονα για παθητικά κτίρια (passivhaus) και κατέδειξε αποτελέσματα ανακαινίσεων που εφαρμόζονται σε διάφορα κτίρια της περιοχής. Συμπεράσματα Το έργο βρίσκεται σε συζήτηση στην τοπική πολιτική ατζέντα και θα εφαρμοστεί κατά πάσα πιθανότητα στο εγγύς μέλλον. Στην περίπτωση αυτή, ο ρόλος του BEAST υπήρξε πολύ σημαντικός αφού είχε επισημάνει το αδύναμο επιχειρηματικό σχέδιο του προηγούμενου σχεδιασμού και έφερε στην επιφάνεια την ανάγκη για επανεξέταση των προτεινόμενων λύσεων. Συζητήσεις είχαν διεγερθεί μέσω συναντήσεων και εργαστηρίων που προωθούνται από ευρωπαϊκά έργα, καθώς επίσης και από τη διεθνή σύγκριση. Διδάγματα από αυτήν την εμπειρία είναι πρωτίστως η ανάγκη για εξέταση της ανάλυσης κόστους-οφέλους και στη συνέχεια, η κατάρτιση ενός επιχειρηματικού σχεδίου πριν από την έναρξη των εργασιών. Τέλος, αποδείχτηκε πως είναι πολύ χρήσιμη η εξέταση παρόμοιων περιπτώσεων ή/και εμπειριών. 11

12 4.2 Μέτρα για την Ενεργειακή Απόδοση και την εισαγωγή ΑΠΕ στο Δημοτικό Κολυμβητήριο του Δήμου Λακατάμιας (SAVE - ALTENER) από το Ενεργειακό Γραφείο Κυπρίων Πολιτών, Κύπρος Το δημοτικό κολυμβητήριο της Λακατάμιας Δράση Οι δημόσιες αθλητικές εγκαταστάσεις, όπως τα δημοτικά κολυμβητήρια, παρέχουν στους πολίτες τη δυνατότητα άθλησης, αναψυχής, ειδικής εκπαίδευσης και θεραπείας. Ο Δήμος Λακατάμιας, με στόχο την παροχή αυτών των υπηρεσιών προς τους πολίτες του, λειτουργεί τρία ακάλυπτα κολυμβητήρια/πισίνες κατά τη διάρκεια ολόκληρου του έτους. Για την λειτουργία του κολυμβητηρίου κατά τη χειμερινή περίοδο πρέπει το νερό να διατηρείται σε προκαθορισμένα θερμοκρασιακά επίπεδα βάση των οδηγιών του Κυπριακού Οργανισμού Αθλητισμού. Για τον λόγο αυτό, τίθενται σε λειτουργία δύο λέβητες πετρελαίου οι οποίοι θερμαίνουν το νερό. Ωστόσο, για τη λειτουργία των λεβήτων αυτών, ο Δήμος δαπανεί ένα σημαντικό ποσό από τον προϋπολογισμό του. Ο δήμος έχει δεσμευτεί να εργαστεί προς την κατεύθυνση των στόχων της ΕΕ για την κλιματική αλλαγή ( ), μειώνοντας την ενεργειακή κατανάλωση και τις εκπομπές CO 2 εντός της επικράτειας του και ιδιαίτερα στα δημοτικά κτίρια και εγκαταστάσεις. Το δημοτικό συμβούλιο συμφώνησε ότι χρειαζόταν ενεργειακός έλεγχος και ένα επιχειρηματικό σχέδιο για να αποφασιστεί το μέλλον του κολυμβητηρίου. Οι αρχικές επιλογές περιλάμβαναν: το κλείσιμο του κολυμβητηρίου κατά τη χειμερινή περίοδο, την αύξηση του τέλους εισόδου για τους πολίτες, τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης του κολυμβητηρίου και τέλος, να θέσουν τη διαχείριση του κολυμβητηρίου στον ιδιωτικό τομέα. Αντιμετώπιση των εμποδίων Τα εμπόδια που εντοπίστηκαν τα οποία επηρέαζαν και εξακολουθούν να επηρεάζουν την ολοκληρωτική εφαρμογή του έργου είναι: Η έλλειψη τεχνικών γνώσεων για λύσεις και ευκαιρίες εξοικονόμησης ενέργειας και ιδιαίτερα για τις δράσεις χαμηλού κόστους. Η έλλειψη χρηματοδότησης, λόγω της γενικής οικονομικής κρίσης στην Κύπρο. Η γραφειοκρατία και οι κανονισμοί περί δημοσίων συμβάσεων. Οι αυστηροί κανόνες για τον έλεγχο της ρύπανσης του αέρα που συνδέονται με τους μεγάλους λέβητες. Χάρη στο έργο BEAST, ήταν δυνατόν να αντιμετωπιστούν αυτά τα εμπόδια με τη διοργάνωση εργαστηρίων τεχνογνωσίας για το προσωπικό, καθώς επίσης και με τις συναντήσεις με τους εμπλεκόμενους φορείς για την εξεύρεση λύσεων που είναι διαθέσιμες στην αγορά. Επιπλέον, εκπονήθηκε ένα επιχειρηματικό σχέδιο και έγινε ενεργειακός έλεγχος των εγκαταστάσεων κάτι το οποίο βοήθησε στην καταγραφή της υφιστάμενης 12

13 κατάστασης, έθεσε τις προτεραιότητες ενεργειακής εξοικονόμησης και επεξήγησε διάφορα επιχειρηματικά μοντέλα για την υλοποίηση των προτεινόμενων δράσεων. Αποτελέσματα Τα αποτελέσματα των δραστηριοτήτων ανάπτυξης ικανοτήτων και της τεχνικής υποστήριξης που δόθηκε, οδήγησαν σε μια τελική λίστα μέτρων για το κολυμβητήριο που κατατάσσεται από το πιο σημαντικό, στο λιγότερο σημαντικό. Βελτιστοποίηση της λειτουργίας της πισίνας (σημεία ρύθμισης θερμοκρασίας) Χωρίς κόστος. Βελτιστοποίηση της λειτουργίας των αντλιών - Χωρίς κόστος. Εγκατάσταση λέβητα βιομάζας - Υψηλό κόστος κεφαλαίου, αλλά πολύ χαμηλό λειτουργικό κόστος, εφόσον θα χρησιμοποιούνται ως καύσιμα ίδιοι πόροι (πράσινα απόβλητα). Ηλιακό θερμικό σύστημα για τη συμβολή στη ζήτηση ζεστού νερού - Υψηλό κόστος κεφαλαίου, αλλά με σημαντικές εξοικονομήσεις. Εγκατάσταση φωτοβολταϊκών - Υψηλό κόστος κεφαλαίου, αλλά με σημαντικές εξοικονομήσεις. Από τον Δεκέμβριο του 2016, ο Δήμος έχει καταφέρει να εφαρμόσει τα μέτρα μηδενικού κόστους (χωρίς κόστος) και να έχει εξοικονομήσεις. Ωστόσο η εφαρμογή των μέτρων με υψηλό κόστος κεφαλαίου έχουν αναβληθεί για το επόμενο έτος παρόλο που το επιχειρηματικό σχέδιο απόδειξε ότι είναι οικονομικά εφικτό και προσιτό. Αυτό οφείλεται στην σχετικά «ανώριμη» αγορά Εταιρειών Παροχής Ενεργειακών Υπηρεσιών (ESCO) και στην έλλειψη χρηματοδότησης. Συμπεράσματα Η μετακίνηση προς τις ενεργειακά αποδοτικές τεχνολογίες και την εκμετάλλευση των ΑΠΕ έχει αρχίσει να επιταχύνεται κατά τα τελευταία πέντε χρόνια λόγω της ραγδαίας εξέλιξης της τεχνολογίας και τη μείωση του κόστους αυτών των τεχνολογιών. Οι τιμές και τα προϊόντα είναι τώρα στο σημείο όπου οι Τοπικές Αρχές θα έπρεπε να αναπτύσσουν επιχειρησιακές υποθέσεις όπου «Ξοδεύουν για να εξοικονομήσουν». Σημαντική συνολική εξοικονόμηση θα προέλθει από τη μείωση της ζήτησης ενέργειας, γεγονός που θα προσφέρει προστασία έναντι της ανόδου των τιμών της ενέργειας. Αν και ο Δήμος έχει έλλειψη προϋπολογισμού για επενδυτικά κεφάλαια για ολοκληρωμένα έργα ανακαίνισης, επιλογές για αγορά Συμβάσεων Ενεργειακής Από-δοσης (ΣΕΑ) μέσω των ESCO, επιτρέπουν έργα ενεργειακής απόδοσης χωρίς κανένα κόστος εκ των προτέρων και περιλαμβάνουν εγγυημένη αποπληρωμή και αποτελέσματα. Η μεγάλη πιθανότητα για ενεργειακή εξοικονόμηση θα πρέπει να αξιοποιηθεί, και η συνεργασία μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα φαίνεται να είναι το βέλτιστο μοντέλο. Η συνολική εξοικονόμηση ενέργειας αν εφαρμοστούν όλα τα μέτρα, υπολογίζεται να είναι μέχρι και 81, / έτος (66%). Επισκόπηση ενεργειακής κατανάλωσης του κολυμβητηρίου 13

14 4.3 Αναβάθμιση του οδικού φωτισμού σε 20 Τοπικές Αρχές στην Κύπρο από το Ενεργειακό Γραφείο Κυπρίων Πολιτών, Κύπρος Δράση Το έργο «Αναβάθμιση του οδικού φωτισμού σε 20 Τοπικές Αρχές στην Κύπρο» αφορούσε την επικράτεια είκοσι (20) Τοπικών Αυτοδιοικήσεων σε διάφορες τοποθεσίες και επαρχίες της Κύπρου και καλύπτει τις αστικές, αγροτικές και τουριστικές περιοχές. Η εξοικονόμηση ενέργειας στον οδικό φωτισμό αποτελεί προτεραιότητα για την Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Κύπρο, η οποία έχει ως στόχο τη μείωση εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα και τη μείωση των ετήσιων δαπανών για δημόσιο φωτισμό, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις είναι περισσότερες από το 10% του ετήσιου προϋπολογισμου. Ο συνολικός αριθμός των υφιστάμενων φωτιστικών που θα αντικατασταθούν με νέα τεχνολογία φωτισμού LED (δίοδοι εκπομπής φωτός) είναι 55,940. Το έργο θα υλοποιηθεί μέσω Συμβάσεων Ενεργειακής Απόδοσης (ΣΕΑ) από μια Εταιρία Παροχής Ενεργειακών Υπηρεσιών (ESCO), της οποίας η σύμβαση θα ανατεθεί μέσω της διαδικασίας των δημόσιων συμβάσεων. Μέρος του έργου μπορεί να υλοποιηθεί και με επιμέρους συμβάσεις προμήθειας και συντήρησης. Αντιμετώπιση των εμποδίων Ένα από τα σημαντικότερα εμπόδια ήταν η ιδιοκτησία και η ευθύνη για τις δαπάνες συντήρησης και λειτουργίας του οδικού φωτισμού. Η κατάσταση όσον αφορά τον οδικό φωτισμό στην Κύπρο δεν ήταν σαφής εδώ και δεκαετίες. Αν και τα περισσότερα φωτιστικά του οδικού δικτύου ανήκουν στις τοπικές αρχές οι οποίες έχουν επίσης και την ευθύνη για την πληρωμή των λογαριασμών του ηλεκτρικού ρεύματος και της συντήρησης, δεν έχουν κανένα λόγο στο σχεδιασμό, την τεχνολογία και την εγκατάσταση τους. Η λήψη υπηρεσιών ήταν δυνατή από τη μοναδική εταιρεία κοινής ωφέλεια, την Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου. Μέσω συναντήσεων, εργαστηρίων, και διαδικασιών διαβούλευσης, η δυνατότητα των Τοπικών Αρχών να έχουν υπηρεσίες από τρίτους ήταν πλέον ξεκάθαρη. Αυτό ήταν εφικτό μόνο μέσω των δημόσιων συμβάσεων που είναι μια μακρά και χρονοβόρα διαδικασία. Η υλοποίηση του έργου απαιτεί μια σημαντική αρχική επένδυση, ωστόσο οι περισσότερες από τις τοπικές αρχές αυτή τη στιγμή δεν είναι σε θέση να επενδύσουν ή να αιτηθούν τραπεζικό δάνειο λόγω των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης. Χάρη στο επιχειρηματικό σχέδιο που εκπονήθηκε μέσω του BEAST, ήταν δυνατό να εντοπιστεί το πλέον κατάλληλο επιχειρηματικό μοντέλο που είναι οι Συμβάσεις Ενεργειακής Απόδοσης. Παράδειγμα εφαρμογής φωτιστικών LED στο οδικό δίκτυο στην Λευκωσία, Κύπρος 14

15 Αποτελέσματα Μια κοινή δημόσια σύμβαση για τη βελτίωση του τοπικού φωτισμού σε 20 τοπικές αρχές ξεκίνησε για τις Συμβάσεις Ενεργειακής Απόδοσης. Εκτιμήθηκε ότι το έργο θα επιτύχει εξοικονόμηση ενέργειας της τάξης των GW h και 2-2,5 εκατομμύρια ευρώ μείωση δαπανών το χρόνο. Η σύμβαση απέτυχε λόγω της μη επιλεξιμότητας των προτσφορών που έχουν ληφθεί. Συμπεράσματα Η αλλαγή των φωτιστικών οδικού φωτισμού σε φωτιστικά LED, άρχισε να εφαρμόζεται κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε χρόνων αφού η τεχνολογία εξελίσσεται ραγδαία και το κόστος μειώνεται συνεχώς. Μέχρι το 2020, η εξοικονόμηση ενέργειας σε σχέση με τη ενέργεια που καταναλώνεται για το συμβατικό φωτισμό, αναμένεται να φτάσει το 90%. Τα φώτα LED στο οδικό δίκτυο μπορούν να μειώσουν τους λογαριασμούς ενέργειας και να περιορίσουν σημαντικά τις εκπομπές CO 2. Σημαντικές συνολικές εξοικονομήσεις θα προέλθουν από τη μείωση της ζήτησης ενέργειας, γεγονός που θα προσφέρει προστασία έναντι της ανόδου των τιμών της ενέργειας και χαμηλότερο κόστος συντήρησης και επιθεώρησης. Αν και πολλές τοπικές αρχές έχουν έλλειψη προϋπολογισμού για επενδυτικά κεφάλαια για ολοκληρωμένα έργα αναβάθμισης, επιλογές για ΣΕΑ μέσω των ESCOs, επιτρέπουν έργα ενεργειακής απόδοσης χωρίς κανένα κόστος εκ των προτέρων και περιλαμβάνουν εγγυημένη αποπληρωμή και αποτελέσματα. Μια ESCO μπορεί να αναλάβει την υλοποίηση του έργου αυτού, λόγω του μικρού χρόνου αποπληρωμής του και του καλού συντελεστή εσωτερικής απόδοσης (IRR) και καθαρής παρούσα αξίας (NPV). Η πρώτη πρόσκληση για υποβολή προσφορών για τις ΣΕΑ, απέδειξαν πως το μέγεθος του έργου σε συνδυασμό με την «ανώριμη» αγορά των ESCO, ήταν πρόσθετα εμπόδια για την επιτυχή έναρξη του έργου. Εκτός από αυτά, μια σημαντική μείωση των τιμών του ηλεκτρισμού κατά τα τελευταία χρόνια, είχε αντίκτυπο στο χρηματοδοτικό ενδιαφέρον του έργου. Ως εκ τούτου, συνίσταται η υλοποίηση του έργου μέσα στα επόμενα 1-2 χρόνια με μικρότερες ή περισσότερες κοινές δημόσιες συμβάσεις, προκειμένου οι ES- COs να έχουν την ικανότητα να χειριστούν ένα τέτοιο έργο. 15

16 4.4 Μέτρα για την Ενεργειακή Απόδοση και την Εισαγωγή των ΑΠΕ στο Δημαρχείο του Δήμου Αραδίππου (SAVE ALTENER) από το Ενεργειακό Γραφείο Κυπρίων Πολιτών, Κύπρος Το Δημαρχείο του Δήμου Αραδίππου 16

17 Δράση Η αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης του Δημαρχείου του Δήμου Αραδίππου, είναι στις ενεργειακές δράσεις για τα δημόσια κτίρια που αναφέρονται στο Σχέδιο Δράσης για Βιώσιμη Ενέργεια του Δήμου το Το Ενεργειακό Γραφείο Κυπρίων Πολιτών υποστηρίζει την υλοποίηση του Σχεδίου Δράσης και του ενεργειακού ελέγχου του κτιρίου και για το λόγο αυτό, ένα επιχειρηματικό σχέδιο αναπτύχθηκε έτσι ούτως ώστε να εξεταστεί η δυνατότητα για ΣΕΑ μέσω μιας ESCO. Οι ενεργειακές απαιτήσεις του Δημαρχείου Αραδίππου, σύμφωνα με τα αποτελέσματα του ενεργειακού ελέγχου είναι: Ηλεκτρισμός (kw hel / έτος) : 69,157 Πετρέλαιο Θέρμανσης (kw hoil / έτος): 9,242 Σύνολο Πρωτογενούς Ενέργειας (kw hprim/ έτος): 196,890 Κόστος Ενέργειας ( / έτος): 18,230 Συνολικά εξετάστηκαν 9 μέτρα ενεργειακής αναβάθμισης του κτιρίου, ωστόσο, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ανάλυσης σκοπιμότητας, μόνο τα 7 από τα 9 προτάθηκαν τελικά για εφαρμογή. Αυτά περιλαμβάνουν: 1. Εγκατάσταση μηχανισμών απενεργοποίησης των ηλεκτρονικών συσκευών του κτιρίου που βρίσκονται σε κατάσταση αναμονής 2. Αντικατάσταση των μη αποδοτικών λαμπτήρων με νέους λαμπτήρες LED 3. Αντικατάσταση μονάδων ψύξης στο δωμάτιο των Server με μονάδες υψηλότερης απόδοσης 4. Εγκατάσταση αυτοματισμών φωτισμού 5.Βελτιστοποίηση του φωτισμού σε ζώνες 6.Εγκατάσταση φωτοβολταϊκού συστήματος 5 kw 7. Αναδιάταξη γραφείων και θέ-σεων εργασίας Αντιμετώπιση των εμποδίων Τεχνικές μετρήσεις κατά τη διάρκεια της ενεργειακής επιθεώρησης Η αγορά για ESCO στην Κύπρο βρίσκεται ακόμη σε πολύ πρώιμα στάδια ανάπτυξης. Η λειτουργία των ESCO ρυθμίζεται από την Κανονιστική Διοικητική Πράξη (ΚΔΠ) 2010/2014. Μέχρι πρόσφατα, μόνο 10 τοπικές ESCO είχαν καταχωρηθεί στην Κύπρο. Επιπρόσθετα, προσδιορίστηκαν τα εξής εμπόδια: Έλλειψη τεχνογνωσίας ανάμεσα στο προσωπικό του Δήμου Έλλειψη εκτενούς γνώσης για τις ΣΕΑ Έλλειψη πόρων για την υλοποίηση του έργου μέσω συμβολαίου προμήθειας Έργο μικρής κλίμακας Χαμηλό δυναμικό εξοικονόμησης ενέργειας Αποτελέσματα Το επιχειρηματικό σχέδιο που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του BEAST, επέδειξε ότι η σκοπιμότητα του έργου με ΣΕΑ ήταν κρίσιμη. Ως αποτέλεσμα, ο Δήμος συμφώνησε να προχωρήσει η εφαρμογή των πλείστων μέτρων που προτάθηκαν μέσω σύμβασης προμήθειας. Θα εγκατασταθούν μη-χανισμοί απενεργοποίησης των ηλεκτρονικών συσκευών του κτιρίου που βρίσκονται σε αναμονή, ενώ ήδη αντικαταστάθηκαν οι μη αποδοτικοί λαμπτήρες και οι μονάδας ψύξης στο δωμάτιο των Server με μονάδες υψηλότερης απόδοσης (Α+++). Συμπεράσματα Η εφαρμογή όλων των προτεινόμενων μέτρων θα έχει ως αποτέλεσμα την ενεργειακή εξοικονόμηση 15,560 kw h, που ισοδυναμεί σε μείωση του ενεργειακού κόστους κατά 3,510/έτος. Η εξοικονόμηση αυτή αντιπροσωπεύει το 23% της τρέχουσας ενεργειακής κατανάλωσης του Δημαρχείου. Το κεφαλαιακό κόστος για την υλοποίηση όλων των προτεινόμενων μέτρων ανέρχεται στα 12,425, ωστόσο μόνο 5,000 δαπανήθηκαν κατά το Το μέγεθος της επένδυσης καθώς και οι περιορισμένες δυνατότητες για εξοικονόμηση ενέργειας, καθιστούν αυτό το έργο ακατάλληλο για τις ΣΕΑ. Οι κύριοι λόγοι για την περιορισμένη δυνητική εξοικονόμηση είναι οι ώρες κατά τις οποίες το κτίριο είναι σε χρήση (8 ώρες - 5 φορές τη βδομάδα) και η πολύ σπάνια χρήση των συστημάτων θέρμανσης και ψύξης. Ως εκ τούτου, για το έργο αυτό και για άλλες παρόμοιες περιπτώσεις δημοσίων κτιρίων στην Κύπρο- συνίσταται να υλοποιείται με τα κεφάλαια του Δήμου. 17

18 4.5 Εφαρμογή του Συστήματος Ενεργειακής Διαχείρισης (EMS) Eco- Lighthouse σε δημόσια κτίρια από το Νομαρχιακό Συμβούλιο του More and Romsdal (MRFK), Νορβηγία Δράση Το «Eco-Lighthouse» είναι το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο σύστημα πιστοποίησης της Νορβηγίας για τις επιχειρήσεις που επιδιώκουν να τεκμηριώσουν τις περιβαλλοντικές τους προσπάθειες και να επιδείξουν κοινωνική ευθύνη. Το σύστημα αυτό βασίζεται σε ένα σύνολο γενικών απαιτήσεων, τα Γενικά Κριτήρια Βιομηχανίας, που ισχύουν για τις επιχειρήσεις σε όλες τις βιομηχανίες και σε πάνω από 70 σειρές κριτηρίων που ισχύουν για συγκεκριμένους κλάδους. Οι βιομηχανίες ταξινομούνται σύμφωνα με το Νορβηγικό Πρότυπο Βιομηχανικής Ταξινόμησης (SIC2007). Για την επίτευξη της πιστοποίησης στο πλαίσιο του συστήματος Eco-Lighthouse, οι επιχειρήσεις πρέπει να πληρούν τόσο τα Γενικά Κριτήρια Βιομηχανίας όσο και τα ειδικά κριτήρια για τις αντίστοιχες βιομηχανίες τους. Οι επιχειρήσεις που θέλουν να πιστοποιηθούν με το σύστημα αυτό, υποβάλλονται σε μια διαδικασία πιστοποίησης που διαρκεί από 3 6 μήνες. Σε συνεργασία μ ένα εξουσιοδοτημένο σύμβουλο του Eco-Lighthouse, η επιχείρηση δημιουργεί μια εσωτερική περιβαλλοντική ομάδα και ολοκληρώνει μια εσωτερική περιβαλλοντική ανάλυση. Αυτή η ανάλυση ξεκινά με την εξέταση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της επιχείρησης στους τομείς της ενέργειας, των αποβλήτων, των μεταφορών, των δημόσιων συμβάσεων και στο περιβάλλον εργασίας. Στη συνέχεια, δημιουργείται ένα σχέδιο δράσης που περιλαμβάνει μέτρα που θα εφαρμοστούν στην επιχείρηση, προκειμένου να της απονεμηθεί η περιβαλλοντική πιστοποίηση. Όταν τα μέτρα αυτά εφαρμοστούν και η επιχείρηση πληροί τις απαιτήσεις του κλάδου, ένας ανεξάρτητος εκτιμητής εγκρίνει την επιχείρηση ως «Eco-Lighthouse» και εκδίδει ένα δίπλωμα πιστοποίησης. Αντιμετώπιση των εμποδίων Υπάρχει πολιτική απόφαση από το Νομαρχιακό συμβούλιο του Møre and Romsdal, πως η κεντρική διοίκηση του Νομού (23 σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και 4 οδοντιατρικές περιοχές που αποτελούνται από 36 οδοντιατρικές κλινικές), θα πρέπει να διαθέτει την πιστοποίηση «Eco-Lighthouse». Το έργο αυτό έχει ως στόχο να εφαρμόσει ένα νέο μοντέλο διαχείρισης που ονομάζεται «Πρότυπο Εταιρικής Έδρας» για να πάρει τα υψηλότερα δυνατά μερίσματα ποιότητας του lighthouse σε ολόκληρη την επιχείρηση. Το πρότυπο των κεντρικών γραφείων του Ιδρύματος του Eco-Lighthouse είναι σχετικό με τις μεγάλες αλυσίδες και τους ομίλους επιχειρήσεων. Το κριτήριο αυτό τοποθετεί σταθερά το σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης στα κεντρικά γραφεία για ολόκληρη την επιχείρηση, διευκρινίζοντας τις διαδικασίες και τα περιβαλλοντικά κριτήρια που πρέπει να πληρούνται από τα κεντρικά γραφεία (έδρα) και αυτά που πρέπει να πληρούνται από τις θυγατρικές μονάδες. Ο δήμαρχος του δήμου Volda παραδίδει το πιστοποιητικό του Eco-lighthouse στο συντονιστή της περιβαλλοντικής διαχείρισης του σχολείου Tingvoll. Το εργαλείο αυτό περέχει: Ευκολότερες Πιστοποιήσεις Ισχυρότερες Βάσεις Βελτίωση της ροής πληροφοριών Πιο ορθολογικές πιστοποιήσεις Εξοικονόμηση χρόνου Μειωμένο κόστος Αυξημένη γνώση και δέσμευση Ο κυριότερος κίνδυνος που εμπεριέχεται μέσα σε αυτό το σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης είναι αν υπάρχουν εκκρεμείς οδηγίες/μη-συμμορφώσεις που έχουν εκδοθεί από τις δημόσιες αρχές. Το τμήμα κατασκευής και συντήρησης του Δήμου κάνει περιοδικές εργασίες συντήρησης για να διασφαλίσει ότι όλα τα κτίρια που ανήκουν στην Διοικητική Αρχή συμμορφώνονται με τις τελευταίες προδιαγραφές και πρότυπα. Σε ορισμένες περιπτώσεις που υπάρχει ανάγκη για μια συνολική ανακαίνιση/αποκατάσταση, η διαδικασία πιστοποίησης θα καθυστερήσει μέχρι να ικανοποιηθούν τα πρότυπα και όταν οι εκκρεμείς οδηγίες κλείσουν. Αυτό το Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης είναι συγκρίσιμο μ ένα σύστημα οικονομικής διαχείρισης, αλλά αντί για τη μέτρηση των δαπανών, του εισοδήματος και των οικονομικών επιδόσεων, βοηθά τους οργανισμούς/ επιχειρήσεις να εκπληρώσουν τους στόχους τους για τη βιωσιμότητα, να συμμορφώνονται με τους περιβαλλοντικούς κανονισμούς και να βελτιώνουν την υγεία και την ασφάλεια τόσο των εργαζομένων, όσο και ολόκληρης της κοινότητας. Το κυριότερο κοινωνικό όφελος του έργου είναι οι περιβαλλοντικές προσπάθειες για επίδειξη της κοινωνικής ευθύνης. Όλοι οι Δήμοι του Møre and Romsdal έχουν υπογράψει για να συμμετέχουν στο 18

19 Η Περιβαλλοντική Ομάδα Διαχείρισης στο σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Tingvoll η οποία αποτελείται από εκπροσώπους των μαθητών και τη διεύθυνση. Το Tingvoll ήταν το πρώτο σχολείο στο νομό που εφάρμοσε το σύστημα Eco-Lighthouse - «Πρότυπο Εταιρικής Έδρας». σύστημα πιστοποίησης του Eco-lighthouse. Ο κάθε Δήμος στο σχέδιο του για την Ενέργεια και τη Κλιματική Αλλαγή, συμπεριλαμβάνει την πιστοποίηση όλων των θεσμικών του οργάνων (και άλλων) με το σύστημα Eco-lighthouse σε συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο. Αποτελέσματα Από το Δεκέμβριο του 2016, η κεντρική διοίκηση (18 εκ των 23 σχολείων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και όλες οι 4 οδοντιατρικές περιοχές), είναι πιστοποιημένα με το σύστημα «Eco-lighthouse». 5 από τα σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, τα οποία δεν έχουν πιστοποιηθεί έχουν οδηγίες που εκκρεμούν και επομένως θα πιστοποιηθούν όταν αυτές ολοκληρωθούν. Αυτή η διαδικασία θα διαρκέσει 3-5 χρόνια, αφού τα σχολεία πρέπει να ανακαινιστούν / αποκατασταθούν. Συμπεράσματα Ο κάθε οργανισμός χρειάζεται ένα Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης αφού βοηθά τις επιχειρήσεις να εφαρμόζουν συστήματα τα οποία βοηθούν στην μείωση των επιπτώσεων τους στο περιβάλλον, ενώ παράλληλα βελτιώνουν την λειτουργική αποδοτικότητα τους. Υπάρχει κανείς εκεί έξω που θέλει να σπαταλήσει ενέργεια, χρήματα και να βλάψει το περιβάλλον; 19

20 IEE project Contract N : IEE/12/856/SI Ενεργειακή Απόδοση Κτιρίων και Ανακαίνιση μέσω Συμβάσεων Ενεργειακής Απόδοσης σε 85 δημοτικά κτίρια από τη Φλαμανδική Επαρχία του Brabant (PFB), Βέλγιο 20

21 Δράση Οι Δήμοι στη Φλαμανδική Brabant κατέχουν πολλά κτίρια ωστόσο πολλά απ αυτά τα (δημόσια) κτίρια είναι αρκετά παλιά (κατασκευάστηκαν κυρίως πριν από το 1975) και έχουν χαμηλή ενεργειακή απόδοση και μεγάλες απώλειες ενέργειας. Επιπλέον, οι Δήμοι δε διαθέτουν τα οικονομικά μέσα που θα τους επιτρέψουν να εφαρμόσουν μέτρα για εξοικονόμηση ενέργειας και να αναπτύξουν μια μακροπρόθεσμη στρατηγική για να κάνουν τα κτίρια τους πιο βιώσιμα και ενεργειακά αποδοτικά. Η ανακαίνιση αυτών των κτιρίων για τους πιο πάνω λόγους, συχνά αναβάλλεται. Ως εκ τούτου η επαρχία της Φλαμανδικής Brabant ξεκίνησε μία πρωτοποριακή πορεία ενημέρωσης για τις ΣΕΑ, ώστε να υποστηρίξει και να ενθαρρύνει τους δήμους για την εφαρμογή μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας. Επέλεξε επίσης τις ΣΕΑ, ως επιχειρηματικό μοντέλο και ως ένας τρόπος για να πάρει τις επενδύσεις που χρηματοδοτούνται. Μέσω της ενημέρωσης για τις ΣΕΑ, η επαρχία της Φλαμανδικής Brabant προώθησε την ανάπτυξη των έργων με ΣΕΑ για τα δημοτικά κτίρια, καθοδηγώντας το προσωπικό του Δήμου σε 4 βήματα για να διευκολύνει την εφαρμογή τους. Μέσω ενός έργου με ΣΕΑ, μια Εταιρία Παροχής Ενεργειακών Υπηρεσιών (ESCO) εφαρμόζει τα μέτρα ενεργειακής απόδοσης (ή και τα μέτρα για ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές), με συμβατική εγγύηση ότι οι προβλεπόμενες εξοικονομήσεις ενέργειας θα πρέπει να επιτευχθούν και να διατηρηθούν κατά τη διάρκεια της περιόδου στης σύμβασης, χρησιμοποιώντας το εισόδημα από την εξοικονόμηση κόστους για την αποπληρωμή του κόστους των εφαρμοσμένων επενδύσεων. Μ αυτόν τον τρόπο το οικονομικό ρίσκο είναι περιορισμένο για τον ιδιοκτήτη του κτιρίου, δηλαδή σ αυτήν την περίπτωση για το Δήμο. Η επαρχία της Φλαμανδικής Brabant επιθυμεί να είναι κλιματικά ουδέτερη μέχρι το Ως συντονιστές του Συμφώνου των Δημάρχων, υποστηρίζει 60 δήμους για να μειώσουν τις εκπομπές CO 2 κατά τουλάχιστον 20% μέχρι το Για την επίτευξη αυτών των στόχων, η χρήση και η απώλεια ενέργειας στα κτίρια πρέπει να μειωθεί δραστικά. 21

22 Ο στόχος της ενημέρωσης για τις ΣΕΑ, είναι να εξακριβώσει αν οι ΣΕΑ είναι εφικτές για το κτιριακό απόθεμα ενός Δήμου ή μιας ομάδας Δήμων, καθώς επίσης και να ορίσει το πεδίο εφαρμογής του έργου, που οδηγεί στην προμήθεια ενός διαμεσολαβητή για τις ΣΕΑ, βασισμένο σ ένα πρότυπο εγγράφο που προσφέρεται από την επαρχία. Ο διαμεσολαβητής θα πραγματοποιήσει στη συνέχεα τις διαπραγματεύσεις με τις ESCO και θα ενημερώνει για την υλοποίηση των έργων με ΣΕΑ και θα εκτιμήσει την πραγματική εγγυημένη εξοικονόμηση. Στο πρώτο στάδιο, όλοι οι δήμοι ακολούθησαν μια αρχική κατάρτιση για τις ΣΕΑ, όπου όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς έπρεπε να παραστούν (τεχνικό προσωπικό, οικονομικό προσωπικό, πολιτικοί κτλ). Στο δεύτερο στάδιο, η επαρχία της Φλαμανδικής Brabant πραγματοποίησε μια μελέτη προσκοπιμότητας, συμπεριλαμβανομένων τοπικών συμβουλών και δεδομένων σχετικά με τα κτίρια: κατανάλωση ενέργειας, τεχνική κατάσταση των κτιρίων, επισκόπηση πιθανών μέτρων Ενεργειακής Αποδοτικότητας καθώς και πτυχές όπως είναι: οι δημογραφικές τάσεις και ανάγκες, η πολλαπλή χρήση και η μετατροπή των υφιστάμενων κτιρίων και το επίπεδο χρήσης των κτιρίων αυτών. Για αυτό το στάδιο, οι Δήμοι συνέλλεξαν όλα τα απαραίτητα στοιχεία, κάνοντας χρήση συγκεκριμένων εργαλείων για τη συλλογή και ανάλυση των δεδομένων που αναπτύχθηκαν από την PFB. Μετά τη συλλογή και ανάλυση δεδομένων από την PFB, τα συμπεράσματα συζητήθηκαν σε ένα στοχευμένο εργαστήριο. Με τον τρόπο αυτό, το προσωπικό του Δήμου και οι πολιτικοί είχαν την ευκαιρία να κατανοήσουν τη σκοπιμότητα των ΣΕΑ για το δημόσιο κτιριακό απόθεμα. Στο τρίτο βήμα, όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη από τουλάχιστον τρεις Δήμους (δήμαρχοι, αντιδήμαρχοι, τεχνικοί, οικονομικό και περιβαλλοντικό προσωπικό), συμμετείχαν σε συνεδρίες JAM μαζί με διαφορετικούς εμπειρογνώμονες σχετικά με τις νομικές, τεχνικές και λειτουργικές πτυχές των ΣΕΑ. Οι συνεδρίες αυτές μαζί με τα στοχευμένα εργαστήρια, αποκάλυψαν πως είναι πολύ σημαντικό να αντιμετωπιστούν τα ψυχολογικά και τεχνικά εμπόδια, να τύχουν πλήρης αποδοχής από τα ενδιαφερόμενα μέρη και να βοηθήσουν το Δήμο να λάβει την τελική απόφαση ώστε να προχωρήσουν με τις ΣΕΑ και τη διαδικασία υποβολής προσφορών. Κατά τη διάρκεια των συνεδρίων, οι συμμετέχοντες μπορούσαν να ανταλλάξουν εμπειρίες με άλλους Δήμους και με εμπειρογνώμονες και να θέσουν συγκεκριμένες ερωτήσεις σ αυτούς. Οι ερωτήσεις αυτές συχνά πρόκυπταν κατά το στάδιο της προ-σκοπιμότητας, της συλλογής και της ανάλυσης δεδομένων. Με βάση την έκθεση προ-σκοπιμότητας, τα στοχευμένα εργαστήρια και τις JAM συνεδρίες, οι συμμετέχοντες Δήμοι συμφώνησαν σχετικά με το πεδίο εφαρμογής των ΣΕΑ στο έργο και στην ανάθεση ενός διαμεσολαβητή για τις ΣΕΑ. Στο τελευταίο και τέταρτο στάδιο, οι δήμοι όρισαν ένα διαμεσολαβητή ΣΕΑ, χρησιμοποιώντας το υπόδειγμα εγγράφου προσφοράς που αναπτύχθηκε από τη PFB. Αποτελέσματα Η εκπαίδευση για τις ΣΕΑ στέφθηκε με μεγάλη επιτυχία. 11 από τους 16 Δήμους που συμμετείχαν στην ενημέρωση αυτή, αποφάσισαν να συνεχίσουν με έργα μέσω ΣΕΑ. 3 από τους Δήμους που δεν ξεκίνησαν κάποιο έργο, αποφάσισαν να υλοποιήσουν μόνοι τους τα μέτρα για ενεργειακή εξοικονόμηση μέσω των παραδοσιακών δημόσιων συμβάσεων. 3 Δήμοι έχουν ήδη αναθέσει ένα διαμεσολαβητή για τις ΣΕΑ, οι άλλοι θα αναθέσουν κάποιον εντός του Για τα δημόσια κτίρια ή τους Δήμους οι οποίοι κρίθηκαν ως μη κατάλληλοι για ΣΕΑ, λόγω της χαμηλής οικονομικής κλίμακας για υλοποίηση ΣΕΑ (μικρά κτίρια, με χαμηλό κόστος ενέργειας), δόθηκε μια εναλλακτική λύση για την ανάπτυξη κατευθυντήριων γραμμών και έγγραφων για την επαναλειτουργία των τεχνικών εγκαταστάσεων στα κτίρια. Αναμενόμενες εξοικονομήσεις: μείωση κατά 9,887 τόνους CO 2 μέχρι το 2020, 28,610 MW h (μη πρωτογενούς ενέργειας). Αυτό είναι ισάξιο με μειώσεις της τάξεως των 20 25% μέσω 22

23 ενεργειακά αποδοτικών ε-πενδύσεων με ΣΕΑ για το συνολικό ποσό των 7,718,445 για 85 κτίρια σε 11 Δήμους και 5% μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης μέσω μέτρων επαναλειτουργίας σε 35 κτίρια 5 Δήμων. Αντιμετώπιση των εμποδίων Οι τεχνικές ομάδες και οι ομάδες συντήρησης των Δήμων, συχνά νοιώθουν ότι θα χάσουν τον έλεγχο των τεχνικών εγκαταστάσεων όταν ξεκινήσουν με τις ΣΕΑ, καθώς οι ESCOs απαιτούν κάποιο έλεγχο τεχνικών εγκαταστάσεων προκειμένου να επιτευχθούν οι συμφωνηθέντες εξοικονομήσεις. Η εκπαίδευση και οι JAM συνεδρίες, όπου το τεχνικό προσωπικό μπορούσε να αλληλοεπιδράσει με εμπειρογνώμονες, καθησύχασαν το τεχνικό προσωπικό ότι δε θα χάσει τις δουλειές του. Η «απώλεια» ελέγχου στις τεχνικές λεπτομέρειες, ισούται με την απόκτηση ελέγχου σε άλλες πιο σχετικές πτυχές, όπως την απόδοση και την ποιότητα. Οι περισσότεροι δήμοι έχουν ένα βραχυπρόθεσμο όραμα για τη συντήρηση των κτιρίων, λόγω των εκλογών που γίνονται κάθε 6 χρόνια. Η εκπαίδευση και η κατάρτιση για τις ΣΕΑ βοήθησε στο να αναπτυχθεί ένα μακροπρόθεσμο όραμα και προγραμματισμός για το κτιριακό απόθεμα του δημοσίου. Ταυτόχρονα, οι Δήμοι έμαθαν πως οι επενδύσεις για ενεργειακή απόδοση εμφανίζονται κυρίως εντός των πρώτων 18 μηνών του συμβολαίου για ΣΕΑ και ότι τα αποτελέσματα θα είναι γρήγορα ορατά. Οι ΣΕΑ είναι μια νέα, σχετικά, επιχειρηματική ιδέα για την (τοπική) αγορά στη Φλάνδρα. Αυτό δημιουργεί μια δυσπιστία με τους πιθανούς πελάτες για ΣΕΑ. Με την παροχή προκαταρτικής βοήθειας, τις πληροφορίες και τα δεδομένα σχετικά με τις ΣΕΑ, τις πιθανές εξοικονομήσεις ενέργειας και χρημάτων, βοηθήθηκε η αύξηση εμπιστοσύνης στους Δήμους. Σ αυτό συναίνεσέ επίσης και το γεγονός πως η εκπαίδευση κράτησε αρκετούς μήνες. Οι ΣΕΑ απαιτούν πολύπλοκα συμβατικά πλαίσια συνήθως και αυτό φοβίζει τους Δήμους (ειδικά τους μικρό-τερους) για να ξεκινήσουν έργα με ΣΕΑ, λόγω έλλειψης εμπειρίας του προσωπικού σε συμβάσεις. Συμπεράσματα Η εκπαίδευση των ΣΕΑ ήταν επιτυχής αφού περισσότεροι Δήμοι απ όσοι προβλέπονταν αρχικά έλαβαν μέρος, γεγονός που αύξησε και τον προϋπολογισμό. Η εκπαίδευση για τις ΣΕΑ είναι μεν χρονοβόρα αλλά είναι και ένας πολύ καλός τρόπος για να επιτευχθεί αποδοχή από τα ενδιαφερόμενα μέρη για έργα μέσω ΣΕΑ εντός του Δήμου. Οι Συμβάσεις Ενεργειακής Απόδοσης δεν είναι ακόμη ευρέως διαδεδομένες στη Φλάνδρα και είναι σχετικά άγνωστες για τα δημόσια κτίρια, ωστόσο το έργο αυτό οδήγησε σε αρκετά έργα με ΣΕΑ. Το 70% από τους Δήμους που ξεκίνησαν το πρόγραμμα, αποφάσισε να εφαρμόσει ΣΕΑ και να προμηθευτούν αποτελεσματικά ένα διαμεσολαβητή ΣΕΑ. Αυτό είναι μια μεγάλη επιτυχία, καθώς οι προηγούμενες εμπειρίες με ανάπτυξη προγραμμάτων μέσω ΣΕΑ, οι οποίες βασίζονταν σε μια πιο συμβατική προσέγγιση (π.χ. κλασικά εργαστήρια, ενημερωτικές συναντήσεις κτλ), έδειξαν πως μόνο το 10 έως το 20% των Δήμων θα προχωρούσε με τις ΣΕΑ. 23

24 4.7 Ενεργειακή Απόδοση σε Πολυκατοικίες από το Ενεργειακό Γραφείο της Περιφέρειας Zemgale (ZREA), Λετονία Στα οικιστικά μπλοκ πολυκατοικιών της Λετονίας διαφαίνεται μια περίεργη σύνθεση. Μερικά σπίτια που φαίνονται ολοκαίνουρια είναι τοποθετημένα σε γειτονιές με πολύ παλιά σπίτια. Με τις κοινές προσπάθειες των εθνικών προγραμμάτων στήριξης και των ενδιαφερόμενων φορέων, όπως οι Εταιρείες Παροχής Ενεργειακών Υπηρεσιών και οι εταιρείες κτιριακών συντηρήσεων, τα σπίτια αυτά ανακαινίζονται το ένα μετά το άλλο, ωστόσο η διαδικασία είναι πολύ δύσκολη και χρονοβόρα και επομένως μόνο το 3% των οικιστικών ιδιοκτησιών έχουν ανακαινιστεί μέχρι στιγμής. Κατά μέσο όρο, μετά την ανακαίνιση του κτιρίου επιτυγχάνονται από 40% εως 60% ενεργειακές εξοικονομήσεις, μειώνοντας έτσι την ενεργειακή κατανάλωση και τις εκπομπές CO 2. Στα πλαίσια του BEAST, το ZREA συνέβαλε στο να γίνουν τα επόμενα βήματα σε αυτή τη διαδικασία σε 5 δήμους της περιοχής της. Δραση Η περίοδος του BEAST (Μάρτιος 2014 Φεβρουάριος 2017), συνέπεσε με τα τελευταία στάδια του εθνικού προγράμματος στήριξης της Λετονίας ( ) «Βελτίωση της Ενεργειακής Απόδοσης των Οικιστικών Πολυκατοικιών», καθώς υπήρχε η δυνατότητα για ανακαίνιση των κτιρίων αυτών μέχρι και τον Οκτώβριο του Συνέπεσε επίσης και με την αρχή του νέου εθνικού προγράμματος ( ), το οποίο ανακοινώθηκε την άνοιξη του Η δράση που ανέλαβε το ZREA ήταν να προωθήσει και να δημιουργήσει προϋποθέσεις για ενεργειακά αποδοτικές ανακαινίσεις οικιστικών πολυκατοικιών και να παρέχει υποστήριξη προς τους ιδιοκτήτες των διαμερισμάτων, σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο - δηλαδή, να παρέχει τη σύνδεση μεταξύ του προγράμματος και των ιδιοκτήτων των διαμερισμάτων. Το ZREA βοήθησε τις εταιρείες κτιριακών συντηρήσεων να ολοκληρώσουν τις εργασίες ανακαίνισης του προηγούμενου Εθνικού Προγράμματος, οργάνωσε συναντήσεις ομάδων εργασίας ώστε να ετοιμάσουν την Ενημερωτική Εκστρατεία για το νέο Εθνικό Πρόγραμμα, διοργάνωσε συνεδρίες JAM και σεμινάρια ανάπτυξης ικανοτήτων για τους ειδικούς των εταιριών συντήρησης κτιρίων ώστε να εντοπιστούν τα εμπόδια και να δοθούν λύσεις για την αντιμετώπιση τους. Διοργανώθηκαν επίσης επιτόπιες επισκέψεις και διαβουλεύσεις σχετικά με τις ανάγκες και τα οφέλη των ενεργειακά αποδοτικών ανακαινίσεων των πολυκατοικιών. Με την ανακοίνωση του νέου Εθνικού Προγράμματος την άνοιξη του 2016, το ZREA πραγματοποίησε ενημερωτική εκστρατεία για την προώθηση του ενώ παράλληλα παρείχε ατομικές συμβουλές και υποστήριξη. Μία από τις τελευταίες δραστηριότητες στα πλαίσια του BEAST, ήταν ένα εργαστήρι για τους ιδιοκτήτες των διαμερισμάτων. Το εργαστήρι αυτό εξέτασε τα μέτρα για την οικονομική βιωσιμότητα των εφαρμογών του έργου και τον τρόπο υλοποίησης οικονομικά βιώσιμων προγραμμάτων. Οι περίπλοκες ανακαινίσεις κτιρίων στη Λετονία συνήθως περιλαμβάνουν την εφαρμογή επιπλέον θερμομόνωσης στην εξωτερική τοιχοποιία, στην τοιχοποιία υπογείων, στην οροφή του υπογείου και στην οροφή ή το ταβάνι του τελευταίου ορόφου. Περιλαμβάνουν επίσης την αλλαγή πορτών σε κλιμακοστάσια, την εγκατάσταση μηχανισμού για κλείσιμο των πορτών και την αλλαγή των παραθύρων σε ενεργειακά αποδοτικά παράθυρα στα υπόγεια και στις πυλωτές. Τέλος, στις πολύπλοκες αυτές ανακαινίσεις περιλαμβάνονται και η βελτίωση/καθαρισμός των εξαερισμών και των αεραγωγών, ο εκσυγχρονισμός των συστημάτων θέρμανσης, συμπεριλαμβανομένης της εγκατάστασης θερμο-ρυθμιστών και κατανεμητών και των συστημάτων παροχής θερμότητας (βελτίωση της μονώσεως των σωλήνων), η ανακαίνιση και η μόνωση του συστήματος ζεστού νερού κλπ. - σύμφωνα με τις απαιτήσεις του Ενεργειακού Ελέγχου και του Τεχνικού Σχεδιασμού. Αντιμετώπιση των εμποδίων Ένα από τα κύρια εμπόδια στο πρώτο Εθνικό Πρόγραμμα ήταν οι διοικητικές διαδικασίες. Η υλοποίηση του έργου επιβαρύνθηκε με την αργή αξιολόγηση των αιτήσεων, το συντονισμό και την επιβεβαίωση των αλλαγών και των σημαντικών διοικητικών πόρων που απαιτούνταν για τη διαχείριση του έργου. 24

25 Το νέο πρόγραμμα και μετά από άσκηση μεγάλης πιέσεως ήταν βελτιωμένο και πιο εύχρηστο. Μια θετική αλλαγή ήταν το γεγονός πως οι διοικητικές δαπάνες και τα έξοδα διαχείρισης του έργου θα μπορούσαν πλέον να χρηματοδοτηθούν. Το άλλο μεγάλο εμπόδιο, η χαμηλή ικανότητα πληρωμής, η οποία είναι συχνά η αιτία για την άρνηση ανακαίνισης των κτιρίων, ακόμα παραμένει αλλά αντισταθμίζεται εν μέρει από το πρόγραμμα στήριξης με 25%-50% ποσοστό στήριξης των εφαρμοστέων δαπανών. Τα προγράμματα στήριξης είναι τα βασικά κίνητρα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης στις πολυκατοικίες, αλλά οι πληροφορίες για αυτά τα προγράμματα πρέπει να φτάσουν μέχρι τους ιδιοκτήτες των διαμερισμάτων. Στα πλαίσια του BEAST ασχοληθήκαμε κυρίως με το τρίτο μεγάλο εμπόδιο, το οποίο είναι η ανεπαρκής γνώση και η μη κατανόηση των ιδιοκτητών των διαμερισμάτων σχετικά με την ανάγκη για ενεργειακή ανακαίνιση και τα βήματα για ένα έργο οικονομικά βιώσιμο και έτοιμο να υλοποιηθεί. Ως εκ τούτου, οργανώθηκε η Ενημερωτική Εκστρατεία η οποία ακολουθήθηκε από ατομικές συμβουλές για να τονίσει τα οφέλη της ενεργειακής ανακαίνισης. Τέτοια οφέλη είναι η μείωση των μηνιαίων δαπανών τους για ενέργεια, η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, η παράταση της διάρκειας ζωής του κτιρίου και η στήριξη από το πρόγραμμα. Αποτελέσματα Η πολύπλοκη προσέγγιση των οργανωμένων JAM συνεδρίων, οι συναντήσεις των ομάδων εργασίας με τους ενδιαφερόμενους φορείς για την Ενημερωτική Εκστρατεία για το νέο πρόγραμμα υποστήριξης και τα σεμινάρια, είχαν μέχρι στιγμής ως αποτέλεσμα την ολοκληρωμένη ανακαίνιση μιας πολυκατοικίας στη Jelgava (μέσα στα πλαίσια του πρώτου προγράμματος στήριξης) και την εκπόνηση του τεχνικού φακέλου για την υποβολή της αίτησης στο εθνικό πρόγραμμα για μία πολυκατοικία στην Auce. Σε αυτό συνέβαλαν επίσης και οι επιτόπιες επισκέψεις, οι διαβουλεύσεις σχετικά με τη γενική αναγκαιότητα και τα οφέλη της ενεργειακής ανακαίνισης των πολυκατοικιών και τέλος, η Εκστρατεία Ενημέρωσης (συμπεριλαμβανομένων των ενημερωτικών φυλλαδίων και τέσσερα σεμινάρια που πραγματοποιήθηκαν σε νομούς και πόλεις). Οι αναμενόμενες εξοικονομήσεις είναι 568,54 MWh/έτος και 163,05 t/co 2 / έτος. Αρκετά σπίτια δεν έχουν ακόμη φτάσει στο στάδιο της πρώτης απόφασης σχετικά με την τεχνική τεκμηρίωση, αλλά έχουν τεθεί κάποια βήματα προόδου στη διαδικασία. Συμπεράσματα Η ενεργειακά αποδοτικές ανακαινίσεις είναι μια βιώσιμη λύση για πολλές πολυκατοικίες στη Λετονία, οι οποίες αποτελούν το 66% του κτιριακού αποθέματος, αφού υπάρχουν σαφή οφέλη από αυτές. Ως αποτέλεσμα των μέτρων που έχουν ληφθεί, τα θερμικά χαρακτηριστικά των κτιρίων βελτιωθήκαν σημαντικά και οι κάτοικοι απολαμβάνουν αυξημένη θερμική άνεση, καλύτερο περιβάλλον διαβίωσης, αύξηση της αξίας του ακινήτου, μειωμένη κατανάλωση ενέργειας και μείωση των λογαριασμών θέρμανσης κατά 40-60%. Αλλά η από κοινού ευθύνη των ιδιοκτητών διαμερισμάτων λειτουργεί ως παράγοντας που μειώνει το αίσθημα της ευθύνης για το σπίτι τους ως σύνολό και καθιστά αυτή τη διαδικασία δύσκολη για το κράτος, τις εταιρείες συντήρησης κτιρίων, τις Εταιρείες Παροχής Ενεργειακών Υπηρεσιών και για άλλους ενδιαφερόμενους φορείς. Γι αυτούς τους λόγους απαιτείται άμεσα μεγάλη προσπάθεια και δουλειά στον τομέα αυτό. 25

26 4.8 Κτίρια Χαμηλών Εκπομπών και Ενεργειακά Αποδοτικά Κτίρια από το Συμβούλιο των Western Isles (CNES), Ηνωμένο Βασίλειο Δράση Στόχος μέσα από το BEAST ήταν η βελτίωση της στρατηγικής προσέγγισης για την αντιμετώπιση των επιπέδων της ενεργειακής φτώχιας στα Outer Hebrides, με ιδιαίτερη έμφαση στην αύξηση της ενεργειακής απόδοσης των οικιστικών κτιρίων. Τα υψηλά επίπεδα της ενεργειακής φτώχιας στα Outer Hebrides επιδεινώνονται από τις παραδοσιακές μεθόδους κατασκευής που επικρατούν στο νησί, που σημαίνει ότι πολλά κτίρια έχουν συμπαγή τοίχους ή άλλα χαρακτηριστικά που καθιστούν δύσκολη τη θέρμανση τους και δύσκολη την αντιμετώπιση των προβλημάτων. Αυτό, σε συνδυασμό με το υψηλό κόστος της ενέργειας και τις δύσκολες κλιματολογικές συνθήκες, είχε ως αποτέλεσμα τα νησιά ν αντιμετωπίζουν ορισμένα από τα υψηλότερα επίπεδα ενεργειακής φτώχιας στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αντιμετώπιση των εμποδίων Τα κύρια εμπόδια σχετίζονται με τη χρηματοδότηση και την εφαρμογή κύριων κυβερνητικών προγραμμάτων ενεργειακής απόδοσης στα πλαίσια ενός μοναδικού νησιού. Ιστορικά, η στήριξη των παρεμβάσεων ενεργειακής απόδοσης στα Outer Hebrides απαιτούσε την υποστήριξη του δημόσιου τομέα, καθώς δεν είναι εμπορικά ελκυστικές επενδυτικές προτάσεις. Τα τελευταία χρόνια, η κρατική χρηματοδότηση για τη μόνωση της εξωτερικής τοιχοποιίας σε σπίτια στα οποία είναι δύσκολες οι παρεμβάσεις, έχει αποδειχθεί ότι είναι επιτυχής. Στα οφέλη συμπεριλαμβάνονται οι χαμηλότεροι λογαριασμοί θέρμανσης, η μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, τα βελτιωμένα επίπεδα άνεσης και οι θετικές επιπτώσεις στο συνολικό επίπεδο των κτιρίων. Ωστόσο, η ζήτηση για τη μόνωση της εξωτερικής τοιχοποιίας ξεπερνά τους διαθέσιμους πόρους. Υπάρχει ένα σχετικά υψηλό κόστος για την μόνωση (κατά μέσο όρο ανά ιδιοκτησία) σε σύγκριση με άλλα μέτρα, και η απαίτηση για συνεισφορά του ιδιοκτήτη (είτε με δική του χρηματοδότηση ή με άτοκο δάνειο) έχει κάνει την επενδυτική πρόταση πιο δύσκολη. Το κτιριακό απόθεμα κατοικιών στα Outer Hebrides παρουσιάζει μοναδικές προκλήσεις όσον αφορά τον τύπο, το μέγεθος και την τοποθεσία τους. Βασικά κυβερνητικά προγράμματα και κίνητρα έχουν περιορισμένες επιπτώσεις στα Outer Hebrides, καθώς δεν σχεδιάζονται πάντα με βάση τις νησιώτικες ιδιαιτερότητες. Uig, Isle of Lewis, δείχνει παραδείγματα διασκορπισμένων αγροτικών οικισμών στα Outer Hebrides. 26

27 Αποτελέσματα Έγιναν προσπάθειες για τον προσδιορισμό των γενικών εμπόδιων και τις λύσεις για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης σε νησιώτικα σπίτια. Μέσω του BEAST πραγματοποιήθηκε μια ανάλυση η οποία προσδιόριζε τους κινδύνους και τις βασικές ευκαιρίες αυτών (SWOT analysis) και ακολούθησε μια συνεδρία JAM. Ως αποτέλεσμα, το Συμβούλιο συνεργάστηκε με άλλους τοπικούς φορείς για τη δημιουργία της Στρατηγικής για την ενεργειακή φτώχια στα Outer Hebrides ( ). Αυτό αρθρώνει τα ειδικά προγράμματα και τις παρεμβάσεις που πιστεύεται ότι απαιτούνται στα Outer Hebrides για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχιας. Μέσω αυτής της πιο συντονισμένης προσέγγισης, έγιναν προσπάθειες να αναπτυχθεί η επιχειρηματική πρακτική για πρόσθετες επενδύσεις και αυξήθηκε η ευαισθητοποίηση για τα τοπικά θέματα ενεργειακής φτώχιας στα επίπεδα της Κυβέρνησης της Σκωτίας και του Ηνωμένου Βασιλείου. Αυτή η άσκηση πίεσης έχει συμπεριλάβει επιχειρήματα για να εξασφαλιστεί πρόσθετη χρηματοδότηση για νησιώτικα προγράμματα ή ειδικές ρυθμίσεις για να αναγνώριση του πλαισίου των νησιών όπως: την απλούστευση των διαδικασιών χρηματοδότησης, αύξηση των ανώτατων ορίων για τη χρηματοδότηση της κυβέρνησης, καθώς και τη διεύρυνση του πεδίου που μπορούν να χρηματοδοτηθούν μέτρα (κριτήρια επιλεξιμότητας). Συμπεράσματα Τα ενδιαφερόμενα μέρη συνέχισαν τη συλλογική εργασία και την ανταλλαγή πληροφοριών, προκειμένου να προχωρήσουν και να υποβάλουν έκθεση σχετικά με τις δράσεις στα πλαίσια της Στρατηγικής για την Ένδεια Καυσίμων στα Outer Hebrides και του σχεδίου δράσης. Παράλληλα με αυτό, η Comhairle συνέχισε να συνεργάζεται με τοπικούς εταίρους ώστε να ανταποκριθούν στις ευκαιρίες για πρόσθετη χρηματοδότηση όπου έχουν προκύψει και να εξασφαλίσει τα μέτρα για μόνωση της εξωτερικής τοιχοποιίας και άλλα μέτρα ενεργειακής απόδοσης, μέσω κρατικών χρηματοδότησεων και άλλων πηγών. 27

28 5. ΟΜΑΔΑ ALTENER Οι δράσεις στην ομάδα ALTENER χωρίστηκαν σε δύο κύριες κατηγορίες ενεργειακών τεχνολογιών. Η πρώτη κατηγορία κάλυπτε υπάρχουσες, αποδεδειγμένες ή γνωστές τεχνολογίες και αντιστοιχεί περίπου στο επίπεδο 9 της τεχνολογικής ετοιμότητας, το οποίο σημαίνει συστήματα ή λύσεις αποδεδειγμένες σε επιχειρησιακό περιβάλλον με ανταγωνιστική παραγωγή. Η δεύτερη κατηγορία αντιπροσώπευε νέες τεχνολογίες και αντιστοιχεί στα επίπεδα 6 και 7 της τεχνολογικής ετοιμότητας, όπως για παράδειγμα πρωτότυπα ή τεχνολογίες επίδειξης σε προ-εμπορική κλίμακα. Και για τις δύο κατηγορίες τεχνολογιών η διαδικασία εφαρμογής δεν επηρεάστηκε τόσο πολύ από τη διαθεσιμότητα της τεχνολογίας στην αγορά ή τα επίπεδα ετοιμότητας της, δεδομένου ότι επηρεάστηκε από τη δυνατότητα χρηματοδότησης του έργου. Αυτό αποδείχτηκε σε πολλές περιπτώσεις μέσα από τα εργαστήρια της κοινοπραξίας του BEAST, όπου οι εταίροι είχαν την ευκαιρία να επισκεφθούν τις εγκαταστάσεις σε ορισμένες περιοχές, ενώ παρόμοια έργα στην ίδια περιοχή ήταν σε αναμονή λόγω έλλειψης χρηματοδοτικού μηχανισμού γεγονός που σημαίνει πως δεν μπορούν να εφαρμοστούν τα ίδια επιχειρηματικά μοντέλα. Η πλειοψηφία των εγκαταστάσεων παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα μπορούσε να εφαρμοστεί αν ήταν διαθέσιμες κάποιου είδους εγγυημένες τιμές ή μακροπρόθεσμες συμβάσεις για την αγορά ενέργειας. Τέτοιο παράδειγμα είναι το feed-in tariff ή οποιοσδήποτε άλλος μηχανισμός που παρέχει μακροπρόθεσμη ασφάλεια στους επενδυτές ή τις τράπεζες. Ωστόσο, αυτό το είδος της χρηματοδότησης δεν είναι τόσο δημοφιλές πλέον, δεδομένου ότι επηρεάζει τον ανταγωνισμό στις αγορές ενέργειας, οπόταν νέα έργα θα πρέπει να αναζητήσουν νέες μορφές επιχειρηματικών μοντέλων. Όπως φαίνεται και στην περίπτωση της θέρμανσης με βιομάζα ή των έργων συμπαραγωγής, ο καλύτερος τρόπος για να υλοποιηθεί ένα έργο είναι να συνδεθεί με κάποιο είδος βιομηχανικού, υπηρεσιακού ή οικιακού τομέα, όπου οι χρήστες έχουν σταθερή ζήτηση θερμότητας. Θα μπορούσε να συναχθεί παρόμοιο συμπέρασμα για τα έργα βιοαερίου που έχουν μια πρόσθετη απαίτηση για την εξασφάλιση εισόδου των πρώτων υλών με σταθερές τιμές και γνωστές ποσότητες. Καθώς σε πολλές περιπτώσεις οι μονάδες παραγωγής βιοαερίου επεξεργάζονται οργανικά απόβλητα από αγροκτήματα, βιομηχανίες ή τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας αποβλήτων, οι συνεταιρισμοί ως μια μορφή συνεργασίας είναι μια καλή λύση όχι μόνο για την οργάνωση της αλυσίδας εφοδιασμού, αλλά και για τη διανομή της ενέργειας και την αγορά. Οι μονάδες παραγωγής βιοαερίου θα μπορούσαν να έχουν πρόσθετο όφελος από την πώληση του βιοαερίου ως καύσιμο στον τομέα των μεταφορών, που ανοίγει μια άλλη επιχειρηματική ευκαιρία σε περιόδους όπου οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας είναι πολύ χαμηλές. Μέσω των εργαστηρίων για την ομάδα ALTEN- ER αποδείχθηκε επίσης πως οι νέες εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να παρέχουν ηλεκτρική ενέργεια, θερμότητα, ψύξη και καύσιμα μεταφορών και να λειτουργούν ως μονάδες επεξεργασίας για κάποιο είδος πρώτων υλών ή των αποβλήτων. Υπάρχουν πολλά περισσότερα εμπόδια και παράγοντες που επηρεάζουν την εφαρμογή των έργων της ομάδας AL- TENER. Σε πολλές περιπτώσεις, στα ΣΔΒΕ υπήρχε κάποιο έργο αλλά δεν είχε προχωρήσει, ίσως ως αποτέλεσμα της έλλειψης συντονισμού μεταξύ των τοπικών εταίρων ή λόγω του ότι δεν ορίστηκε υπεύθυνος έργου ή του ότι δεν υπήρχαν διαθέσιμοι πόροι. Αυτό το είδος των εμποδίων μπορεί να προσπεραστούν, αν τα έργα αυτά λάβουν προτεραιότητα στην ατζέντα των τοπικών και περιφερειακών αρχών με κάποιους από τους τρόπους που περιγράφονται στο παραδοτέο Π4.4: «Έκθεση για τρόπους αύξησης της αποδοχής των ενδιαφερομένων μερών και συστάσεις για προσαρμογή». Πολλές φορές, η επιτυχία της εφαρμογής εξαρτάται από ένα ικανό διαχειριστή έργου με υψηλό κίνητρο για την υλοποίηση μιας δράσης. Οι νέες τεχνολογίες έχουν τα περισσότερα εμπόδια όσο αφορά την εφαρμογή τους. Αυτά μπορεί να είναι τεχνικά, όπως η συνδεσιμότητα τους στο δίκτυο, νομοθετικά, λόγω της αβεβαιότητας για το μέλλον των καθεστώτων παροχής κινήτρων και οικονομικά, λόγω υψηλών επενδυτικών και κεφαλαιακών κοστών. Ωστόσο, καθώς αυτές οι νέες τεχνολογίες φέρνουν πολλά κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη, οι τοπικές, οι περιφερειακές και οι εθνικές κυβερνήσεις θα πρέπει να εξασφαλίζουν την εφαρμογή τους. 28

29 5.1 Αξιοποίηση της Απορριπτόμενης Θερμότητας στο Boxholm από το Ενεργειακό Γραφείο της Ανατολικής Σουηδίας (ESEA), Σουηδία Δράση Το Boxholm είναι ένας από τους μικρότερους δήμους στην περιοχή της Ανατολικής Σουηδίας. Ο δήμος εδώ και πολύ καιρό ήθελε να επωφεληθεί από την απορριπτόμενη θερμότητα της εταιρείας χάλυβα Ovako η οποία βρίσκεται στο κέντρο του Δήμου, ωστόσο, το θέμα αυτό κατά περιόδους ξεχνιόταν στην ατζέντα των πολιτικών του Δήμου και δεν είχε προτεραιότητα για συζητήσεις ή πραγματικές δράσεις. Το BEAST λειτούργησε ως καταλύτης στην αφύπνιση του Δήμου για την αξιοποίηση της απορριπτόμενης θερμότητας στο Boxholm. Με τη διοργάνωση μιας σειράς συναντήσεων με εμπλεκόμενους φορείς όπου τους δόθηκε η ευκαιρία να συζητήσουν τις δυνατότητες και τα εμπόδια που υπάρχουν, το θέμα έχει πάρει πλέον προτεραιότητα στο Δήμο. Αντιμετώπιση των εμποδίων Τον Ιανουάριο του 2015 το BEAST πραγματοποίησε μια συνεδρία JAM με τους πολιτικούς και τους φορείς λήψης αποφάσεων από το Δήμο του Boxholm, τους εκπρόσωπους της Ovako, του Πανεπιστήμιου και του Συμβούλιου της Επαρχίας. Άλλες εταιρίες με εμπειρία στην αξιοποίηση της απορριπτόμενης θερμότητας είχαν επίσης προσκληθεί για να μοιραστούν τις εμπειρίες τους. Το κυρίως θέμα αυτής της συνάντησης ήταν: «Πιθανές λύσεις για την αξιοποίηση όλης της απορριπτόμενης θερμότητας της Ovako». Μοιράστηκαν πολλές επιχειρηματικές λύσεις από τις οποίες θα μπορούσε να επωφεληθεί σημαντικά το Boxholm. Αποτελέσματα Η συνεδρία JAM είχε ως αποτέλεσμα τη λήψη απόφασης από το δημοτικό συμβούλιο του Boxholm για να προχωρήσει με την επένδυση για αποθήκευση της απορριπτόμενης θερμότητας από την εταιρεία χάλυβα Ovako. Το BEAST παρείχε υποστήριξη καθόλη τη διάρκεια του προγράμματος για την αίτηση χρηματοδότησης για την υλοποίηση της δράσης. Το Boxholm στοχεύει να υλοποιήσει το έργο αυτό μαζί με μια εταιρεία που είναι πρόθυμη να αναλάβει ένα μεγάλο μέρος της επένδυσης. Συζητήσεις για το πώς θα είναι μια τέτοια επιχειρηματική λύση βρίσκονται σε εξέλιξη αυτή τη στιγμή. Ο Δήμος θέλει να δημιουργήσει ένα σύστημα αποθήκευσης ενέργειας το οποίο θα παρέχει θέρμανση και ζεστό νερό σε μια κατοικημένη περιοχή και έχουν προτείνει να ξεκινήσουν με ένα πιλοτικό πρόγραμμα για την αποθήκευση θερμότητας, όπου χρησιμοποιείται χαμηλών θερμοκρασιών απορριπτόμενη θερμότητας. Το μέγεθος της αποθήκευσης θα είναι περίπου 4,5 GWh. Η Ovako έχει ενέργεια υψηλής και χαμηλής ποιότητας που πρέπει να απορρίψει. Οι όροι από μεριάς της Ovako είναι ότι πρέπει να υπάρχει ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο από το Δήμο για να θέσει πρόνοιες και για τις δύο μορφές ενέργειας. Η συνεισφορά του BEAST στο έργο αυτό ήταν η στήριξη προς την τοπική αρχή ώστε να λάβει απόφαση για την υλοποίηση της αποθήκευσης ενέργειας, να βρει χρηματοδότηση για αυτό, αλλά και για να βρει λύσεις για όλη την υπολειπόμενη θερμότητα. Μια γενική περιγραφή του συστήματος αποθήκευσης ενέργειας αποτελούμενο από ένα στρώμα γεωτρήσεων. Η τεχνολογία αποθήκευσης παρέχει την ικανότητα ελέγχου των ροών της απορριπτόμενης θερμότητας με διαφορετικές ενεργειακές ιδιότητες σε διαφορετικές ζώνες της αποθήκευσης. Θέρμανση ή ψύξη μπορεί να παραδοθεί ταυτοχρόνως. 29

30 Συμπεράσματα Χωρίς την παρέμβαση του BEAST η υπόσχεση από το Δήμο του Boxholm για το ζήτημα της ανάκτησης της απορριπτόμενης θερμότητας θα ήταν μάλλον ανύπαρκτη. Με τη συγκέντρωση όλων των ενδιαφερομένων μερών, την επισήμανση των ευκαιριών και την αναγνώριση πιθανών εμποδίων, το έργο έχει πλέον προτεραιότητα στο δήμο. Η γνώση και η ενημέρωση από παρόμοια έργα και επιχειρηματικές λύσεις που ήδη εφαρμόζονται, ήταν πολύτιμες πληροφορίες. Οι συνεδρία JAM αποδείχθηκε ότι είναι μια αποτελεσματική μέθοδος για να καταλήξει κανείς σε απόφαση. Στα σχόλια σχετικά με τις δυνατότητες και το πιο χρήσιμο μέρος της συνεδρίασης, συμπεριλαμβάνονται: «Πολύ καλός τρόπος για να πάρει κάποιος πληροφορίες σχετικά με άλλες λύσεις», «Μια καλύτερη εικόνα του συστήματος και κατανόηση για τις κινητήριες δυνάμεις που υπάρχουν στο έργο», «Καλό, για τη δημιουργία μιας κοινής κατανόησης των προβλημάτων», «Τα πλεονεκτήματα και οι αδυναμίες ήταν σαφώς ορατά». «Είναι σαφές ότι μια απόφαση, προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση, πρέπει να παρθεί τώρα». Συνεδρία JAM με πολιτικούς, φορείς λήψης αποφάσεων από το Δήμο του Boxholm και εκπρόσωπους της Ovako, του Πανεπιστήμιου και του Συμβούλιου της Επαρχίας. 30

31 5.2 Υδροηλεκτρική Μονάδα Μικρής Κλίμακας στη CIVO από την ορεινή κοινότητα Valtellina του Morbegno (CMM), Ιταλία 31

32 Δράση Το Civo είναι ένα ορεινό χωριό στην επαρχία του Sondrio (Λομβαρδία - Ιταλία) με 1,113 κατοίκους και υψόμετρο 719 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Λόγω της επιστροφής των μεταναστών, οι οποίοι εξακολουθούν να έχουν εξοχικά τους στο Civo, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού ο πληθυσμός του Civo ανεβαίνει στους 3,500 κατοίκους. Η αύξηση αυτή του πληθυσμού συνεπάγεται με αύξηση της συνολικής απαίτησης ενέργειας και της ζήτησης νερού κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Επιπλέον, οι απώλειες νερού από τον παλιό αγωγό νερού και η κατασκευή ενός νέου ξενώνα απαιτούσε μια γενική ανακαίνιση και τον εκσυγχρονισμό του υδραγωγείου, γεγονός που προσφέρει την ευκαιρία για υλοποίηση μιας μικρής υδροηλεκτρικής μονάδας στον αγωγό του υδραγωγείου, προκειμένου να βελτιστοποιηθούν τα οικονομικά οφέλη. Αντιμετώπιση των εμποδίων Το έργο έχει υλοποιηθεί παρά την ύπαρξη εμποδίων όπως οι χρονοβόρες διοικητικές διαδικασίες για την έγκριση της απαγωγής και τη χρήση του νερού για την παραγωγή ΑΠΕ, και η έλλειψη διαθέσιμων επιδοτήσεων για την υποστήριξη της δαπάνης που θα επιβαρύνει τους δημόσιους φορείς. Και τα δύο αυτά εμπόδια έχουν ξεπεραστεί από τη συνεργασία μεταξύ των φορέων και τη χρήση των συμπράξεων δημόσιαςιδιωτικής χρηματοδότησης. Αποτελέσματα Το σύστημα παραγωγής της μικρής υδροηλεκτρικός μονάδας περιλαμβάνει ένα υδροστρόβιλο (μοντέλο Pelton 6-jet) τοποθετημένο στο δημοτικό υδραγωγείο, με ονομαστική ισχύ εξόδου 56 kw, που παράγει 396, kwh ανά έτος. Λαμβάνοντας υπόψη τα δεδομένα, το ετήσιο μίσθωμα για το Civo εκτιμάται σε περίπου 80,000 για τα επόμενα 20 χρόνια. Η υλοποίηση του έργου έχει διάρκεια 180 ημερών για να ολοκληρωθεί και κοστίζει 950,000 ( 600,000 για την ανακαίνιση του αγωγού και 350,000 για την υδροηλεκτρική μονάδα). Συμπεράσματα Το έργο αποτελεί παράδειγμα βέλτιστης πρακτικής στην κοιλάδα, το οποίο μπορεί να οδηγήσει στην υλοποίηση παρόμοιων εγκαταστάσεων σε αρκετούς κοντινούς δήμους. Μάλιστα η κοιλάδα Valtellina είναι γνωστή για τα πλούσια κοιτάσματα νερού. Στο παρελθόν, το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας και του κέρδους που θα δημιουργούταν θα ωφελούσε ιδιωτικές εταιρείες, ωστόσο, αυτό το μοντέλο επιτρέπει την αξιοποίηση της φυσικής πηγής νερού για το άμεσο όφελος της τοπικής κοινωνίας, περιορίζοντας τις επιπτώσεις στο περιβάλλον. Το έργο αφορούσε την υλοποίηση ενός μικρού υδροηλεκτρικού σταθμού στο υδραγωγείο, παράγοντας ενέργεια από ΑΠΕ και εξασφαλίζοντας ένα σταθερό εισόδημα για την κοινότητα για τα επόμενα χρόνια. Η περιοχή που περιλαμβάνεται στο σχέδιο είναι σε υψόμετρο 550 μέτρων πάνω από τη στάθμη της θάλασσας για τη λεκάνη της διακοπής φορτίου, και 1045 μέτρων για την πηγή νερού. Μέσω της παροχής μιας δεξαμενής αποθήκευσης, η ισχύς που παράγεται πρέπει να είναι μέγιστη κατά τις νυκτερινές ώρες και χαμηλότερη κατά τη διάρκεια της ημέρας. 32

33 5.3 Τηλεθέρμανση από Μονάδες Βιοενέργειας από το Νομαρχιακό Συμβούλιο του More and Romsdal (MRFK), Νορβηγία Δράση Αυτό το έργο υποστηρίχθηκε από το Πρόγραμμα "Ευφυής Ενέργεια για την Ευρώπη" (IEE). Οι στρατηγικές και τα κύρια αποτελέσματα της εξέτασης καινοτόμων λύσεων εφαρμογής και επιχειρηματιών μοντέλων περιγράφονται στη συνέχεια. Το έργο αυτό συνδέεται στενά με το έργο του BEAST Πιλοτική εγκατάσταση μονάδας βιοαερίου από την ίλη ιχθυοτροφείου στη Smøla, στο οποίο ήταν επικεφαλής το MRFK. Πολλά εργαστήρια και συνεδρίες JAM έχουν πραγματοποιηθεί στην περιοχή και τα αποτελέσματα τους περιγράφονται εδώ. Συνήθως ο σχεδιασμός και η κατασκευή μιας εγκατάστασης βιοαερίου προαπαιτεί την εμπλοκή πολλών φορέων και σε πολλαπλά επίπεδα. Παράλληλα, υπάρχουν πολλοί φορείς που παρέχουν υλικό για τις εγκαταστάσεις και κάποιοι από αυτούς μπορεί να χρησιμοποιούν και το κομπόστ που απορρέει από αυτή τη διαδικασία, όπως για παράδειγμα οι αγρότες. Το κομπόστ μπορεί επίσης να αποτελέσει λίπασμα υψηλής αξίας. Απαιτούνται, επίσης, άλλοι φορείς για τη δημιουργία αγοράς και παροχής βιοαερίου ως καύσιμο. Η νομοθεσία είναι σε θέση να καλύψει όλες τις πτυχές που σχετίζονται με την κατασκευή και λειτουργία μιας μονάδας βιοαερίου. Υπάρχει μεγάλη ανάγκη και επιθυμία από τους φορείς για μείωση του αριθμού των δημόσιων υπηρεσιών που εμπλέκονταν κατά τη διαδικασία αδειοδότησης. Το γεγονός πως πρέπει η αίτηση να γίνει σε διάφορα σημεία είναι πολύ χρονοβόρο και απογοητευτικό για τον αιτητή. Επιπλέον, πρέπει να συμπεριληφθούν στη διαδικασία οι παραγωγοί βιοαερίου, ειδικότερα για τα μεγάλα έργα, καθώς η κάθε περιοχή έχει πολύ διαφορετικό νομοθετικό πλαίσιο και διαφέρουν και οι ανάγκες των ενδιαφερόμενων μερών. Ο προσδιορισμός της βέλτιστης τεχνολογικής λύσης είναι επίσης μια πρόκληση. Για μονάδες μεγαλύτερης κλίμακας η τεχνολογία είναι άμεσα διαθέσιμη, αλλά καθώς οι ανάγκες και οι στόχοι του έργου ποικίλλουν, τα συστατικά που επιλέγονται για να προμηθεύσουν τις μονάδες διαφέρουν. Το ζήτημα όμως αυτό αντιμετωπίζεται καθώς περισσότερα εργοστάσια χτίζονται και μπορεί να διαμορφωθεί μια άποψη σχετικά με το συνδυασμό των διαφορετικών συστατικών που είναι αξιόπιστα και οικονομικά αποδοτικά. Αντιμετώπιση των εμποδίων Τα περισσότερα εμπόδια αντιμετωπίστηκαν από τις συναντήσεις με τους εμπλεκόμενους φορείς, όπως: 1. Γενικές συνεδρίες, για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, ούτως ώστε όλοι να αποκτήσουν την κυριότητα του έργου και να συμφωνήσουν για το πώς θα γίνεται η συνεργασία και ποιος θα είναι υπεύθυνος για τι. 2. Συνεδρίες για επιμέρους θέματα που αποτελούν τις πιο δύσκολες πτυχές του έργου, δηλαδή εκείνα που χρειάζονται περισσότερη ανάλυση και συζήτηση. 3. Επισκέψεις μελέτης, για να ενημερωθούν για το τι γίνεται ήδη και να αποκτήσουν γνώσεις. 4. Συναντήσεις αξιολόγησης. Το έργο αλλάζει χαρακτήρα και μπορεί κάποιες σημαντικές πτυχές του έργου να πρέπει να αλλάξουν ή να πρέπει ακόμα να υποστηριχθούν άλλα έργα με περισσότερες δυνατότητες. Η ζήτηση παραμέτρων για την κατασκευή εργοστασίων που παράγουν βιομεθάνιο ως καύσιμο είναι αρκετά υψηλή και μπορεί άλλες τοποθεσίες ή πρωτοβουλίες να είναι πιο ωφέλιμες για την περιοχή. Αποτελέσματα και Συμπεράσματα Τα βήματα αυτά έγιναν τόσο για το μεγάλης κλίμακας εργοστάσιο βιοαερίου (στην Nyhamna) όσο και για το μικρότερης κλίμακας εργοστάσιο. Το συμπέρασμα για το εργοστάσιο στη Nyhamna ήταν πως ενώ υπάρχει πολλή απορριπτόμενη θερμότητα διαθέσιμη και η χρήση της θα απέφερε πολλαπλά οφέλη, αυτό δεν θα καλύψει το κόστος και την προσπάθεια που απαιτείται. Σε ευρύτερο πλαίσιο ίσως υπάρχουν καλύτερες τοποθεσίες για το εργοστάσιο μεγάλης κλίμακας. Για τα μικρότερης κλίμακας εργοστάσια, τα αποτελέσματα ήταν πιο θετικά αφού τώρα υπάρχουν στη φάση του σχεδιασμού αρκετές μονάδες βιοαερίου μικρότερης (μεσαίας) κλίμακας, κάτι το οποίο είναι πολύ σημαντικό. 33

34 5.4 Πιλοτική Εγκατάσταση Μονάδας Βιοαερίου από την ίλυς ιχθυοτροφείου στη Smøla από το Νομαρχιακό Συμβούλιο του More and Romsdal (MRFK), Νορβηγία Δράση Αυτό το έργο υποστηρίχθηκε από το Πρόγραμμα "Ευφυής Ενέργεια για την Ευρώπη" (IEE). Οι στρατηγικές του BEAST και τα κύρια αποτελέσματα της εξέτασης καινοτόμων λύσεων εφαρμογής και επιχειρηματιών μοντέλων περιγράφονται στη συνέχεια. Το έργο αυτό συνδέεται στενά με το έργο του BEAST Τηλεθέρμανση από Μονάδες Βιοενέργειας, στο οποίο ήταν επικεφαλής το MRFK. Εδώ, περιγράφεται η πολυπλοκότητα της επιλογής των ενδιαφερόμενων μερών, ιδίως για τις εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας. Το έργο αυτό είναι περισσότερο ένα αναπτυξιακό έργο παρά ένα εμπορικό έργο και ως εκ τούτου υπάρχουν και άλλες σημαντικές πτυχές σχετικά με τον τρόπο εφαρμογής του εν λόγω έργου. Η βασική κινητήρια δύναμη για την υλοποίηση του έργου αυτού είναι το ενδιαφέρον που επιδεικνύει η Smøl klekkeri og Settefisk ιδιοκτήτρια εταιρεία ιχθυοτροφείου με σολομούς. Η εταιρία αυτή είναι πολύ δραστήρια στο να βρει δυνατές λύσεις για να χειριστεί την ιλύς (λάσπη) από το ιχθυοτροφείο και να καταστήσει την παραγωγή σολομού πιο φιλική προς το περιβάλλον. Αντιμετώπιση των εμποδίων Τα μέτρα που λήφθηκαν για να ξεπεραστούν τα εμπόδια ήταν παρόμοια με εκείνα που λήφθηκαν από το MRFK στην περίπτωση του έργου Τηλεθέρμανση από Μονάδες Βιοενέργειας. Σ αυτά περιλαμβάνονται κυρίως οι εκπαιδευτικές επισκέψεις, η ανάπτυξη ικανοτήτων και οι συναντήσεις των ενδιαφερόμενων φορέων σε διάφορα επίπεδα. Αποτελέσματα Τα εξής βήματα επέτρεψαν την πραγματοποίηση της εγκατάστασης: 1. Καθαρό δυναμικό αγοράς, αφού η ιλύς από το ιχθυοτροφείο αναγνωρίστηκε ως αχρησιμοποίητος πόρος που περιέχει ωστόσο ενέργεια και θρεπτικά συστατικά. 2. Ενδελεχής εργασία βάση σχεδίου με επικεφαλής τη Smøl klekkeri og Settefisk, σχετικά με τις δυνατότητες χρήσης της ιλύς ψαριών για βιοαέριο και άλλες χρήσεις, όπως π.χ. για συλλογή βρόχινου νερού 3. Οι φορείς δημόσιας χρηματοδότησης της έρευνας αντιλήφθηκαν τις δυνατότητες του έργου και υποστήριξαν οικονομικά τα έργα με επικεφαλής τη Smøl klekkeri og Settefisk. Εργαστήρι στη Nyhamna Αξιοποίηση της απορριπτόμενης θερμότητας για μονάδες παραγωγής βιοαερίου και κηπουρική 34

35 Εγκατάσταση παραγωγής βιοαερίου από την ιλύς των ψαριών 4. Ενδελεχής εργασία βάση σχεδίου από την Norsk Hydro, και έπειτα από πολλές αναπτυξιακές εταιρείες και του Πανεπιστήμιου στην Telemark, για να παρέχουν ένα νέο και αποτελεσματικό αντιδραστήρα βιοαερίου με χαμηλό κόστος. 5. Η συνάντηση και η συνεργασία μεταξύ αυτών των εξαιρετικά δραστήριων ενδιαφερομένων φορέων. 6. Ο δημόσιος φορέα χρηματοδότησης που αντιλήφθηκε τις δυνατότητες και υποστήριξε το έργο οικονομικά. Συμπεράσματα Το εργοστάσιο είναι τώρα υπό δοκιμασία και λειτουργεί ώστε να εντοπιστούν οι ιδανικές συνθήκες για τη διαδικασία και να αποκτηθεί εμπειρία για τη λειτουργία της μονάδας με τρόπο που να ταιριάζει στις ποικίλες ποσότητες και συνθέσεις της ιλύς των ψαριών που βρίσκονται στα εκκολαπτήρια. Η σαφής δυνατότητα χειρισμού της ιλύς των ψαριών σε μονάδα παραγωγής βιοαερίου έχει οδηγήσει σε εβδομαδιαίες επισκέψεις στο εργοστάσιο από άλλες πρωτοβουλίες και παραγωγούς σολομού. 35

36 5.5 Προώθηση των Ενεργειακά Αποδοτικών Λύσεων και των ΑΠΕ από το Ενεργειακό Γραφείο της Περιφέρειας Zemgale (ZREA), Λετονία Δράση Όταν οδηγεί κανείς στη Λετονία δεν θα δει πολλές ηλιακές, αιολικές ή άλλες νέες τεχνολογίες ΑΠΕ στις στέγες ή στα χωράφια. Λόγω της τιμής τους και της αργής απόδοσης της επένδυσης, θεωρούνται ένα αγαθό πολυτελείας και εγκαθίστανται κυρίως ως πιλοτικά έργα από Δήμους με περιβαλλοντική συνείδηση, ιδιωτικές επιχειρήσεις ή άλλους. Η συνειδητοποίηση της ανάγκης για μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την αύξησης της ενεργειακής απόδοσης υπήρξε αργή, αλλά έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο. Στα πλαίσιο του BEAST, το ZREA συνεργάστηκε με πέντε δήμους της περιοχής Zemgale για την παροχή πληροφοριών και την υποστήριξη λήψης αποφάσεων για την εισαγωγή πιλοτικών προγραμμάτων σε νέες περιοχές και τοποθεσίες. Για να παρέχει στους δήμους πρακτική εμπειρία σε νέες τεχνολογίες ενεργειακής απόδοσης και ΑΠΕ, το ZREA διοργάνωσε συνεδριάσεις ομάδων εργασίας, συνεδρίες JAM για την ενεργειακή απόδοση και τις δυνατότητες των ΑΠΕ και παρείχε βοήθεια στην προετοιμασία των εγγράφων για συμβάσεις για το σχεδιασμό και την εγκατάσταση ηλιακών συλλεκτών και για μια υβριδική αιολική-ηλιακή τεχνολογία φωτισμού για τις διαβάσεις πεζών σε ένα απομακρυσμένο μέρος. Τον Μάιο του 2015, έγινε η παρουσίαση της καλής πρακτικής για τους ηλιακούς συλλέκτες στο κοινό, κατά τη διάρκεια του μαραθωνίου των ηλεκτρικών οχημάτων. Αντιμετώπιση των εμποδίων Ένας από τους κύριους λόγους για τον οποίο οι νέες ηλιακές, αιολικές και άλλες τεχνολογίες ενεργειακής απόδοσης και ΑΠΕ δεν είναι διαδεδομένες στη Λετονία είναι η σχετικά υψηλή τιμή τους σε σύγκριση με τις ήδη υπάρχουσες τεχνολογίες. Οι ανώτεροι πολιτικοί και τα στελέχη των δήμων που είναι υπεύθυνοι για την οικονομική διαχείριση των δήμων είναι, επομένως, ως επί το πλείστων υπέρ των καλά δοκιμασμένων τεχνολογιών. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα πιλοτικά έργα που δίνουν πρακτική εμπειρία και την δυνατότητα αξιολόγησης των οικονομικών πτυχών των νέων τεχνολογιών ενεργειακής απόδοσης και ΑΠΕ, είναι υψίστης σημασίας. Στο πλαίσιο του έργου BEAST, το ZREA οργάνωσε συναντήσεις ομάδων εργασίας με εμπλεκόμενους φορείς για να αναδείξει τα πιθανά οφέλη των πιλοτικών έργων και να αποφασίσει για έργα στον τομέα των τεχνολογιών ενεργειακής απόδοσης και των ΑΠΕ. Το άλλο κύριο εμπόδιο ήταν η ανεπαρκής γνώση σχετικά με τις διαθέσιμες νέες και δοκιμασμένες τεχνολογίες ενεργειακής απόδοσης και ΑΠΕ, που οδηγεί σε ένα αρκετά υψηλό επίπεδο σκεπτικισμού. Το ZREA εργάστηκε για την παροχή πληροφοριών και παρείχε βοήθεια στην προετοιμασία των τεχνικών προδιαγραφών για τα πιλοτικά σχέδια για να ξεπεραστεί αυτό το εμπόδιο.. Αποτελέσματα Εγκατεστημένοι ηλιακοί συλλέκτες στην επαρχία Ozolnieki παρέχουν 63,8 MWh ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές σε ετήσια βάση, μειώνοντας έτσι τις εκπομπές κατά tco 2 ανά έτος. Μόλις έχει εγκατασταθεί επίσης φωτισμός από ΑΠΕ για μια απομακρυσμένη διάβαση πεζών στην επαρχία Bauska. Χρησιμοποιώντας την υβριδική ηλιακήαιολική τεχνολογία έχει προγραμματιστεί να παράγεται περίπου 0,22 MWh ανανεώσιμης ενέργειας ετησίως και να μειωθούν οι εκπομπές κατά 0,08 tco 2 ανά έτος. Αυτή θα είναι η πρώτη χρήση της εν λόγω τεχνολογίας σε αυτή την επαρχία. 36

37 Συμπεράσματα Νέα πιλοτικά έργα που χρησιμοποιούν ενεργειακά αποδοτικές τεχνολογίες και ΑΠΕ, όπως η εγκατάσταση ηλιακών συλλεκτών ή δημόσιος φωτισμός για διαβάσεις πεζών ο οποίος τροφοδοτείται από ΑΠΕ, θα φέρουν περισσότερη εμπιστοσύνη προς αυτές τις τεχνολογίες, και θα εκπληρώσουν το ρόλο των δήμων ως κινητήριες δυνάμεις για ανάπτυξη. Θα βοηθήσει επίσης τους ίδιους να προωθηθούν ως «πράσινοι» δήμοι με καθαρό αέρα και να γίνουν ελκυστικοί για πιθανούς κατοίκους που θα επιλέξουν αυτό το μέρος και το περιβάλλον για να ζήσουν. Θα βοηθήσει επίσης τους δήμους στην επίτευξη των στόχων τους που καθορίζονται στο ΣΔΒΕ και να ανταποκριθούν στην εθνική και ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική για μείωση της κλιματικής αλλαγής. Πιστεύεται ότι αυτό είναι το μέλλον για τον πλανήτη Γη. 37

38 5.6 Τηλεθέρμανση από Βιομάζα ΣΗΘ από το Πανεπιστήμιο του Zagreb (UNIZAG FSB), Κροατία Δράση Η πόλη της Velika Gorica είναι η έκτη μεγαλύτερη πόλη της Κροατίας και βρίσκεται κοντά στο Zagreb την πρωτεύουσα της Κροατίας. Η πόλη έχει ένα ακριβό και άκρως ρυπογόνο σύστημα τηλεθέρμανσης το οποίο αποτελεί πρόβλημα. Το σύστημα αποτελείται από 14 ανεξάρτητους λέβητες οι οποίοι λειτουργούν με καύσιμο πετρέλαιου. Η αρχική ιδέα του έργου ήταν η κατασκευή ενός συστήματος συμπαραγωγής βιομάζας, περίπου ένα χιλιόμετρο από την πόλη, που θα παρέχει την απαραίτητη θερμότητα. Ωστόσο, λόγω της έλλειψης κατανόησης μεταξύ της εταιρείας κοινής ωφελείας και των κατοίκων της περιοχής, το έργο εγκαταλείφθηκε και το BEAST χρησιμοποιήθηκε για να διευκολύνει τη διαδικασία για την εξεύρεση λύσεων για βελτίωση της θέρμανσης στην πόλη της Velika Gorica. Αντιμετώπιση των εμποδίων Το έργο BEAST υποστήριξε την πόλη της Velika Gorica στην οργάνωση τριών διαφορετικών εκδηλώσεων. Μια συνεδρία JAM, στην οποία συγκεντρώθηκαν ενδιαφερόμενοι φορείς για τον εντοπισμό όλων των εμποδίων και την αναζήτηση πιθανών λύσεων. Αυτό ακολουθήθηκε από ένα εργαστήριο για τη βιώσιμη διαχείριση των ΣΔΒΕ, καθώς η βελτίωση του συστήματος τηλεθέρμανσης και η κατασκευή ΣΗΘ βιομάζας συμπεριλαμβάνονταν στο ΣΔΒΕ. Τέλος, πραγματοποιήθηκε ένα εργαστήριο για την υλοποίηση δράσεων για την ενέργεια ώστε να καταλήξουν σε ιδέες για επιτάχυνση της εφαρμογής των δράσεων. Και τα δύο εργαστήρια οργανώθηκαν ως παράλληλες εκδηλώσεις των Εβδομάδων Βιώσιμης Ενέργειας, κάτι το οποίο εξασφάλιζε περισσότερες συμμετοχές. Εκπρόσωποι του Δήμου της Velika Gorica, το Υπουργείο Οικονομικών, η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας της Κροατίας, η Εθνική εταιρεία κοινής ωφελείας HEP Toplinarstvo, τοπικοί επιχειρηματίες και άλλοι σημαντικοί ενδιαφερόμενοι φορείς, καθώς και εκπρόσωποι της κοινής γνώμης και των ΜΚΟ, ήταν παρόντες στα εργαστήρια.. Αποτελέσματα Τα εργαστήρια είχαν ως αποτέλεσμα να δοθούν πολλές εισηγήσεις για τη βελτίωση της κατάστασης θέρμανσης στην πόλη, μεταξύ των οποίων η εκπαίδευση των πολιτών, των ιδιοκτήτων διαμερισμάτων και των διαχειριστών κτιρίων για την ενεργειακή απόδοση και την ενεργειακή κατανάλωση. Άλλες εισηγήσεις ήταν η οργάνωση ενός σημείου πληροφόρησης στην πόλη, οι περαιτέρω επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, η μείωση απωλειών του δικτύου διανομής και θερμότητας, με το να συνδεθούν όλα τα δίκτυα διανομής σε ένα, και τέλος, η αναβάθμιση και η ανάπτυξη εγκαταστάσεων παραγωγής θερμότητας. Μετά τη συνεδρία JAM, η εθνική εταιρεία κοινής ωφελείας HEP Toplinarstvo, ανέθεσε την εκπόνηση μελέτης σκοπιμότητας για να εξετάσει διάφορες λύσεις, μεταξύ των οποίων και προτάσεις που προήλθαν από τα εργαστήρια. Τα πρώτα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι τοποθεσίες όπου βρίσκονται οι υφιστάμενοι λέβητες δεν έχουν αρκετό χώρο για την εγκατάσταση των αντλιών θερμότητας, των λεβήτων συμπαραγωγής και της βιομάζας, ούτε για την αποθήκευση θερμότητας ή οι λύσεις αυτές δεν ήταν οικονομικές.. Το επιστημονικό άρθρο Evaluation of integration of solar energy into the district heating system of the City of Velika Gorica, διερεύνησε το ενδεχόμενο τη δημιουργίας μιας μονάδας κεντρικής ηλιακής θέρμανσης με εποχιακή αποθήκευση στο σύστημα τηλεθέρμανσης 38

39 της πόλης. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι αυτό θα μπορούσε να μειώσει την τιμή της ενέργειας για θέρμανση, αλλά ένα άλλο σημαντικό θέμα ήταν η αύξηση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, τα οποία είναι σε φτωχή ενεργειακή κατάσταση. Το άρθρο αυτό παρουσιάστηκε σε πολλά διεθνή συνέδρια και δημοσιεύτηκε σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Παρόμοια με άλλες προτάσεις (όπως και την εγκατάσταση ΣΗΘ για την ηλιακή θερμική μονάδα παραγωγής ενέργειας), απαιτείται επιπλέον χώρος. Η πόλη της Velika Gorica δεν έχει δική της γη, επομένως όλες οι λύσεις που οδηγούν προς την κατεύθυνση της βιώσιμης χρήσης ενέργειας θα πρέπει να αναλυθούν προσεκτικά και να συμπεριληφθούν στο χωροταξικό σχεδιασμό. Συμπεράσματα Μια ευρεία συζήτηση για μια εφικτή λύση για το σύστημα τηλεθέρμανσης στην Velika Gorica ξεκίνησε μέσω του BEAST και του έργου ΙΕΕ STRATEGO (stratego-project.eu). Οι τοπικοί φορείς (τόσο οι εκπρόσωποι της πόλης όσο και οι επιχειρήσεις που ασχολούνται με την τηλεθέρμανση) στην πόλη Velika Gorica είναι πολύ δυναμικοί. Οι δραστηριότητες αυτές βοήθησαν την πόλη της Velika Gorica να καταστεί εταίρος στο πρόγραμμα Horizon 2020 PlanHeat project ( όπου η πόλη είναι πρότυπο για την εφαρμογή εργαλείων ενεργειακού σχεδιασμού που επικεντρώνονται στον σχεδιασμό των συστημάτων τηλεθέρμανσης και τηλεψύξης και τον ενεργειακό εφοδιασμό και τη ζήτηση. Ας ελπίσουμε ότι, οι αξιωματούχοι της πόλης έχουν πλέον αρκετές πληροφορίες για να προχωρήσουν με τη λύση που θα γίνει αποδεκτή από την πλειοψηφία των τοπικών φορέων και θα αυξήσει τη βιωσιμότητα του συστήματος θέρμανσης στην πόλη της Velika Gorica. Περισσότερες Πληροφορίες: "Thermal Science" journal thermalscience.vinca.rs/2016/4/3) IEE STRATEGO project Horizon 2020 PlanHeat project maps.heatroadmap.eu/berndmoller/ maps/31157/renewable-resources-map-for-eu28# UNIZAG FSB, Συνεδρία JAM στις 17 Δεκεμβρίου

40 5.7 Κοινότητες ΑΠΕ σε Νησιά από το Πανεπιστήμιο του Zagreb (UNIZAG FSB), Κροατία Δράση Η επαρχία Dubrovnik-Neretva έχει την υψηλότερη ηλιακή ακτινοβολία στην Κροατία, επομένως η εφαρμογή ΑΠΕ επικεντρώνεται κυρίως στην ηλιακή ενέργεια. Υπάρχουν τρία νησιά στην επαρχία που ήταν το επίκεντρο της ανάπτυξης του μοντέλου για εφαρμογή της ηλιακής ενέργειας στην κοινότητα. Το Μάρτιο του 2015 πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του BEAST ένα εργαστήριο σχετικά με τα κατάλληλα προγράμματα και τα επιχειρηματικά μοντέλα για ενεργειακά έργα στην τοπική κοινότητα το οποίο βοήθησε με την ανάπτυξη ενός επιχειρηματικού μοντέλου. Το εργαστήριο επέτρεψε στους τοπικούς φορείς να δώσουν τις προτάσεις τους σχετικά με το μοντέλο για την ανάπτυξη μικρού φωτοβολταϊκού σταθμού μέσω του μοντέλου PV ESCO στα νησιά της επαρχίας Dubrovnik-Neretva. Η βασική ιδέα του μοντέλου PV ESCO είναι να δημιουργηθεί μια Εταιρεία Παροχής Ενέργειας η οποία θα ανήκει σε ένα ενεργειακό συνεταιρισμό που θα επενδύσει στην ενσωμάτωση ολοκληρωμένων φωτοβολταϊκών συστημάτων στις οροφές των κτιρίων στην επαρχία και θα παρέχει φθηνή και τοπική παραγωγή πράσινης ενέργειας στους πολίτες, τις επιχειρήσεις και τους τουρίστες. Το μοντέλο αναπτύχθηκε περαιτέρω με τη βοήθεια του Συνεταιρισμού για Πράσινη Ενέργεια και του Συνεταιρισμού για την ηθική χρηματοδότηση. Αντιμετώπιση των εμποδίων συστήματα που απαιτούν feed-in tariff. Αυτό το όριο συμπληρώθηκε γρήγορα και η σύνδεση πρόσθετων εγκαταστάσεων στο δίκτυο χωρίς κίνητρα ή ευνοϊκή νομοθεσία δεν ήταν ελκυστική. Λόγω της μείωσης των τιμών των φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων και την εξασφάλιση πρόσβασης στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταϊκά, δημιουργήθηκε ένας νέος νόμος για τις ΑΠΕ κατά τη διάρκεια του 2015, ο οποίος προβλέπει καταμέτρηση καθαρής ενέργειας. Ο νόμος έδωσε επίσης τη δυνατότητα στους καταναλωτές να παράγουν τη δική τους ηλεκτρική ενέργεια. Το μοντέλο PV ESCO χρησιμοποίησε τις δυνατότητες του νέου νόμου και πρότεινε οι συνεταιριστικές επενδύσεις στο σύστημα να μειώσουν το αρχικό κόστος και μέσω της Εταιρείας Παροχής Ενέργειας αύξησε τις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας που οι παραγωγοίκαταναλωτές στέλνουν στο δίκτυο, ισοψηφίζοντας την έτσι με την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας που λαμβάνεται από το δίκτυο. Αποτελέσματα Τα αποτελέσματα του υπολογισμού, κατά την εφαρμογή του μοντέλου PV ESCO, έδειξαν ότι η απόδοση της επένδυσης για την εφαρμογή ολοκληρωμένων φωτοβολταϊκών συστημάτων στις στέγες είναι 7-13 χρόνια, ανάλογα με το μέγεθος και τη θέση του συστήματος. Διαπιστώθηκε επίσης ότι το ποσοστό της αυτό-κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας είναι η πιο σημαντική παράμετρος για την κερδοφορία των φωτοβολταϊκών συστημάτων στις στέγες. Αυτό σημαίνει ότι οι παραγωγοί-καταναλωτές θα έχουν δωρεάν ηλεκτρική ενέργεια από τα φωτοβολταϊκά τους συστήματα από τον 12ο 18ο χρόνο, αφού το φωτοβολταϊκό σύστημα θα αποπληρωθεί στα πρώτα 7 με 13 χρόνια. Αυτό, αύξησε σημαντικά το χρηματοδοτικό ενδιαφέρον για τα Η έλλειψη ενός υποστηρικτικού νομοθετικού πλαισίου ήταν το μεγαλύτερο εμπόδιο για την υλοποίηση της δράσης. Σε εθνικό επίπεδο, υπήρχε ένα όριο που καθορίζεται για τη σύνδεση της φωτοβολταϊκής εγκατάστασης στο δίκτυο, το οποίο είναι 55 MW για Πλέγμα ισοτιμίας των ολοκληρωμένων φωτοβολταϊκών συστημάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση 40

41 Το συνολικό κόστος, η εξοικονόμηση και η μείωση του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας κατά τη διάρκεια του έτους, όταν φωτοβολταϊκά συστήματα έχουν εγκατασταθεί στη στέγη συστήματα αυτά, αφού σε σύγκριση με το μοντέλο που παρατίθεται στο νόμο για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας η περίοδος της απόδοσης επένδυσης είναι από 10 έως 30 χρόνια. Το μοντέλο PV ESCO παρουσιάστηκε επίσης σε ένα διεθνές επιστημονικό συνεδρίο, το 2nd SEE SDEWES, το οποίο πραγματοποιήθηκε στο Piran της Σλοβενίας και σε ένα κροατικό συνέδριο που διοργανώθηκε από τον Κροατικό Σύλλογο Ενέργειας, που ονομάζεται A unique energy and climate policy in open energy market: a year after cop 21. Αυτό έγινε προκειμένου να έχουν μια αναθεώρηση του ανεπτυγμένου μοντέλου. Εκτός από το μοντέλο PV ESCO, οι δήμοι των νησιών υποστηρίχθηκαν στην εφαρμογή των ΣΔΒΕ και σε αρκετές περιπτώσεις αναπτύχθηκαν και καλέ εφαρμογές των ΣΔΒΕ. Αναπτύχθηκε επίσης μια Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία η οποία έδειξε ότι ένα κοινό ΣΔΒΕ θα αποφέρει οφέλη για τους δήμους που βρίσκονται στο νησί της Korcula και θα υποστηρίξει την ανάπτυξη των ΑΠΕ. Το θέμα διερευνήθηκε επίσης σε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Thermal Science. Συμπεράσματα Το μοντέλο που αναπτύχθηκε για την υλοποίηση μικρών φωτοβολταϊκών συστημάτων ενσωματωμένων στις στέγες, θα αυξήσει την τοπική παραγωγή πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας και έτσι θα συμβάλει στην εκπλήρωση των στόχων του ΣΔΒΕ για τους δήμους της περιοχής. Αυτό θα εξασφαλίσει επίσης πρόσθετο εισόδημα στον τοπικό πληθυσμό. Περισσότερες Πληροφορίες: "Thermal Science" journal rs/2016/4/2 Ημερίδα με θέμα την καταλληλόλητα των ενεργειακών έργων στο Δήμο Ston, στη χερσονήσο Peljesac Ημερίδα για την αειφόρο διαχείριση των ΣΔΒΕ στο Orebic, στη χερσονήσο Peljesac 41

42 5.8 Εταιρεία Ενεργειακού Εφοδιασμού στα Outer Hebrides από το Συμβούλιο των Western Isles (CNES), Ηνωμένο Βασίλειο Δράση Στα Outer Hebrides της Σκωτίας, η συμμετοχή στο πρόγραμμα BEAST υποστήριξε την τοπική αρχή για τα νησιά Comhairle nan Eilean Siar, ώστε να γίνουν τα πρώτα βήματα για τη θέσπιση της Hebrides Energy, μιας τοπικής εταιρείας παροχής ηλεκτρισμού η οποία επιδιώκει να αντιμετωπίσει το υψηλό κόστος των καυσίμων που αντιμετωπίζουν οι νησιώτικες περιοχές. Τα Outer Hebrides είναι μια αλυσίδα νησιών στα ανοικτά της δυτικής ακτής της Σκωτίας, με πληθυσμό μόλις λίγο πάνω από 26,000. Η ενεργειακή φτώχια είναι ένα κρίσιμο ζήτημα για τους κατοίκους, οι οποίοι πληρώνουν ακριβότερο από το μέσο κόστος για τον ηλεκτρισμό που καταναλώνουν, παρά το γεγονός ότι βρίσκονται σε μια περιοχή με σημαντικές δυνατότητες για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ο απώτερος στόχος της Hebrides Energy είναι η τοπική παραγωγή και η πώληση ηλεκτρισμού, αξιοποιώντας την αιολική ενέργεια για να μειώσει το κόστος του ηλεκτρισμού για τους νησιώτες. Αντιμετώπιση των εμποδίων Η είσοδος στην αγορά ηλεκτρισμού του Ηνωμένου Βασιλείου είναι δύσκολη: Κατά τη διάρκεια του BEAST, αναπτύχθηκε ένα Επιχειρηματικό Σχεδιο το οποίο διαπίστωσε ότι μια συνεργασία δημόσιουιδιωτικού τομέα με έναν αδειοδοτημένο παροχέα ενέργειας, ήταν ένας καλός τρόπος για την εταιρεία να κάνει ένα πρώτο βήμα προς την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο, η ηλεκτρική ενέργεια θα πρέπει να παρέχεται στους πελάτες κάτω από το «σήμα» της Hebrides Energy. Το μοντέλο αυτό θεωρήθηκε ως πιθανός μηχανισμός για τη μείωση του κινδύνου, καθώς όλες οι επιχειρησιακές υποχρεώσεις και οι υποχρεώσεις συμμόρφωσης θα είναι η ευθύνη του αδειοδοτημένου εταίρου παροχής. Προσδιορίζοντας το επιχειρηματικό μοντέλο: Μέσω του BEAST, έγινε προσπάθεια για να μαζευτούν οι ενδιαφερόμενοι φορείς μαζί και να προσδιορίσουν το καλύτερο επιχειρηματικό μοντέλο για το έργο. Ως αποτέλεσμα, ιδρύθηκε μια Εταιρεία Κοινοτικού Ενδιαφέροντος (ΕΚΕ) με τη συμμετοχή 5 τοπικών εταίρων: της Comhairle nan Eilean Siar, της Community Energy Scotland, της Hebridean Housing Partnership, της The Stornoway Trust και της Tighean Innse Gall. Οι τοπικοί εταίροι εργάζονται μαζί για να αναπτύξουν το επιχειρηματικό μοντέλο της Hebrides Energy 42

43 Αιολικό Πάρκο Pentland, Νησί Lewis. Φωτογραφία από την Ομάδα Ανάπτυξης Σχεδίου, Comhairle nan Eilean Siar. Αποτελέσματα Κατά τη διάρκεια του έργου BEAST: Ιδρύθηκε η Εταιρείας Κοινοτικού Ενδιαφέροντος Hebrides Energy, με 5 τοπικούς μετόχους. Αναπτύχθηκε ένα μοντέλο συνεργασίας δημόσιου-ιδιωτικού τομέα. Ασφαλίστηκαν 2 έτη εξωτερικής χρηματοδότησης για να υποστηριχτεί το κόστος του μάρκετινγκ και οι δραστηριότητες ευαισθητοποίησης, και δόθηκε άμεση στήριξη στους καταναλωτές κατά τη διαδικασία αλλαγής. Διεξήχθη προκύρηξη δημόσιας σύμβασης για την αναζήτηση συνεργασίας από τον ιδιωτικό τομέα ώστε να αναπτυχθεί συνεργασία δημόσιουιδιωτικού τομέα. Έγιναν εργασίες για την επιχειρησιακή σύσταση της νέας δασμολόγησης σε συνεργασία με τους εταίρους του ιδιωτικού τομέα, που καλύπτουν τομείς όπως η ανάπτυξη ιστοσελίδας, τα σημεία επαφής των πελατών, η κατοχύρωση της εταιρικής ταυτότητας, το πακέτο καλωσορίσματος των πελατών και η ανάπτυξη της νέας τιμής. Δοκιμάστηκαν εγχώριες μεταβάσεις στη δασμολογία της Hebrides Energy από το Σεπτέμβριο του Συμπεράσματα Μέχρι σήμερα κύριος στόχος της Εταιρείας Κοινοτικού Ενδιαφέροντος Hebrides Energy, ήταν να συνεργαστεί με ιδιωτικό προμηθευτή ηλεκτρισμού για να αναπτύξει και να διαθέσει στην αγορά μία νέα, ανταγωνιστική τιμή για τα νοικοκυριά στα Outer Hebrides. Μετά από μια αποτυχημένη δοκιμή με έναν αδειοδοτημένο προμηθευτή, το Διοικητικό Συμβούλιο εξετάζει τώρα άλλες επιλογές συνεργασίας για την παροχή της νέας τιμής. Η συμμετοχή στην αγορά ηλεκτρισμού του Ηνωμένου Βασιλείου αποτελεί πρόκληση αλλά εξετάζει νέα μοντέλα. Προκειμένου να μειώσει τις τιμές του ηλεκτρισμού για τις κοινότητες, η Hebrides Energy συνεχίζει να κινείται προς την κατεύθυνση του μακροπρόθεσμου στόχου της για εξέλιξη σε ένα πλήρως εξουσιοδοτημένο προμηθευτή ηλεκτρικής ενέργειας, επιτυγχάνοντας μείωση του κόστους για τους τοπικούς καταναλωτές με την άμεση επένδυση και πώληση τοπικών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. 43

44 5.9 Εμπορευματοποίηση της Θαλάσσιας Ενέργειας στα Outer Hebrides από το Συμβούλιο των Western Isles (CNES), Ηνωμένο Βασίλειο Παράδειγμα θαλάσσιου ενεργειακού δυναμικού στα Outer Hebrides 44

45 Δράση Το δυναμικό κυματικής ενεργεία στα Outer Hebrides είναι ένα από τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη. Εκτιμάται ότι έως και 20% του συνόλου των θαλάσσιων πόρων της Ευρώπης βρίσκονται γύρω ή κοντά στα Hebrides. Τα Outer Hebrides είχαν αρκετές προτάσεις για ανάπτυξη της θαλάσσιας ενέργειας και ως τοπική αρχή, η Comhairle nan Eilean Siar έχει έντονο ενδιαφέρον για να δει αυτά τα σχέδια να υλοποιούνται. Κατά την έναρξη του BEAST αυτές ήταν νέες τεχνολογίες σε πρότυπο και δοκιμαστικό στάδιο. Ο σκοπός της εργασίας μας μέσω του BEAST ήταν ο προσδιορισμός τρόπων με τους οποίους θα μπορούσαμε να στηρίξουμε και να επιταχύνουμε την εμπορευματοποίηση αυτών των τεχνολογιών στις ακτές μας. Αντιμετώπιση των εμποδίων Κατά τη διάρκεια του BEAST, η πρόοδος στον τομέα της θαλάσσιας ενέργειας στη Σκωτία περιοριζόταν ολοένα και περισσότερο λόγω κάποιων παραγόντων, όπως η συνδεσιμότητα δικτύου, η αβεβαιότητα για τα μελλοντικά καθεστώτα κινήτρων και το υψηλό κόστος κεφαλαίου. Η κλίμακα μεγέθους των έργων αυτών, καθώς και το επενδυτικό ρίσκο, εμποδίζουν την εμπορική αξιοποίηση της κυματικής ενέργειας. Παρ' όλα αυτά, η Comhairle προσπάθησε να διατηρήσει την εστίαση στα πλεονεκτήματα των φυσικών πόρων και να αξιοποιηθεί το έργο που έχει ήδη γίνει στα Outer Hebrides. Το μεγαλύτερο δυναμικό κυματικής ενέργειας στον κόσμο βρίσκεται στα ανοικτά της δυτικής ακτής της νήσου Hebridean στο Lewis. Εξελιγμένη χαρτογράφηση κυματικών πόρων έχει οδηγήσει σε μια άνευ προηγουμένου ποσότητα δεδομένων που είναι διαθέσιμα για την περιοχή. Πραγματοποιήθηκε επίσης και μια σημαντική προσπάθεια για να εξασφαλιστεί η συναίνεσή για την επιλεγμένη περιοχή. Αποτελέσματα Μέσω του BEAST έγινε προσπάθεια για προσδιορισμό των κύριων ενδιαφερόμενων μερών (ιδιωτικού και δημόσιου τομέα). Αφού προσδιορίστηκαν, έγινε μια επαφή μαζί τους ώστε να προβούν σε ανάλυση SWOT, σχετικά με την εμπορευματοποίηση της θαλάσσιας ενέργειας δυτικά των Hebrides. Μετά από αυτό, διεξήχθησαν εργαστήρια για τον καθορισμό και την αξιολόγηση πιθανών επιλογών για την ανάπτυξη του τομέα αυτού στα νησιά, δίνοντας ιδιαίτερη σημασία στη μονάδα παραγωγής κυματικής ενέργειας των 40MW. Μέσα από αυτό αναδύθηκε μια ιδέα για τη θέσπιση των Outer Hebrides ως πεδίο δοκιμών για τις καινοτόμες συσκευές θαλάσσιας ενέργειας. Αυτό θα επωφελείτο από την ύπαρξη της μεγαλύτερης πλήρως αδειοδοτημένης εγκατάστασης κυματικής ενέργειας στη δυτική ακτή του Lewis, χρησιμοποιώντας ένα ποσοστό αυτής ως μια τεχνολογικά ουδέτερη περιοχή δοκιμών. Συμπεράσματα Η προσπάθεια αυτή που ξεκίνησε μέσω του BEAST, δίνει ένα καλό παράδειγμα της αξιολόγησης επιλογών για την εξερεύνηση και την υποστήριξη της συνεργασίας μεταξύ του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. Τα Outer Hebrides παρέχουν την ευκαιρία για εμπορική επίδειξη και ακραίες συνθήκες δοκιμής και παραγωγής, με υψηλο δυναμικό, συμπληρώνοντας το ήδη διαθέσιμο δυναμικό της Σκωτίας και του Ηνωμένου Βασίλειου. Η Comhairle nan Eilean Siar συνεχίζει να προωθεί την αξιοποίηση της θαλάσσιας ενέργειας δυτικά των Hebrides. Επίσης, προωθεί την περαιτέρω διερεύνηση της ζώνης δοκιμής. Συνεχίζεται η συνεργασία με τους ερευνητές, τους κατασκευαστές και την κυβέρνηση ώστε να διασφαλιστεί ότι είναι ενήμεροι για την κυματική ενέργεια στα Outer Hebrides, καθώς επίσης και για το συνολικό πακέτο που προσφέρεται για την ανάπτυξη, σχετικά με τις λιμενικές εγκαταστάσεις, τις εγκαταστάσεις κατασκευής, την ερευνητική βάση και τη συνδεσιμότητα με τις μεταφορές. 45

46 5.10 Υβριδικό Σύστημα Αιολικής Ενέργειας-Πετρελαίου για τη Fuerteventura από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας των Καναρίων Νήσων (ITC), Ισπανία Δράση Το μικρό ψαροχώρι Puerto de la Cruz βρίσκεται στο νότιο άκρο του νησιού της Fuerteventura, σε ένα μέρος που λέγεται Punta Jandía. Έχει μόνιμο πληθυσμό 36 άτομα (7 οικογένειες), αλλά κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου αντιμετωπίζει μεγάλη αύξηση του πληθυσμού αφού είναι ένας δημοφιλής τουριστικός προορισμός για τους κατοίκους του νησιού. Βιώνει επίσης υψηλές εποχιακές διακυμάνσεις. Οι αλλαγές στον πληθυσμό μεταφράζονται σε υψηλή διαφορά στη ζήτηση ενέργειας κατά τις ημέρες της εβδομάδας, και από τους χειμερινούς στους καλοκαιρινούς μήνες. Το 1997 το ITC εγκατέστησε ένα υβριδικό μικροδίκτυο (σύστημα αιολικής ενέργειας-πετρελαίου) που κατάφερε να υποκαταστήσει ένα σημαντικό μέρος του καυσίμου πετρελαίου που παρέχεται δωρεάν από τον τοπικό δήμο. Στο ετήσιο ισοζύγιο, το 75% της κατανάλωσης ηλεκτρισμού του χωριού δόθηκε από την ανεμογεννήτρια. Το αρχικό σύστημα αιολικής ενέργειας-πετρελαίου ήταν σε λειτουργία για μερικά χρόνια ( ), αλλά δυστυχώς λόγω διάφορων μη-τεχνικών λόγων (οικονομικοί, γραφειοκρατία, έλλειψη πολιτικής βούλησης, κλπ); το σύστημα σταμάτησε. Από τότε, ο τοπικός Δήμος χρησιμοποιεί πετρέλαιο για τη λειτουργία μιας γεννήτριας η οποία προμηθεύει ηλεκτρική ενέργεια «δωρεάν» στους κατοίκους. Λαμβάνοντας υπόψη το υψηλό κόστος που συνδέεται με την επέκταση του δικτύου, η απομονωμένη κοινότητα της Punta Jandía, θα παραμείνει αποσυνδεδεμένη από το ηλεκτρικό δίκτυο της Fuerteventura στο άμεσο μέλλον. Το προτεινόμενο έργο έχει ως στόχο να πραγματοποιήσει την απαραίτητη αναθεώρηση των υπαρχόντων στοιχείων του συστήματος για να τεθεί και πάλι σε λειτουργία το παλιό σύστημα αιολικής ενέργειαςπετρελαίου στη Punta Jandía. Αυτό θα διασφαλίσει την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας και αφαλατωμένου νερού, μέσω ενός μικροδικτύου με ψηλά ποσοστά ΑΠΕ, σε αυτό το μικρό απομακρυσμένο και απομονωμένο ψαροχώρι. Αυτό θα αντικαταστήσει ένα σημαντικό μέρος του καυσίμου πετρελαίου που επί του παρόντος παρέχεται δωρεάν από τον τοπικό Δήμο της Pájara. Οι υποστηρικτές του έργου είναι η νησιωτική Αρχή του Fuerteventura και ο Δήμος της Pájara. Οι οικονομικοί πόροι που επί του παρόντος δίνονται από το Δήμο της Pájara για την αγορά πετρελαίου, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση των επενδύσεων, καθώς και για το κόστος συντήρησης και λειτουργίας του συστήματος αιολικής ενέργειαςπετρελαίου και για την κάλυψη άλλων κοινωνικών αναγκών της κοινότητας. Το πλεόνασμα ηλεκτρισμού (σε στιγμές μεγάλης ταχύτητας του ανέμου και χαμηλής ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας), θα χρησιμοποιηθεί για να τροφοδοτήσει το εργοστάσιο αφαλάτωσης και αναμένεται να παράγειι περίπου 100,000 m³ γλυκού νερού στην κοινότητα. Το σύστημα θα ενισχύσει την τουριστική εικόνα του χωριού, την προσέλκυση τουρισμού και τη βελτίωση της τοπικής οικονομίας. Σημαντικό πλεονέκτημα είναι τα εξαιρετικά επίπεδα του αιολικού δυναμικού που επιτρέπουν στην ανεμογεννήτρια να λειτουργεί για 4,000 ώρες/έτος (υψηλός παράγοντας χωρητικότητας, 45%). Αυτό σημαίνει ότι με το υφιστάμενο κόστος της επένδυσης, είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικό με το κόστος του συμβατικού ηλεκτρισμού, αφού η αιολική ενέργεια θα μπορούσε να παραχθεί με κόστος λιγότερο των 0,06 / kwh, ενώ συμβατική παραγωγή ορυκτών έχει κόστος 0,20 /kwh. Αντιμετώπιση των εμποδίων Εντοπίστηκαν διάφορα τεχνικά, οικονομικά και διοικητικά εμπόδια και εφαρμόστηκαν ενέργειες για την αντιμετώπισή τους. Τα σημαντικά εμπόδια περιλάμβαναν: Το πρόβλημα σταθερότητας του δικτύου που δημιουργείται από τα υψηλά επίπεδα της μεταβλητής και διαλείπουσας διείσδυσης των ΑΠΕ είναι ένας σημαντικός περιορισμός στο ποσοστό των ΑΠΕ που μπορεί να ενσωματωθεί στο μικρό ηλεκτρικό σύστημα: Η διαθεσιμότητα των ΑΠΕ 46

47 καθιστά αναγκαία την ύπαρξη συμβατικών συστημάτων σε αναμονή για όταν δεν υπάρχουν ανέμοι ή ηλιοφάνειαι. Οι μηχανικοί του ITC έχουν σχεδιάσει μια τεχνική λύση που περιλαμβάνει την ενσωμάτωση της πρόβλεψης του καιρού για την αξιόπιστη πρόβλεψη της αιολικής ενέργειας (σημαντικό εργαλείο για τον προγραμματισμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που θα μεγιστοποιήσει την αξιοποίηση των διαθέσιμων ΑΠΕ). Περιλαμβάνει επίσης την ενσωμάτωση μίας μπαταρίας για βραχυπρόθεσμη αποθήκευση ενέργειας και πρωτογενή ρύθμιση του συστήματος, καθώς επίσης και τη διαχείριση της ζήτησης των μη κρίσιμων κατανεμημένων φορτίων για εξομάλυνση των αιχμών, που θα συμβάλουν στην προσαρμογή της ζήτησης και της παροχής από τους παραγωγούς ΑΠΕ. Επιπλέον θα εγκατασταθεί μια εφεδρική γεννήτρια πετρελαίου η οποία θα έχει τη δυνατότητα να ανταπεξέλθει στη μέγιστη ζήτηση ισχύος (ζήτηση αιχμής), προκειμένου να εγγυηθεί σίγουρο εφοδιασμό με ηλεκτρισμό ανά πάσα στιγμή, κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Το σχεδιασμένο υβριδικό μικροδίκτυο (σύστημα αιολικής ενέργειας-πετρελαίου), αποσκοπεί στην επίτευξη διείσδυσης των ΑΠΕ μέχρι και 80% του ετήσιου ενεργειακού ισοζυγίου. Η έλλειψη ενός κατάλληλου νομικού πλαισίου για τη μακροπρόθεσμη σταθερότητα των τιμών (η τιμή που πληρώνει ο τελικός καταναλωτής) το οποίο θα μειώσει το επενδυτικό ρίσκο στον ανεξάρτητο παραγωγό ηλεκτρικής ενέργειας: Αρχικά υπήρχαν μεγάλες ανησυχίες που σχετίζονται με το υπάρχον νομικό πλαίσιο, το οποίο περιορίζει κάπως τις δυνατότητες για χρέωση των κατοίκων του χωριού για την ισχύ που παρέχεται. Αυτή τη στιγμή ο Δήμος δίνει εντελώς δωρεάν υπηρεσίες ενέργειας και νερού και επομένως υπάρχουν ανησυχίες ότι ένας νέος ανεξάρτητος παραγωγός ηλεκτρισμού μπορεί να μην είναι σε θέση να παρέχει δωρεάν τις υπηρεσίες αυτές. Διοργανώθηκαν χωριστές συναντήσεις από το Δήμο και τους κατοίκους της περιοχής, καθώς επίσης και με τις νησιωτικές και τις περιφερειακές αρχές, ώστε να συμφωνήσουν σχετικά με την ανάγκη χρέωσης των κατοίκων του χωριού για την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και νερού, σε μια τιμή που μπορεί να καλύψει το κόστος παραγωγής και να κάνει τη λειτουργία του υβριδικού σταθμού, μακροπρόθεσμα βιώσιμη. Οι αρχικές υψηλές κεφαλαιακές απαιτήσεις για το υβριδικό σύστημα, όπως και σε οποιοδήποτε άλλο έργο ΑΠΕ, είναι συνήθως υψηλότερες από ότι για τα συμβατικά συστήματα ίδιας χωρητικότητας για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας: Το αρχικό υψηλό κόστος επένδυσης που σχετίζεται με συστήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθιστά αναγκαία τη διασφάλιση μιας σταθερής τιμής ώστε να εγγυηθεί ότι η επένδυση μπορεί να ανακτηθεί σε εύλογο χρονικό διάστημα. Επίσης, απαιτεί κυβερνητική οικονομική υποστήριξη για υπηρεσίες κοινής ωφέλειας για την κάλυψη της διαφοράς μεταξύ του κόστους της παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ, και την τιμή χρέωσης προς τους καταναλωτές. Το ITC ετοίμασε μια πρόταση η οποία καλούσε για συμμετοχή στην διαδικτυακή πύλη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την έρευνα και την καινοτομία, που θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει τις υποδομές του υβριδικού συστήματος, μαζί με διάφορες τεχνολογίες υδρογόνου και εξοπλισμό για την αποθήκευση ενέργειας. Δυστυχώς, η πρόταση αυτή δεν εγκρίθηκε. Το ITC οργάνωσε επίσης συναντήσεις μεταξύ του Δήμου, τις Αρχές του νησιού και την περιφερειακή κυβέρνηση, και ως εκ τούτου, επιτεύχθηκε γενική συναίνεση, και πολλές δράσεις έχουν αρχίσει να τροχιοδρομούνται. Μια από τις σημαντικότερες δράσεις ήταν η εκπόνηση μιας πρότασης έργου για τα περιφερειακά επενδυτικά κεφάλαια του 2016 για καινοτόμες υποδομές. Δυστυχώς, η πρόταση δεν υποβλήθηκε και η χρηματοδότηση για την κατασκευή της υποδομής του μικροδικτύου δεν θα είναι διαθέσιμη μέχρι το Αποτελέσματα Το έργο που υποστηρίχθηκε από το ITC για την προώθηση του υβριδικού συστήματος αιολικής ενέργειας-πετρελαίου στο Fuerteventura δείχνει πόσο σημαντικό είναι να διατηρηθεί η καλή επικοινωνία με τους κατοίκους της περιοχής, οι οποίοι είναι και οι δικαιούχοι των προτεινόμενων δράσεων, καθώς η στήριξη τους είναι ένα βασικό στοιχείο για τη διασφάλιση της επιτυχούς εφαρμογής των δράσεων. Στην περίπτωση αυτού του έργου, μέσα από καλά δομημένες συναντήσεις, με σαφείς στόχους, έχει επιτευχθεί μια γενική συμφωνία σχετικά με τα οφέλη του έργου. Η τεχνική λύση που σχεδιάστηκε από τους μηχανικούς του ITC, βασίζεται στον αυστηρό μηχανικό σχεδιασμό. Η μοντελοποίηση ενός ισχυρού συστήματος που θα είναι σε θέση να λειτουργήσει σωστά και να προσφέρει ποιοτικές και αξιόπιστες ενεργειακές υπηρεσίες σύμφωνα με τις συνθήκες διακύμανσης των ΑΠΕ, αξιολογώντας τις επιπτώσεις στο κόστος, στην επίτευξη διαφορετικών σεναρίων για διείσδυση των ΑΠΕ, έγινε με επιτυχία από τους μηχανικούς του ITC (έργο με υπεργολαβία από το Δήμο Pájara, εκτός του πεδίου εφαρμογής του BEAST). Το παράδειγμα της Fuerteventura θα μπορούσε να επεκταθεί σε πολλές απομονωμένες κοινότητες, ιδίως των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών που διαθέτουν άφθονο αιολικό δυναμικό. Το υβριδικό σύστημα αιολικής ενέργειαςπετρελαίου, μπορεί να μειώσει αισθητά την κατανάλωση πετρελαίου, και οι σημερινές τεχνολογίες είναι σε θέση να εγγυηθούν την υψηλή ποιότητα παροχής ηλεκτρισμού στις υβριδικές λύσεις. Συμπεράσματα Λόγω του υψηλού κόστους που συνδέεται με την επέκταση του δικτύου (το πλησιέστερο σημείο για μια πιθανή σύνδεση στο ηλεκτρικό δίκτυο του νησιού βρίσκεται στα 20 χιλιόμετρα), η απομονωμένη κοινότητα του Puerto de la Cruz στην Punta Jandía, θα παραμείνει αποσυνδεδεμένη από το ηλεκτρικό δίκτυο της Fuerteventura στο άμεσο μέλλον. Το έργο για το υβριδικό σύστημα αιολικής ενέργειας και πετρελαίου για την Punta Jandía, θα επιτρέψει την αντικατάσταση της ηλεκτρικής ενέργειας που σήμερα παρέχεται εξ ολοκλήρου από γεννήτρια πετρελαίου. Η καθαρή παραγωγή ΑΠΕ από το υβριδικό σύστημα θα προμηθεύει 47

48 Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα επενδυτική ευκαιρία για τους επενδυτές που ενδιαφέρονται για μια εύλογη αποπληρωμή, σε ένα έργο με μικρό τεχνικό ρίσκο. Αυτή η απόδοση της επένδυσης είναι πιθανή χάρη στις κρατικές επιδοτήσεις, οι οποίες δικαιολογούνται για όλες τις κοινωνικές παροχές, από την άποψη της δημιουργίας θέσεων εργασίας, της μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και της καλύτερη εικόνας για ένα βιώσιμο τουριστικό προορισμό. Κατά την ανάλυση των ταμειακών ροών, λαμβάνοντας υπόψη τις τιμές για το διαφορετικό κόστος και τα εισοδήματα, η απόδοση της επένδυσης, από την άποψη του Εσωτερικού Βαθμού Απόδοσης (IRR) είναι 16,5% και η περίοδος αποπληρωμής 7 χρόνια επίσης ένα σημαντικό φορτίο το οποίο είναι για το σύστημα αφαλάτωσης νερού με αντίστροφη ώσμωση. Το έργο έχει τη δυνατότητα να μειώσει τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου και την τρέχουσα ενεργειακή εξάρτηση της Punta Jandía, δημιουργώντας την απαραίτητη υποδομή για να εξασφαλισθεί η μέγιστη αξιοποίηση των τοπικών διαθέσιμων ΑΠΕ. Τα οφέλη για την Punta Jandía, εκτός από τη μείωση των ενεργειακών δαπανών, έρχονται από όλες τους θετικούς εξωτερικούς παράγοντες που σχετίζονται με τη χρήση των ΑΠΕ και τη μείωση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων. 48

49 Μικροδίκτυο για τη La Graciosa από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας των Καναρίων Νήσων (ITC), Ισπανία Δράση Το La Graciosa είναι ένα μικρό νησί που βρίσκεται στα βόρεια του Lanzarote. Το νησί έχει λιγοστούς μόνιμους κατοίκους αλλά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ο πληθυσμός του νησιού αυξάνεται λόγω του τουρισμού, ο οποίος μαζί με την αλιεία αντιπροσωπεύει τις κύριες οικονομικές δραστηριότητες του νησιού. Επί του παρόντος, ο πληθυσμός του μικρού αυτού νησιού εφοδιάζεται με ηλεκτρική ενέργεια και νερό από το γειτονικό νησί μέσω ενός υποθαλάσσιου καλωδίου και ενός υποθαλάσσιου σωλήνα νερού. Ο στόχος αυτού του προγράμματος είναι να εξασφαλίσει υψηλή διείσδυση ΑΠΕ στο μικροδικτύο με την ικανότητα να παρέχει το 80% της ετήσιας ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας του La Graciosa από ΑΠΕ. Το μικροδίκτυο θα έχει την ικανότητα να λειτουργεί είτε σε αυτόνομη λειτουργία με ένα συνδυασμό παραγωγής από ΑΠΕ, ικανότητα αποθήκευσης ενέργειας και χρήσης πετρέλαιου ως εφεδρικό. Θα υπάρχει η δυνατότητα εναλλαγής παροχής ενέργειας και σύνδεσης με το κεντρικό δίκτυο του Lanzarote, μέσω της υφισταμένης διασύνδεσης. Αν και είναι πιθανά τα υψηλότερα επίπεδα διείσδυσης των ΑΠΕ, εντούτοις δεν ενδείκνυνται λόγω της αύξησης του επενδυτικού κόστους, κυρίως λόγω της ανάγκης για αποθήκευση ενέργειας. Το μικροδίκτυο που προτείνεται για το La Graciosa περιλαμβάνει μικρά φωτοβολταϊκά συστήματα που κατανέμονται στις στέγες των υφιστάμενων κατοικιών και μικρές ανεμογεννήτριες εγκαταστημένες σε όλο το χωριό. Θα ενσωματώσει επίσης εφεδρική μοναδα πετρέλαιου και σύστημα αποθήκευσης ενέργειας, αλλά η χωρητικότητα αποθήκευσης θα είναι περιορισμένη λόγω της ύπαρξης του υποβρυχίου καλωδίου που συνδέει το La Graciosa με το ηλεκτρικό δίκτυο του γειτονικού Lanzarote. Το La Graciosa είναι μια περιοχή με μοναδικές και εξαιρετικές συνθήκες για επίδειξη της τεχνικής και οικονομικής σκοπιμότητας ενός αυτόνομου μικροδικτύου με υψηλή διείσδυση ΑΠΕ. Δεδομένου των υψηλών επίπεδων της ηλιακής ακτινοβολίας, τα φωτοβολταϊκά μπορεί να λειτουργούν για 1800 ώρες το χρόνο και να παράγονουν με κόστος κάτω των 0,09 /kwh, ενώ η συμβατική παραγωγή από τα ορυκτά καύσιμα που παρέχεται από το γειτονικό Lanzarote έχει κόστος 0,20 / kwh. Η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων στις διαθέσιμες στέγες των περίπου 350 υπαρχουσών κατοικιών, αναμένεται να προσθέσει, μέχρι 1,8 MWp που είναι πολύ χαμηλότερα από τα ανώτατα επίπεδα διείσδυσης -τα οποία έχουν εκτιμηθεί σε 2,5 MWp - λόγω περιορισμών του δικτύου.. Αντιμετώπιση των εμποδίων Ένα σημαντικό τεχνικό εμπόδιο που σχετίζεται με την ηλεκτροδότηση με μικροδίκτυα με υψηλή διείσδυση φωτοβολταϊκών, προέρχεται από το γεγονός ότι στηρίζονται σε μια πηγή που είναι μεταβλητή, και δεν ταιριάζει πάντα με τη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας. Συστήματα αποθήκευσης ενέργειας περιλαμβάνονται στη λύση με το μικροδίκτυο για τη διαχείριση αυτής της μεταβλητότητας. Αυτό το ρίσκο μειώνεται σημαντικά, διότι η υφιστάμενη υποβρύχια διασύνδεση με το Lanzarote θα παραμείνει ως εφεδρική. Αν και ένας από τους στόχους είναι να διατηρηθεί στο ελάχιστο, αναμένεται παροχή ρεύματος μέσω του καλωδίου. Ωστόσο η τεχνική λύση που σχεδιάστηκε για το μικροδίκτυο της La Graciosa, προβλέπει ένα ισχυρό σύστημα που θα είναι σε θέση να λειτουργήσει σωστά και να προσφέρει ποιοτικές και αξιόπιστες ενεργειακές υπηρεσίες σύμφωνα με τις συνθήκες διακύμανσης των ΑΠΕ, αξιολογώντας τις επιπτώσεις στο κόστος και στην επίτευξη διαφορετικών σεναρίων για διείσδυση των ΑΠΕ. Αυτή η λύση περιλαμβάνει την ενσωμάτωση της πρόβλεψης του καιρού για την αξιόπιστη πρόβλεψη της ενέργειας από φωτοβολταϊκά (σημαντικό εργαλείο για τον προγραμματισμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που θα μεγιστοποιήσει την αξιοποίηση των διαθέσιμων ΑΠΕ). Περιλαμβάνει επίσης την ενσωμάτωση μίας μπαταρίας για βραχυπρόθεσμη αποθήκευση ενέργειας και πρωτογενή ρύθμιση του συστήματος, καθώς επίσης και τη διαχείριση της ζήτησης των μη αιχμικών κατανεμημένων φορτίων για εξομάλυνση των αιχμών, 49

50 που θα συμβάλουν στην προσαρμογή της ζήτησης και της παραγωγής από ΑΠΕ. Επιπλέον θα εγκατασταθεί μια εφεδρική γεννήτρια πετρελαίου η οποία θα έχει τη δυνατότητα να ανταπεξέλθει στη μέγιστη ζήτηση ισχύος (ζήτηση αιχμής), προκειμένου να διασγαλιστεί ο ενεργειακός εφοδιασμός ανά πάσα στιγμή κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Το σχεδιασμένο υβριδικό μικροδίκτυο (σύστημα αιολικής ενέργειαςπετρελαίου), αποσκοπεί στην επίτευξη διείσδυσης των ΑΠΕ κατά 80% επί του ετήσιου ισοζυγίου. Ένα άλλο σημαντικό εμπόδιο είναι οι αρχικές υψηλές κεφαλαιακές απαιτήσεις για την υποδομή του μικροδικτύου. Όπως και σε οποιοδήποτε άλλο έργο ΑΠΕ, είναι συνήθως υψηλότερες από ό, τι για τα συμβατικά συστήματα ίδιας δυναμικότητας για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας: Το αρχικό υψηλό κόστος επένδυσης που σχετίζεται με συστήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθιστά αναγκαία τη διάθεση μιας σταθερής τιμής ώστε να εγγυηθεί ότι η επένδυση μπορεί να ανακτηθεί σε εύλογο χρονικό διάστημα. Επίσης, απαιτεί κυβερνητική οικονομική υποστήριξη για υπηρεσίες κοινής ωφέλειας για την κάλυψη της διαφοράς μεταξύ του κόστους της παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ, και την τιμή χρέωσης των καταναλωτών. Το ITC μαζί με την ENDESA ετοίμασε μια πρόταση η οποία υποβλήθηκε σε ισπανικό πρόγραμμα έρευνας και ανάπτυξης. Η πρόταση εγκρίθηκε με χρηματοδότηση.2,5 εκατομμύριων. Επίσης, το ITC και η ENDE- SA άσκησαν πιέσεις για να δοθεί δημόσια στήριξη στους κατοίκους του La Graciosa, για επιδότηση των επενδύσεων τους (για τα φωτοβολταϊκά στις οροφές και για τα συστήματα αποθήκευσης ενέργειας σε μπαταρίες για τα σπίτια τους). Αποτελέσματα Δεδομένου της σημασίας για διασφάλιση καλών τεχνικών γνώσεων και αυστηρής προσέγγισης, το ITC δεν έχει εργαστεί μόνο για τις τεχνικές λύσεις του μικροδικτύου του La Graciosa, αλλά και για τη συλλογή δεδομένων σχετικά με τους διαθέσιμους ηλιακούς πόρους και τον χαρακτηρισμό της ενεργειακής ζήτησης στο νησί. Επίσης, το ITC έχει αναλάβει καθήκοντα για την αντιμετώπιση κοινωνικών και διοικητικών θεμάτων (πολυεπίπεδη διακυβέρνηση). Το ITC προέβη σε διεξοδική έρευνα των 350 σπιτιών του νησιού, κυρίως για να κατανοήσει καλύτερα τα επίπεδα και τα μοτίβα κατανάλωσης ώστε να ενημερώσει το σχεδιασμό του έργου. Έχει, επίσης, προωθήσει δραστηριότητες για την αύξηση της αποδοχής ώστε να κατανοήσουν πραγματικά τις ενεργειακές ανάγκες της τοπικής κοινωνίας και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που μπορεί να είναι διαθέσιμες για την κάλυψη αυτών των αναγκών. Το μικροδίκτυο του La Graciosa αποτελεί μια εξαιρετική ευκαιρία για την εμφάνιση τεχνολογικών λύσεων για ηλεκτροδότηση απομακρυσμένων αγροτικών περιοχών στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες. Αυτές οι χώρες δεν διαθέτουν την κατάλληλη ηλεκτρική υποδομή, επομένως τα μικροδίκτυα θα λειτουργούν αυτόνομα, χωρίς σύνδεση με τα εθνικά δίκτυα μεταφοράς και διανομής. Αντιθέτως, στην περίπτωση των πιο προηγμένων χωρών της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής, οι προοπτικές της αγοράς δείχνουν ανάπτυξη των μικροδικτύων που συνδέονται με τα εθνικά δίκτυα. Με βάση την εργασία που έγινε μέχρι τώρα, υποβλήθηκε μια πρόταση και ένα νέο έργο έχει εγκριθεί ( ) από την ισπανική κυβέρνηση το οποίο αφορά την εγκατάσταση μικροδικτύου με υψηλή διείσδυση ΑΠΕ στο La Graciosa, χρηματοδοτημένο από την κεντρική ισπανική κυβέρνηση ( 2,5 εκατομμύρια). Αυτό επιτρέπει να προχωρήσει η εγκατάσταση ενός υβριδικού συστήματος αποθήκευσης, η διαχείριση της ζήτησης, η ανταπόκριση στη ζήτηση και η ενσωμάτωση των φωτοβολταϊκών και της πρόβλεψης φορτίου. Η Αρχή του νησιού του Lanzarote (στο οποίο ανήκει διοικητικά το La Graciosa) και η περιφερειακή κυβέρνηση των Καναρίων Νήσων έχουν εισαγάγει προγράμματα επιδότησης για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στις οροφές και για μικρά συστήματα μπαταριών αποθήκευσης ενέργειας (BESS), σε σπίτια στο La Graciosa. Συμπεράσματα Το μικροδικτύο του La Graciosa, θα επιτρέψει την αντικατάσταση της ηλεκτρικής ενέργειας που παρέχεται σήμερα μέσω ενός υποθαλάσσιου καλωδίου από το γειτονικό Lanzarote. Επίσης, θα παράγεται νερό στο νησί, χωρίς την ανάγκη για διατήρηση της παροχής νερού από τη Lanzarote (υποβρύχια σωλήνα νερού), αφού θα υπάρχει ένα σύστημα αφαλάτωσης νερού αντίστροφης ώσμωσης, το οποίο θα εφοδιάζεται ηλεκτρικά από το μικροδίκτυο, Το έργο αυτό έχει τη δυνατότητα να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και την τρέχουσα ενεργειακή εξάρτηση του La Graciosa, δημιουργώντας την απαραίτητη υποδομή για να εξασφαλισθεί η μέγιστη αξιοποίηση των τοπικών διαθέσιμων ΑΠΕ. Τα οφέλη για τα νησιά, εκτός από τη μείωση των ενεργειακών δαπανών, σχετίζονται με τη χρήση των ΑΠΕ και τη μείωση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων. Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα επενδυτική ευκαιρία για τους επενδυτές που ενδιαφέρονται για μια εύλογη αποπληρωμή, σε ένα έργο με μικρό τεχνικό ρίσκο. Αλλά για να επιτευχθεί μια λογική απόδοση των επενδύσεων, απαιτούνται επιδοτήσεις από το δημόσιο, οι οποίες δικαιολογούνται από την άποψη της δημιουργίας θέσεων εργασίας, της μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και της καλύτερη εικόνας για ένα βιώσιμο τουριστικό προορισμό. Κατά την ανάλυση των ταμειακών ροών, λαμβάνονται υπόψη οι τιμές για το διαφορετικό κόστος και τα εισοδήματα, η απόδοση της επένδυσης, από την άποψη του Εσωτερικού Βαθμού Απόδοσης (IRR) είναι 12,7% και η περίοδος αποπληρωμής 11 χρόνια

51 ΟΜΑΔΑ «STEER» Στα πλαίσια του BEAST, η Σουηδία, η Λετονία, η Κροατία και η Νορβηγία επικεντρώθηκαν στην εφαρμογή και τη διευκόλυνση της χρήσης ηλεκτρικών οχημάτων. Η Ιταλία επικεντρώθηκε στην δημιουργία ενός ποδηλατοδρόμου ώστε να πείσει περισσότερους πολίτες να χρησιμοποιούν τα ποδήλατά τους. Η Νορβηγία είναι αρκετά προχωρημένη στη χρήση ηλεκτρικών αυτοκινήτων αφού ενθαρρύνει την αγορά και τη χρήση τους μέσω επιδοτήσεων, όπως είναι η μη χρέωση για δρομολόγια πλοίων, για διόδια ή για χώρους στάθμευσης και έχει επίσης χαμηλότερη φορολογία κατά την αγορά τους σε σχέση με τα συμβατικά αυτοκίνητα. Σήμερα υπάρχουν περισσότερα από 100,000 ηλεκτρικά αυτοκίνητα στους δρόμους της Νορβηγίας. Στα πλαίσια του BEAST, είχαν εγκατασταθεί στη Νορβηγία φορτιστές ταχείας φόρτισης, έτσι ώστε να υπάρχει τουλάχιστον ένας φορτιστής σε κάθε 50 χιλιόμετρα απόσταση. Σε όλες τις παραπάνω χώρες οργανώθηκαν εκδηλώσεις και επιδείξεις ηλεκτρικών οχημάτων συμπεριλαμβανομένων εργαστήριων, συνέδριων, οδηγήσεων δοκιμής -τόσο με αυτοκίνητα όσο και με λεωφορεία- (δύο ηλεκτρικά λεωφορεία ανέβηκαν τον απότομο ορεινό δρόμο στο Geiranger). Στη περιφέρεια Zemgale της Λετονίας, οργανώθηκε ένας μαραθώνιος ηλεκτρικών οχημάτων με αρκετούς δήμους και 30 ηλεκτρικά οχήματα, διάρκειας τριών ημερών. Στην Κροατία, το νησί των Njet θέλει να είναι 100% πράσινο νησί, οπότε αναζητά την ευκαιρία να έχουν ηλεκτρικά λεωφορεία, αυτοκίνητα, σκάφη και τουριστικά τρένα. Στη Σουηδία, διευθετήθηκε μια περιοδεία με όλους τους δήμους, όπου ο κάθε ένας από αυτούς είχε την ευκαιρία να οδηγήσει δοκιμαστικά τέσσερα ηλεκτρικά οχήματα για μία εβδομάδα. Στη Νορβηγία, διοργανώθηκε ένας αγώνας ταχύτητας με ηλεκτρικά οχημάτα με περισσότερους από 160 συμμετέχοντες στον απότομο ορεινό δρόμο the Troll ladder. Στην Ιταλία, ο στόχος είναι να χρησιμοποιηθεί ο ποδηλατόδρομος The circle lane, ως προϊόν για βιώσιμο τουρισμό και να συνδεθεί με τη σιδηροδρομική γραμμή και την εύκολη ενοικίαση ποδηλάτων. Όταν η ομάδα του BEAST ήταν στη Νορβηγία, η ομάδα STEER είχε ένα σεμινάριο και μια επίδειξη διαφόρων ηλεκτρικών οχημάτων (ανάμεσα σε αυτά που δοκιμάστηκαν ήταν και ένα Tesla sport έκδοσης). Σε αυτό το εργαστήριο, οι εταίροι του BEAST χωρίστηκαν σε δύο ομάδες, η μία είχε θετική και η άλλη αρνητική εστίαση προς τα ηλεκτρικά οχήματα. Υπήρχαν κυρίως θετικές δηλώσεις, αλλά μεταξύ των αρνητικών υπήρξαν και κάποιες σημαντικές οι οποίες πρέπει να επιλυθούν πριν τα ηλεκτρικά οχήματα γίνουν η πρώτη επιλογή για τους χρήστες. Στις αρνητικές δηλώσεις περιλαμβάνονταν: «ο ηλεκτρισμός δεν είναι αρκετά πράσινος», «υπάρχουν προβλήματα με επίδραση στο ηλεκτρικό δίκτυο», «υπάρχουν πάρα πολλά αυτοκίνητα στους δρόμους», αλλά η πιο σημαντική ήταν ότι χωρίς ουσιαστικές αλλαγές συμπεριφοράς δεν θα επιτευχθεί τίποτα. Έγιναν επίσης δυο τηλεδιασκέψεις, όπου συζητήθηκαν διάφορα ερωτήματα σχετικά με το πώς να επιταχυνθεί η αγορά και η χρήση των ηλεκτρικών οχημάτων και η ανάπτυξη νέων κοινών έργων. Υπολήθηκε επίσης πρόταση στον Horizon 2020, η οποία επικεντρώνεται στον τομέα των μεταφορών στις αγροτικές περιοχές. Συνέδριο για τα ηλεκτρικά λεωφορεία στο Geiranger Αγώνας ταχύτητας με ηλεκτρικά αυτοκινήτα στο Troll Ladder Συνέδριο για τα ηλεκτρικά λεωφορεία στο Geiranger 51

52 6.1 Προώθηση των Ηλεκτροκίνητων Οχημάτων και των Υποδομών τους στην περιοχή της Ανατολικής Σουηδίας από το Ενεργειακό Γραφείο της Ανατολικής Σουηδίας (ESEA), Σουηδία Δράση Μέσα από το έργο BEAST αύξηθηκε ο αριθμός των ηλεκτρικών αυτοκινήτων στην περιοχή της Ανατολικής Σουηδίας και βελτιώθηκαν οι υποδομές για σταθμούς φόρτισης. Ο αρχικός στόχος ήταν να συμμετέχουν 6 δήμοι και ο κάθε δήμος θα έπρεπε να εγκαταστήσει δύο σταθμούς φόρτισης και να αντικαταστήσεις δύο συμβατικά αυτοκίνητα με ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Ο στόχος αυτός ξεπεράστηκε κατά πολύ και αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην επιμόρφωση και ευαισθητοποίηση για τα ηλεκτρικά οχήματα και της φόρτισης τους. Το έργο επικεντρώθηκε αρχικά στην εμπλοκή 6 δήμων αλλά επί του παρόντος 10 (από τους 13) δήμοι της περιοχής, συμμετέχουν στο έργο μαζί με την Περιφέρεια Ανατολικής Σουηδίας, τους ιδιοκτήτες κατοικιών, τη μητρόπολη της περιοχής και τους τοπικούς φορείς που ασχολούνται με τους τον εξοπλισμό φόρτισης και τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Από το φθινόπωρο του 2014, η τοπική ομάδα για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα είχε μηνιαίες συναντήσεις διάρκειας μισής ημέρας, με διαφορετικά θέματα συζήτησης για ενημέρωση και ευαισθητοποίηση, μείωση των προκαταλήψεων και τη διατύπωση για νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες. Μέλη της ομάδας είναι εκπρόσωποι των δήμων, καθώς και διάφορες εταιρείες ανάλογα με το θέμα συζήτησης. Ένα από τα θέματα αυτά ήταν τα εργαστήρια με τις μεγάλες ενεργειακές εταιρίες της σουηδικής αγοράς που ασχολούνται με τη φόρτιση ηλεκτρικών οχημάτων, όπως η Chargestorm, η Garo, η EON, η Fortum, η Vattenfall και η Clever/ Tekniska Verken. Οι εταιρείες αυτές έχουν παρουσιάσει επιχειρηματικές λύσεις και ευκαιρίες/τρόπους συνεργασίας. Μια μεγάλη εκδήλωση, το «E Road East 2» διοργανώθηκε τον Ιούνιο του 2015 ενώ κατά τη διάρκεια του 2015 και 2016 διοργανώθηκαν στους δήμους περιοδείες και περίοδοι δοκιμών για ηλεκτρικά οχήματα. Η ιδέα του να δοθεί η ευκαιρία σε πολλά άτομα να δοκιμάσουν ηλεκτρικά αυτοκίνητα στις καθημερινές τους δραστηριότητες ήταν ένα πολύ επιτυχημένο εργαλείο που μπορούσε να επηρεάσει θετικά περισσότερους πολίτες ώστε να είναι πρόθυμοι να στραφούν από τα συμβατικά αυτοκίνητα στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Το BEAST συμμετείχε επίσης και σε μια συνεργασία με ολόκληρη την ανατολική κεντρική Σουηδία για την ανάπτυξη μιας στρατηγικής για υποδομές φόρτισης. Εντοπίστηκαν στρατηγικές θέσεις και πιθανοί ενδιαφερόμενοι για τη δημιουργία σημείων φόρτισης. Στην Ανατολική Σουηδία, επίκεντρο ήταν η συμμετοχή ιδιοκτητών πολυκατοικιών και μεγάλων εργοδοτών ώστε να βελτιώσουν τις δυνατότητες μετακίνησης με ηλεκτρικά 2 οχήματα. Είναι σημαντικό το γεγονός ότι η ομάδα-στόχος (άνθρωποι που ζουν σε διαμερίσματα στις αστικές περιοχές) μπορεί να έχει τη δυνατότητα να κατέχει και να φορτίζει ηλεκτρικά οχήματα. Πολλά εργαστήρια έχουν πραγματοποιηθεί για το σκοπό αυτό. Αντιμετώπιση των εμποδίων Το φθινόπωρο του 2014, κατά την έναρξη των εργασιών για προώθηση των ηλεκτρικών οχημάτων και των υποδομών φόρτισης στην περιοχή της Ανατολικής Σουηδίας, οι περισσότεροι δήμοι ήταν επιφυλακτικοί ή πολύ αρνητικοί προς τα ηλεκτρικά οχήματα. Η γενική άποψη ήταν ότι τα ηλεκτρικά οχήματα θα είναι ανταγωνιστικά της μεγάλης ανάπτυξης και των μεγάλων επενδύσεων που πραγματοποιήθηκαν για την παραγωγή βιοαερίου και την αναβάθμιση του σε καύσιμο των οχημάτων στην περιοχή. Όμως, κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, η ενημέρωση και η πρακτική εμπειρία μέσω δοκιμών ηλεκτρικών οχημάτων, είχαν ως αποτέλεσμα ολοένα και περισσότεροι δήμοι να υποστηρίξουν το στόχο για δημιουργία σταθμών φόρτισης και σταδιακής αντικατάστασης των δημοτικών οχημάτων με ηλεκτρικά Η εκδήλωση «E Road East» προσέλκυσε 60 πολιτικούς, περιφερειακούς και δημοτικούς φορείς λήψης αποφάσεων. Συμμετείχαν συνολικά 110 άτομα. Ο Διοικητής και ο Περιφερειακός Πρόεδρος άνοιξαν επίσημα την εκδήλωση. 52

53 Εγκαίνια των σταθμών φόρτισης και δοκιμαστική οδήγηση ηλεκτρικών οχημάτων κατά τη διάρκεια της περιοδείας στους δήμους Ödeshög, Norrköping και Söderköping. οχήματα. Είναι πλέον κατανοητό ότι όλα τα ηλεκτρικά οχήματα είναι απαραίτητα γιια τη δημιουργία ενός στόλου οχημάτων χωρίς συμβατικά καύσιμα. Οι συνεχιζόμενες προσπάθειες για τη συμμετοχή ιδιοκτητών οικιστικών κτιρίων και μεγάλων εργοδοτών στις επενδύσεις για σταθμούς φόρτισης είναι πολύ σημαντικές για να βελτιωθούν οι προοπτικές για μεταφορές με ηλεκτρικά οχήματα. Τα εργαστήρια που έγιναν στα πλαίσια του BEAST σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές για εφαρμογή των κατάλληλων ενεργειακών δράσεων ήταν πολύ αποτελεσματικά. Μέχρι στιγμής, πολύ λίγοι ιδιοκτήτες οικιστικών κτιρίων έχουν επικεντρωθεί στη δημιουργία υποδομών για φόρτιση ηλεκτρικών οχημάτων στα κτίρια της Ανατολικής Σουηδίας. Παρόλα αυτά, αρκετοί από τους συμμετέχοντες του εργαστηρίου, μετά τη συνάντηση, ήταν έτοιμοι να επενδύσουν και να προχωρήσουμε με την ανάπτυξη τέτοιων υποδομών. Το φθινόπωρο του 2015, η σουηδική κυβέρνηση ξεκίνησε ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης για επενδύσεις σε δράσεις μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Η υποστήριξη αυτή έχει επιταχύνει σημαντικά την ανάπτυξη και την επέκταση υποδομών φόρτισης ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Το BEAST βοήθησε και υποστήριξε τους δήμους για το πώς να υποβάλουν αίτηση για τη χρηματοδότηση αυτή και παρότρυνε άλλους ενδιαφερόμενους φορείς να πράξουν το ίδιο. Αποτελέσματα Με την υποστήριξη του BEAST, έχει προκύψει μεγάλο ενδιαφέρον για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και τη φόρτιση τους και μπορεί να διαφανεί μια ταχεία ανάπτυξη για την κατασκευή σταθμών φόρτισης και την αντικατάσταση των συμβατικών αυτοκίνητων των δήμων με ηλεκτρικά οχήματα. Γενικότερα, υπάρχει μια επιθυμία και προθυμία να αυξηθεί ο αριθμός των ηλεκτρικών αυτοκινήτων στους περισσότερους δήμους της περιοχής. Αρκετοί δήμοι έχουν κατασκευάσει ή σχεδιάζουν να κατασκευάσουν σταθμούς φόρτισης και χρησιμοποιούν, ή σχεδιάζουν να χρησιμοποιήσουν ηλεκτρικά οχήματα στις δραστηριότητες τους. Από το σύνολο των 13 δήμων στην Ανατολική Σουηδία, 6 δήμοι χρησιμοποιούν ήδη 22 ηλεκτρικά αυτοκίνητα και 3 δήμοι σχεδιάζουν να αγοράσουν στο άμεσο μέλλον ηλεκτρικά αυτοκίνητα για τις μετακινήσεις τους. Έχουν κατασκευαστεί 21 σταθμοί φόρτισης από πέντε δήμους και την Περιφέρεια και προβλέπεται να κατασκευαστούν ακόμη 140, για ιδιωτική και δημόσια χρήση μέσα στο Συμπεράσματα Το BEAST είχε σημαντική συμβολή στην προώθηση των ηλεκτρικών οχημάτων και των υποδομών φόρτισης. Βάση της θετικής ανταπόκρισης από τη σχετικά μεγάλη ομάδα που δοκίμασε τα ηλεκτρικά οχήματα στις δημοτικές επιχειρήσεις (περίπου 150 άτομα) και Ημερίδα για τις βέλτιστες πρακτικές για εφαρμογή ενεργειακών δράσεων για την προώθηση και την ανάπτυξη υποδομών φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων 53

54 Ηλεκτρικά οχήματα και σημεία φόρτισης στους δήμους Ödeshög και Åtvidaberg το βαθμό διαφόρων επιχειρήσεων που ελέγχθηκαν, υπάρχει μια καλή προοπτική ότι θα υπάρξουν περισσότερα ηλεκτρικά αυτοκίνητα στους δήμους στο εγγύς μέλλον. Αρκετοί δήμοι έχουν ήδη ηλεκτρικά αυτοκίνητα και πολλοί άλλοι σχεδιάζουν να αποκτήσουν. Η επέκταση των υποδομών φόρτισης είναι πιθανό να εξελιχθεί πολύ γρήγορα λόγω της διευρυμένης ενημέρωσης για την τεχνολογία φόρτισης και λόγω της διαθεσιμότητας τεχνικών λύσεων. Η χρονική συγκυρία ήταν η κατάλληλη καθώς πάρχει η δυνατότητα στήριξης μέσω εθνικής χρηματοδότησης συμβάλλοντας σημαντικά στην ανάπτυξη. Μακροχρόνια συνέχιση της προσπάθειας Σταθερή ομάδα εργασίας με σαφείς ρόλους και αρμοδιότητες Δημιουργία πλατφορμών για την ανταλλαγή γνώσεων και για την επαφή μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών Δραστηριότητες σε όλα τα επίπεδα του δήμουπου επιτρέπουν ταχύτερη και πιο ομόφωνη λήψη αποφάσεων. Η συνεργασία με τις γύρω περιοχές για την ανάπτυξη υποδομών φόρτισης για όλη την περιοχή της Ανατολικής Κεντρικής Σουηδίας, έχει επίσης μεγάλη σημασία δεδομένου ότι η λειτουργία των υποδομών για τα ηλεκτρικά οχήματα πρέπει να επεκταθεί πέρα από τα σύνορα της περιοχής. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν στο BEAST και βασίζονται στον εντοπισμό των εμποδίων και στη εξεύρεση τρόπων για την αντιμετώπισή τους, είχαν μεγάλη απήχηση και απέδωσαν αποτελέσματα σε αυτό το έργο. Οι παράγοντες επιτυχίας για τα επιτευχθέντα αποτελέσματα μπορούν να συνοψιστούν ως εξής: 54

55 6.2 Συντονισμός των Εμπορευμάτων στο Norrköping από το Ενεργειακό Γραφείο της Ανατολικής Σουηδίας (ESEA), Σουηδία Δράση Ο σκοπός του έργου για συντονισμό των εμπορευμάτων στο Norrköping, είναι η δημιουργία ενός αποτελεσματικού και φιλικού προς το περιβάλλον συστήματος διανομής των προϊόντων από τις δημοτικές υπηρεσίες. Αυτό επιτυγχάνεται με τη βελτιστοποίηση και τη μείωση του αριθμού των παραδόσεων, με τη δημιουργία ενός κέντρου διανομής και ενός συστήματος για το ηλεκτρονικό εμπόριο καθώς επίσης και με τη μετάβαση σε ανανεώσιμα καύσιμα. Το έργο στοχεύει να μειώσει τον αριθμό των παραδόσεων των τροφίμων κατά 50% έως το 2018 και να αυξηθεί το μερίδιο των τοπικών παραγωγών κατά 25% μέχρι το Το BEAST, έχει εμπλακεί για να εντοπίσει άλλα παρόμοια εθνικά έργα ώστε να αντλήσει διδάγματα από αυτά. Το BEAST έχει επίσης εργαστεί για τη συμμετοχή άλλων δήμων της περιοχής ώστε να επανεξετάσει τη δημοτική συγκοινωνία τους, προκειμένου να τη βελτιστοποιήσουν και να περιορίσουν τις απαιτήσεις για μεταφορές. Μια μεγάλη εκδήλωση, το «E Road East» διοργανώθηκε από το BEAST την άνοιξη του 2015 για την προώθηση των ηλεκτρικών οχημάτων. Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης παρουσιάστηκε ένα μεγάλο φάσμα εναλλακτικών μικρότερων ηλεκτρικών οχημάτων διανομής τα οποία μπορούσαν να δοκιμαστούν. Κατά τη διάρκεια του 2015 και 2016, πραγματοποιήθηκε μια περιοδεία σε δήμους με στόχο την προώθηση των ηλεκτρικών οχημάτων. Το πρόγραμμα περιελάβανε την παρουσίαση λύσεων με μικρότερα ηλεκτρικά οχήματα για μεταφορά φορτίων/πακέτων και καλά παραδείγματα για τη χρήση τους. Σε συνεργασία με τις τοπικές εταιρείες, το BEAST οργάνωσε για τους δήμους, το δανεισμό ηλεκτρικών ποδηλάτων για μεταφορά πακέτων. Δύο δήμοι εκμεταλλευτήκαν την ευκαιρία και δοκίμασαν, με πολύ θετικά αποτελέσματα, τα ηλεκτρικά ποδήλατα σε δημοτικές υπηρεσίες. Μια άλλη δραστηριότητα ήταν η αύξησή του ποσοστού των τοπικών προμηθευτών στις προμήθειες τροφίμων του Δήμου. Εντοπίστηκαν ομάδες ενδιαφερόμενων και οργανώθηκαν μια σειρά από εργαστήρια, με σκοπό τη συνάντηση του δήμου με διάφορους τοπικούς παραγωγούς και τη συζητήση των απαιτήσεων τους. Διεξήχθησαν επίσης προσπάθειες για να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για μια απλοποιημένη διαδικασία ανάθεσης. Επιπλέον, μέσω του BEAST έγινε μια εκτίμηση των υφιστάμενων εκπομπών CO 2 από τις δημοτικές μεταφορές στο Norrköping. Δεν υπάρχουν στατιστικά στοιχεία για το πόσα χιλιόμετρα κάνουν οι δημοτικοί μεταφορείς τροφίμων αφού το κόστος μεταφοράς συνήθως περιλαμβάνεται στην τιμή των παραδοθέντων αγαθών. Με τους υπολογισμούς που έγιναν από το BEAST, το έργο μπορεί να εκτιμήσει το ποσοστό της μείωσης του CO 2, όταν εφαρμοστεί πλήρως το πρόγραμμα. Αντιμετώπιση των εμποδίων Η διοργάνωση δράσεων προώθησης, όπως οι περιοδείες και οι δοκιμαστικές περίοδοι που φτάνουν μέχρι και τους υπαλλήλους διαφόρων θέσεων του δήμου (από τους δημοτικούς πολιτικούς, στους διαχειριστές και τους εργαζόμενους), είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος για να καταστεί αποδοτικότερη η διαδικασία λήψης αποφάσεων σε ένα δήμο. Αν οι πολιτικοί δεν είναι θετικοί προς μια ιδέα ή εάν οι υπάλληλοι και τα διευθυντικά στελέχη δεν κατανοούν Μερικά από τα μικρότερα ηλεκτρικά οχήματα για φορτία που παρουσιάστηκαν στο «E Road East» 55

56 Μερικά από τα μοντέλα των ηλεκτρικών ποδηλάτων για μεταφορά φορτίων/πακέτων που ελέγχθηκαν για χρήση από το δήμο τα οφέλη των πιο αποτελεσματικών μεθόδων μεταφοράς και κυρίως αν οι εργαζόμενοι που θα χρησιμοποιούν τα οχήματα στην καθημερινή τους εργασία δεν είναι θετικοί για τις νέες λύσεις, πιθανώς η διαδικασία να διαρκούσε πολύ περισσότερο. Μια κατάσταση που ήταν δύσκολο να αντιμετωπιστεί σε αυτό το έργο ήταν η επαναλαμβανόμενη αλλαγή του επικεφαλής του σχεδίου στο δήμο Norrköping, που είχε ως αποτέλεσμα την έλλειψη συνέχειας και σαφήνειας στη συμμετοχή των δράσεων του BEAST. Οι προσπάθειες από το BEAST για να αυξηθεί το ποσοστό των τοπικών προμηθευτών τροφίμων και για την απλοποίηση της διαδικασία ανάθεσης, δεν καρποφόρησαν λόγω των συνθηκών αυτών. Αποτελέσματα Το έργο στο Norrköping βρίσκεται στο στάδιο προμήθειας αναδόχου για το κέντρο διανομής και της αναθεώρηση των διαφόρων προσφορών, προκειμένου να πάρουν μια απόφαση κατά τη διάρκεια του Οι δράσεις του BEAST, είχαν ως αποτέλεσμα η πλειοψηφία των δήμων και των τοπικών αρχών, να έχουν μια καλύτερη κατανόηση των πιθανών λύσεων για πιο αποτελεσματική μεταφορά των εμπορευμάτων. Ένας από τους δύο δήμους που δοκίμασαν τα ηλεκτρικά ποδήλατα για τη μεταφορά εμπορευμάτων, έχει πλέον 3 δικά του για χρήση. Αρκετοί δήμοι ενδιαφέρονται για την έναρξη παρόμοιων έργων με το έργο στο Norrköping και ο δήμος του Linköping, που είναι και ο μεγαλύτερος, έχει ήδη σημειώσει πρόοδο. Με το BEAST, μπορεί επίσης να πραγματοποιηθεί μια εκτίμηση της μείωσης των εκπομπών CO 2, έπειτα από την πλήρη εφαρμογή του έργου. Συμπεράσματα ΟΙ προσπάθειες στα πλαίσια του BEAST για συντονισμό των εμπορευμάτων στο Norrköping, αφορούσαν ως επί το πλείστων δράσεις επικοινωνίας και ενημέρωσης των δήμων της περιοχής για τα πιο ενεργειακά αποδοτικά και φιλικά προς το περιβάλλον οχήματα, όπως τα μικρά ηλεκτρικά οχήματα μεταφοράς εμπορευμάτων. Οι προσπάθειες που πραγματοποιήθηκαν για την αύξηση του ποσοστού των τοπικών προμηθευτών τροφίμων στις δημόσιες συμβάσεις και για την απλοποιήση της διαδικασίας σύναψης δημοσίων συμβάσεων, δεν ήταν εφικτές, κυρίως λόγω εσωτερικών συνθηκών στο δήμο Norrköping. 56

57 IEE project Contract N : IEE/12/856/SI Ποδηλατόδρομος στην Κοιλάδα της Valtellina από την ορεινή κοινότητα Valtellina του Morbegno (CMM), Ιταλία 57

58 Δράση Μετά την πρόσφατη τουριστική ζήτηση για ορεινές διακοπές και με στόχο να προσθέσει αξία στους φυσικούς πόρους της περιοχής, ο ποδηλατόδρομος της κοιλάδας έχει αναπτυχθεί ως μέρος του ποδηλατικού δικτύου της Περιφέρειας της Λομβαρδίας. Το δίκτυο αυτό έχει ως στόχο τη διασφάλιση του αειφόρου τουρισμού στην περιοχή μέσω ποδηλατικών διαδρομών, τα οποία ενισχύουν την πρόσβαση στους φυσικούς και πολιτιστικούς πόρους της περιοχής. Με τη συμμετοχή διαφόρων δήμων και τοπικών αρχών κοντά στο Morbegno (π.χ. Cosio Valtellino, Traona e Civo), αυτή η νέα λωρίδα καθιστά δυνατή τη ένωση του φράγματος Pian di Spagna και του πάρκου Bosca, κάνοντας τη διαδρομή ελκυστική από περιβαλλοντικής άποψης. Για το συνολικό ποσό των 900,000, έχουν κατασκευαστεί γέφυρες πάνω από τον ποταμό Adda βελτιώνοντας τον περιβάλλον χώρο και αφαιρώντας τις μικτές διαδρομές (ποδηλάτων και οχημάτων) κάτι που λειτουργεί και υπέρ της φύσης και υπέρ των ποδηλατιστών. Επιπλέον, η παρέμβαση ξεπέρασε τα φυσικά εμπόδια που παρουσιάζονται λόγω των πλωτών οδών (ποταμός Adda και Bitto), μέσω της υλοποίησης στενών ξ'υλινων διαβάσεων. Έχουν εγκατασταθεί ασφαλτοστρωμένα τμήματα που συνδέονται με την υπάρχουσα διαδρομή και οι σημάνσεις έχουν βελτιωθεί. Η λωρίδα είναι πλέον συνδεδεμένη με τα υπάρχον μονοπάτια, κάνοντας διαθέσιμο ένα νέο τουριστικό προορισμό για περιήγηση γύρω από την περιοχή του βουνού και από την πλευρά του ποταμού (περίπου 62,3 χιλιόμετρα). από τη φύση και τα χωριά, αλλά και για τη συμβολή τους στον πιο αποτελεσματικό και καθαρό τρόπο μεταφοράς και στο φυσικό περιβάλλον της κοιλάδας. Αντιμετώπιση των εμποδίων Τα σημαντικότερα εμπόδια για την υλοποίηση του ποδηλατόδρομου ήταν η έλλειψη χρηματοδότησης και ο απαιτούμενος χρόνος για την υλοποίηση των έργων. Όσον αφορά το πρώτο, η CMM κέρδισε χρηματοδότηση της τάξεως του 50% του συνολικού ποσού από την περιοχή της Λομβαρδίας, η οποία επέτρεψε την έναρξη των εργασιών. Για το δεύτερο εμπόδιο, η συνεργασία μεταξύ των φορέων και των σχεδιαστών εξασφάλισε ότι η εργασία θα υλοποιούταν όπως είχε προγραμματιστεί. Η πτυχή αυτή αποκάλυψε την ανάγκη να συνεργαστούν σε κάθε διοικητικό επίπεδο, προκειμένου να μεγιστοποιηθεί η αποτελεσματικότητα του έργου. Επίσης, η συνεργασία αυτή ήταν απαραίτητη για να εξασφαλιστεί η βέλτιστη χρήση της λωρίδας (συντήρηση και καθημερινή χρήση). Αποτελέσματα Ο ποδηλατόδρομος είχε ως αποτέλεσμα την αξιοποίηση της περιοχής, τόσο από τους τουρίστες όσο και από τους κατοίκους της περιοχής. Το έργο αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως παράδειγμα για την προώθηση της συντήρησης και ανάπλασης περιοχών/χώρων που ήταν παραμελημένοι προηγουμένως ή και για τις ανακατασκευές των δικτύων που οδηγούν σε περιοχές πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Ο ποδηλατόδρομος έχει επιφέρει προστιθέμενη αξία στην περιοχή και θεωρείται πλέον ένα τουριστικό αξιοθέατο που προσθέτει στα παραδοσιακά προϊόντα των χειμερινών σπορ και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Συμπεράσματα Ο ποδηλατόδρομος της κοιλάδας είναι μέρος μιας ευρύτερης ποδηλατικής διαδρομής που ονομάζεται Valtellina Ring και προωθείται σε περιφερειακό επίπεδο για τουριστικούς σκοπούς. Το έργο απαιτούσε τη συνεργασία πολλών φορέων, τόσο για την εφαρμογή όσο και για τη συντήρησή του. Η συνεργασία αυτή θα μπορούσε να αποτελέσει αφετηρία για νέα συναφή έργα που αποσκοπούν στην προώθηση της βιώσιμης κινητικότητας και του τουρισμού στην περιοχή. Επιπλέον, ο ποδηλατόδρομος προσφέρει ένα νέο τρόπο ζωής και μετακίνησης στη περιοχή και αυξάνει την ευαισθητοποίηση για τη φυσική κληρονομιά της κοιλάδας, όχι μόνο από τους τουρίστες, αλλά και από τους κατοίκους της περιοχής. Περισσότερες πληροφορίες: Valtellina Valley Floor Cycling Lane Οι βελτιώσεις αυτού του έργου είναι σημαντικές όχι μόνο για την τουριστική βιομηχανία, η οποία θα είναι σε θέση να προσελκύσει τους φυσιολάτρες και ανθρώπους που ενδιαφέρονται για τα μνημεία και τους ιστορικούς χώρους μέσω του ποδηλατικού δικτύου που διέρχεται 58

59 6.4 Ηλεκτρικά Οχήματα, Οι υποδομές τους, Ανάλυση Στόλου και Δημόσιες Συμβάσεις από το Νομαρχιακό Συμβούλιο του More and Romsdal (MRFK), Νορβηγία Δράση Το ΣΔΒΕΚ (Σχέδιο Δράσης για τη Βιώσιμη Ενέργεια και το Κλίμα) του νομού, διαπίστωσε από το 2009 ότι ο τομέας των μεταφορών αντιπροσωπεύει το 1/3 περίπου των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε όλο το Møre and Romsdal. Από τότε, ο πληθυσμός και ο αριθμός των χιλιομέτρων που διανύει ο κάθε κάτοικος έχει αυξηθεί. Στο πλαίσιο των εργασιών για τη μείωση του άνθρακα στον τομέα των μεταφορών, το Νομαρχιακό Συμβούλιο έχει ενθαρρύνει τη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε διάφορους τύπους οχημάτων. Το έργο διασφαλίζει την κατασκευή ενός δικτύου με φορτιστές ταχείας φόρτισης, έτσι ώστε όλος ο νομός να γίνει ελκυστικός για τα ηλεκτρικά οχήματα. Επίσης, προωθήθηκε η χρήση διαφορετικών τύπων ηλεκτρικών οχημάτων με τη διεξαγωγή μελετών και δημόσιων εκδηλώσεων που αναδεικνύουν πόσο διαφορετικά λειτουργούν οι τεχνολογικές λύσεις στην πραγματική ζωή. Ο αριθμός των ηλεκτρικών αυτοκινήτων στο νομό αυξάνεται σταθερά, αλλά εξαρτάται από την κατασκευή νέων υποδομών. Ο στόχος που έθεσε το Νομαρχιακό Συμβούλιο είναι ότι κανείς κάτοικος δεν πρέπει να είναι σε απόσταση περισσότερη των 50 χιλιόμετρων από φορτιστές ταχείας φόρτισης (~ 50kW). Αυτό απαιτεί τη δημιουργία 19 φορτιστών ταχείας φόρτισης. Είναι επίσης σημαντικό να συνεχιστεί η αύξηση του αριθμού των ηλεκτρικών οχημάτων στους δρόμους, για να διασφαλιστεί η αγορά για τις υποδομές φόρτισης. Ο νομός έχει πορθμεία περισσότερα από 30 οχηματαγωγά πλοία και επιβατικά σκάφη. Κάποια χρησιμοποιούν φυσικό αέριο, αλλά τα περισσότερα είναι πετρελαιοκίνητα. Οι εκπομπές από ένα οχηματαγωγό πλοίο είναι κατά μέσο όρο 1,500 τόνους CO 2 /έτος. Τα επιβατηγά πλοία γρήγορης ταχύτητας έχουν σημαντικά υψηλότερες εκπομπές, συνολικού ύψους 20,000 τόνων CO 2 /έτος. Μια μελέτη σκοπιμότητας για ηλεκτρικά επιβατικά σκάφη και οχηματαγωγά πλοία έχει ανατεθεί για να υπολογιστεί το είδος της τεχνολογίας χαμηλών εκπομπών που είναι συμβατό με τη κάθε διαδρομή. Όλα τα λεωφορεία στο νομό είναι πετρελαιοκίνητα και οι υπολογισμοί έχουν δείξει ότι ο ηλεκτρισμός είναι μια πιο ενεργειακά και οικονομικά αποδοτική λύση από το φυσικό αέριο ή το βιοαέριο. Η πρόκληση είναι να βρεθούν λεωφορεία που είναι σε θέση να χειριστούν τους απότομους λόφους (έως και 12% κλίση), τις μεγάλες αποστάσεις και τις κλιματολογικές συνθήκες του χειμώνα. Οι σταθμοί ταχείας φόρτισης για τα Χάρτης προτεινόμενων σημείων τοποθέτησης φορτιστών ταχείας φόρτισης 59

60 αυτοκίνητα περιλαμβάνουν όλες τις παρούσες προδιαγραφές: CHAdeMO, Combo/CSS, και Mode3Type2 (Menneke). Οι σταθμοί ημι-ταχείας φόρτισης είναι Mode- 3Type2 (Menneke). Το συνεχές ρεύμα του σταθμού έχει μια ελάχιστη ισχύ 50 kw, ενώ το εναλλασσόμενο ρεύμα έχει 43, 22 ή 12 kw. Αντιμετώπιση των εμποδίων Το Νομαρχιακό Συμβούλιο του Møre and Romsdal έχει καλή επαφή με αρκετούς ενδιαφερόμενους φορείς για να διασφαλίσει ότι οι υποδομές για τα ηλεκτρικά οχήματα θα τοποθετηθούν σύμφωνα με το προτεινόμενο σχέδιο. Στα ενδιαφερόμενα μέρη περιλαμβάνονται: οι τοπικές κοινότητες και οι γειτονικές επαρχίες, οι τοπικές, περιφερειακές και εθνικές ΜΚΟ για το περιβάλλον και τα ηλεκτρικά οχήματα, οι αντιπροσωπείες ηλεκτρικών οχημάτων και οι κατασκευαστές, οι διαχειριστές σταθμών φόρτισης, η τουριστική βιομηχανία, οι τοπικές καφετέριες και τα καταστήματα, καθώς και οι μεταφορών. επιχειρήσεις δημοσίων Σημαντικά εμπόδια στα πλαίσια του έργου: Τα ηλεκτρικά οχήματα στη Νορβηγία απαλλάσσονται από διάφορα είδη φόρων, δεν πληρώνουν στα διόδια ή στα οχηματαγωγά πλοία και γενικά, χαίρουν ειδικής μεταχείρισης. Αυτά τα κίνητρα θα διαρκέσουν μέχρι το τέλος του Αυτό δημιουργεί αβεβαιότητα για τους πιθανούς ιδιοκτήτες ηλεκτρικών οχημάτων. Η δημόσια αβεβαιότητα όσον αφορά τα τεχνικά όρια των ηλεκτρικών οχημάτων είναι συνήθως μεγαλύτερη από τα πραγματικά όρια. Αυτό αποτρέπει το κοινό από την αγορά ηλεκτρικών αυτοκινήτων και είναι ένα σημαντικό εμπόδιο στην προμήθεια των μέσων μαζικής μεταφοράς, λόγω της απουσίας πολιτικής βούλησης και του κόστος του χειριστή. Συνήθως, το εμπόδιο αυτό δεν ξεπερνιέται μέσω της επικοινωνίας. Οι πολίτες πρέπει να δουν και να δοκιμάσουν ότι η τεχνολογία λειτουργεί πραγματικά. Έχει ξεπεραστεί ένα μέρος αυτού του εμποδίου μέσω της δοκιμαστικής οδήγησης ηλεκτρικών αυτοκίνητων και λεωφορείων σε δύσκολες τοπογραφίες και κλίματα. Στην εκδήλωση "Rally Trollstigen", που πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2014, οι τεχνικοί περιορισμοί για τα αυτοκίνητα αποδείχθηκαν αντιμετωπίσιμοι. Υπάρχει ισχυρή πολιτική στήριξη για την επίλυση των εμποδίων όσον αφορά την προμήθεια ηλεκτρικών οχημάτων, ενώ για τα εμπόδια γύρω από τα προνόμια και τα οφέλη που θα πρέπει να έχει ο ιδιοκτήτης ενός ηλεκτρικού οχήματος υπάρχει αρκετή συζήτηση. Αποτελέσματα Μέσω της συνεργασίας του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, από την αρχή του έργου BEAST κατασκευάστηκαν εννέα φορτιστές ταχείας φόρτισης, δύο είναι υπό κατασκευή και οκτώ έχουν αρχίσει τη διαδικασία σχεδιασμού (Δεκέμβριος 2016). Εκτός από αυτό, οι φορτιστές ημι-ταχείας φόρτισης (12-22 kw) έχουν κατασκευαστεί σε τρεις τοποθεσίες και η Tesla εξετάζει το ενδεχόμενο για τουλάχιστον ένα υπερ-φορτιστή εντός της περιοχής. Συμπεράσματα Το Νομαρχιακό Συμβούλιο του Møre and Romsdal θα λάβει όλα τα μέτρα που χρειάζονται για να εξασφαλιστεί πως οι βιώσιμοι στόχοι κινητικότητας και οι κλιματικοί στόχοι (διεθνείς, εθνικοί και περιφερειακοί) πληρούνται και εργάζονται για την επίτευξη αυτών με τολμηρές και φιλόδοξες δράσεις. Συνέργειες από το έργο BEAST μπορούν να μεταφερθούν σε άλλα μέρη του τομέα των μεταφορών, όπως για παράδειγμα όλες οι διαδρομές πορθμείων στο νομό να αναλυθούν για εναλλακτικές λύσεις καύσιμων με μηδενικές εκπομπές, ή τα λεωφορεία να χρησιμοποιούν εναλλακτικά καύσιμα όπως ηλεκτρισμό ή υδρογόνο. Επίσης, στον ιδιωτικό τομέα αρχίζουν να κοιτάζουν πιο φιλικές προς το περιβάλλον εναλλακτικές λύσεις, όπως για τα αλιευτικά σκάφη και τα πλοία ανεφοδιασμού. Περισσότερες πληροφορίες: EV rally Geiranger watch?v=abvvcqtbesi 60

61 IEE project Contract N : IEE/12/856/SI Προώθηση της Χρήσης των Ηλεκτρικών Οχημάτων από το Ενεργειακό Γραφείο της Περιφέρειας Zemgale (ZREA), Λετονία 61

62 Γενικώς, υπάρχει πληθυσμός που συμμερίζεται την άποψη πως «Το να οδηγάς ένα ηλεκτρικό όχημα απαιτεί πιο αργούς ρυθμούς ζωής από τους δικούς μου». Ο Arnis Bergs, ο ηγέτης της Society for Non-Emission Transport Vehicles - ( Κοινωνία για Οχήματα Μεταφορών Χωρίς Εκπομπές»), στη Ρίγα της Λετονίας, επιχειρηματολογεί για το πως τα ηλεκτρικά οχήματα είναι ανταγωνιστικά των συμβατικών. Είναι ένας πολύ ενθουσιώδης άνθρωπος και ο ισχυρότερος υποστηρικτής του ZREA σε αυτή τη δραστηριότητα. Κατά τη διάρκεια του BEAST το 2014, ο αριθμός των ηλεκτρικών οχημάτων στη Λετονία, είχε αυξηθεί από τα περίπου 10 στα 200 (σε περίπου 2 εκατομμύρια κατοίκους) και ένας συντελεστής σε αυτό υπήρξε και το έργο BEAST. Δράση Σε αυτή τη δράση, το ZREA συνεργάστηκε με 5 δήμους: της πόλης Jelgava, της πόλης Jekabpils, του νομού Ozolnieku, του νομού Bauska και του νομού Auce. Το ZREA οργάνωσε συναντήσεις ομάδων εργασίας με τους εμπλεκόμενους φορείς για να αποφασίσουν για τη μορφή, το περιεχόμενο και το χρονοδιάγραμμα της Εκστρατείας Ενημέρωσης. Διοργάνωσε την Ενημερωτική εκστρατεία για τα οφέλη της χρήσης των ηλεκτρικών οχημάτων και του εξοπλισμού φόρτισης τους και για τις δυνατότητες εγκατάστασης σταθμών φόρτισης. Το Μάιο του 2015 το ΣΔΒΕ και ο Μαραθώνιος για τα Ηλεκτροκίνητα έφτασαν σε τέσσερις περιοχές και τους παρακολούθησαν περίπου 200 άτομα. Επιπλέον, το 2014, το ZREA παρείχε πληροφορίες και διαβουλεύσεις σχετικά με το εθνικό πρόγραμμα στήριξης για την αγορά των ηλεκτρικών οχημάτων, το οποίο ήταν διαθέσιμο για τους δήμους. Παρείχε, επίσης, βοήθεια στην προετοιμασία των αιτήσεων για την αγορά ηλεκτρικών οχημάτων. Αντιμετώπιση των εμποδίων Το κύριο εμπόδιο στη Λετονία είναι το σχετικά υψηλό κόστος των ηλεκτρικών οχημάτων - κατά μέσο όρο ένα ηλεκτρικό 62

63 όχημα κοστίζει περίπου 20-30% περισσότερο από ότι ένα συμβατικό όχημα του ιδίου τύπου. Λόγω αυτού, θεωρούνται ότι είναι ένα αγαθό πολυτελείας. Ακόμη και αν οι λειτουργικές δαπάνες του ηλεκτρικού αυτοκινήτου είναι χαμηλότερες, το αρχικό κόστος επένδυσης είναι αρκετά υψηλό για τους ιδιώτες, τις εταιρείες ή τους δήμους. Η βασική ενίσχυση για να ξεπεραστεί αυτό και να παρακινήσει τις αγορές των ηλεκτρικών οχημάτων, ήταν ένα εθνικό πρόγραμμα υποστήριξης που ήταν διαθέσιμο το 2014 και αντιστάθμιζε τη διαφορά τιμής.το ZREA ανέλαβε ενεργό ρόλο σε αυτό, με τη διάδοση πληροφοριών σχετικά με το πρόγραμμα, καθώς και την παροχή βοήθειας για την ετοιμασία των αιτήσεων για το πρόγραμμα. Το άλλο κύριο εμπόδιο ήταν, και εξακολουθεί να είναι, η ανεπαρκής γνώση και η εμπιστοσύνη στα ηλεκτρικά οχήματα και τη φόρτιση τους. Υπήρχε ένα αρκετά υψηλό επίπεδο επιφυλακτικότητας, καθώς η τεχνολογία αυτή ήταν αρκετά νέα στην αγορά και αυτό ήταν το άλλο βασικό θέμα στο οποίο εργάστηκε το ZREA στα πλαίσια του BEAST. Διοργανώθηκαν διαβουλεύσεις για την αγορά των ηλεκτρικών οχημάτων και υποστηρίχθηκε η ετοιμασία αιτήσεων για την αγορά ηλεκτρικών οχημάτων. Ένα χρόνο αργότερα, οργανώθηκε η ενημερωτική εκστρατεία, μια συνάντηση για τα ηλεκτρικά οχημάτα όπου οι ιδιοκτήτες μοιράστηκαν τις εμπειρίες τους σχετικά με την απόδοση των ηλεκτρικών οχημάτων στις χειμερινές συνθήκες της Λετονίας. Η απόδοση των ηλεκτρικών οχημάτων στις χειμερινές συνθήκες, ήταν και το μεγαλύτερο ερώτημα για την αγορά αυτών των οχημάτων. Αποτελέσματα Το Μάιο του 2015 το ΣΔΒΕ και ο Μαραθώνιος για τα Ηλεκτροκίνητα έφτασαν σε τέσσερις περιοχές και προσέλκυσαν περίπου 200 άτομα. Στην πόλη Jelgava διοργανώθηκαν διαβουλεύσεις οι οποίες οδήγησαν στην αγορά ηλεκτρικών οχημάτων, ενώ 2 ηλεκτρικά οχήματα αγοράστηκαν στο νομό Bauska μειώνοντας κατά 7.32 τις εκπομπές CO 2 ανά έτος. Συμπεράσματα Η μείωση των εκπομπών CO 2 για την αντιμετώπιση της κλιματικης αλλαγής είναι σημαντική. Η αγορά ενός ηλεκτρικού οχήματος αντί του συμβατικού για τους ιδιώτες, τους δήμους ή τους επιχειρηματίες θεωρείται ως κάτι ιδιαίτερο και διαφορετικό. Οι δήμοι μπορούν να πρωτοστατήσουν στην εισαγωγή νέων τεχνολογιών, όπως ηλεκτρικών οχημάτων, αφού αυτό τους καθιστά ελκυστικούς δήμους με καθαρότερο περιβάλλον, χαμηλά επίπεδα θορύβου και με εύρυθμη λειτουργία υποδομών. Κάθε ένα ηλεκτρικό όχημα που αγοράζεται, δημιουργεί εμπιστοσύνη στην τεχνολογία αυτή και δίνει θετικά μηνύματα στην αγορά. 63

64 6.6 Υποδομές και Δημόσιες Συμβάσεις των Ηλεκτροκίνητων Οχημάτων από το Πανεπιστήμιο του Zagreb (UNIZAG FSB), Κροατία Πιθανές θέσεις για τους σταθμούς φόρτισης στο νησί Mljet Δράση Τα νησιά του νομού Dubrovnik-Neretva έχουν κυρίως τουριστικό προσανατολισμό. Μία προσέγγιση για την προώθηση και την προστασία του περιβάλλοντος τόσο στον τουριστικό τομέα όσο και στον τοπικό πληθυσμό, είναι η προώθηση και η προμήθεια ηλεκτρικών οχημάτων. Το έργο για διείσδυση ηλεκτρικών οχημάτων στο νησί Mljet, θεωρήθηκε ως μια πιλοτική μελέτη για όλο το νομό του Dubrovnik-Neretva. Το Mljet είναι ένα Μεσογειακό νησί της Κροατίας, που βρίσκεται στο νομό Dubrovnik-Neretva. Έχει πληθυσμό περίπου 1,100 κατοίκους και καλύπτει μια έκταση περίπου 100 km 2. Στο ΣΔΒΕ του νησιού Mljet, προτάθηκαν μια σειρά δράσεων για την υποστήριξη και την εισαγωγή μεταφορών χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Επιπλέον, το νησί έχει μια περιβαλλοντική στρατηγική για να γίνει «Πράσινο Νησί», δεδομένου ότι ένα μεγάλο μέρος του νησιού είναι εθνικό πάρκο. Ο στόχος είναι η εισαγωγή ηλεκτρικών οχημάτων στο δημόσιο τομέα αλλά και τον τοπικό πληθυσμό και ταυτόχρονα, η κατασκευή των σταθμών φόρτισης και η μείωση των επιβλαβών εκπομπών ρύπων. Επίσης, στο εθνικό πάρκο του Mljet σχεδιάζουν να αντικαταστήσουν τα συμβατικά οχήματα και σκάφη με ηλεκτρικά. Αντιμετώπιση των εμποδίων Η κακή κατάσταση του δικτύου ηλεκτρισμού ήταν ένα από τα κύρια εμπόδια που έπρεπε να επιλυθεί προκειμένου να κατασκευαστούν οι σταθμοί φόρτισης. Αρκετοί σταθμοί μετασχηματιστών στο δίκτυο ηλεκτρικής διανομής έπρεπε να αναβαθμιστούν και να αναζωογονηθούν, ενώ στο δίκτυο χαμηλής και μεσαίας τάσης, έπρεπε να αντικατασταθεί μία σύνδεση σε απόσταση 1 χλμ και επομένως, έπρεπε να καθοριστούν διάφορα μικρά τμήματα των m. Τα πιο επείγοντα προβλήματα επιλύθηκαν μετά από αρκετές συναντήσεις με την εθνική εταιρεία διανομής, το Εθνικό Πάρκο του Mljet, το Δήμο και το Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών και Ναυπηγών του Πανεπιστήμιο του Zagreb. Αποτελέσματα Το Εθνικό Πάρκο του Mljet έχει ως στόχο να αποκτήσει μηδενικό ανθρακικό αποτύπωμα, το οποίο θεωρείται πυλώνας της πρόσφατα εγκεκριμένης στρατηγικής για την ανάπτυξη του πάρκου. Στα πλαίσια της στρατηγικής αυτής έχουν εγκατασταθεί δύο σταθμοί φόρτισης για ηλεκτρικά οχήματα, με επένδυση περίπου 16,500, το οποίο περιλαμβάνει και το κόστος όλων των πρόσθετων υποδομών. Αγοράστηκαν επίσης ένα ηλεκτρικό και ένα υβριδικό όχημα έναντι των 62,600, τα οποία χρησιμοποιούνται από το προσωπικό του εθνικού πάρκου. Τέσσερα ηλεκτρικά ποδήλατα και δύο ηλεκτρικά τρένα αγοράστηκαν για τη μεταφορά τουριστών με κόστος 7,000 και 66,000 αντίστοιχα. Παράλληλα, αναπτύχθηκε ένα ενεργειακά ανεξάρτητο μπλοκ για τους τουρίστες, που θα χρησιμεύσει ως κατάστημα, εστιατόριο, περίπτερο, τουαλέτα, κλπ. Οι επενδύσεις συγχρηματοδοτήθηκαν κατά 80% από το Ταμείο της Κροατίας για την Προστασία του Περιβάλλοντος και την Ενεργειακή Απόδοση. Σε επόμενη φάση θα εγκατασταθεί στην οροφή 64

65 Εγκατάσταση σταθμών φόρτισης στο Εθνικό Πάρκο του Mljet σύστημα φωτοβολταϊκών με ισχύ 41,5 kw, θα τοποθετηθούν σταθμοί φόρτισης στις αποβάθρες και θα αγοραστούν 3 ηλεκτρικά σκάφη. Επιπλέον, ο Δήμος του Ston στη χερσόνησο του Peljesac, ο οποίος το 2015 μαζί με το νομό Dubrovnik-Neretva και την περιφερειακή αναπτυξιακή εταιρεία DUNEA φιλοξένησαν ένα εργαστήρι του BEAST, εγκατέστησε ένα σταθμό φόρτισης με ισχύ 22 kw. Το έργο και η εξαγορά του σταθμού, ο οποίος έχει τη δυνατότητα για ταυτόχρονη φόρτιση δύο ηλεκτρικών οχημάτων, προετοιμάστηκαν από τους τοπικούς εμπειρογνώμονες που συμμετείχαν στις εκδηλώσεις του BEAST και κάποια από τα έξοδα ήταν επιλέξιμα για συγχρηματοδότηση από το Ταμείο της Κροατίας για την Προστασία του Περιβάλλοντος και την Ενεργειακή Απόδοση. Συμπεράσματα Ο στόχος για σταδιακή αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων στον τομέα των μεταφορών έχει επικυρωθεί από τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των αντίστοιχων εθνικών νομοθεσιών. Το εθνικό πάρκο του Mljet προωθείται ως περιβαλλοντικός τουριστικός προορισμός όπου γίνεται χρήση εναλλακτικών καυσίμων στις μεταφορές. Επίσης, οι επενδύσεις στις υποδομές θα παρέχουν ένα υψηλότερο επίπεδο ζωής για τον τοπικό πληθυσμό και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα μειωθούν. Οι πιθανοί επενδυτές για τις υποδομές είναι οι εταιρείες κοινής ωφέλειας που εξυπηρετούν την περιοχή, οι κυβερνητικές και τοπικές αρχές, οι αυτοκινητοβιομηχανίες που προσπαθούν να προωθήσουν τα προϊόντα τους, καθώς και οι τοπικές υπηρεσίες λιανικού εμπορίου και οικονομίας. Η μελέτη προ-σκοπιμότητας της ηλεκτροδότησης του Εθνικού Πάρκου Mljet, εξετάζει τμήματα του δικτύου, τη Η συνολική επένδυση ήταν περίπου 12,500, εκ των οποίων περισσότερα από τα μισά ήταν για τη σύνδεση στο δίκτυο, έστω και αν ο σταθμός φόρτισης είχε εγκατασταθεί κοντά σε ένα σταθμό μετασχηματισμού. Αυτή η πολύ υψηλή τιμή για τη σύνδεση στο δίκτυο είναι ένα σοβαρό εμπόδιο για την περαιτέρω εγκατάσταση σταθμών φόρτισης. Στους δύο πρώτους μήνες λειτουργίας, ο σταθμός φόρτισης χρησιμοποιήθηκε περίπου 50 φορές και επαναφόρτισε ηλεκτρικά οχήματα με 470 kw h κάτι το οποίο δείχνει το ενδιαφέρον και την ανάγκη για αυτού του είδους των εγκαταστάσεων κατά τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου. Εγκατάσταση σταθμών φόρτισης στο Εθνικό Πάρκο του Mljet Τοποθεσίες σταθμών φόρτισης στο νομό Dubrovnik-Neretva 65

66 Νέος σταθμός φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων στο Δήμο Ston (η χρέωση για τη σύνδεση του σταθμού με το δίκτυο είναι περίπου 230 ευρώ / kw) διείσδυση των ΑΠΕ, τη χαρτογράφηση δρομολογίων, την επιλογή των ηλεκτρικών αυτοκινήτων και τις επιπρόσθετες πτυχές των ηλεκτρικών ποδήλατων, των τρένων και των πλοίων. Ένα από τα προτεινόμενα ηλεκτρικά σκάφη για το Εθνικό Πάρκο του Mljet Ηλεκτρικά και Υβριδικά οχήματα που αγοράστηκαν από το Εθνικό Πάρκο Mljet 66