ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2016) 941 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΚΑΙ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ EL EL

2 ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΚΑΙ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Εκπαίδευση υψηλής ποιότητας για όλους 1. Η εκπαίδευση έχει στρατηγική σημασία για τις κοινωνίες μας και την οικονομική μας ανάπτυξη Η ευημερία και ο τρόπος ζωής της Ευρώπης βασίζονται στο μεγαλύτερό της πλεονέκτημα: τους ανθρώπους της. Σε μια κοινωνία και ένα παγκόσμιο ανταγωνιστικό περιβάλλον που αλλάζουν, η ποιοτική εκπαίδευση είναι καίριας σημασίας προκειμένου η ΕΕ να εξασφαλίσει διαρκή κοινωνική συνοχή, ανταγωνιστικότητα και διατηρήσιμη ανάπτυξη. Για να επιτευχθούν οι στόχοι της απασχόλησης, της ανάπτυξης, των επενδύσεων και της ανταγωνιστικότητας, με επίκεντρο την κοινωνική δικαιοσύνη, είναι ζωτικής σημασίας να γίνουν επενδύσεις στους νέους ανθρώπους. Η εξασφάλιση εκπαίδευσης υψηλής ποιότητας για όλους είναι μια από τις καλύτερες επενδύσεις που μπορεί να κάνει η κοινωνία. Η ποιοτική εκπαίδευση για όλους αποτελεί ένα από τα θεμέλια της κοινωνικής συνοχής και της ανοικτής κοινωνίας. Η ποιοτική εκπαίδευση αποτελεί κάτι πολύ περισσότερο από μια οικονομική επένδυση. Είναι ουσιαστικής σημασίας για την προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική ανάπτυξη, καθώς και για την απασχολησιμότητα εφ όρου ζωής. Είναι επίσης ένας από τους αποτελεσματικότερους τρόπους για την αντιμετώπιση των κοινωνικο-οικονομικών ανισοτήτων και την προώθηση της κοινωνικής ένταξης. Για να επιτευχθούν οι στόχοι αυτοί, τα εκπαιδευτικά συστήματα πρέπει να είναι προσβάσιμα και να παρέχουν ίσες ευκαιρίες σε όλους, ανεξαρτήτως της προέλευσής τους, και επίσης να παράγουν αποτελέσματα υψηλής ποιότητας. Τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης στην Ευρώπη έχουν θετικά αποτελέσματα... Τα κράτη μέλη είναι κατά κύριο λόγο υπεύθυνα για τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισής τους, και όλα τα κράτη μέλη έχουν δρομολογήσει σημαντικές μεταρρυθμίσεις και αξιολογήσεις από ομοτίμους με την πάροδο των ετών. Η Ευρώπη έχει σημειώσει ικανοποιητική πρόοδο όσον αφορά τη βελτίωση της εκπαίδευσης συνολικά. Αυτό αποτυπώνεται, για παράδειγμα, στην αύξηση του ποσοστού των νέων αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, όπου δεν απέχουμε πολύ από τον πρωταρχικό στόχο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για ποσοστό 40%. Ομοίως, σημαντική επιτυχία αποτελεί το γεγονός ότι το ποσοστό των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο μειώθηκε την περίοδο κατά 30 % και ανέρχεται πλέον σε 11 % κατά μέσο όρο στην ΕΕ. αλλά δεν υπάρχει λόγος εφησυχασμού. Τα πρόσφατα αποτελέσματα της έρευνας PISA του ΟΟΣΑ 1 επιβεβαιώνουν ότι υψηλό ποσοστό 15χρονων μαθητών έχει πολύ χαμηλές βασικές δεξιότητες στην ανάγνωση, τα μαθηματικά και τις θετικές επιστήμες και, πράγμα ακόμη πιο ανησυχητικό, ότι οι επιδόσεις τους είναι χειρότερες από ό,τι το Διακρατικές συγκρίσεις δείχνουν ότι ορισμένα κράτη μέλη χρειάζεται να μειώσουν το ποσοστό των μαθητών με πολύ χαμηλές βασικές δεξιότητες (ποσοστό που σε ορισμένα κράτη μέλη υπερβαίνει το 30 %). Όσον αφορά την απασχολησιμότητα, απαιτείται περισσότερη πρόοδος προκειμένου να επιτευχθεί έως το 2020 ο στόχος της ΕΕ για 82% ποσοστό απασχόλησης νέων αποφοίτων. Σήμερα, το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε μόλις 77 %. Άλλη βασική πηγή προβληματισμού αποτελεί το γεγονός ότι 1 2

3 πολλοί νέοι εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο χωρίς να αποκτήσουν επίσημο τίτλο σπουδών, ιδίως από την ομάδα των μαθητών που έχουν γεννηθεί στο εξωτερικό, στην οποία το ποσοστό των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο ανέρχεται σε 19%. Από τα στοιχεία αυτά προκύπτει ότι υπάρχει σαφής ανάγκη βελτίωσης των επιδόσεων και των αποτελεσμάτων των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης. Η πρόσφατη εισροή προσφύγων καθιστά επίσης αναγκαία την ταχεία αντίδραση και μια αποτελεσματική στρατηγική κοινωνικής ένταξης. Η ποιοτική εκπαίδευση θα πρέπει να αποτελεί πραγματικότητα για όλους τους μαθητές. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι οι μαθητές που προέρχονται από ευάλωτο κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον υπερεκπροσωπούνται μεταξύ των μαθητών που εμφανίζουν χαμηλές επιδόσεις. Η προσφορά εκπαίδευσης ίσης ποιότητας σε ολόκληρη την ΕΕ, ακόμη και σε απομακρυσμένες περιοχές, αποτελεί άλλη μια πρόκληση. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη ο κίνδυνος ύπαρξης ενός χάσματος εντός του εκπαιδευτικού συστήματος. Η εκπαίδευση παρέχει μια μοναδική ευκαιρία για την αντιμετώπιση των κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων και των έμφυλων στερεότυπων ώστε να εξασφαλίζεται ότι κανείς δεν θα παραμελείται. Ωστόσο, τα ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά συστήματα δεν είναι σήμερα αρκετά αποτελεσματικά στην αξιοποίηση αυτού του δυναμικού. Τα εκπαιδευτικά συστήματα πρέπει να εκσυγχρονισθούν και η ποιότητα της εκπαίδευσης πρέπει να βελτιώνεται διαρκώς. Η παγκοσμιοποίηση και οι τεχνολογικές εξελίξεις προσφέρουν νέες δυνατότητες για την εκπαίδευση και για την απασχόληση. Μόνο το ένα τέταρτο των παιδιών σχολικής ηλικίας στην Ευρώπη διδάσκεται από εκπαιδευτικούς που είναι εξοικειωμένοι με την ψηφιακή τεχνολογία 2. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός μετασχηματίζει την αγορά εργασίας και απαιτεί νέες δεξιότητες. Οι ψηφιακές τεχνολογίες θα δημιουργήσουν επίσης νέους τρόπους μάθησης υπό τον όρο ότι θα υπάρχει επαρκής πρόσβαση στις τεχνολογίες αυτές. Για να αξιοποιηθούν τα οφέλη των τάσεων αυτών, τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης πρέπει να ανταποκρίνονται καλύτερα στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Η εκπαίδευση υψηλής ποιότητας είναι ουσιώδης για τον εφοδιασμό των νέων με τις απαιτούμενες γνώσεις, δεξιότητες, νοοτροπίες και τις συμπεριφορές που χρειάζονται ώστε να μπορούν να αξιοποιούν τις νέες ευκαιρίες. Τα σχολικά συστήματα δυσκολεύονται να παράσχουν επαρκείς βασικές ικανότητες, όπως οι ψηφιακές και επιχειρηματικές δεξιότητες ή οι κοινωνικές ικανότητες και οι ικανότητες που σχετίζονται με την ιδιότητα του πολίτη. Αυτό το ζήτημα πρέπει να αντιμετωπιστεί. Η προσπάθεια για βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης αποτελεί στόχο που αφορά όλα τα κράτη μέλη. Ακόμη και οι χώρες που εμφανίζουν καλές επιδόσεις δεν έχουν κανένα λόγο να επαναπαύονται. Η διασφάλιση εκπαίδευσης υψηλής ποιότητας αποτελεί καθήκον το οποίο δεν ολοκληρώνεται ποτέ: Απαιτεί συνεχή προσοχή, βελτίωση και προσαρμογή. Η αποτελεσματικότητα πρέπει να βελτιωθεί: η διατήρηση εκπαιδευτικών συστημάτων υψηλής ποιότητας και χωρίς αποκλεισμούς κοστίζει και απαιτεί κατάλληλη χρηματοδότηση. Οι δαπάνες για την εκπαίδευση είναι δημόσιες δαπάνες που δίνουν ώθηση στην ανάπτυξη και έχουν τη δυνατότητα να προωθούν την κοινωνική δικαιοσύνη, καθώς και μια καινοτόμο και ανταγωνιστική οικονομία, δημιουργώντας καλές προοπτικές απασχόλησης. Το 2014, για πρώτη φορά σε τρία χρόνια, οι δημόσιες δαπάνες 2 Έρευνα στα σχολεία: ICT in Education Benchmarking Access, Use and Attitudes to Technology in Europe s Schools ( N.pdf) 3

4 αυξήθηκαν σε πραγματικούς όρους, φτάνοντας το 4,9 % του ΑΕΠ 3. Ωστόσο, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι η αύξηση των δημόσιων δαπανών αποδίδει αυτομάτως καλύτερα αποτελέσματα. Πράγματι, η σύγκριση των αποτελεσμάτων της έρευνας PISA με το επίπεδο των δημόσιων δαπανών για την προσχολική και σχολική εκπαίδευση αποκαλύπτει μεγάλες διαφορές στον τρόπο με τον οποίο τα κράτη μέλη κάνουν χρήση των πόρων που διαθέτουν. Τα στοιχεία αυτά καταδεικνύουν την αποφασιστική σημασία που έχει η αύξηση της αποδοτικότητας, δηλαδή η καλύτερη δυνατή χρήση των περιορισμένων πόρων για την εξασφάλιση ποιότητας, ισότητας και καλών επιδόσεων. Οι προσπάθειες πολιτικής για αποτελεσματικότερες επενδύσεις στους νέους πρέπει να ενταθούν. Στόχος της παρούσας ανακοίνωσης είναι να υπογραμμίσει τον θεμελιώδη ρόλο της εκπαίδευσης και να προτείνει τρόπους για τη στήριξη των προσπαθειών των κρατών μελών, είτε σε συγκεκριμένους τομείς της εκπαίδευσης (κεφάλαιο 2) ή συνολικά (κεφάλαιο 3). Η εν λόγω ανακοίνωση αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης δέσμης μέτρων για την υποστήριξη των νέων. Οι ανανεωμένες προσπάθειες για τη βελτίωση και τον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης συνδέονται στενά και εν μέρει βασίζονται στο νέο θεματολόγιο δεξιοτήτων για την Ευρώπη 4, το οποίο δρομολογήθηκε τον Ιούνιο του Οι ενέργειες που προτείνονται στο πλαίσιο των εν λόγω πρωτοβουλιών αλληλοσυμπληρώνονται και αλληλοενισχύονται. 2. Καλύτερη στήριξη της ΕΕ προς τα κράτη μέλη για τον εκσυγχρονισμό της σχολικής και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Η ΕΕ μπορεί να στηρίξει τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες των κρατών μελών για τον εκσυγχρονισμό της σχολικής και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Το 2017 η Επιτροπή θα προτείνει συγκεκριμένες πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση των κυριότερων θεμάτων στους τομείς της σχολικής και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Οι πρωτοβουλίες αυτές θα προετοιμαστούν με πλήρη σεβασμό στην αρχή της επικουρικότητας και σε στενή συνεργασία με τους βασικούς ενδιαφερόμενους φορείς στα κράτη μέλη, όπως οι ενώσεις των εκπαιδευομένων, των διδασκόντων, των διευθυντών σχολείων και των γονέων, των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών Σχολική και προσχολική εκπαίδευση Προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα Η ποιοτική προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να τεθούν τα θεμέλια για την προσωπική ανάπτυξη και τη συνεχή μάθηση. Τα πρώτα έτη της ζωής είναι κρίσιμης σημασίας για την ανάπτυξη των γνωστικών και μη γνωστικών δεξιοτήτων. Οι υστερήσεις κατά αφορά την πρώιμη 3 Ο μέσος όρος της ΕΕ συγκαλύπτει σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών: Οι δαπάνες για την εκπαίδευση ως ποσοστό του ΑΕΠ σε συγκεκριμένα κράτη μέλη κυμαίνονται από 3 % έως 7,2 %. 4 COM (2016) 381 final «Νέο θεματολόγιο δεξιοτήτων για την Ευρώπη: Συνεργασία για την ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού, της απασχολησιμότητας και της ανταγωνιστικότητας». Το θεματολόγιο εστιάζεται στην παροχή καλύτερων δεξιοτήτων σε περισσότερα άτομα, στην καλύτερη αξιοποίηση των υφιστάμενων δεξιοτήτων και στη βελτίωση των πληροφοριών και των γνώσεων για τις δεξιότητες. 4

5 ανάπτυξη είναι δύσκολο να καλυφθούν σε μεταγενέστερο στάδιο του βίου. Αντιθέτως, η προσφορά υψηλής ποιότητας εκπαίδευσης σε νεαρή ηλικία θέτει ισχυρά θεμέλια για την απόκτηση δεξιοτήτων πιο εύκολα σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Η υψηλής ποιότητας προσχολική εκπαίδευση αποτελεί αποτελεσματικό και αποδοτικό τρόπο για την προώθηση της κοινωνικής δικαιοσύνης. Μπορεί να συμβάλει στη μείωση τόσο της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου όσο και των χαμηλών επιδόσεων και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην υπέρβαση των εκπαιδευτικών μειονεκτημάτων καθώς παρέχει σε παιδιά από ευάλωτο κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον καλύτερες ευκαιρίες για ανοδική κοινωνική κινητικότητα. Επιπλέον, η παροχή προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας καλής ποιότητας κοστίζει σχετικά λίγο και είναι πολύ πιο αποτελεσματική από τη λήψη διορθωτικών μέτρων σε μεταγενέστερα στάδια της ζωής. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κάθε προσπάθεια για βελτίωση της εκπαίδευσης και αύξηση της αποτελεσματικότητας των εκπαιδευτικών συστημάτων πρέπει να αρχίσει έχοντας κατά νου τι συμβαίνει κατά την πρώιμη παιδική ηλικία. Η ποιότητα και η προσβασιμότητα είναι σημαντικές έννοιες. Τα κράτη μέλη έχουν σχεδόν επιτύχει τον στόχο του 95% που έχει τεθεί στο πλαίσιο της συνεργασίας στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης 2020 όσον αφορά την παροχή προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας, όπου το μέσο ενωσιακό ποσοστό συμμετοχής ήταν της τάξης του 94,3% το Ωστόσο, τα παιδιά που προέρχονται από μειονεκτούσες ομάδες και από μειονότητες εξακολουθούν να υποεκπροσωπούνται 6. Η προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα μπορούν, ωστόσο, να έχουν θετικό αντίκτυπο όσον αφορά τις ίσες ευκαιρίες και την κοινωνική κινητικότητα μόνον εάν είναι προσβάσιμες για όλους, οικονομικά προσιτές και υψηλής ποιότητας. Η επίτευξη των στόχων αυτών θα απαιτήσει περαιτέρω βελτιώσεις. Συγκεκριμένα, είναι σημαντικό να γίνουν επενδύσεις σε καλά εκπαιδευμένους και καταρτισμένους εκπαιδευτικούς και να σχεδιαστούν σχολικά προγράμματα που θα ενθαρρύνουν τα παιδιά και θα προωθούν τη μαθησιακή διαδικασία. Η Επιτροπή θα στηρίξει τα κράτη μέλη για την παροχή προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας υψηλής ποιότητας και θα εντείνει τις προσπάθειες που καταβάλλει για να τα βοηθήσει να αλληλοδιδάσκονται και να εντοπίζουν τις πρακτικές που οδηγούν στα καλύτερα αποτελέσματα. Με τον τρόπο αυτό θα εξασφαλιστεί η βέλτιστη μετάβαση των παιδιών από την προσχολική στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Σχολική εκπαίδευση Η Ευρώπη πρέπει να αναπτύσσει τη σχολική εκπαίδευση και να καινοτομεί σε αυτή. Πολλά συστήματα σχολικής εκπαίδευσης δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στις σοβαρές και πολύπλοκες αλλαγές που συντελούνται στις κοινωνίες και τις οικονομίες μας. Τα σχολεία χρειάζεται να προσαρμόζονται στις μεταβαλλόμενες συνθήκες στις οποίες λειτουργούν, μεταξύ άλλων στην ψηφιακή εποχή και την αυξανόμενη ποικιλομορφία μεταξύ των μαθητών. Όλα αυτά τα θέματα απαιτούν όχι μόνο την προσαρμογή των σχολικών προγραμμάτων σπουδών, αλλά και μεγαλύτερη ποικιλία όσον αφορά τη διδασκαλία και τη μάθηση, ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες όλων των μαθητών. Η συμμετοχή σε ένα και το αυτό εκπαιδευτικό σύστημα δεν 5 Παρακολούθηση της εκπαίδευσης και της κατάρτισης 2016 (ec.europa.eu/education/monitor) 6 J. Bennet, 2012, Early childhood education and care (ECEC) for children from disadvantaged backgrounds: Findings from a European literature review and two case studies. 5

6 σημαίνει κατ ανάγκη ότι προσφέρονται οι ίδιες ευκαιρίες σε όλους. Επικρατούν σημαντικές ανισότητες όσον αφορά την ποιότητα της εκπαίδευσης εντός του ιδίου εκπαιδευτικού συστήματος. Οι προκλήσεις αυτές αυξάνουν τις απαιτήσεις από τον τρόπο διακυβέρνησης των συστημάτων σχολικής εκπαίδευσης για περισσότερο ποιοτική εκπαίδευση και για προώθηση της ένταξης όλων των μαθητών μέσω της βιώσιμης καινοτομίας. Η Ευρώπη πρέπει να λάβει μέτρα ώστε να μην επιδεινωθεί το ψηφιακό χάσμα και να εξασφαλιστεί η κατάλληλη πρόσβαση σε ψηφιακούς πόρους και υποδομές για όλους. Η στενή σχέση μεταξύ των σχολείων και του περιβάλλοντός τους τους επιτρέπει να προσαρμόζονται καλύτερα στις συγκεκριμένες τοπικές συνθήκες. Χάρη σ αυτήν, τα σχολεία μπορούν να ενισχύουν τη συνεργασία τους με την τοπική κοινωνία και να προσφέρουν ουσιαστικότερες μαθησιακές εμπειρίες στους νέους πέρα από το σχολείο και από τις επίσημες μαθησιακών δομές. Η σωστή ισορροπία μεταξύ της αυτονομίας των σχολείων και της λογοδοσίας συμβάλλει στη βελτίωση των εκπαιδευτικών συστημάτων και αποφέρει αποτελέσματα υψηλής ποιότητας. Η ποιότητα της διδασκαλίας και της διεύθυνσης των σχολείων είναι καθοριστικής σημασίας. Ένα από τα βασικά στοιχεία για τη βελτίωση της ποιότητας, των κοινωνικών αποτελεσμάτων και της αποτελεσματικότητας στα σχολεία είναι η παροχή αποφασιστικότερης στήριξης στους εκπαιδευτικούς και τους διευθυντές των σχολείων. Οι εκπαιδευτικοί διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη μετάδοση γνώσεων και κοινών αξιών και στην παροχή στήριξης στους μαθητές που προέρχονται από ευάλωτο κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον. Για να δοθεί η δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να αντεπεξέρχονται σε αυτά τα απαιτητικά καθήκοντα, χρειάζονται στρατηγικές επενδύσεις ώστε να υπάρχουν αποτελεσματικά διευθυντικά στελέχη στα σχολεία και το επάγγελμα των εκπαιδευτικών να βασίζεται σε υψηλής ποιότητας αρχική εκπαίδευση, ομαδική εργασία και επαγγελματική εξέλιξη καθ όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους. Οι ψηφιακές δεξιότητες και ικανότητες πρέπει να ενταχθούν στην κατάρτιση που λαμβάνουν οι εκπαιδευτικοί προ της ανάληψης υπηρεσίας και κατά την διάρκεια της υπηρεσίας τους και να υποστηρίζονται ενεργώς από τους διευθυντές των σχολείων. Η Επιτροπή: - με βάση τα νέα δεδομένα της έρευνας PISA 2016 καθώς και τη συνεργασία με τον ΟΟΣΑ, θα προβεί σε συναγωγή πολιτικών συμπερασμάτων και θα στηρίξει την ανάπτυξη πολιτικών σε επίπεδο ΕΕ και σε εθνικό επίπεδο για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της χρήσης των πόρων στα σχολεία - όπως προαναγγέλθηκε στο «Νέο θεματολόγιο δεξιοτήτων για την Ευρώπη», θα επανεξετάσει το πλαίσιο του 2006 σχετικά με τις βασικές ικανότητες για τη διά βίου μάθηση ώστε να επικαιροποιήσει τους υφιστάμενους ορισμούς, να το προσαρμόσει στις νέες ανάγκες της κοινωνίας και της οικονομίας, να προσελκύσει και πάλι την προσοχή στα μαθησιακά αποτελέσματα και να προωθήσει την ανάπτυξη των ικανοτήτων των διδασκομένων - θα στηρίξει το επιχειρηματικό πνεύμα και τις επιχειρηματικές δεξιότητες (ενισχύοντας το πνεύμα πρωτοβουλίας, τη δημιουργικότητα, την καινοτομία και την υπευθυνότητα) και την εκπαίδευση στην επιχειρηματικότητα μέσω ειδικής δράσης και θα καλέσει τα κράτη μέλη να δώσουν τη δυνατότητα σε όλους τους μαθητές να αποκτήσουν μια επιχειρηματική εμπειρία πριν από την ολοκλήρωση της αρχικής τους εκπαίδευσης 6

7 - όπως προαναγγέλθηκε στο «Νέο θεματολόγιο δεξιοτήτων για την Ευρώπη», θα εντείνει τις προσπάθειές της από κοινού με τα κράτη μέλη, με ομάδες συμφερόντων και με τη βιομηχανία στο πλαίσιο του «Συνασπισμού για τις ψηφιακές δεξιότητες και τις ψηφιακές θέσεις εργασίας», συμπεριλαμβανομένης της ομάδας εργασίας «ΕΚ 2020», για τον προσδιορισμό των προκλήσεων και την πρακτική εφαρμογή των βέλτιστων πρακτικών για την ψηφιακή εκπαίδευση - θα προτείνει ένα πλαίσιο πολιτικής και ένα σχέδιο σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με την προώθηση της κοινωνικής ένταξης και των κοινών αξιών μέσω της εκπαίδευσης και της μη τυπικής μάθησης, ώστε να παράσχει στήριξη και καθοδήγηση στα κράτη μέλη - θα στηρίξει ενεργώς την κατάρτιση και τη συνεχή επαγγελματική εξέλιξη των εκπαιδευτικών στην αποτελεσματική μετάδοση των κοινών αξιών στις οποίες βασίζεται η Ένωση - θα προωθήσει την εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς μέσω της περαιτέρω ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Εργαλειοθήκης για τα Σχολεία, καθώς και της χρήσης του Erasmus+ και του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», περιλαμβανομένης της στήριξης της συμμαχίας των σχολείων για την ένταξη με σκοπό την προώθηση των ορθών πρακτικών στον τομέα της χωρίς αποκλεισμούς μάθησης (π.χ. ένταξη των μεταναστών μαθητών και διδασκαλία των κοινών αξιών) - θα προσφέρει στοχευμένες και καινοτόμες δραστηριότητες αλληλοδιδαχής ομοτίμων προκειμένου να δώσει ώθηση στη μάθηση από τις πολιτικές για τη διακυβέρνηση των σχολικών συστημάτων (διασφάλιση της ποιότητας, βελτιστοποίηση της χρήσης των πόρων, μετάβαση των μαθητών μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων) - θα χρησιμοποιήσει τα διεθνικά δίκτυα του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου με σκοπό την ανταλλαγή ορθών πρακτικών, ιδίως, το Δίκτυο Μάθησης και Δεξιοτήτων. Το δίκτυο αυτό παρέχει ένα χώρο αμοιβαίας μάθησης σε διασυνοριακό επίπεδο προκειμένου να βοηθά τα κράτη μέλη και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη να βελτιώνουν τις πολιτικές και τις πρακτικές που εφαρμόζουν κατά τη διαχείριση των επενδύσεων των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων στη μάθηση και τις δεξιότητες - θα προωθήσει τη χρήση των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων για τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης και την εξασφάλιση καλύτερης πρόσβασης σε καλής ποιότητας εκπαίδευσης και για τη μείωση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου - θα αναπτύξει περαιτέρω το «etwinning» (ηλεκτρονική αδελφοποίηση) και την Πύλη Σχολικής Εκπαίδευσης για τη στήριξη εποικοδομητικών ανταλλαγών μεταξύ διδασκόντων και άλλων επαγγελματιών σχετικά με πρωτοβουλίες που αποδεικνύονται αποτελεσματικές στον τομέα της εκπαίδευσης Ανώτατη Εκπαίδευση Η Ευρώπη πρέπει να προωθήσει τον εκσυγχρονισμό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η διεύρυνση της πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση κατά τα τελευταία έτη αποτέλεσε αναμφίβολα μία από τις βασικές επιτυχίες της Ευρώπης. Ωστόσο, η ανταπόκριση στη ζήτηση της κοινωνίας και της οικονομίας για δεξιότητες υψηλού 7

8 επιπέδου παραμένει σημαντική πρόκληση για τα πανεπιστήμια και τα ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Ευρώπης. Παρά τα πολλά παραδείγματα αριστείας και την αφοσίωση του προσωπικού, των φοιτητών και των ενδιαφερόμενων φορέων, μια δημόσια διαβούλευση που πραγματοποίησε πρόσφατα η Επιτροπή 7 αποκάλυψε ανησυχίες λόγω της αναντιστοιχίας μεταξύ των γνώσεων που προσφέρουν σήμερα τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και των δεξιοτήτων που χρειάζονται οι απόφοιτοι για να επιτύχουν επαγγελματικά. Η ποιότητα της διδασκαλίας αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη βελτίωση της ποιότητας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Χρειάζεται να ενταθούν οι προσπάθειες για την πραγματοποίηση επενδύσεων στην παιδαγωγική κατάρτιση του διδακτικού προσωπικού, τομέας ο οποίος θεωρείται κατά παράδοση λιγότερο σημαντικός από το παραγόμενο ερευνητικό έργο. Ειδικότερα, η θέση και η ποιότητα της διδασκαλίας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση χρειάζεται να βελτιωθούν. Αυτό απαιτεί την επίτευξη προόδου στην ανάπτυξη, την αναγνώριση και την επιβράβευση της ποιοτικής διδασκαλίας. Επιπλέον, η αυξανόμενη πολυμορφία του σπουδαστικού πληθυσμού καθιστά ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη ύπαρξης επαγγελματικής διδασκαλίας. Οι εκπαιδευτικοί χρειάζεται να είναι καλά προετοιμασμένοι και καταρτισμένοι προκειμένου να αναλαμβάνουν τη διδασκαλία φοιτητών από διαφορετικά περιβάλλοντα και με διαφορετικές προσδοκίες και ανάγκες. Το 2017 η Επιτροπή θα παρουσιάσει δέσμη πρωτοβουλιών στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Το θεματολόγιο για τον εκσυγχρονισμό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στηρίζει τα κράτη μέλη, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, το διδακτικό προσωπικό και τους φοιτητές για τη βελτίωση της εκπαίδευσης και της κατάρτισης σε ολόκληρη την ΕΕ. Για να δημιουργηθεί μια σταθερή βάση για τις μελλοντικές εργασίες, το 2017 η Επιτροπή θα παρουσιάσει ένα επικαιροποιημένο 8 και ανανεωμένο θεματολόγιο για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, με βάση τις απαντήσεις που δόθηκαν στη δημόσια διαβούλευση για τις προτεραιότητες συνεργασίας της ΕΕ η οποία ολοκληρώθηκε στις αρχές του Η Επιτροπή: θα συνδράμει την τριτοβάθμια εκπαίδευση ώστε να εξοπλίζει καλύτερα τους νέους με τις δεξιότητες και ικανότητες που χρειάζονται στη σημερινή κοινωνία, στηρίζοντας την ενίσχυση της συνεργασίας για την αποτελεσματική κατάρτιση των προγραμμάτων και την εφαρμογή ορθών πολιτικών. Όπως ανακοινώθηκε στο «Νέο θεματολόγιο δεξιοτήτων για την Ευρώπη», και στο πλαίσιο των προσπαθειών της για τη βελτίωση της βάσης τεκμηρίωσης σχετικά με πολιτικές και πρακτικές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τα κράτη μέλη για να βελτιωθεί η διαθεσιμότητα των στοιχείων σχετικά με την απασχόληση των αποφοίτων και με τα κοινωνικά αποτελέσματα («παρακολούθηση της σταδιοδρομίας των αποφοίτων») καλύπτοντας επίσης τον τομέα της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης θα αυξήσει τη συμβολή των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην περιφερειακή καινοτομία, αναπτύσσοντας περισσότερες και στενότερες σχέσεις μεταξύ πανεπιστημίων, επιχειρήσεων και άλλων οργανισμών και σε σύνδεση με τις στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και 7 SWD(2016) 195 final. 8 Στις 20 Σεπτεμβρίου 2011, η Επιτροπή υπέβαλε ανακοίνωση με τίτλο «Στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης και της απασχόλησης ένα θεματολόγιο για τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της Ευρώπης» (COM(2011) 567 final). 8

9 Επενδυτικών Ταμείων ανοίγοντας διαύλους μεταξύ της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και του χώρου εργασίας θα βελτιώσει την αλληλεπίδραση μεταξύ της έρευνας και της διδασκαλίας, διασφαλίζοντας ότι η διδασκαλία θα βασίζεται στις πλέον σύγχρονες γνώσεις και θα αναγνωρίζονται επαρκώς και ότι οι απόφοιτοι θα αποκτούν υψηλού επιπέδου δεξιότητες ανάλυσης και επίλυσης προβλημάτων για να προωθήσει κατάλληλες και αποτελεσματικές επενδύσεις στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και να υποστηρίξει τις αρχές των κρατών μελών, η Επιτροπή θα επικεντρωθεί σε τρία πεδία δραστηριότητας το 2017: Επανεξέταση της αποτελεσματικότητας των δαπανών για την τριτοβάθμια εκπαίδευση από εξωτερικούς εμπειρογνώμονες, σε συντονισμό με τις υπό εξέλιξη εργασίες του ΟΟΣΑ, και υποβολή σχετικής έκθεσης στις αρχές του 2018 Ενισχυμένο πρόγραμμα παροχής συμβουλών από ομοτίμους σχετικά με τον σχεδιασμό του συστήματος χρηματοδότησης, αξιοποιώντας επιτυχημένα πιλοτικά έργα στην Τσεχική Δημοκρατία και ανάλογη πρωτοβουλία που μόλις δρομολογήθηκε στη Σλοβενία. Έρευνα σχετικά με δράσεις για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων κατά τη στήριξη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Υπό τη διεύθυνση του Κοινού Κέντρου Ερευνών και χρηματοδοτούμενο μέσω του προγράμματος Erasmus+, το έργο αυτό περιλαμβάνει την ανάλυση του τρόπου με τον οποίο η τριτοβάθμια εκπαίδευση, αφενός, συμμετέχει στην υλοποίηση στρατηγικών έξυπνης εξειδίκευσης και, αφετέρου, παρέχει συγκεκριμένες συμβουλές στις περιφερειακές αρχές και τους ενδιαφερόμενους φορείς σχετικά με τρόπους βελτιστοποίησης των δραστηριοτήτων τους, ώστε να έχουν τον μέγιστο δυνατό αντίκτυπο. Αρχής γενομένης από δύο πιλοτικές περιοχές, υπάρχει η πρόθεση να επεκταθεί το έργο αυτό, με βάση τα αποτελέσματα των τρεχουσών εργασιών. 3. Καλύτερη στήριξη στα κράτη μέλη για την προώθηση των μεταρρυθμίσεων με σκοπό τη βελτίωση των εκπαιδευτικών συστημάτων Τοποθέτηση της εκπαίδευσης ψηλά στο πολιτικό θεματολόγιο. Οι προσπάθειες προώθησης ενός θεματολογίου για βελτίωση της ποιότητας και των επιδόσεων στην εκπαίδευση χρειάζεται να αρχίσουν με την ευαισθητοποίηση σχετικά με την ανάγκη για ανάληψη δράσης επειγόντως. Καθώς άλλοι τομείς πολιτικής δρέπουν πολλά οφέλη από την καλή εκπαίδευση όπως η κοινωνική πολιτική, η ιδιότητα του πολίτη, η απασχόληση, η οικονομική πολιτική ή η πολιτική ασφάλειας η προσέγγιση των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων πρέπει να γίνει σε ένα ευρύ πλαίσιο. Η συζήτηση σε υψηλό επίπεδο μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία της πολιτικής δυναμικής που χρειάζεται για να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή και να αναληφθεί δράση για τη βελτίωση της ποιότητας των εκπαιδευτικών συστημάτων. Η προώθηση εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου για τον συντονισμό της οικονομικής πολιτικής. Ήδη σήμερα, οι 9

10 κατευθυντήριες γραμμές για την απασχόληση 9 περιλαμβάνουν την εντολή να δοθεί ώθηση στις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις και τα ζητήματα που σχετίζονται με την εκπαίδευση αποτελούν μέρος των εργασιών στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Η βάση τεκμηρίωσης σχετικά με την εκπαίδευση στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου θα μπορούσε να ενισχυθεί περαιτέρω με καλύτερη χρήση της αναλυτικής έκθεσης «Παρακολούθηση της εκπαίδευσης και της κατάρτισης». Επιπλέον, θα μπορούσε επίσης να διερευνηθεί ο τρόπος με τον οποίο τα στοιχεία του ΟΟΣΑ για τις δεξιότητες είναι δυνατόν να αξιοποιηθούν καλύτερα ως δείκτης ή σημεία αναφοράς για την παρακολούθηση της προόδου όσον αφορά τη βελτίωση της ποιότητας των εκπαιδευτικών αποτελεσμάτων. Στήριξη των μεταρρυθμιστικών προσπαθειών των κρατών μελών. Ο τρόπος ανάπτυξης των οικείων συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης βρίσκεται στη διακριτική ευχέρεια των κρατών μελών. Για τον εκσυγχρονισμό και τη βελτίωση της εκπαίδευσης απαιτούνται μεταρρυθμίσεις που βασίζονται σε καλά τεκμηριωμένες γνώσεις σχετικά με το τι λειτουργεί σωστά στην εκπαίδευση. Η ΕΕ μπορεί να συμβάλλει στις πολιτικές επιλογές των φορέων λήψης αποφάσεων των κρατών μελών παρέχοντας συγκριτικά στοιχεία, ενισχύοντας τη βάση τεκμηρίωσης, πραγματοποιώντας ανάλυση και συγκριτική αξιολόγηση και προωθώντας την αμοιβαία μάθηση, την ανταλλαγή γνώσεων σχετικά με ορθές πρακτικές και την προσφορά στοχευμένης στήριξης, αξιοποιώντας την υφιστάμενη συνεργασία με διάφορους εσωτερικούς και εξωτερικούς παρόχους δεδομένων, μεταξύ των οποίων ο ΟΟΣΑ. Βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ τομέων πολιτικής. Δεδομένης της σχέσης της εκπαίδευσης με άλλους τομείς πολιτικής, η συνεργασία μεταξύ τομέων πολιτικής θα μπορούσε να ενισχυθεί. Αυτό θα μπορούσε να λάβει τη μορφή κοινών συζητήσεων για τις πολιτικές, σύνδεσης της εκπαίδευσης με τις πολιτικές για την οικονομία, τα δημόσια οικονομικά, την απασχόληση, την κοινωνική προστασία, την υγεία και την ενσωμάτωση, μεταξύ άλλων όσον αφορά την ένταξη υπηκόων τρίτων χωρών. Η εκπαίδευση συμβάλλει επίσης σε σημαντικό βαθμό στην πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης που οδηγεί στον βίαιο εξτρεμισμό 10. Η συνεργασία αυτή θα μπορούσε επίσης να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη βελτίωση της βάσης τεκμηρίωσης σχετικά με το τι λειτουργεί σωστά στην εκπαίδευση. Αύξηση της εστίασης στην αποτελεσματικότητα. Οι προσπάθειες πολιτικής για αύξηση της αποτελεσματικότητα της εκπαίδευσης θα μπορούσαν να ενισχυθούν από τον συνδυασμό της εμπειρογνωμοσύνης των φορέων στον τομέα της εκπαίδευσης και σε άλλους τομείς πολιτικής, ιδίως, στους τομείς της κοινωνικής ένταξης, της απασχόλησης, της οικονομικής πολιτικής και των δημόσιων οικονομικών. Στόχος θα είναι να επιτευχθούν καλύτερα αποτελέσματα. Ένα καινοτόμο στοιχείο θα ήταν η συνεργασία, για παράδειγμα, με την Επιτροπή Οικονομικής Πολιτικής, την Επιτροπή Απασχόλησης και την Επιτροπή Κοινωνικής Προστασίας. Με βάση τη θετική πείρα που υπάρχει στον τομέα της υγείας και της μακροχρόνιας φροντίδας, οι υπηρεσίες της Επιτροπής θα μπορούσαν να εκπονήσουν από κοινού με την Επιτροπή Οικονομικής Πολιτικής (και άλλους σχετικούς φορείς) ανάλυση των εκπαιδευτικών πολιτικών και συστημάτων, 9 Το άρθρο 146 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι τα κράτη μέλη θεωρούν την προώθηση της απασχόλησης ως θέμα κοινού ενδιαφέροντος και συντονίζουν τη σχετική δράση τους στα πλαίσια του Συμβουλίου. Σύμφωνα με το άρθρο 148 της ΣΛΕΕ, το Συμβούλιο καταρτίζει κατευθυντήριες γραμμές, τις οποίες τα κράτη μέλη λαμβάνουν υπόψη στις πολιτικές τους για την απασχόληση. 10 Για τη συμβολή της εκπαίδευσης στην πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης βλ. ανακοίνωση με τίτλο «Για την υποστήριξη της πρόληψης της ριζοσπαστικοποίησης που οδηγεί σε βίαιο εξτρεμισμό» (COM(2016)379) 10

11 καθώς και της αποτελεσματικότητας και των επιδόσεών τους. Οι εργασίες αυτές θα μπορούσαν επίσης να συμβάλουν στη σύσφιγξη της συνεργασίας μεταξύ των συνθέσεων του Συμβουλίου, π.χ. μεταξύ του Συμβουλίου Παιδείας, Νεολαίας, Πολιτισμού και Αθλητισμού, του Συμβουλίου Απασχόλησης, Κοινωνικής Πολιτικής, Υγείας και Καταναλωτών και του Συμβουλίου Οικονομικών και Δημοσιονομικών Θεμάτων (ECOFIN). Η Επιτροπή: - θα δημιουργήσει εύκολη ηλεκτρονική πρόσβαση για τις ορθές πρακτικές σχετικά με το «τι είναι αποτελεσματικό στον τομέα της εκπαίδευσης», η οποία θα λειτουργεί ως υπηρεσία μίας στάσης, θα είναι φιλική προς τον χρήστη και θα βασίζεται και θα συμπληρώνει τα υφιστάμενα διαδικτυακά εργαλεία - θα στηρίξει τις προσπάθειες που καταβάλλουν ήδη τα κράτη μέλη για να συμβαδίσουν με τον ψηφιακό μετασχηματισμό στην εκπαίδευση - θα προσφέρει στα κράτη μέλη ενισχυμένη, πιο αναβαθμισμένη και ειδικά προσαρμοσμένη στήριξη για τη χάραξη πολιτικής με την παροχή συμβουλών από ομοτίμους, συγκεντρώνοντας επαγγελματίες ομοτίμους από τις εθνικές διοικήσεις για την παροχή εξωτερικών συμβουλών σε μια χώρα που ζητά στήριξη για τη μεταρρύθμιση της εκπαίδευσης - θα ενισχύσει τη βάση τεκμηρίωσης (ιδίως με τη βοήθεια της ετήσιας παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης) και θα βελτιώσει την ποιότητα της ανάλυσης (π.χ. με την προώθηση της συνεργασίας μεταξύ τομέων πολιτικής με τη συμμετοχή φορέων όπως η Επιτροπή Οικονομικής Πολιτικής) για να καλύψει τα κενά στον τομέα της γνώσης σχετικά με τους βασικούς παράγοντες που στηρίζουν την εύρυθμη λειτουργία των συστημάτων. 4. Συμπέρασμα Για τον εκσυγχρονισμό και τη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης απαιτούνται μεταρρυθμίσεις. Η απόφαση για την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων αυτών αποτελεί αρμοδιότητα των κρατών μελών. Παράλληλα, όλα τα κράτη μέλη έχουν κοινό συμφέρον να προχωρήσουν και να αποφέρουν καρπούς οι μεταρρυθμίσεις, από τις οποίες θα ωφεληθεί η Ευρώπη στο σύνολό της, για παράδειγμα υπό τη μορφή κοινωνικής συνοχής και δικαιοσύνης και αύξησης της ανάπτυξης, της απασχόλησης, της καινοτομίας και της ανταγωνιστικότητας. Η ΕΕ μπορεί να συνδράμει τις προσπάθειες των κρατών μελών. Η παρούσα ανακοίνωση θέτει τη βελτίωση και τον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης ως βασική προτεραιότητα στο θεματολόγιο της ΕΕ. Καθορίζει στοχοθετημένα μέτρα σε επίπεδο ΕΕ τα οποία μπορούν να στηρίξουν τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες των κρατών μελών και να διευκολύνουν τη δημιουργία ενός κοινού θεματολογίου με σκοπό η εκπαίδευση υψηλής ποιότητας να γίνει πραγματικότητα για όλους. 11