ΕΥΡΙΠΙ Η ΒΑΚΧΕΣ. Μετάφραση Παντελή Πρεβελάκη. (ed. Gilbert Murray, Oxford. 1913)

Transcript

1 ΕΥΡΙΠΙ Η ΒΑΚΧΕΣ Μετάφραση Παντελή Πρεβελάκη (ed. Gilbert Murray, Oxford. 1913) (πρόλογος, πάροδος, α' επεισόδιο, α' στάσιµο, β' επεισόδιο, β' στάσιµο, γ' επεισόδιο, γ' στάσιµο, δ' επεισόδιο, δ' στάσιµο, ε' επεισόδιο, ε' στάσιµο, έξοδος) ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΗΣ ΤΡΑΓΩ ΙΑΣ, Ασιάτισσες βάκχες ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ, ο γέροντας τυφλός µάντης, ο θεµελιωτής της Θήβας, ο βασιλιάς της Θήβας

2 ΥΠΗΡΕΤΗΣ του Πενθέα ΜΑΝΤΑΤΟΦΟΡΟΣ, βοσκός ΕΥΤΕΡΟΣ ΜΑΝΤΑΤΟΦΟΡΟΣ, ακόλουθος, του Πενθέα., θυγατέρα του Κάδµου και µάνα του Πενθέα. Τόπος η Θήβα. Μπρος στο παλάτι του Πενθέα. ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το βασιλικό παλάτι πάνω στην Καδµεία, την ακρόπολη της Θήβας. εξιά στο βάθος, ένας τάφος από τη µεριά τον παλατιού αναδίνεται ανάριος καπνός από κάτι ερείπια. Ο τάφος και τα ερείπια είναι τόπος ιερός µιά κληµαταριά τον σκεπάζει. Μπαίνει ο, φορώντας τη στολή των οπαδών του, των βάκχων, και κρατώντας το θύρσο. ἥκω ιὸς παῖς τήνδε Θηβαίων χθόνα Έρχοµαι εδώ στη χώρα των Θηβαίων,, ὃν τίκτει ποθ ἡ Κάδµου κόρη ο εγώ, του ία το τέκνο, που µ' έκαµε η Σεµέλη, η θυγατέρα Σεµέλη λοχευθεῖσ ἀστραπηφόρῳ πυρί του Κάδµου, από φωτιάν µορφὴν δ ἀµείψας ἐκ θεοῦ βροτησίαν αστραποφόρα ξεγεννηµένη. Κι αφού τη µορφή µου τη θεϊκιά τη συνάλλαξα µε ανθρώπου, 5 πάρειµι ίρκης νάµατ Ἰσµηνοῦ θ ὕδωρ. φτάνω εδώ πλάι στα νάµατα της ὁρῶ δὲ µητρὸς µνῆµα τῆς κεραυνίας ίρκης και στου Ισµηνού το ρέµα. Και το τόδ ἐγγὺς οἴκων καὶ δόµων ἐρείπια µνήµα τυφόµενα ίου πυρὸς ἔτι ζῶσαν φλόγα, της αστραποκαµένης µου µητέρας ἀθάνατον Ἥρας µητέρ εἰς ἐµὴν ὕβριν. βλέπω πλάι στο παλάτι, και τα ερείπια από το σπίτι της, που ακόµα βγάνουν ζωντανή φλόγα απ' τη φωτιά του ία, στη µάνα µου άσβηστη αδικία της 10 αἰνῶ δὲ Κάδµον, ἄβατον ὃς πέδον τόδε τίθησι, θυγατρὸς σηκόν ἀµπέλου δέ νιν πέριξ ἐγὼ κάλυψα βοτρυώδει χλόῃ. λιπὼν δὲ Λυδῶν τοὺς πολυχρύσους γύας Φρυγῶν τε, Περσῶν θ ἡλιοβλήτους πλάκας Ήρας. Και τον Κάδµο παινεύω πού 'χει ορίσει να µένει ο τόπος άβατος, της κόρης του περίβολος ιερός µε χλωρό κλήµα τον σκέπασα κ' εγώ σταφυλιασµένο. Τους πολύχρυσους κάµπους έχω αφήσει

3 15 Βάκτριά τε τείχη τήν τε δύσχιµον χθόνα Μήδων ἐπελθὼν Ἀραβίαν τ εὐδαίµονα Ἀσίαν τε πᾶσαν, ἣ παρ ἁλµυρὰν ἅλα κεῖται µιγάσιν Ἕλλησι βαρβάροις θ ὁµοῦ πλήρεις ἔχουσα καλλιπυργώτους πόλεις, 20 ἐς τήνδε πρῶτον ἦλθον Ἑλλήνων πόλιν, τἀκεῖ χορεύσας καὶ καταστήσας ἐµὰς τελετάς, ἵν εἴην ἐµφανὴς δαίµων βροτοῖς. πρώτας δὲ Θήβας τῆσδε γῆς Ἑλληνίδος ἀνωλόλυξα, νεβρίδ ἐξάψας χροὸς 25 θύρσον τε δοὺς ἐς χεῖρα, κίσσινον βέλος ἐπεί µ ἀδελφαὶ µητρός, ἃς ἥκιστα χρῆν, ιόνυσον οὐκ ἔφασκον ἐκφῦναι ιός, Σεµέλην δὲ νυµφευθεῖσαν ἐκ θνητοῦ τινος ἐς Ζῆν ἀναφέρειν τὴν ἁµαρτίαν λέχους, 30 Κάδµου σοφίσµαθ, ὧν νιν οὕνεκα κτανεῖν Ζῆν ἐξεκαυχῶνθ, ὅτι γάµους ἐψεύσατο. τοιγάρ νιν αὐτὰς ἐκ δόµων ᾤστρησ ἐγὼ µανίαις, ὄρος δ οἰκοῦσι παράκοποι φρενῶν σκευήν τ ἔχειν ἠνάγκασ ὀργίων ἐµῶν, 35 καὶ πᾶν τὸ θῆλυ σπέρµα Καδµείων, ὅσαι γυναῖκες ἦσαν, ἐξέµηνα δωµάτων ὁµοῦ δὲ Κάδµου παισὶν ἀναµεµειγµέναι χλωραῖς ὑπ ἐλάταις ἀνορόφοις ἧνται πέτραις. δεῖ γὰρ πόλιν τήνδ ἐκµαθεῖν, κεἰ µὴ θέλει, 40 ἀτέλεστον οὖσαν τῶν ἐµῶν βακχευµάτων, Σεµέλης τε µητρὸς ἀπολογήσασθαί µ των Λυδών και Φρυγών, κι αντιπερνώντας τα ηλιοκρουσµένα της Περσίας τα πλάτη, τα Βακτριανά τα τείχη και των Μήδων την αγέλαστη γη, την Αραβία την περίπλουτη κι όλη την Ασία που πλάι στο κύµα κείτεται και πού 'χει πολιτείες καστρογύριστες, γιοµάτες από Έλληνες και βάρβαρους αντάµα, σ' αυτήν εδώ πρωτόρθα της Ελλάδας την πόλη, αφού πρωτύτερα εκεί πέρα στέριωσα τους χορούς και τελετές µου, θεός φανερός για τους θνητούς να γίνω. Και πρώτη, µες στη χώρα των Ελλήνων, τη Θήβα εγώ την έκαµα να σκούξει, αφού της κρέµασα αλαφιού τοµάρι στο κορµί και της έβαλα στο χέρι το θύρσο, το κισσόδετο κοντάρι επειδή της µητρός µου οι αδερφάδες -πού δεν τους έπρεπε καθόλου λέγαν: Ο δε σπάρθηκε απ' το ία, µόν' η Σεµέλη από θνητό εγκαστρώθη, κι απέ 'ριξε στο ία την αµαρτία του κρεβατιού τεχνάσµατα του Κάδµου, που για δαύτα τη σκότωσεν ο ίας, επειδή ψέµατα είπε για το γάµο. Αυτά καταλαλούσανε για τούτο τις οιστρολάτησα κ' εγώ απ' τα σπίτια µε τη µανία, και τώρα ληµεριάζουν στο βουνό φρενιασµένες και τις έχω στανέψει τη στολή των τελετών µου να φορέσουν, κι ολάκερο το γένος το θηλυκό των Καδµείων, γυναίκες όσες βρέθηκαν, τις ξεπόρτισα όλες και µε τις Καδµοπούλες τώρα οµάδι ανταµωµένες κάθονται στους βράχους τους ξέσκεπους και στα έλατα αποκάτω. Τί πρέπει η πόλη τούτη, κι ας µη θέλει, να καταλάβει τί θα πει ν' απέχει απ' τη δική µου τη λατρεία συνάµα πρέπει να διαφεντέψω τη Σεµέλη,

4 ὕπερ φανέντα θνητοῖς δαίµον ὃν τίκτει ιί. µὲν οὖν γέρας τε καὶ τυραννίδα Πενθεῖ δίδωσι θυγατρὸς ἐκπεφυκότι, 45 ὃς θεοµαχεῖ τὰ κατ ἐµὲ καὶ σπονδῶν ἄπο ὠθεῖ µ, ἐν εὐχαῖς τ οὐδαµοῦ µνείαν ἔχει. ὧν οὕνεκ αὐτῷ θεὸς γεγὼς ἐνδείξοµαι πᾶσίν τε Θηβαίοισιν. ἐς δ ἄλλην χθόνα, τἀνθένδε θέµενος εὖ, µεταστήσω πόδα, 50 δεικνὺς ἐµαυτόν ἢν δὲ Θηβαίων πόλις ὀργῇ σὺν ὅπλοις ἐξ ὄρους βάκχας ἄγειν ζητῇ, ξυνάψω µαινάσι στρατηλατῶν. ὧν οὕνεκ εἶδος θνητὸν ἀλλάξας ἔχω µορφήν τ ἐµὴν µετέβαλον εἰς ἀνδρὸς φύσιν. 55 ἀλλ, ὦ λιποῦσαι Τµῶλον ἔρυµα Λυδίας, θίασος ἐµός, γυναῖκες, ἃς ἐκ βαρβάρων ἐκόµισα παρέδρους καὶ ξυνεµπόρους ἐµοί, αἴρεσθε τἀπιχώρι ἐν πόλει Φρυγῶν τύµπανα, Ρέας τε µητρὸς ἐµά θ εὑρήµατα, 60 βασίλειά τ ἀµφὶ δώµατ ἐλθοῦσαι τάδε κτυπεῖτε Πενθέως, ὡς ὁρᾷ Κάδµου πόλις. ἐγὼ δὲ βάκχαις, ἐς Κιθαιρῶνος πτυχὰς ἐλθὼν ἵν εἰσί, συµµετασχήσω χορῶν. στους θνητούς φανερώνοντας πώς είµαι θεός κι από το ία γιος δικός της. Πού λες ο το βασίλειο δίνει και τα πρωτεία στον Πενθέα, το φύτρο µιανής του κόρης, που όλα τα δικά µου τα θεοµάχεται αυτός και δε µου στέργει σπονδές µηδέ µε βάνει στις ευκές του. Γι' αυτό, θεός πώς είµαι γεννηµένος θα του δείξω, και σ' όλους τους Θηβαίους. Κι αφού τα πάντα εδώ βάλω σε τάξη, θα µετασύρω πόδι σε άλλους τόπους, τη δύναµη µου δείχνοντας κι ας κάµει η Θήβα, στο θυµό της, µε τα όπλα να διώξει απ' το βουνό τις βάκχες, τότε θα χτυπηθώ µαζί της, οδηγώντας τις µαινάδες στη µάχη. Γι' αυτό κ' έχω τη µορφή σε θνητού αλλαγµένη κι όψην αντρός επήρα αντί για τη δική µου. Φωνάζει για ν' ακουστεί έξω από τη σκηνή. Αλλά, γυναίκες πού 'χετε αφησµένο τον Τµώλο, της Λυδίας το δυναµάρι, ώ θίασε µου! εσείς πού 'χω φερµένες απ' τους βαρβάρους συνοδοί να µου είστε και σύντροφοι, τα τύµπανα σηκώστε που συνηθούνε στων Φρυγών τη χώρα κι από τη Ρέα τη µάνα κι από µένα βρέθηκαν, και ζυγώστε το παλάτι του Πενθέα, και χτυπάτε! να τα βλέπει του Κάδµου η πολιτεία. Κ' εγώ πηγαίνω τις µαινάδες να βρω στου Κιθαιρώνα τα φαράγγια, να πιάσω στους χορούς των. Φεύγει. ΠΑΡΟ ΟΣ

5 Μπαίνει ο : δεκαπέντε Ασιάτισσες Βάκχες ντυµένες εξωτικά, ζωσµένες µε λαφοτόµαρα και κρατώντας θύρσους και τύµπανα. Ἀσίας ἀπὸ γᾶς 65 ἱερὸν Τµῶλον ἀµείψασα θοάζω Βροµίῳ πόνον ἡδὺν κάµατόν τ εὐκάµατον, Βάκχιον εὐαζοµένα. τίς ὁδῷ τίς ὁδῷ; τίς; µελάθροις ἔκτοπος ἔστω, στόµα τ εὔφη- 70 µον ἅπας ἐξοσιούσθω τὰ νοµισθέντα γὰρ αᾇεὶ ιόνυσον ὑµνήσω. ὦ 73b µάκαρ, ὅστις εὐδαίµων τελετὰς θεῶν εἰδὼς 74b βιοτὰν ἁγιστεύει καὶ 75 θιασεύεται ψυχὰν ἐν ὄρεσσι βακχεύων ὁσίοις καθαρµοῖσιν, τά τε µατρὸς µεγάλας ὄργια Κυβέλας θεµιτεύων, 80 ἀνὰ θύρσον τε τινάσσων, κισσῷ τε στεφανωθεὶς ιόνυσον θεραπεύει. ἴτε βάκχαι, ἴτε βάκχαι, Βρόµιον παῖδα θεὸν θεοῦ 85 ιόνυσον κατάγουσαι Φρυγίων ἐξ ὀρέων Ἑλλάδος εἰς εὐρυχόρους ἀ- 87b γυιάς, τὸν Βρόµιον ὅν 88b ποτ ἔχουσ ἐν ὠδίνων λοχίαις ἀνάγκαισι 90 πταµένας ιὸς βροντᾶς νηδύος ἔκβολον µάτηρ ἔτεκεν, λιποῦσ αᾇῶνα κεραυνίῳ πληγᾷ λοχίοις δ αὐτίκα νιν δέ- Απ' της Ασίας ξεκίνησα τη γη, τον Τµώλο τον ιερό, και τρέχω για το Βροντερό, κι ο κάµατος µου είναι γλυκός κ' η κούραση µου είν' αλαφρή, κράζοντας: Βάκχε, ευάν ευοί! Ποιός βρίσκεται στο δρόµο; ποιός; Στο σπίτι µέσα ας τραβηχτεί, και στόµα σφαλιστό ας κρατεί µε την πανόσια τη σιγή! Κι ως το 'χει η πίστη, πάντα εγώ το ιόνυσο θα τον υµνώ. Μακάριος, καλορίζικος που των θεών τις τελετές ξέρει κι αγνή ζωή περνά βακχεύοντας πα στα βουνά µε τους ιερούς τους καθαρµούς και νιώθει εντός του την ψυχή του θίασου του βακχικού και της Κυβέλης, της τρανής Μάνας, τιµώντας τα όργια, θύρσο τινάζοντας ψηλά, στεφανωµένος µε κισσό, το θεό λατρεύει ιόνυσο. Βάκχες, εµπρός! Βάκχες, εµπρός! Το Βροντερό, του θεού το γιο, το θεό το ιόνυσον, εδώ απ' τα βουνά τα Φρυγικά µες στης Ελλάδας τις φαρδιές τις στράτες πίσω φέρτε τον, το Βροντερό, το Βροντερό! Πού η µάνα του η κατάβαρη, νιώθοντας τα κοιλιόπονα, του ία σαν έπεσε η βροντή, τον γέννησε πριν του καιρού, κι αυτή παράδωσε ψυχή απ' τη φωτιά του κεραυνού. [στρ. [αντ.

6 95 ξατο θαλάµαις Κρονίδας Ζεύς, κατὰ µηρῷ δὲ καλύψας χρυσέαισιν συνερείδει περόναις κρυπτὸν ἀφ Ἥρας. ἔτεκεν δ, ἁνίκα Μοῖραι 100 τέλεσαν, ταυρόκερων θεὸν στεφάνωσέν τε δρακόντων στεφάνοις, ἔνθεν ἄγραν θηροτρόφον µαινάδες ἀµφιβάλλονται πλοκάµοις. 105 ὦ Σεµέλας τροφοὶ Θῆβαι, στεφανοῦσθε κισσῷ βρύετε βρύετε χλοήρει µίλακι καλλικάρπῳ καὶ καταβακχιοῦσθε δρυὸς 110 ἢ ἐλάτας κλάδοισι, στικτῶν τ ἐνδυτὰ νεβρίδων στέφετε λευκοτρίχων πλοκάµων µαλλοῖς ἀµφὶ δὲ νάρθηκας ὑβριστὰς ὁσιοῦσθ αὐτίκα γᾶ πᾶσα χορεύσει Βρόµιος ὅστις ἄγῃ θιάσους-- εἰς ὄρος εἰς ὄρος, ἔνθα µένει θηλυγενὴς ὄχλος ἀφ ἱστῶν παρὰ κερκίδων τ οἰστρηθεὶς ιονύσῳ. 120 ὦ θαλάµευµα Κουρήτων ζάθεοί τε Κρήτας ιογενέτορες ἔναυλοι, ἔνθα τρικόρυθες ἄντροις βυρσότονον κύκλωµα τόδε 125 µοι Κορύβαντες ηὗρον βακχείᾳ δ ἀνὰ συντόνῳ κέρασαν ἁδυβόᾳ Φρυγίων αὐλῶν πνεύµατι µατρός τε Ρέας ἐς χέρα θῆκαν, κτύπον εὐάσµασι Βακχᾶν 130 παρὰ δὲ µαινόµενοι Σάτυροι µατέρος ἐξανύσαντο θεᾶς, Μα ευθύς ο ίας, του Κρόνου ο γιος, µες στο µηρό του τ' άνοιξε φωλιά καινούριας αγκαστριάς και µέσα εκεί τον έραψε µε τις βελόνες τις χρυσές, της Ήρας έτσι να κρυφτεί. Κι όταν οι Μοίρες έφεραν την ώρα, εκείνος γέννησε τον ταυροκέρατο θεό και φίδια τον στεφάνωσε, π' όµοια η µαινάδα τα φορά περιπλεχτά µες στα σγουρά. [στρ. Ω Θήβα, τη Σεµέλη εσύ που ανάστησες! Από κισσό βάλε στεφάνι µε χλωρό, καλόκαρπο αρκουδόβατο γιοµώσου, ρίχ' το πληθερό, και βάκχευε µε τα κλαδιά του ελάτου, της βελανιδιάς και τα τοµάρια του αλαφιού τα παρδαλά που θα ντυθείς, µε φούντες ζώσε τα σγουρές, αρνοµαλλίσιες και λευκές και σείσε τους ψηλάρµενους τους θύρσους ευλαβητικά όπου και νά 'ναι η πάσα γη χορούς θα στήσει στο βουνό -βάκχος λογιέσαι αν βακχευτείς που ληµεριάζει το πυκνό γυναικοµάνι, απ' αργαλειούς και χτένια που ξεσήκωσε µε το κεντρί του ο. [αντ. Ώ των Κουρητών κατοικία, της Κρήτης θεοτικά βουνά, σεις που το ία γεννήσατε! Μες στις σπηλιές σας τούτο εδώ το τσέρκι µε το τανυστό τουµπανοπέτσι µιά φορά µου βρήκαν οι Κορύβαντες, πού 'χουν τα κράνη τρίκορφα και µπλέξανε το βρόντο του, µες στη βακχεία τους τη σφοδρή, µε τη γλυκόλαλη πνοή απ' τους αυλούς τους φρυγικούς, και µες στα χέρια τό 'βαλαν της Ρέας της µάνας να βαρεί

7 ἐς δὲ χορεύµατα συνῆψαν τριετηρίδων, αἷς χαίρει. µε των βακχών τα ευάν ευοί κ' οι µανιασµένοι οι Σάτυροι της θεάς µητέρας το άρπαξαν και τό 'σµιξαν µε τους χορούς τους ταχτικούς στα ίχρονα που κάνει ο χαρά. [επωδ. 135 ἡδὺς ἐν ὄρεσιν, ὅταν ἐκ θιάσων δροµαί- Τί γλύκα πόχει στα βουνά µε θιάσους να συντρέχεις, 138 ων πέσῃ πεδόσε, νε- να πέφτεις πα στη γης, 140 βρίδος ἔχων ἱερὸν ἐνδυτόν, ἀγρεύων αἷµα τραγοκτόνον, ὠµοφάγον χάριν, ἱέµενος ἐς ὄρεα Φρύγια, Λύδι, ὁ δ ἔξαρχος Βρόµιος, και το δερµάτι του αλαφιού ιερό ντύµα να το έχεις, και να ποθείς να πιεις αίµα τραγιού που σκότωσαν, τη σάρκα να γυρεύεις να τη γευτείς ωµή, στα Φρυγικά, στα Λυδικά τα όρη ν' αναδεύεις 145 εὐοἷ. και να γρικάς τα ευοί! ῥεῖ δὲ γάλακτι πέδον, ῥεῖ δ οἴνῳ, ῥεῖ δὲ µελισσᾶν νέκταρι. Χορό να σέρνει ο Βροντερός, να τρέχει γάλα ποταµός, στη γη να τρέχει του κρασιού το νέκταρ και του µελισσιού! Σαν τον καπνό του λιβανιού ψηλά σηκώνει ο βακχευτής Συρίας δ ὡς λιβάνου καπνὸν ὁ Βακχεὺς ἀνέχων πυρσώδη φλόγα πεύκας πεύκινη φλόγα φουντωτή ἐκ νάρθηκος ἀίσσει πάνω στου θύρσου την κορφή και στην πιλάλα, στο χορό, δρόµῳ καὶ χοροῖσιν τις βουνοπλάνητες κεντά, πλανάτας ἐρεθίζων τινάζοντας τα χουγιαχτά, ἰαχαῖς τ ἀναπάλλων, και κατ' ανέµου τρυφερά 150 τρυφερόν <τε> πλόκαµον εἰς αἰθέρα πλεξούδια ρίχνοντας χυτά. ῥίπτων. Και µέσα στην αλαλαχή κάνει η φωνή του ν' αντηχεί: ἅµα δ εὐάσµασι τοιάδ ἐπιβρέµει Βάκχες, εµπρός! Βάκχες, εµπρός! Ὦ ἴτε βάκχαι, Μέσα στου χρυσορέµατου [ὦ] ἴτε βάκχαι, του Τµώλου εσείς την µπολικιά, Τµώλου χρυσορόου χλιδᾷ 155 µέλπετε τὸν ιόνυσον δοξάζετε το ιόνυσο 157 βαρυβρόµων ὑπὸ τυµπάνων, µε τύµπανα βαρύβροντα 160 εὔια τὸν εὔιον ἀγαλλόµεναι θεὸν και κάντε στο θεό χαρά ἐν Φρυγίαισι βοαῖς ἐνοπαῖσί τε, µε φρυγικά αναφωνητά, όταν το καλοκέλαδο λωτὸς ὅταν εὐκέλαδος 164 ἱερὸς ἱερὰ παίγµατα βρέµῃ, σύνοχα ιερό καλάµι τα ιερά λαλήµατα θα τραγουδά, τις βάκχες να τις προβοδά 165 φοιτάσιν εἰς ὄρος εἰς ὄρος ἡδοµένα δ ἄρα, πῶλος ὅπως ἅµα µατέρι για τα βουνά, για τα βουνά! Κ' η βάκχη τότε αναγαλλιά,

8 169 φορβάδι, κῶλον ἄγει ταχύπουν σκιρτήµασι βάκχα. και σαν πουλάρι που σκιρτά πλάι στη φοράδα µάνα του, παίζει τα πόδια της γοργά. Α' ΕΠΕΙΣΟ ΙΟ Τειρεσίας 170 τίς ἐν πύλαισι; Κάδµον ἐκκάλει δόµων, Ἀγήνορος παῖδ, ὃς πόλιν Σιδωνίαν λιπὼν ἐπύργωσ ἄστυ Θηβαίων τόδε. ἴτω τις, εἰσάγγελλε Τειρεσίας ὅτι ζητεῖ νιν οἶδε δ αὐτὸς ὧν ἥκω πέρι 175 ἅ τε ξυνεθέµην πρέσβυς ὢν γεραιτέρῳ, θύρσους ἀνάπτειν καὶ νεβρῶν δορὰς ἔχειν στεφανοῦν τε κρᾶτα κισσίνοις βλαστήµασιν. ὦ φίλταθ, ὡς σὴν γῆρυν ᾐσθόµην κλύων σοφὴν σοφοῦ παρ ἀνδρός, ἐν δόµοισιν ὤν 180 ἥκω δ ἕτοιµος τήνδ ἔχων σκευὴν θεοῦ δεῖ γάρ νιν ὄντα παῖδα θυγατρὸς ἐξ ἐµῆς [ ιόνυσον ὃς πέφηνεν ἀνθρώποις θεὸς] ὅσον καθ ἡµᾶς δυνατὸν αὔξεσθαι µέγαν. ποῖ δεῖ χορεύειν, ποῖ καθιστάναι πόδα 185 καὶ κρᾶτα σεῖσαι πολιόν; ἐξηγοῦ σύ µοι γέρων γέροντι, Τειρεσία σὺ γὰρ σοφός. Μπαίνει o γερο-τειρεσίας, φορώντας στολή βάκχου, στεφανωµένος µε κισσό, µε το θύρσο στο χέρι. ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ Ποιός είναι κει στην πόρτα; Φώναξε µου τον Κάδµο από το σπίτι, το βλαστάρι του Αγήνορα, που αφήνοντας την πόλη της Σιδώνας, επύργωσε της Θήβας εδώ το κάστρο. Ας πάει κανένας µέσα να πει πώς τον γυρεύει ο Τειρεσίας και κείνος ξέρει ποια αφορµή µε φέρνει και τί, γέρος εγώ, µ' άλλον πιο γέρο µιλήσαµε: Να σιάξουµε τους θύρσους, αλαφίσια να βάλουµε τοµάρια και στα κεφάλια µας κισσού στεφάνια. Βγαίνει απ' το παλάτι ο, βαθύγερος, µε βακχική στολή κι αυτός. Ώ πλήθια αγαπηµένε, τη µιλιά σου τη σοφή του σοφού του αντρός αµέσως τη γνώρισα, απ' το σπίτι µέσα που ήµουν κ' έτοιµος φτάνω, τη στολή φορώντας του θεού, γιατί πρέπει, µιά και τέκνο της θυγατέρας µου είναι αυτός ο Βάκχος, να τον δοξάζουµε όσο το µπορούµε. Λοιπόν, που να χορεύουµε; Πού πόδι να σύρουµε και το άσπρο µας κεφάλι να σείσουµε; Εσύ ξήγα τα σε µένα, γέρος στο γέρο, Τειρεσία τί είσαι

9 ὡς οὐ κάµοιµ ἂν οὔτε νύκτ οὔθ σοφός εσύ. Κ' εγώ δε θ' αποστάσω ἡµέραν νυχτόηµερα το θύρσο να τον κρούγω στη γης γλυκά που τό 'χουµε ξεχάσει θύρσῳ κροτῶν γῆν ἐπιλελήσµεθ ἡδέως πώς είµαστε γερόντοι! γέροντες ὄντες. 190 Τειρεσίας ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ ταὔτ ἐµοὶ πάσχεις ἄρα κἀγὼ γὰρ ἡβῶ κἀπιχειρήσω χοροῖς. οὐκοῦν ὄχοισιν εἰς ὄρος περάσοµεν; Τα δικά µου τραβάς κ' εσύ κ' εγώ παλικαρεύω, και θα µε δεις χορούς να πιχειρήσω. Με αµάξι λοιπόν στ' όρος θα διαβούµε; ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ Τέτοιας λογής, το θεό δεν τον τιµούνε. Τότες, εγώ σε πάω, γέρος το γέρο. ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ Ο θεός άκοπα µας πάει κει πάνω. Τειρεσίας ἀλλ οὐχ ὁµοίως ἂν ὁ θεὸς τιµὴν ἔχοι. γέρων γέροντα παιδαγωγήσω σ ἐγώ. Τειρεσίας ὁ θεὸς ἀµοχθὶ κεῖσε νῷν ἡγήσεται. 195 µόνοι δὲ πόλεως Βακχίῳ χορεύσοµεν; Και µόνοι θα χορέψουµε απ' την πόλη; Τειρεσίας ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ µόνοι γὰρ εὖ φρονοῦµεν, οἱ δ ἄλλοι Μόνοι σωστά θωρούµε κ' οι άλλοι κακῶς. σφάλλουν. µακρὸν τὸ µέλλειν ἀλλ ἐµῆς ἔχου Μη χρονίζουµε πιάσε µε απ' το χέρι. χερός. Τειρεσίας ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ ἰδού, ξύναπτε καὶ ξυνωρίζου χέρα. Νά, πάρε το, κι ας πάµε χέρι χέρι. οὐ καταφρονῶ γὼ τῶν θεῶν θνητὸς Θνητός εγώ, τους θεούς δεν αψηφάω. γεγώς. Τειρεσίας ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ 200 οὐδὲν σοφιζόµεσθα τοῖσι δαίµοσιν. Με τους θεούς σοφίσµατα δε στέκουν πατρίους παραδοχάς, ἅς θ ὁµήλικας κι όσα παραδοµένα απ' τους πατέρες, παλιά σαν τον καιρόν, εµείς χρόνῳ κρατούµε, κεκτήµεθ, οὐδεὶς αὐτὰ καταβαλεῖ λόγος, λόγος αυτά κανείς δε θα γκρεµίσει οὐδ εἰ δι ἄκρων τὸ σοφὸν ηὕρηται µηδ' αν στην άκρη ο νους της γνώσης φρενῶν. φτάξει. ἐρεῖ τις ὡς τὸ γῆρας οὐκ αἰσχύνοµαι, Πώς δεν ντρέπουµαι εγώ τα γερατιά 205 µέλλων χορεύειν κρᾶτα κισσώσας ἐµόν; οὐ γὰρ διῄρηχ ὁ θεός, οὔτε τὸν νέον εἰ χρὴ χορεύειν οὔτε τὸν γεραίτερον, ἀλλ ἐξ ἁπάντων βούλεται τιµὰς ἔχειν µου, θα πει κανείς, που πάω για να χορέψω, µε το κεφάλι από κισσό ζωσµένο. Μα δεν ξεχώρισε ο θεός αν πρέπει ο νιός ή ο γέρος να χορεύει, µόνο κοινές τιµές απ' όλους θέλει, κι όχι

10 κοινάς, διαριθµῶν δ οὐδέν αὔξεσθαι να τον δοξάζουν τούτοι κι όχι εκείνοι. θέλει. 210 ἐπεὶ σὺ φέγγος, Τειρεσία, τόδ οὐχ ὁρᾷς, Μιά και δεν έχεις, Τειρεσία, το φως ἐγὼ προφήτης σοι λόγων γενήσοµαι. σου, ό,τι γίνεται εγώ θα σου το λέω. Κοιτάζοντας προς τ' αριστερά. Πενθεὺς πρὸς οἴκους ὅδε διὰ σπουδῆς Κατά τα σπίτια εδώ, µε βιά ζυγώνει περᾷ, ο Πενθέας, του Εχίονα το τέκνο, που τού 'δωκα την εξουσία του τόπου. Ἐχίονος παῖς, ᾧ κράτος δίδωµι γῆς. Σκιαγµένος δείχνει τί µαντάτα φέρνει; ὡς ἐπτόηται τί ποτ ἐρεῖ νεώτερον; 215 ἔκδηµος ὢν µὲν τῆσδ ἐτύγχανον χθονός, κλύω δὲ νεοχµὰ τήνδ ἀνὰ πτόλιν κακά, γυναῖκας ἡµῖν δώµατ ἐκλελοιπέναι πλασταῖσι βακχείαισιν, ἐν δὲ δασκίοις ὄρεσι θοάζειν, τὸν νεωστὶ δαίµονα 220 ιόνυσον, ὅστις ἔστι, τιµώσας χοροῖς πλήρεις δὲ θιάσοις ἐν µέσοισιν ἑστάναι κρατῆρας, ἄλλην δ ἄλλοσ εἰς ἐρηµίαν πτώσσουσαν εὐναῖς ἀρσένων ὑπηρετεῖν, πρόφασιν µὲν ὡς δὴ µαινάδας θυοσκόους, 225 τὴν δ Ἀφροδίτην πρόσθ ἄγειν τοῦ Βακχίου. ὅσας µὲν οὖν εἴληφα, δεσµίους χέρας σῴζουσι πανδήµοισι πρόσπολοι στέγαις ὅσαι δ ἄπεισιν, ἐξ ὄρους θηράσοµαι, [Ἰνώ τ ν θ, ἥ µ ἔτικτ Ἐχίονι, 230 Ἀκταίονός τε µητέρ, Αὐτονόην λέγω.] καὶ σφᾶς σιδηραῖς ἁρµόσας ἐν ἄρκυσιν παύσω κακούργου τῆσδε βακχείας τάχα. λέγουσι δ ὥς τις εἰσελήλυθε ξένος, γόης ἐπῳδὸς Λυδίας ἀπὸ χθονός, 235 ξανθοῖσι βοστρύχοισιν εὐοσµῶν κόµην, οἰνῶπας ὄσσοις χάριτας Ἀφροδίτης ἔχων, ὃς ἡµέρας τε κεὐφρόνας συγγίγνεται τελετὰς προτείνων εὐίους νεάνισιν. εἰ δ αὐτὸν εἴσω τῆσδε λήψοµαι στέγης, Απ' τη χώρα µας έτυχε να λείπω σαν έµαθα πρωτάκουστα πώς βρήκαν δεινά την πόλη πως τα σπίτια αφήκαν οι γυναίκες για ψεύτικες βακχείες και στα βαθίσκιωτα ρουµάνια τρέχουν, το νέο θεό το ιόνυσο, οποίος νά 'ναι, τιµώντας µε χορούς κ' έχουν στηµένα ανάµεσα στους θίασους γεµάτα κρασοστάµνια, και πότε δώθε η µιά τους πότε αποκείθε η άλλη τους ξεκόβουν στις ερηµιές και σµίγουν µε τους άντρες, κάνοντας τις θεόκρουστες µαινάδες µα πιότερο τιµούν την Αφροδίτη παρά το Βάκχο. Κι όσες από δαύτες έπιασα εγώ, χεροδεµένες τώρα στη φυλακή τις έχουν οι υπηρέτες κι όσες λείπουν θα πάω να κυνηγήσω στο βουνό, σε πλεµάτια σιδερένια να τις τσακώσω και να δώσω τέλος, µιά κι όξω, στην αχρεία τους βακχεία. Λεν ακόµα πώς ήρθε κάποιος ξένος µάγος και ξορκιστής απ' τη Λυδία, µε µυρωµένα τα ξανθά σγουρά του, στην όψη κρασωπός, πού 'χει στα µάτια της ερωτιάς τις χάρες και που σµίγει µε κορασιές τη µέρα και τη νύχτα, καλώντας τις σε βακχικά γιορτάσια. Μ' αν τόνε κλείσω µες στους τοίχους κείνους, 240 παύσω κτυποῦντα θύρσον ἀνασείοντά τε θα πάψει αυτός το θύρσο να τον

11 κόµας, τράχηλον σώµατος χωρὶς τεµών. κρούγει και ν' ανεµοσαλεύει τα µαλλιά του, τι απ' το κορµί του παίρνω το κεφάλι. ἐκεῖνος εἶναί φησι ιόνυσον θεόν, ἐκεῖνος ἐν µηρῷ ποτ ἐρράφθαι ιός, ὃς ἐκπυροῦται λαµπάσιν κεραυνίαις 245 σὺν µητρί, ίους ὅτι γάµους ἐψεύσατο. ταῦτ οὐχὶ δεινῆς ἀγχόνης ἔστ ἄξια, ὕβρεις ὑβρίζειν, ὅστις ἔστιν ὁ ξένος; ἀτὰρ τόδ ἄλλο θαῦµα, τὸν τερασκόπον ἐν ποικίλαισι νεβρίσι Τειρεσίαν ὁρῶ 250 πατέρα τε µητρὸς τῆς ἐµῆς--πολὺν γέλων-- νάρθηκι βακχεύοντ ἀναίνοµαι, πάτερ, τὸ γῆρας ὑµῶν εἰσορῶν νοῦν οὐκ ἔχον. οὐκ ἀποτινάξεις κισσόν; οὐκ ἐλευθέραν θύρσου µεθήσεις χεῖρ, ἐµῆς µητρὸς πάτερ; 255 σὺ ταῦτ ἔπεισας, Τειρεσία τόνδ αὖ θέλεις τὸν δαίµον ἀνθρώποισιν ἐσφέρων νέον σκοπεῖν πτερωτοὺς κἀµπύρων µισθοὺς φέρειν. εἰ µή σε γῆρας πολιὸν ἐξερρύετο, καθῆσ ἂν ἐν βάκχαισι δέσµιος µέσαις, 260 τελετὰς πονηρὰς εἰσάγων γυναιξὶ γὰρ ὅπου βότρυος ἐν δαιτὶ γίγνεται γάνος, οὐχ ὑγιὲς οὐδὲν ἔτι λέγω τῶν ὀργίων. Ο θεός ο πως είναι λέγει, αυτός που µιά φορά τον είχε ράψει ο ίας στο µηρό του ωστόσο εκείνον του κεραυνού οι φωτιές αστραποκάψαν µε τη µάνα του αντάµα, για το ψέµα που είπεν εκείνη για του ία τους γάµους. εν είναι για φριχτή κρεµάλα ετούτα που ο ξένος, όποιος νά 'ναι, ανόσια σούρνει; Μα άλλο και τούτο θάµασµα! Το µάντη τον Τειρεσία βλέπω τυλιµένο σε παρδαλή λαφοπροβιά, κι αντάµα τον πατέρα της µάνας µου µ' αυτά 'ναι για να γελάς! µε θύρσο να βακχεύει. Παππού, δεν το βαστώ τα γερατιά σας να τα θωρώ δίχως µυαλό. ε ρίχνεις τον κισσό πέρα; εν το λευτερώνεις απ' το θύρσο το χέρι σου, παππούλη; Συ, Τειρεσία, τον έµπλεξες σε τούτα το θεόν αυτό, συ θέλεις για καινούριο να τόνε µπάσεις µέσα στους ανθρώπους, κ' υστέρα, από φωτιές µαντολογώντας κι απ' όρνια, να σοδειάζεις. Τα λευκά σου µαλλιά ας έχουν τη χάρη τι αλλιώς, θά 'σουν µέσα κ' εσύ, δεµένος, µε τις βάκχες, που τελετές αισχρές πας να τις µάθεις γιατί αν στων γυναικών τα φαγοπότια αναµιγεί του σταφυλιού η σπιρτάδα, απ' τα όργιά τους προκοπή δε θά 'βγει. Η κορυφαία τῆς δυσσεβείας. ὦ ξέν, οὐκ αἰδῇ θεοὺς Άκουσε ασέβεια! Τους θεούς, ώ ξένε, Κάδµον τε τὸν σπείραντα γηγενῆ στάχυν, δεν τους σέβεσαι; µηδέ και τον Κάδµο, που έσπειρε εδώ σα στάχυ τη γενιά σου, 265 Ἐχίονος δ ὢν παῖς καταισχύνεις γένος; πού, τέκνο εσύ του Εχίονα, τη ντροπιάζεις; Τειρεσίας ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ

12 ὅταν λάβῃ τις τῶν λόγων ἀνὴρ σοφὸς Όταν καλή αφορµή στο σοφόν άντρα καλὰς ἀφορµάς, οὐ µέγ ἔργον εὖ λέγειν δοθεί για να µιλήσει, δεν είν' άθλος αν όµορφα τα πει κ' εσύ έχεις γλώσσα σὺ δ εὔτροχον µὲν γλῶσσαν ὡς φρονῶν γοργόστροφη, σα νά 'σουν ἔχεις, µυαλωµένος, ἐν τοῖς λόγοισι δ οὐκ ἔνεισί σοι φρένες. µα φρόνηση τα λόγια σου δε δείχνουν. 270 θράσει δὲ δυνατὸς καὶ λέγειν οἷός τ ἀνὴρ κακὸς πολίτης γίγνεται νοῦν οὐκ ἔχων. οὗτος δ ὁ δαίµων ὁ νέος, ὃν σὺ διαγελᾷς, οὐκ ἂν δυναίµην µέγεθος ἐξειπεῖν ὅσος καθ Ἑλλάδ ἔσται. δύο γάρ, ὦ νεανία, 275 τὰ πρῶτ ἐν ἀνθρώποισι ηµήτηρ θεά-- γῆ δ ἐστίν, ὄνοµα δ ὁπότερον βούλῃ κάλει αὕτη µὲν ἐν ξηροῖσιν ἐκτρέφει βροτούς ὃς δ ἦλθ ἔπειτ, ἀντίπαλον ὁ Σεµέλης γόνος βότρυος ὑγρὸν πῶµ ηὗρε κεἰσηνέγκατο 280 θνητοῖς, ὃ παύει τοὺς ταλαιπώρους βροτοὺς λύπης, ὅταν πλησθῶσιν ἀµπέλου ῥοῆς, ὕπνον τε λήθην τῶν καθ ἡµέραν κακῶν δίδωσιν, οὐδ ἔστ ἄλλο φάρµακον πόνων. οὗτος θεοῖσι σπένδεται θεὸς γεγώς, 285 ὥστε διὰ τοῦτον τἀγάθ ἀνθρώπους ἔχειν. καὶ καταγελᾷς νιν, ὡς ἐνερράφη ιὸς µηρῷ; διδάξω σ ὡς καλῶς ἔχει τόδε. ἐπεί νιν ἥρπασ ἐκ πυρὸς κεραυνίου Ζεύς, ἐς δ Ὄλυµπον βρέφος ἀνήγαγεν θεόν, 290 Ἥρα νιν ἤθελ ἐκβαλεῖν ἀπ οὐρανοῦ Ζεὺς δ ἀντεµηχανήσαθ οἷα δὴ θεός. ῥήξας µέρος τι τοῦ χθόν ἐγκυκλουµένου αἰθέρος, ἔθηκε τόνδ ὅµηρον ἐκδιδούς, * ιόνυσον Ἥρας νεικέων χρόνῳ δέ νιν Κι ο δυνατός στο λόγο και στο θάρρος, κακός πολίτης βγαίνει, νου αν δεν έχει. Ο καινούριος θεός, που εσύ αναµπαίζεις, δε λέγεται σε ποια µεγαλοσύνη θα φτάσει στην Ελλάδα γιατί δυό 'ναι τα πρώτα, παλικάρι µου, στον κόσµο: η θεά ήµητρα, Γη πες την κάλλιο, ή λέγε την µε τ' όνοµα που θέλεις αυτή µε τα γεννήµατα ταγίζει τους ανθρώπους και κείνος που ύστερα ήρθε, της Σεµέλης ο γιος, το ισάξιο βρήκε πιοτό του σταφυλιού και στους ανθρώπους τό 'φερε αυτό αναπαύει από τη λύπη τους άραχλους θνητούς, σα χορτασθούνε απ' του αµπελιού το νάµα, και τους δίνει τον ύπνο, λησµοσύνη από τα πάθια της κάθε µέρας, που δε βρίσκεται άλλο στους πόνους γιατρικό. Τούτος, κι ας είναι θεός ο ίδιος, γίνεται στους άλλους θεούς σπονδή, κι απ' τη δική του χάρη κάθε αγαθό το αξιώνονται οι ανθρώποι. Κ' εσύ τον κοροϊδεύεις πώς στου ία ράφτηκε το µηρό µα θα σου δείξω πώς κάποιο νόηµα κρύβεται σε τούτο. Όταν ο ίας τον άρπαξε από µέσα από το αστραποπύρι, κ' έτσι βρέφος, πάνω στον Όλυµπο, θεό τον πήγε, η Ήρα βουλήθη να τον ρίξει κάτω από τον ουρανό µα καθώς ήταν θεός κι ο ίας, µηχανεύτηκε άλλα: ξεσκίζει ένα κοµµάτι απ' τον αιθέρα, τη γη που περιζώνει, και το δίνει για όµηρο της Ήρας, αφού πρώτα

13 295 βροτοὶ ῥαφῆναί φασιν ἐν µηρῷ ιός, ὄνοµα µεταστήσαντες, ὅτι θεᾷ θεὸς Ἥρᾳ ποθ ὡµήρευσε, συνθέντες λόγον. µάντις δ ὁ δαίµων ὅδε τὸ γὰρ βακχεύσιµον καὶ τὸ µανιῶδες µαντικὴν πολλὴν ἔχει 300 ὅταν γὰρ ὁ θεὸς ἐς τὸ σῶµ ἔλθῃ πολύς, λέγειν τὸ µέλλον τοὺς µεµηνότας ποιεῖ. Ἄρεώς τε µοῖραν µεταλαβὼν ἔχει τινά στρατὸν γὰρ ἐν ὅπλοις ὄντα κἀπὶ τάξεσιν φόβος διεπτόησε πρὶν λόγχης θιγεῖν. 305 µανία δὲ καὶ τοῦτ ἐστὶ ιονύσου πάρα. ἔτ αὐτὸν ὄψῃ κἀπὶ ελφίσιν πέτραις πηδῶντα σὺν πεύκαισι δικόρυφον πλάκα, πάλλοντα καὶ σείοντα βακχεῖον κλάδον, µέγαν τ ἀν Ἑλλάδα. ἀλλ ἐµοί, Πενθεῦ, πιθοῦ το πλάθει ως βρέφος, κ' έτσι τον γλιτώνει το ιόνυσο απ' την έχτρα της απέκει, µε τον καιρόν, απ' τους ανθρώπους βγήκε, από µιά λέξη που είπαν αλλαγµένη, πώς ράφτηκε µες στο µηρό του ία, γιατί 'ταν κάποτε όµηρος της Ήρας. Κι ο θεός τούτος είναι µάντης, τι έχουν δύναµη µαντοσύνης η βακχεία κ' η µανία και σαν ο θεός έρθει πληθερός στο κορµί, τους µανιασµένους τους κάνει το µελλούµενο να λέγουν. Μα κι απ' τον Άρη αυτός βαστά σε κάτι οπλισµένο στρατό και συνταγµένο, τον κόβει ο φόβος πριν τη λόγχη αγγίξει: µανία κι αύτη που ο τη στέλνει. Και θα τον δεις αυτόν πάνω στους βράχους τους δελφικούς, µε τα δαδιά στα χέρια, δίκορφο βουνοκάµπι να πηδάει, το βακχικό κλαρί σεισοκουνώντας ναι, θα τον δεις τρανό µες στην Ελλάδα! 310 µὴ τὸ κράτος αὔχει δύναµιν ἀνθρώποις Μα έλα, συνάκουσέ µου εσύ, Πενθέα, ἔχειν, και µην καυκιέσαι η εξουσία πώς δίνει στους ανθρώπους τη δύναµη, κι αν µηδ, ἢν δοκῇς µέν, ἡ δὲ δόξα σου νοσῇ, έχεις φρονεῖν δόκει τι τὸν θεὸν δ ἐς γῆν δέχου µιαν ιδέα, µα αυτή 'ναι λαθεµένη, καὶ σπένδε καὶ βάκχευε καὶ στέφου κάρα. µη θαρρείς νου πώς έχεις µόνο δέχου στη χώρα το θεό και σπονδές κάνε, και βάκχευε και στέφου το κεφάλι. οὐχ ὁ σωφρονεῖν ἀναγκάσει εν είν' έργο του ιόνυσου να µάθει 315 γυναῖκας ἐς τὴν Κύπριν, ἀλλ ἐν τῇ φύσειτη σωφροσύνη στις γυναίκες µόνο [τὸ σωφρονεῖν ἔνεστιν εἰς τὰ πάντ ἀεί] όπου πάει καθεµιά το φυσικό της. Αν είναι γνωστικιά η γυναίκα, µήδε τοῦτο σκοπεῖν χρή καὶ γὰρ ἐν στα βακχεύµατα µέσα θα χαλάσει. βακχεύµασιν οὖσ ἥ γε σώφρων οὐ διαφθαρήσεται. ὁρᾷς, σὺ χαίρεις, ὅταν ἐφεστῶσιν πύλαις Συ ξέρεις πώς το χαίρεσαι όταν πλήθος 320 πολλοί, τὸ Πενθέως δ ὄνοµα µεγαλύνῃ συνάζεται στην πόρτα σου κ' η χώρα πόλις τ' όνοµα του Πενθέα το µεγαλύνει όµοια, θαρρώ, κι ο θεός αναγαλλιάζει κἀκεῖνος, οἶµαι, τέρπεται τιµώµενος.

14 ἐγὼ µὲν οὖν καὶ, ὃν σὺ διαγελᾷς, σαν τον τιµούν. Γι' αυτό κ' εγώ κι ο κισσῷ τ ἐρεψόµεσθα καὶ χορεύσοµεν,, που αναγελάς εσύ, κισσού στεφάνια πολιὰ ξυνωρίς, ἀλλ ὅµως χορευτέον, βάνουµε και χορεύουµε, ζευγάρι 325 κοὐ θεοµαχήσω σῶν λόγων πεισθεὶς ὕπο. µαίνῃ γὰρ ὡς ἄλγιστα, κοὔτε φαρµάκοις ἄκη λάβοις ἂν οὔτ ἄνευ τούτων νοσεῖς. ὦ πρέσβυ, Φοῖβόν τ οὐ καταισχύνεις λόγοις, τιµῶν τε Βρόµιον σωφρονεῖς, µέγαν θεόν. 330 ὦ παῖ, καλῶς σοι Τειρεσίας παρῄνεσεν. οἴκει µεθ ἡµῶν, µὴ θύραζε τῶν νόµων. νῦν γὰρ πέτῃ τε καὶ φρονῶν οὐδὲν φρονεῖς. κεἰ µὴ γὰρ ἔστιν ὁ θεὸς οὗτος, ὡς σὺ φῄς, παρὰ σοὶ λεγέσθω καὶ καταψεύδου καλῶς 335 ὡς ἔστι, Σεµέλη θ ἵνα δοκῇ θεὸν τεκεῖν, ἡµῖν τε τιµὴ παντὶ τῷ γένει προσῇ. ὁρᾷς τὸν Ἀκτέωνος ἄθλιον µόρον, ὃν ὠµόσιτοι σκύλακες ἃς ἐθρέψατο διεσπάσαντο, κρείσσον ἐν κυναγίαις 340 Ἀρτέµιδος εἶναι κοµπάσαντ, ἐν ὀργάσιν. ὃ µὴ πάθῃς σύ δεῦρό σου στέψω κάρα κισσῷ µεθ ἡµῶν τῷ θεῷ τιµὴν δίδου. οὐ µὴ προσοίσεις χεῖρα, βακχεύσεις δ ἰών, µηδ ἐξοµόρξῃ µωρίαν τὴν σὴν ἐµοί; 345 τῆς σῆς <δ > ἀνοίας τόνδε τὸν διδάσκαλον δίκην µέτειµι. στειχέτω τις ὡς τάχος, ψαροµάλλικο, αµή χορό που θέλει. Κ' εγώ, δε θεοµάχοµαι, όσα λέγεις δε µε πείθουν τί εσύ παρατρελάθης και γιατρειά δε θα βρεις από βοτάνια, µα µηδέ πάσχεις επειδή σου λείπουν. Η κορυφαία Ω γέροντα, το Φοίβο δεν ντροπιάζεις µε αυτά που λες, και δείχνεις φρονιµάδα το Βροντερό τιµώντας, θεό µεγάλο. Παιδί µου, ο Τειρεσίας καλήν ορµήνια σού 'δωκε, κάθου µε µας, µην ξεκόβεις απ' τις συνήθειες. Τώρα ανεµοδέρνεις, και γνωστικός θαρρείς πώς είσαι, γνώση όµως δεν έχεις. Τί, κι αν δεν υπάρχει ο θεός τούτος, έτσι εσύ νοµίζεις συ πρέπει να το λες τ' όµορφο ψέµα: πως υπάρχει! για νά 'χουν τη Σεµέλη πως γέννησε θεό, τιµή από τούτο να παίρνουµε κ' εµείς κι όλη η γενιά µας. Του Ακταίωνα το ξέρεις το άθλιο τέλος, που ωµοφάγα σκυλιά, πού 'χε θρεµµένα µόνος του, τον ξέσκισαν, τι εκαυκήθη καλύτερος της Άρτεµης πώς ήταν στο κυνήγι. Μην πάθεις τα ίδια, κοίτα! Έλα κισσού στεφάνι να σου βάλω στο κεφάλι το θεό µαζί µας τίµα! Μην απλώνεις το χέρι! Κι άλλου σύρε να βακχεύεις, να µη µε µαγαρίσεις µε τη λωλάδα σου εµένα και τούτος, της αµυαλιάς σου ο δάσκαλος, θα λάβει την πλερωµή του. Στους ακολούθους του: Ας πάει γοργά κανείς σας

15 ἐλθὼν δὲ θάκους τοῦδ ἵν οἰωνοσκοπεῖ µοχλοῖς τριαίνου κἀνάτρεψον ἔµπαλιν, ἄνω κάτω τὰ πάντα συγχέας ὁµοῦ, 350 καὶ στέµµατ ἀνέµοις καὶ θυέλλαισιν µέθες. µάλιστα γάρ νιν δήξοµαι δράσας τάδε. οἳ δ ἀνὰ πόλιν στείχοντες ἐξιχνεύσατε τὸν θηλύµορφον ξένον, ὃς ἐσφέρει νόσον καινὴν γυναιξὶ καὶ λέχη λυµαίνεται. στα θρονιά πού 'χει αυτός, όθε αγναντεύει τα πουλιά µε λοστούς ανάσκαψε τα, ξεχαρβάλωσ' τα, φέρ' τα πάνω κάτω, και τις ταινίες του ρίξε στους ανέµους και στις αντάρες! Όταν έτσι πράξω, θα τόνε τσούξω εκεί που τον πονάει. Και σεις, την πόλη πάρτε σβάρνα, ψάξτε το θηλυκόµορφο να βρείτε ξένο, που αρρώστια νέα µπάζει στις γυναίκες και τα κρεβάτια µολεύει. Κι οπόταν 355 κἄνπερ λάβητε, δέσµιον πορεύσατε τον πιάσετε, δεµένο φέρτε µου τον, δεῦρ αὐτόν, ὡς ἂν λευσίµου δίκης τυχὼναπό το πετροβόληµα να λάβει το θάνατο που αξίζει, και βακχεία θάνῃ, πικρὰν βάκχευσιν ἐν Θήβαις ἰδών. πικρήν εδώ στη Θήβα να γνωρίσει. Τειρεσίας ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ Ενώ φεύγει ο Πενθέας ὦ σχέτλι, ὡς οὐκ οἶσθα ποῦ ποτ εἶ Α, δύστυχε, δεν ξέρεις που σε πάνε λόγων. τα λόγια σου και πρώτα τρελός ήσουν, µέµηνας ἤδη καὶ πρὶν ἐξέστης φρενῶν. 360 στείχωµεν ἡµεῖς, Κάδµε, κἀξαιτώµεθα ὑπέρ τε τούτου καίπερ ὄντος ἀγρίου ὑπέρ τε πόλεως τὸν θεὸν µηδὲν νέον δρᾶν. ἀλλ ἕπου µοι κισσίνου βάκτρου µέτα, πειρῶ δ ἀνορθοῦν σῶµ ἐµόν, κἀγὼ τὸ σόν 365 γέροντε δ αἰσχρὸν δύο πεσεῖν ἴτω δ ὅµως, τῷ Βακχίῳ γὰρ τῷ ιὸς δουλευτέον. Πενθεὺς δ ὅπως µὴ πένθος εἰσοίσει δόµοις τοῖς σοῖσι, Κάδµε µαντικῇ µὲν οὐ λέγω, τοῖς πράγµασιν δέ µῶρα γὰρ µῶρος λέγει. µα τώρα αποτρελάθης. Άντε, Κάδµο, οι δυό µας να δεηθούµε για την πόλη, µα και γι' αυτόν εκεί, µ' όλο πού 'ν' άγριος, κακό καινούριο ο θεός να µην τους δώσει. Με το κίσσινο ακλούθα µε ραβδί σου, και τήρα το κορµί να µου στυλώνεις, και το δικό σου εγώ, τί ντροπή θά 'ναι να πέσουµε δυο γέροι πάµε ωστόσο. Ο γιος του ία ο Βάκχος λάτρα θέλει. Κ' έχε την έγνοια σου ο Πενθέας µην µπάσει στο σπίτι σου το πένθος σου το λέγω απ' τα πράµατα κι όχι από µαντεία και κείνος σα µωρός µωρίες θα λέει. Α' Σ Τ Α Σ Ι Μ Ο

16 370 Ὁσία πότνα θεῶν, Ὁσία δ ἃ κατὰ γᾶν χρυσέαν πτέρυγα φέρεις, τάδε Πενθέως ἀίεις; ἀίεις οὐχ ὁσίαν 375 ὕβριν ἐς τὸν Βρόµιον, τὸν Σεµέλας, τὸν παρὰ καλλιστεφάνοις εὐφροσύναις δαί- µονα πρῶτον µακάρων; ὃς τάδ ἔχει, θιασεύειν τε χοροῖς 380 µετά τ αὐλοῦ γελάσαι ἀποπαῦσαί τε µερίµνας, ὁπόταν βότρυος ἔλθῃ γάνος ἐν δαιτὶ θεῶν, κισσοφόροις δ ἐν θαλίαις ἀν- Ευσέβεια θεοδέσποινα, Ευσέβεια συ, κάτω στη γη που χαµηλώνεις µε χρυσή φτερούγα, τά 'χεις ακουστά όσα ο Πενθέας ξεστοµά; Την υβρισιά την άκουσες την άσεβη στο Βροντερό γιο της Σεµέλης, το θεό τον πρώτο στις ξεφάντωσες τις οµορφοστεφάνωτες που κάνουν οι τρισµάκαροι; Σε τούτα εκείνος κυβερνά: πολλούς να σµίγει στο χορό και να γελάει µε τον αυλό και τις φροντίδες να σκορπά, σα χύνεται του σταφυλιού η αναλαµπή µες στων θεών τα δείπνα κι όταν, στις γιορτές, τους άντρες τους κισσόστεφους 385 δράσι κρατὴρ ὕπνον ἀµ- µε ύπνο τυλίγει το κρασί. 385b φιβάλλῃ. ἀχαλίνων στοµάτων Στο στόµα το αχαλίνωτο, ἀνόµου τ ἀφροσύνας στην άνοµην αστοχασιά, ένα το τέρµα, η δυστυχία. τὸ τέλος δυστυχία Μα η ζήση η ανεκύµαντη ὁ δὲ τᾶς ἡσυχίας 390 βίοτος καὶ τὸ φρονεῖν κ' η φρονιµάδα, ασάλευτοι ἀσάλευτόν τε µένει καὶ στέκονται στύλοι των σπιτιών. Οι ουράνιοι βρίσκονται µακριά συνέχει δώµατα πόρσω και τον αιθέρα κατοικούν, γὰρ ὅµως αἰθέρα ναίον- µα τα έργα των θνητών θωρούν. τες ὁρῶσιν τὰ βροτῶν οὐρανίδαι. 395 τὸ σοφὸν δ οὐ σοφία Σοφία δεν είναι το ξύπνο, τό τε µὴ θνητὰ φρονεῖν. το γαυρισµένο το µυαλό. Η ζήση γρήγορα περνά, βραχὺς αἰών ἐπὶ τούτῳ κι όποιος µεγάλα κυνηγά δέ τις ἂν µεγάλα διώκων θα σφάλει στα καθηµερνά. τὰ παρόντ οὐχὶ φέροι. µαι- 400 νοµένων οἵδε τρόποι καὶ Αυτά 'ναι τρόποι των τρελών 401b κακοβούλων παρ ἔµοι- και κακοκέφαλων, θαρρώ. γε φωτῶν. ἱκοίµαν ποτὶ Κύπρον, νᾶσον τᾶς Ἀφροδίτας, Στην Κύπρον άχ! να πήγαινα, στης Αφροδίτης το νησί, [στρ. [αντ. [στρ.

17 405 ἵν οἱ θελξίφρονες νέµονται θνατοῖσιν Ἔρωτες, Πάφον θ ἃν ἑκατόστοµοι βαρβάρου ποταµοῦ ῥοαὶ καρπίζουσιν ἄνοµβροι. 410 οὗ δ ἁ καλλιστευοµένα Πιερία µούσειος ἕδρα, σεµνὰ κλιτὺς Ὀλύµπου, ἐκεῖσ ἄγε µε, Βρόµιε Βρόµιε, πρόβακχ εὔιε δαῖµον. 415 ἐκεῖ Χάριτες, ἐκεῖ δὲ Πόθος ἐκεῖ δὲ βάκχαις θέµις ὀργιάζειν. ὁ δαίµων ὁ ιὸς παῖς χαίρει µὲν θαλίαισιν, 420 φιλεῖ δ ὀλβοδότειραν Εᾇρήναν, κουροτρόφον θεάν. ἴσαν δ ἔς τε τὸν ὄλβιον τόν τε χείρονα δῶκ ἔχειν οἴνου τέρψιν ἄλυπον 425 µισεῖ δ ᾧ µὴ ταῦτα µέλει, κατὰ φάος νύκτας τε φίλας εὐαίωνα διαζῆν, σοφὰν δ ἀπέχειν πραπίδα φρένα τε περισσῶν παρὰ φωτῶν που οι Έρωτες το κατοικούν, οι καρδιοπλάνοι των θνητών! Στην Πάφο να βρισκόµουνα, που ρέµατα εκατόστοµα του βάρβαρου του πόταµου ποτίζουν γης ανόµπριστη! Πού 'ναι του Ολύµπου η σεβαστή πλαγιά; Πού 'ναι η πανόµορφη η Πιερία, των Μουσών ο τόπος; Πήγαινε µε εκεί, θεέ Βροντερέ, Τρανόφωνε, και των βακχών διαφεντευτή! Εκεί θα βρω τις Χάριτες, τον Πόθο εκεί θα τόνε βρω, εκεί και οι βάκχες λεύτερο τό 'χουν να στήνουν το χορό. Ο θεός, το τέκνο του ιός, τα γλεντοκόπια χαίρεται, και την Ειρήνη τη θεά την πλουτοφέρουσα αγαπά, που θρέφει τη λεβεντουριά. Το ίδιο, σε πλούσιους και φτωχούς, δίνει ευφροσύνη απ' το κρασί απίκραντη κι οχτρεύεται όποιον δε δείχνει προθυµία µέρα και νύχτα να περνά τη ζήση µε καλή καρδιά κι όποιον το νου του δεν κρατά µε φρόνηση µακριά απ' αυτούς που όλα τα ξέρουνε θαρρούν. 430 τὸ πλῆθος ὅ τι Ό,τι ο λαός έχει σωστό τὸ φαυλότερον ἐνόµισε χρῆ- και συνηθά, κ' εγώ ακλουθώ. ταί τε, τόδ ἂν δεχοίµαν. [αντ. Β' ΕΠΕΙΣΟ ΙΟ Με τα τελευταία λόγια του Χορού, ο Πενθέας ξαναπαρουσιάζεται στην πύλη του παλατιού. υό υπηρέτες φέρνουν το ιόνυσο δεµένο, από την αριστερή πάροδο. Θεράπων ΥΠΗΡΕΤΗΣ

18 Πενθεῦ, πάρεσµεν τήνδ ἄγραν ἠγρευκότες 435ἐφ ἣν ἔπεµψας, οὐδ ἄκρανθ ὡρµήσαµεν. ὁ θὴρ δ ὅδ ἡµῖν πρᾶος οὐδ ὑπέσπασεν φυγῇ πόδ, ἀλλ ἔδωκεν οὐκ ἄκων χέρας οὐδ ὠχρός, οὐδ ἤλλαξεν οἰνωπὸν γένυν, γελῶν δὲ καὶ δεῖν κἀπάγειν ἐφίετο 440ἔµενέ τε, τοὐµὸν εὐτρεπὲς ποιούµενος. κἀγὼ δι αἰδοῦς εἶπον Ὦ ξέν, οὐχ ἑκὼν ἄγω σε, Πενθέως δ ὅς µ ἔπεµψ ἐπιστολαῖς. ἃς δ αὖ σὺ βάκχας εἷρξας, ἃς συνήρπασας κἄδησας ἐν δεσµοῖσι πανδήµου στέγης, 445φροῦδαί γ ἐκεῖναι λελυµέναι πρὸς ὀργάδας σκιρτῶσι Βρόµιον ἀνακαλούµεναι θεόν αὐτόµατα δ αὐταῖς δεσµὰ διελύθη ποδῶν κλῇδές τ ἀνῆκαν θύρετρ ἄνευ θνητῆς χερός. πολλῶν δ ὅδ ἁνὴρ θαυµάτων ἥκει πλέως 450ἐς τάσδε Θήβας. σοὶ δὲ τἄλλα χρὴ µέλειν. 455µέθεσθε χειρῶν τοῦδ ἐν ἄρκυσιν γὰρ ὢν οὐκ ἔστιν οὕτως ὠκὺς ὥστε µ ἐκφυγεῖν. ἀτὰρ τὸ µὲν σῶµ οὐκ ἄµορφος εἶ, ξένε, ὡς ἐς γυναῖκας, ἐφ ὅπερ ἐς Θήβας πάρει πλόκαµός τε γάρ σου ταναός, οὐ πάλης ὕπο, 460γένυν παρ αὐτὴν κεχυµένος, πόθου πλέως λευκὴν δὲ χροιὰν ἐκ παρασκευῆς ἔχεις, οὐχ ἡλίου βολαῖσιν, ἀλλ ὑπὸ σκιᾶς, τὴν Ἀφροδίτην καλλονῇ θηρώµενος. Εδώ είµαστε, Πενθέα! Το κυνήγι που απάνω του µας έριξες, το πιάσαµε η παγάνα µας άδικα δεν πήγε. Κ' ήµερο στάθηκε για µας το αγρίµι δεν τό 'βαλε στα πόδια, µοναχό του µας άπλωσε τα χέρια του, και µήδε κιτρίνισε µηδ' άλλαξε η θωριά του η κρασωπή, παρά χαµογελώντας αφήκε να το πάρουµε δεµένο, κι όλα τα δέχτηκε, ευκολύνοντας µας τη δουλειά µας. Κ' εγώ, από την ντροπή µου, τότες του κάνω: Ξένε, αθέλητα µου σε πιάνω, µου το πρόσταξε ο Πενθέας που µ' έστειλε. Αµή οι βάκχες, που τις είχες κλεισµένες, µε τα µέλη τους δεµένα, και ριγµένες στα σίδερα, γλίτωσαν, το σκάσαν στα λιβάδια και χορεύουν, το θεό, το Βροντερόν, ανακαλώντας. Μονάχα τους λύθηκαν τα δεσµά τους στα πόδια τους, κ' οι µάνταλοι στις πόρτες τραβήχτηκαν χωρίς ανθρώπου χέρι να τους αγγίξει. Τούτος ο άντρας φτάνει εδώ στη Θήβα, θάµατα γεµάτος! Μόν' κοίτα τώρα εσύ τί θ' αποκάµεις. Αφήστε του τα χέρια µες στο δίχτυ που βρίσκεται, δεν είναι τόσο σβέλτος να µου γλιτώσει. Ξένε, το κορµί σου δε θα το βρίσκουν άσκηµο οι γυναίκες, οπού γι' αυτές δα κόπιασες στη Θήβα κι ο πλόκαµος σου κρεµαστός, αµ' όχι από το πάλεµα, στο µάγουλο σου δίπλα χυτός, της πεθυµιάς γεµάτος και νοιάστηκες λευκό να κάµεις δέρµα στ' απόσκια και παράµερα απ' τους ήλιους, µε τα κάλλη την Κύπρη κυνηγώντας. Μα πρώτα πες µου, που κρατά η γενιά σου;

19 πρῶτον µὲν οὖν µοι λέξον ὅστις εἶ γένος. οὐ κόµπος οὐδείς ῥᾴδιον δ εἰπεῖν τόδε. εν πάω να καυκηθώ στα χείλη τό τὸν ἀνθεµώδη Τµῶλον οἶσθά που κλύων. 'χω: θα ξέρεις το µυριάνθιστο τον Τµώλο. οἶδ, ὃς τὸ Σάρδεων ἄστυ περιβάλλει Ναι, το βουνό τριγύρα από τις Σάρδεις. κύκλῳ. ἐντεῦθέν εἰµι, Λυδία δέ µοι πατρίς. Είµαι από κει, πατρίδα µου η Λυδία. 465πόθεν δὲ τελετὰς τάσδ ἄγεις ἐς Ἑλλάδα;Τη νέα λατρεία, πώς φέρνεις στην Ελλάδα; ἡµᾶς εἰσέβησ, ὁ τοῦ ιός. Ο προστάζει, ο γιος του ία. Ζεὺς δ ἔστ ἐκεῖ τις, ὃς νέους τίκτει θεούς; Γεννά άλλος ίας εκεί θεούς καινούριους; οὔκ, ἀλλ ὁ Σεµέλην ἐνθάδε ζεύξας Κείνος πού 'σµιξε εδώ µε τη Σεµέλη. γάµοις. πότερα δὲ νύκτωρ σ ἢ κατ ὄµµ ἠνάγκασεν; Στον ύπνο σου το πρόσταξε ή στον ξύπνο; 470ὁρῶν ὁρῶντα, καὶ δίδωσιν ὄργια. Ναί, πρόσωπο µε πρόσωπο µε µύησε. τὰ δ ὄργι ἐστὶ τίν ἰδέαν ἔχοντά σοι; Και τί 'ναι τα µυστήρια του, αφού ξέρεις; ἄρρητ ἀβακχεύτοισιν εἰδέναι βροτῶν. Στους αµύητους δε λέγουνται δεν κάνει. ἔχει δ ὄνησιν τοῖσι θύουσιν τίνα; Κι αυτοί που τα τελούν, τί κέρδος έχουν; οὐ θέµις ἀκοῦσαί σ, ἔστι δ ἄξι εἰδέναι. Είναι κρυφό µα θ' άξιζε να ξέρεις. 475εὖ τοῦτ ἐκιβδήλευσας, ἵν ἀκοῦσαι Κατεργαριές για να ζητώ να µάθω. θέλω. ἀσέβειαν ἀσκοῦντ ὄργι ἐχθαίρει θεοῦ. Τον άσεβο µισούν οι τελετές του. τὸν θεὸν ὁρᾶν γὰρ φῂς σαφῶς, ποῖός τις Κι αφού τον είδες το θεό, πώς ήταν;

20 ἦν; ὁποῖος ἤθελ οὐκ ἐγὼ τασσον τόδε. Ως ήθελε δεν είχα να το ορίσω. τοῦτ αὖ παρωχέτευσας εὖ κοὐδὲν λέγων.πάλι τα στρίβεις τίποτα δε λέγεις. 480δόξει τις ἀµαθεῖ σοφὰ λέγων οὐκ εὖ Άµαθος παίρνει τα σοφά για κούφια. φρονεῖν. ἦλθες δὲ πρῶτα δεῦρ ἄγων τὸν δαίµονα; Κ' εδώ ήρθες πρώτος το θεό να φέρεις; πᾶς ἀναχορεύει βαρβάρων τάδ ὄργια. Χορεύουν τους χορούς του οι βάρβαροι όλοι. φρονοῦσι γὰρ κάκιον Ἑλλήνων πολύ. Τί πιο λίγο απ' τους Έλληνες νογάνε. τάδ εὖ γε µᾶλλον οἱ νόµοι δὲ διάφοροι. Σ' αυτά τους ξεπερνούν άλλες συνήθειες. 485τὰ δ ἱερὰ νύκτωρ ἢ µεθ ἡµέραν τελεῖς; Και νύχτα ή µέρα οι λειτουργίες τελούνται; νύκτωρ τὰ πολλά σεµνότητ ἔχει σκότος.τη νύχτα πιότερο σεµνό το σκότος. τοῦτ ἐς γυναῖκας δόλιόν ἐστι καὶ Σαπρό και δολερό για τις γυναίκες. σαθρόν. κἀν ἡµέρᾳ τό γ αἰσχρὸν ἐξεύροι τις ἄν. Το αισχρό θα το ανταµώσεις και τη µέρα. δίκην σε δοῦναι δεῖ σοφισµάτων κακῶν. Θα παιδευτείς για τα σοφίσµατα σου! 490σὲ δ ἀµαθίας γε κἀσεβοῦντ ἐς τὸν θεόν.κ' εσύ για την ασέβεια και την τύφλα. ὡς θρασὺς ὁ βάκχος κοὐκ ἀγύµναστος Πώς κόβει η γλώσσα του και θράσος λόγων. πού 'χει! εἴφ ὅ τι παθεῖν δεῖ τί µε τὸ δεινὸν Πες τί θα πάθω πώς θα µε παιδέψεις; ἐργάσῃ; πρῶτον µὲν ἁβρὸν βόστρυχον τεµῶ Το αβρό πλεξούδι σου θα κόψω πρώτα. σέθεν. ἱερὸς ὁ πλόκαµος τῷ θεῷ δ αὐτὸν Είναι ιερό! Για το θεό το αφήνω.

21 τρέφω. 495ἔπειτα θύρσον τόνδε παράδος ἐκ χεροῖν. Έπειτα αυτόν παράδωσε το θύρσο. αὐτός µ ἀφαιροῦ τόνδε ιονύσου Παρ' τον µου εσύ τον έχω από το φορῶ. Βάκχο. εἱρκταῖσί τ ἔνδον σῶµα σὸν φυλάξοµεν. Στή φυλακή κατόπι θα σε κλείσω. λύσει µ ὁ δαίµων αὐτός, ὅταν ἐγὼ θέλω. Ο θεός µε λευτερώνει όταν θελήσω. ὅταν γε καλέσῃς αὐτὸν ἐν βάκχαις Σαν ξαναβρείς τις βάκχες και τον σταθείς. κράξεις. 500καὶ νῦν ἃ πάσχω πλησίον παρὼν ὁρᾷ. Και τώρα από κοντά θωρεί όσα πάσχω. καὶ ποῦ στιν; οὐ γὰρ φανερὸς ὄµµασίν Πού βρίσκεται; Τί εγώ δεν τόνε βλέπω. γ ἐµοῖς. παρ ἐµοί σὺ δ ἀσεβὴς αὐτὸς ὢν οὐκ Όπου είµαι εγώ ασεβείς και δεν τον εἰσορᾷς. βλέπεις. λάζυσθε καταφρονεῖ µε καὶ Θήβας ὅδε. Πιάστε τον! Αψηφά κ' εµέ και Θήβα. αὐδῶ µε µὴ δεῖν σωφρονῶν οὐ Φρόνιµος σε µουρλούς λέει: µη µε σώφροσιν. δέστε! 505ἐγὼ δὲ δεῖν γε, κυριώτερος σέθεν. Κ' εγώ, σαν πιο τρανός, λέω: να σε δέσουν! οὐκ οἶσθ ὅ τι ζῇς, οὐδ ὃ δρᾷς, οὐδ Μηδέ τι κάνεις ξέρεις, µηδέ τι είσαι! ὅστις εἶ., ς παῖς, πατρὸς δ Πενθέας, του Εχίονα γιος και της Ἐχίονος. Αγαύης. ἐνδυστυχῆσαι τοὔνοµ ἐπιτήδειος εἶ. Μες στ' όνοµα σου είναι γραφτό το πένθος. χώρει καθείρξατ αὐτὸν ἱππικαῖς πέλας Κουνήσου! Φυλακίστε τον κει χάµω 510φάτναισιν, ὡς ἂν σκότιον εἰσορᾷ κνέφας. στους στάβλους των αλόγων, να ἐκεῖ χόρευε τάσδε δ ἃς ἄγων πάρει κοιτάζει το µαύρο σκότος! Χόρευε εκεί µέσα κακῶν συνεργοὺς ἢ διεµπολήσοµεν!

22 ἢ χεῖρα δούπου τοῦδε καὶ βύρσης κτύπου Αµ' κι αυτές που µαζί σου έχεις παύσας, ἐφ ἱστοῖς δµωίδας κεκτήσοµαι. φερµένες να βοηθούν στο κακό, θα τις πουλήσω, ή τους κόβω και τούµπανα και κρότους, και στ' αργαλειά τις ρίχνω να δουλεύουν. 515στείχοιµ ἄν ὅ τι γὰρ µὴ χρεών, οὔτοι Θα σύρω εκεί που θες. Ό,τι δεν είναι χρεὼν στη µοίρα µου να πάθω, δεν παθαίνω. Μα ο, που λες πώς δεν παθεῖν. ἀτάρ τοι τῶνδ ἄποιν υπάρχει, ὑβρισµάτων τις προσβολές θα σου πλερώσει τι µέτεισι ιόνυσός σ, ὃν οὐκ εἶναι λέγεις όταν ἡµᾶς γὰρ ἀδικῶν κεῖνον εἰς δεσµοὺς µας αδικάς, εκείνον φυλακίζεις. ἄγεις. Β' Σ Τ Α Σ Ι Μ Ο Οι υπηρέτες παίρνουν µέσα στο παλάτι το ιόνυσο από µιά πλαϊνή πόρτα. Ο Πενθέας µπαίνει από την κεντρική είσοδο. * Ἀχελῴου θύγατερ, πότνι εὐπάρθενε ίρκα, σὺ γὰρ ἐν σαῖς ποτε παγαῖς 520 τὸ ιὸς βρέφος ἔλαβες, ὅτε µηρῷ πυρὸς ἐξ ἀ- θανάτου Ζεὺς ὁ τεκὼν ἥρπασέ νιν, τάδ ἀναβοάσας Ἴθι, ιθύραµβ, ἐµὰν ἄρ- 525 σενα τάνδε βᾶθι νηδύν ἀναφαίνω σε τόδ, ὦ Βάκχιε, Θήβαις ὀνοµάζειν. σὺ δέ µ, ὦ µάκαιρα ίρκα, στεφανηφόρους ἀπωθῇ 530 θιάσους ἔχουσαν ἐν σοί. τί µ ἀναίνῃ; τί µε φεύγεις; ἔτι ναὶ τὰν βοτρυώδη Ω κόρη του Αχελώου εσύ, παρθένα ίρκη σεβαστή, µες στα νερά σου, άλλον καιρό, του ία δέχτηκες το γιο, όταν απ' την αθάνατη φωτιά τον άρπαξε ο γονιός ο ίας και τον έχωσε µες στο µηρό του, κράζοντας: ιθύραµβε, έµπα στην κοιλιά δω µέσα την αρσενικιά! Σε φανερώνω, ω Βάκχϊε, στη Θήβα µ' αυτό τ' όνοµα! Μα, ώ ίρκη εσύ τρισµάκαρη, διώχνεις εµέ που θίασους στεφανοφόρους σού 'φερα. Γιατί µε αρνιέσαι, και γιατί µε απέχεις; Η ώρα δεν αργεί [στρ.

23 ιονύσου χάριν οἴνας, 535 ἔτι σοι τοῦ Βροµίου µελήσει οἵαν οἵαν ὀργὰν ἀναφαίνει χθόνιον γἑνος ἐκφύς τε δράκοντός ποτε, ὃν Ἐχίων ἐφύτευσε χθόνιος, ἀγριωπὸν τἑρας, οὐ φῶτα βρότειον, φόνιον δ ὥστε γίγαντ ἀντίπαλον θεοῖς ὃς ὰµ ἐν βρόχοισι τὰν τοῦ Βροµίου τάχα ξυνάψει, τὸν ἐµὸν δ ἐντὸς ὰχει δώ- µατος ἤδη θιασώταν σκοτίαις κρυπτὸν ἐν εἱρκταῖς. ἐσορᾷς τάδ, ὦ ιὸς παῖ ιόνυσε, σοὺς προφἀτας ἐν ἁµίλλαισιν ἀνάγκας; µόλε, χρυσῶπα τινάσσων, ἄνα, θύρσον κατ Ὄλυµπον, 555 φονίου δ ἀνδρὸς ὕβριν κατάσχες πόθι Νύσας ἄρα τᾶς θηροτρόφου θυρσοφορεῖς θιάσους, ὦ ιόνυσ, ἢ κορυφαῖς Κωρυκίαις; τάχα δ ἐν ταῖς πολυδένδρεσσιν Ὀλύµπου θαλάµαις, ἔνθα ποτ Ὀρφεὺς κιθαρίζων σύναγεν δένδρεα µούσαις, σύναγεν θῆρας ἀγρώτας. µάκαρ ὦ Πιερία, σέβεταί σ Εὔιος, ἥξει τε χορεύσων ἅµα βακχεύ- µασι, τόν τ ὠκυρόαν διαβὰς Ἀξιὸν εἱλισ- ναι, µα την πολυστάφυλη χάρη του βακχικού αµπελιού! που θα νοιαστείς το Βροντερό. Τί µάνητα, τί µάνητα δείχνει το απόγονο της γης, του δράκοντα η σπορά, ο Πενθέας, όπού 'χει τον Εχίονα πατέρα, το βλαστό της γης! Εκείνος τον γεννόσπειρε, τέρας µε πρόσωπο αγριωπό κι όχι σαν άνθρωπο θνητό, όµοιο µε γίγαντα φονιά που αντιπαλεύει τους θεούς. Σε λίγο αυτός στις άλυσες µε ρίχνει που συµπερπατώ µε το θεό το Βροντερό, κ' εκείνον πού 'χω γι' αρχηγό στο θίασο, σε φυλακή σκοταδερή τον έκλεισε µέσα στα βάθη του σπιτιού. Τα βλέπεις, ώ του ία παιδί, ώ ιόνυσε, οι προφήτες σου σε ποιά τυραννία χάνονται; Χυτάρισε απ' τον Όλυµπο, αφέντη, σειώντας το χρυσό το θύρσο, και την ξιπασιά παίδεψε τούτου του φονιά! Ω ιόνυσε! Πού βρίσκεσαι; Τάχα στης Νύσας τις πλαγιές που θρέφει τα πολλά θεριά, ή στις Κωρύκιες τις κορφές σούρνεις τις βάκχες πίσω σου, το θύρσο σου ανεµίζοντας; Μπορεί και στα πολύδεντρα ληµέρια του Ολύµπου ψηλά, εκεί που ο Ορφέας µιά φορά, βαρώντας το λαγούτο του και τραγουδώντας, σύναζε τριγύρω του τα δεντρικά κι όλα του λόγκου τα θεριά. Καλότυχη Πιερία εσύ, εσένα ο Εύιος σε τιµά και θενά σού 'ρθει µε χορούς και βακχικά ξεφωνητά. θενά περάσει τον Αξιό πού 'χει το ρέµα το γοργό, [αντ. [επωδ.

24 σοµένας Μαινάδας ἄξει, Λυδίαν πατέρα τε, τὸν 570 τᾶς εὐδαιµονίας βροτοῖς ὀλβοδόταν, τὸν ἔκλυον εὔιππον χώραν ὕδασιν 575 καλλίστοισι λιπαίνειν. και λαό µαινάδες πίσω του στρουφογυρίστρες θα τραβά. Και το Λυδία θα τον διαβεί, πατέρα πλουσοπάροχο της ευτυχίας των θνητών, που µε νερά ολοκάθαρα λιπαίνει, ως έχω το ακουστά, τον τόπο τον αλογατά. ἰώ, κλύετ ἐµᾶς κλύετ αὐδᾶς, ἰὼ βάκχαι, ἰὼ βάκχαι. τίς ὅδε, τίς <ὅδε> πόθεν ὁ κέλαδος ἀνά µ ἐκάλεσεν Εὐίου; 580 ἰὼ ἰώ, πάλιν αὐδῶ, ὁ Σεµέλας, ὁ ιὸς παῖς. ἰὼ ἰὼ δέσποτα δέσποτα, µόλε νυν ἡµέτερον ἐς θίασον, ὦ Βρόµιε Βρόµιε. Γ' ΕΠΕΙΣΟ ΙΟ (Αθέατος. Μέσα από τη φυλακή του.) Ω! Ω! Ακούστε την, ακούστε τη φωνή µου! Ω! Βάκχες, βάκχες! Τί 'ναι το χούγιασµα τούτο; Πούθε µε κάλεσε η φωνή του Ευίου; Ωώ! Ωώ! ξαναφωνάζω. Της Σεµέλης και του ία το τέκνο, εγώ φωνάζω! Ωώω! Αφέντη! Αφέντη! Έλα λοιπόν στο θίασο µας, έλα! Βροντερέ! Βροντερέ! 585 <σεῖε> πέδον χθονὸς Ἔννοσι πότνια. Ω! Τράνταξε τη γη, Σεισµέ θεϊκέ! ἆ ἆ, Α, α! τάχα τὰ Πενθέως µέλαθρα διατι- Του Πενθέα το παλάτι όπου νά 'ναι θα σειστεί και θα πέσει! νάξεται πεσήµασιν. -Μες στο σπίτι πάει κ' έρχεται ο --ὁ ἀνὰ µέλαθρα 590 σέβετέ νιν. --σέβοµεν ὤ. --εἴδετε λάινα κίοσιν ἔµβολα διάδροµα τάδε; Βρόµιος <ὅδ > ἀλαλάζεται στέγας ἔσω.! Προσκυνάτε τον! Ναί! Προσκυνούµε! Ω! Τα βλέπεις τα πέτρινα ανώφλια; Στις κολόνες σαλεύουν απάνω! Μες στο σπίτι αλαλάζει ο θεός µας! (Στον εαυτό του,

25 αθέατος.) ἅπτε κεραύνιον αἴθοπα λαµπάδα Τη φωτερή του κεραυνού λαµπάδα 595 σύµφλεγε σύµφλεγε δώµατα Πενθέος. άναψε, κάψε του Πενθέα το σπίτι! ἆ ἆ, Α! Α! πῦρ οὐ λεύσσεις, οὐδ αὐγάζῃ, ε βλέπεις τη φωτιά; εν ξεχωρίζεις πάνω στον ιερό τάφο της Σεµέλης Σεµέλας ἱερὸν ἀµφὶ τάφον, ἅν τη φλόγα που του ία το αστροπελέκι ποτε κεραυνόβολος ἔλιπε φλόγα άφησε κει σαν έπεσε βροντώντας; ίου βροντᾶς; 600 δίκετε πεδόσε τροµερὰ σώµατα δίκετε, Μαινάδες ὁ γὰρ ἄναξ ἄνω κάτω τιθεὶς ἔπεισι µέλαθρα τάδε ιὸς γόνος. Η κορυφαία Ρίχτε στη γη, µαινάδες, ρίχτε χάµω τα κορµιά σας που τρέµουν, τί χιµάει ο αφέντης µας, του ία ο γιος, δω µέσα και το παλάτι το φέρνει άνω κάτω! Βγαίνει ο µε τη µορφή που είχε πρώτα. (Λίγο εύθυµος) βάρβαροι γυναῖκες, οὕτως ἐκπεπληγµέναι Ασιάτισσες, τόσο πολύ σας τάραξεν ο φόβῳ φόβος 605 πρὸς πέδῳ πεπτώκατ ; ᾔσθησθ, ὡς που πέσατε ψαθί στη γης; Το Βάκχο ἔοικε, Βακχίου έχετε νιώσει, θαρρώ, που ταρακούνησε το σπίτι του διατινάξαντος δῶµα Πενθέως ἀλλ Πενθέα. ἐξανίστατε Μα θάρρος! Σηκωθείτε ορθές και σῶµα καὶ θαρσεῖτε σαρκὸς ἐξαµείψασαι διώξτε την τροτρόµον. µάρα! ὦ φάος µέγιστον ἡµῖν εὐίου βακχεύµατος, ὡς ἐσεῖδον ἀσµένη σε, µονάδ ἔχουσ ἐρηµίαν. 610 εἰς ἀθυµίαν ἀφίκεσθ, ἡνίκ εἰσεπεµπόµην, Πενθέως ὡς ἐς σκοτεινὰς ὁρκάνας πεσούµενος; πῶς γὰρ οὔ; τίς µοι φύλαξ ἦν, εἰ σὺ συµφορᾶς τύχοις; ἀλλὰ πῶς ἠλευθερώθης ἀνδρὸς ἀνοσίου τυχών; αὐτὸς ἐξέσῳσ ἐµαυτὸν ῥᾳδίως ἄνευ Ω φως υπέρτατο για µας στη χαρωπή βακχεία, αναγαλλιάζω να σε δω µέσα στην ερηµιά µου. Σας πήρε η βαροκάρδιση σα µ' έσερναν κει µέσα, στα µαύρα να µε ρίξουνε κατώγια του Πενθέα; Πώς όχι; Αν πάθαινες κακό, που θά 'βρισκα εγώ σκέπη; Μα από τα χέρια πώς εσύ του άσεβου αντρός λυτρώθης; Μονάχος λευτερώθηκα, κ' εύκολα,

26 πόνου. δίχως κόπο. 615 οὐδέ σου συνῆψε χεῖρε δεσµίοισιν ἐν βρόχοις; ταῦτα καὶ καθύβρισ αὐτόν, ὅτι µε δεσµεύειν δοκῶν οὔτ ἔθιγεν οὔθ ἥψαθ ἡµῶν, ἐλπίσιν δ ἐβόσκετο. πρὸς φάτναις δὲ ταῦρον εὑρών, οὗ καθεῖρξ ἡµᾶς ἄγων, τῷδε περὶ βρόχους ἔβαλλε γόνασι καὶ χηλαῖς ποδῶν, 620 θυµὸν ἐκπνέων, ἱδρῶτα σώµατος στάζων ἄπο, χείλεσιν διδοὺς ὀδόντας πλησίον δ ἐγὼ παρὼν ἥσυχος θάσσων ἔλευσσον. ἐν δὲ τῷδε τῷ χρόνῳ ἀνετίναξ ἐλθὼν ὁ Βάκχος δῶµα καὶ µητρὸς τάφῳ πῦρ ἀνῆψ ὃ δ ὡς ἐσεῖδε, δώµατ αἴθεσθαι δοκῶν, 625 ᾖσσ ἐκεῖσε κᾆτ ἐκεῖσε, δµωσὶν Ἀχελῷον φέρειν ἐννέπων, ἅπας δ ἐν ἔργῳ δοῦλος ἦν, µάτην πονῶν. διαµεθεὶς δὲ τόνδε µόχθον, ὡς ἐµοῦ πεφευγότος, ἵεται ξίφος κελαινὸν ἁρπάσας δόµων ἔσω. κᾆθ ὁ Βρόµιος, ὡς ἔµοιγε φαίνεται, δόξαν λέγω, 630 φάσµ ἐποίησεν κατ αὐλήν ὃ δ ἐπὶ τοῦθ ὡρµηµένος ᾖσσε κἀκέντει φαεννὸν <αἰθέρ >, ὡς σφάζων ἐµέ. πρὸς δὲ τοῖσδ αὐτῷ τάδ ἄλλα Βάκχιος λυµαίνεται δώµατ ἔρρηξεν χαµᾶζε συντεθράνωται δ ἅπαν πικροτάτους ἰδόντι δεσµοὺς τοὺς ἐµούς Μα µε σκοινιά τα χέρια σου δεµένα δε σου τά 'χε; Εδώ τον καταντρόπιασα θαρρούσε πώς µε δένει, µα µήδε τόσο µε άγγιξε, µόν' έβοσκε στην πλάνη. Βρήκε έναν ταύρο στα παχνιά που πήγε να µε κλείσει, εκείνον πόδια γόνατα µε τα σκοινιά τον δένει, φυσώντας απ' τη µάνητα, σταλάζοντας τον ίδρο, τα χείλια του δαγκώνοντας κ' εγώ ήµουν εκεί δίπλα και τον κοιτούσα, ατάραχα καθώντας. Τότες ήρθε και τα παλάτια τράνταξεν ο Βάκχος, και στο µνήµα της µάνας του άναψε φωτιά κι αυτά ο Πενθέας ως τά 'δε, θαρρώντας πώς καιγόντουσαν τα σπίτια, απάνω κάτω έτρεχε, µπήζοντας φωνές στους δούλους να του φέρουν τον Αχελώο τον ποταµό κι όλοι του κάκου ιδρώναν Μα το έργο τούτο αφήνοντας ξάφνου, γιατί εφαντάστη πώς ξέφυγα, µαύρο σπαθί φουχτώνει και χιµίζει µες στο παλάτι. Μονοµιάς (το λέω καθώς µου εφάνη και το πιστεύω) ο Βροντερός µες στην αυλή σκαρώνει το φάντασµα µου πάνω του χιµώντας ο Πενθέας λιανίζει αγέρα και θαρρεί πώς µακελεύει εµένα. Κοντά σ' αυτά, κι άλλα δεινά τον βρήκαν απ' το Βάκχο του γκρέµισε, του τό 'καµε συντρίµµια το παλάτι, και τα δικά µου τα δεσµά, πικρά για

27 κόπου δ ὕπο κείνον βγήκαν 635 διαµεθεὶς ξίφος παρεῖται πρὸς θεὸν γὰρ ο κόπος τον γονάτισε, πετάει το ξίφος ὢν ἀνὴρ πέρα, γιατί άνθρωπος ετόλµησε θεό να ἐς µάχην ἐλθεῖν ἐτόλµησε. ἥσυχος δ πολεµήσει. ἐκβὰς ἐγὼ Κ' εγώ, βγαίνοντας ήσυχος απ' το δωµάτων ἥκω πρὸς ὑµᾶς, Πενθέως οὐ παλάτι µέσα, φροντίσας. σε σας γυρίζω, τον Πενθέα χωρίς να ὡς δέ µοι δοκεῖ--ψοφεῖ γοῦν ἀρβύλη λογαριάσω. δόµων ἔσω-- Μα στάσου! Ακούω πατήµατα, µου φαίνεται, από µέσα ἐς προνώπι αὐτίχ ἥξει. τί ποτ ἄρ ἐκ θα βγει όπου νά' ναι µ' όλα αυτά που τούτων ἐρεῖ; γίναν, τί να λέγει; 640 ῥᾳδίως γὰρ αὐτὸν οἴσω, κἂν πνέων ἔλθῃ Ατάραχος θα τον δεχτώ, κι ας είναι µέγα. φρενιασµένος. πρὸς σοφοῦ γὰρ ἀνδρὸς ἀσκεῖν σώφρον Ο γνωστικός τη µάνητα γυρίζει σε εὐοργησίαν. ηµεράδα. (Βγαίνοντας απ' το παλάτι) πέπονθα δεινά διαπέφευγέ µ ὁ ξένος, Έπαθα συφορές. Μού 'φυγε ο ξένος ὃς ἄρτι δεσµοῖς ἦν κατηναγκασµένος. πού 'χα στη φυλακή δεµένο ως τώρα. ἔα ἔα 645 ὅδ ἐστὶν ἁνήρ τί τάδε; πῶς προνώπιος φαίνῃ πρὸς οἴκοις τοῖς ἐµοῖς, ἔξω βεβώς; Μπα! Νά τος! Τί 'ναι αυτά; Πώς βγήκες έξω και τολµάς να φανείς µπρος στο παλάτι; στῆσον πόδ, ὀργῇ δ ὑπόθες ἥσυχον Σταµάτα, δώσε τόπο στην οργή σου. πόδα. πόθεν σὺ δεσµὰ διαφυγὼν ἔξω περᾷς; Πώς λύθηκες εσύ και βγήκες έξω; οὐκ εἶπον--ἢ οὐκ ἤκουσας--ὅτι λύσει µέ τις; Πώς θα µε λύσει κάποιος, δε σου τό 'πα; 650 τίς; τοὺς λόγους γὰρ ἐσφέρεις καινοὺς Ποιός; Όλο και παράξενα τα λέγεις. ἀεί. ὃς τὴν πολύβοτρυν ἄµπελον φύει βροτοῖς.αυτός που το θρασό βλασταίνει αµπέλι. * [Και των ανθρώπων τα µυαλά σαλεύει.] ὠνείδισας δὴ τοῦτο ιονύσῳ καλόν. Κακό το λέγεις το καλό του Βάκχου. κλῄειν κελεύω πάντα πύργον ἐν κύκλῳ. Οι καστρόπορτες όλες να κλειστούνε!

28 τί δ ; οὐχ ὑπερβαίνουσι καὶ τείχη θεοί; 655 σοφὸς σοφὸς σύ, πλὴν ἃ δεῖ σ εἶναι σοφόν. ἃ δεῖ µάλιστα, ταῦτ ἔγωγ ἔφυν σοφός. κείνου δ ἀκούσας πρῶτα τοὺς λόγους µάθε, ὃς ἐξ ὄρους πάρεστιν ἀγγελῶν τί σοι ἡµεῖς δέ σοι µενοῦµεν, οὐ φευξούµεθα. Ἄγγελος 660 Πενθεῦ κρατύνων τῆσδε Θηβαίας χθονός, ἥκω Κιθαιρῶν ἐκλιπών, ἵν οὔποτε λευκῆς χιόνος ἀνεῖσαν εὐαγεῖς βολαί. Και τί µ' αυτό; Οι θεοί πηδούν τα τείχη! Είσαι σοφός, αµ' όχι εκεί που πρέπει. Εκεί που πρέπει, είµαι σοφός περίσσια. Μα άκουσε πρώτα αυτού του αντρός τα λόγια που κάποιο νέο απ' το βουνό σου φέρνει κ' έννοια σου, εγώ θα µείνω εδώ, δε φεύγω. Από τ' αριστερά µπαίνει ίνας µαντατοφόρος. ΜΑΝΤΑΤΟΦΟΡΟΣ (βουκόλος) Πενθέα, που ορίζεις των Θηβαίων τη χώρα, από τον Κιθαιρώνα κατεβαίνω, που αστράφτει, λευκός πάντα, από τα χιόνια. ἥκεις δὲ ποίαν προστιθεὶς σπουδὴν λόγου;και ποιό 'ναι το σπουδαίο το νέο που φέρνεις; Ἄγγελος ΜΑΝΤΑΤΟΦΟΡΟΣ βάκχας ποτνιάδας εἰσιδών, αἳ τῆσδε γῆς Είδα τις άγριες βάκχες, που από τούτη 665 οἴστροισι λευκὸν κῶλον ἐξηκόντισαν, λακίσανε τη χώρα µε ποδάρι ἥκω φράσαι σοὶ καὶ πόλει χρῄζων, ἄναξ, κάτασπρο, κεντηµένες απ' τον οίστρο, κ' ήρθα της χώρας να το πω κ' εσένα, ὡς δεινὰ δρῶσι θαυµάτων τε κρείσσονα. βασιλιά µου, πώς κάνουνε κάτι έργα θέλω δ ἀκοῦσαι, πότερά σοι παρρησίᾳ φοβερά και τρανότερα από θάµα. φράσω τὰ κεῖθεν ἢ λόγον στειλώµεθα Μόν' θέλω να µου πεις: να σου µιλήσω 670 τὸ γὰρ τάχος σου τῶν φρενῶν δέδοικ, ἄναξ, καὶ τοὐξύθυµον καὶ τὸ βασιλικὸν λίαν. λέγ, ὡς ἀθῷος ἐξ ἐµοῦ πάντως ἔσῃ. τοῖς γὰρ δικαίοις οὐχὶ θυµοῦσθαι χρεών. ὅσῳ δ ἂν εἴπῃς δεινότερα βακχῶν πέρι, 675 τοσῷδε µᾶλλον τὸν ὑποθέντα τὰς τέχνας γυναιξὶ τόνδε τῇ δίκῃ προσθήσοµεν. σταράτα, για τη γλώσσα να µαζέψω; Γιατί φοβούµαι, αφέντη, την αψάδα του µυαλού σου και το άγριο φυσικό σου, που το 'χεις δα βασιλικό περίσσια. Λέγε όπως νά 'ναι, λάθος δε σου ρίχνω. Με τους δικαίους δεν πρέπει να θυµώνεις. Κι όσο πιο φοβερά πεις για τις βάκχες, τόσο και πιο βαριά θα τον παιδέψω αυτόν, που κακές τέχνες τις µαθαίνει.