Παπακωσταντίνου Ειρήνη, Βασιλική Κουντουριώτη,Ανδρώνη

Transcript

1 ΓΕΛ ΜΑΓΟΥΛΑΣ Πολιτιστική και Πνευµατική Αναγέννηση Υπεύθυνες Καθηγήτριες Διαγγελάκη Ιωάννα Χαβαριώτη Μαρία Μαθητές Ιωάννα Ρήγου, Κυριακή, Παπακωσταντίνου Ειρήνη, Βασιλική Κουντουριώτη,Ανδρώνη Ζερζελίδου Εµµανουέλα, Αντωνοπούλου Ανδροµάχη, Παπαδάκη Αντωνία, Μιχαήλου Γεωργία, Σκουρής Νικόλαος, Κελεσίδη Κυριακή, Καλοµοίρης Αναστάσιος,, Βασιλειάδου Σοφία, Πανοπούλου Χαρά, Χριστοδούλου Δηµήτριος,Κουσιορή Παναγιώτης, Δηµητρόπουλος Λάµπρος, Πουλόπουλος Νικόλαος, Παναϊλίδης Παναγιώτης, Χριστόπουλος Γεώργιος, Κουνενάκης Ευάγγελος, Τζερεµέ Βασιλική Παπαµελετίου Θεµιστοκλής, Ρούτης Σωτήρης, Κολοβός Δηµήτρης, Τσαούσης Περικλής, Χαραλαµπίδης Ιωάννης, Μπιτσακάκης Μιχάλης, Πολίτης Αλέξανδρος, Σκούφης Αντώνης, Στάµος Γεώργιος, Ελισσαιόπουλος Παναγιώτης

2 Αναγεννησιακή µουσική Με τον όρο Αναγεννησιακή µουσική αναφερόµαστε στην µουσική της εποχής της Αναγέννησης, που εκτείνεται περίπου από το και χαρακτηρίζεται από έντονο ανθρωπισµό, τάσεις φιλοσοφικές και επιστροφή στα αρχαία Ελληνικά γράµµατα καθώς και έντονη προσκόλληση πάνω στην αρχαία µετρική της ποίησης, η οποία οδηγούσε τη σύνθεση της µουσικής επάνω στα πρότυπά της. Η µουσική δείχνει να ξεφεύγει από τα δεσµά της πολυπλοκότητας του προηγούµενου αιώνα και παρουσιάζεται πιο ελεύθερη, λιγότερο φορτωµένη και το κείµενο συνοδεύει πιο ζωηρό και πιτσικάτο. Το πολυφωνικό Σανσόν βρίσκεται στην καλύτερη εποχή του και πολλές µελωδίες από γνωστά Σανσόν χρησιµοποιήθηκαν σαν βάσεις για τη δηµιουργία έργων θρησκευτικού χαρακτήρα. Κατά το πρώτο µισό του 15ου αι. η µουσική επηρεάσθηκε πολύ από τις αναταραχές µεταξύ Προτεσταντών και Καθολικών, οι οποίες ταραχές οδήγησαν στη διάσπαση και κατά συνέπεια στη δηµιουργία πολλών διαφορετικών θρησκευτικών δογµάτων. Ένας Προτεστάντης, ο Μαρτίνος Λούθηρος ( ) ήταν και ο ίδιος µουσικός. Απέρριψε τον Πάπα ως αρχηγό, χρησιµοποίησε την λατινική λειτουργία στο δικό του δόγµα και σταδιακά διαµόρφωσε ένα τρόπο ψαλµωδίας που έµεινε για αιώνες ο κεντρικός άξονας της γερµανικής θρησκευτικής µουσικής. Ένας από τους πιο γνωστούς ύµνους που έγραψε ήταν "Ο Θεός είναι ένα ισχυρό φρούριο". Εκκλησιαστικός ύµνος (1490) Ο Ιωάννης Καλβίνος ( ), θρησκευτικός µεταρρυθµιστής και θρησκευτικός ηγέτης των Καθολικών πιστών που ονοµάστηκαν Καλβινιστές, αρχικά εξάλειψε την µουσική από την λειτουργία και επέτρεψε µόνο την µελωδική απαγγελία του Ευαγγελίου. Αργότερα, επιτρέπει τον δανεισµό από την κοσµική µουσική, καθώς πρέπει να βρεθούν τρόποι για την όσο το δυνατό µεγαλύτερη προσαγωγή των πιστών.

3 Η µουσική ήταν όµως συχνά αντικείµενο διαµάχης καθώς οι λαϊκές µελωδίες και η πολύπλοκη πολυφωνία που χρησιµοποιήθηκε στα ιερά µουσικά κοµµάτια έκανε πολύ δύσκολη την κατανόηση των ιερών κειµένων από τους πιστούς. Δύο σηµαντικές προσωπικότητες της περιόδου ήταν: Ο Ορλάντο ντι Λάσσο ( ) που καταγόταν από τη Φλάνδρα ήταν αυτός που µε πολύ σοφία πλούτισε τη θρησκευτική µουσική των Καθολικών γράφοντας µοτέτα και λειτουργίες. Ο Αντουάν ντε Μπαΐφ ( ) ήταν ποιητής που καλούσε σε πνευµατικές συγκεντρώσεις µουσικούς και ανθρώπους των γραµµάτων όλων των θρησκειών, όπου η µελέτη και εφαρµογή των αρχαίων µετρικών νόµων έφερνε καθαρότητα στη µουσική. (Εκκλησιαστικός ύµνος) (1490)

4 Αρχιτεκτονική της Αναγέννησης Όσον αφορά λοιπόν στην αρχιτεκτονική της Αναγέννησης, διακρίνουµε την κυρίως Ιταλική στο διάστηµα µεταξύ των ετών 1420 και 1550 ενώ από το 1600 και µετά σε ολόκληρο το 17ο και µέχρι το πρώτο τέταρτο του 18ου αιώνα θα επικρατήσει ο ρυθµός Μπαρόκ. Στη Γαλλία η Αναγέννηση αρχίζει γύρω στο 1461, στη Γερµανία το 1500 περίπου ενώ στην Αγγλία το Στις χώρες αυτές υιοθετήθηκαν µεν οι Ιταλικές αρχιτεκτονικές µορφές χωρίς όµως να κατορθώσουν να φτάσουν στην ποιότητα και στη µεγάλη καλλιτεχνική αξία των Ιταλικών δηµιουργηµάτων. Η ανακάλυψη του Βιτρούβιου το 1414 από τον Poggio Bracciolini συνέβαλε στη συστηµατοποίηση των γνώσεων της αρχαίας αρχιτεκτονικής και βοήθησε τους προοδευτικούς αρχιτέκτονες στις εννέα συνθέσεις που βασίζονταν στις αρχαίες µορφές. Ο Βιτρούβιος, γνωστός από την εποχή του Alberti άσκησε σηµαντικότατη επίδραση στην αρχιτεκτονική µέσα από τις πολλές επανεκδόσεις και µεταφράσεις του βιβλίου του «τα δέκα βιβλία της αρχιτεκτονικής». Οι αρχιτέκτονες της Αναγέννησης καµιά σχέση δεν είχαν πια µε τους «µαΐστορες» των µεσαιωνικών χρόνων. Είχαν αποκτήσει ειδικές γνώσεις, κλασική παιδεία, αυτοπεποίθηση, ατοµικότητα και κύρος. Οι σπουδαιότεροι από τους καλλιτέχνες της εποχής δεν ήταν απλά αρχιτέκτονες αλλά και ποιητές, συγγραφείς, µαθηµατικοί, ζωγράφοι και γλύπτες. Ίσως το πιο αντιπροσωπευτικό παράδειγµα αποτελεί ο Leone Alberti Batista. Κάποιοι άλλοι από τους µεγάλους δηµιουργούς της Αναγέννησης ασχολήθηκαν µεθοδικά µε τη σχολή της

5 αρχαιότητας. Ο Palladio, ο Bruneleschi, ο Sangalio, ο Francesco di Giorgio, στα βιβλία τους περί αρχιτεκτονικής, αναφέρονται συνεχώς στα Ρωµαϊκά πρότυπα και στην ελληνική κλασική παράδοση. Ο συνδυασµός των αρχαίων µαθηµατικών, των αναλογιών του Βιτρούβιου, των αναζητήσεων στην ανθρώπινη ανατοµία, συνδυάστηκαν για να αντιµετωπίσουν δύο βασικά προβλήµατα της αρχιτεκτονικής της αναγέννησης: Τον εσωτερικό χώρο και τους όγκους της εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής αλλά και τις αναλογικές σχέσεις στην οργάνωση των κτιρίων. Μετά την ανακάλυψη της τυπογραφίας αλλά και την εφεύρεση της χαλκογραφίας στο τέλος του 15ου αιώνα µπορούσαν να κυκλοφορούν και σχέδια. Έτσι από το τέλος του 15ου αιώνα και συγκεκριµένα από το 1486 κυκλοφόρησαν πολλά θεωρητικά συγγράµµατα της αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής. Δεδοµένου ότι η πραγµατική κλασική ελληνική αρχιτεκτονική µε εξαίρεση κάποια κείµενα, λίγα αγάλµατα και αγγεία ήταν εντελώς άγνωστη στους καλλιτέχνες, είναι ευνόητο ότι η µίµηση του αρχαίου κόσµου περιορίστηκε στα προσιτά γι αυτούς ρωµαϊκά πρότυπα. Κατά την Αναγέννηση οι αρχιτέκτονες κατόρθωσαν να συνδυάσουν δοκούς επί στηλών και τοξωτές κατασκευές σύµφωνα µε τα ρωµαϊκά πρότυπα µε µια ανεπτυγµένη θολοδοµία στα φέροντα στοιχεία των οικοδοµών. Κατασκεύαζαν τρούλους υιοθετώντας το βυζαντινό σύστηµα των σφαιρικών θόλων πάνω από τετράγωνους χώρους σε κάτοψη (χαρακτηριστική µεσοβυζαντινή αρχιτεκτονική) και µε τη βοήθεια σφαιρικών τριγώνων ύψωσαν τα τύµπανα και άνοιξαν µεγάλα παράθυρα στους τρούλους αυτούς. Τα σταυροθόλια µετατράπηκαν απλώς σε

6 αλληλοτεµνόµενα κυλινδρικά τµήµατα. Ο Andrea Palladio στο πρώτο από τα τέσσερα βιβλία του περί αρχιτεκτονικής, συνοψίζοντας τους τύπους των θόλων που χρησιµοποιούνταν στην Αναγέννηση, αναφέρει έξι τύπους: α. κυλινδρικές καµάρες, β. σταυροθόλια, γ. ασπίδες επιλοφίων πάνω από τετράγωνο χώρο, δ. σφαιρικούς θόλους πάνω από κυκλικό χώρο, ε. σκαφοειδείς θόλους, ζ. σκαφοειδείς θόλους που στηρίζονται σε πλευρικά τοξύλια Οι τοίχοι κατασκευάζονταν από λαξευτή τοιχοποιία σε οριζόντιες στρώσεις ή και από τούβλα. Αντίθετα µε τη γοτθική µορφολογία, οι λίθοι που χρησιµοποιούνταν είχαν µεγάλο µέγεθος µε αποτέλεσµα να δίδεται πιο µνηµειώδης εµφάνιση στο κτίριο. Στα κάτω µέρη των κτιρίων όπως π.χ. σε κάποια πρώιµα παλάτια της Φλωρεντίας χρησιµοποιούνταν µεγάλα λίθινα µέλη µε χαράξεις. Αρκετές φορές στις γωνιές των κτιρίων σε όλο το ύψος του τοίχου κάποιοι δόµοι έφεραν ραβδώσεις για να δοθεί ακόµα µεγαλύτερη έµφαση στο οικοδόµηµα. Οι τοίχοι που κατασκευάζονταν από αργολιθοδοµή ή από τούβλα συνήθως καλύπτονταν µε επίχρισµα.

7 Τα τόξα έγιναν κυκλικά ενώ τα παλιά γνωστά γοτθικά οξυκόρυφα καταργήθηκαν σχεδόν εντελώς. Η κατασκευή των τόξων, που έπρεπε να είναι εµφανή, γινόταν συνήθως από λαξευτούς λίθους. Οι οροφές ήταν σχεδόν πάντα θολωτές µε ζωγραφική διακόσµηση στο εσωτερικό. Εξωτερικά, τα δώµατα διαµορφώθηκαν επίπεδα, στοιχείο που επικράτησε τόσο στην Ιταλία όσο και στις Βενετικές κτήσεις, ενώ σε βόρειες περιοχές τοποθετούνταν πρόσθετες ξύλινες στέγες µε µεγάλη κλίση. Οι τρούλοι επίσης καλύπτονταν µε ξύλινες συνήθως κατασκευές. Παράδειγµα αποτελεί ο Άγιος Πέτρος της Ρώµης καθώς και η Μητρόπολη της Φλωρεντίας. Τα υλικά που χρησιµοποιήθηκαν στην αρχιτεκτονική της Αναγέννησης ήταν και πολλά και ποικίλα. Το 15ο και το 16ο αιώνα στην Ιταλία χρησιµοποιούσαν λίθους και µάρµαρα. Ιδιαίτερα στη Ρώµη, ένας τοπικός λίθος, ο τραβερτίνος, εφαρµόστηκε πάρα πολύ λόγω του ότι ήταν εύκολος στη λάξευση. Χρησιµοποιήθηκαν επίσης υλικά που αφαιρούνταν από αρχαία µνηµεία σε τεράστιες ποσότητες. Το Κολοσσαίο, το Forum και οι Θέρµες στη Ρώµη είχαν καταντήσει λατοµεία απ όπου µέχρι και τον 19ο αιώνα έπαιρναν µάρµαρα, τούβλα και πέτρες. Μεγάλη χρήση τούβλων γινόταν επίσης την εποχή εκείνη κυρίως σε θολωτές κατασκευές και σε τµήµατα κτιρίων που δεν φαίνονταν, καθώς επίσης και µεγάλη χρήση κονιαµάτων και επιχρισµάτων. Οι εσωτερικοί χώροι των κτιρίων ήταν συνήθως επιχρισµένοι, ενώ σε ειδικά µνηµεία είχαν γραπτή διακόσµηση (τοιχογραφίες). Το γεγονός ότι οι αρχιτέκτονες της Αναγέννησης ήταν στην πλειοψηφία τους και ζωγράφοι και γλύπτες αλλά και γνώστες της κλασσικής παράδοσης ερµηνεύει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής. Βασική πρόθεση των δηµιουργών ήταν η οµορφιά του κτιρίου ανεξάρτητα από το λειτουργικό ή δοµικό του χαρακτήρα. Αυτοί οι ρυθµοί λοιπόν που δηµιουργήθηκαν από τους «νεοφώτιστους» αρχιτέκτονες κατά κάποιο τρόπο τυποποιήθηκαν από τους εκπροσώπους τους, όπως για παράδειγµα από τον Palladio ή τον Vignola, και παρουσιάζουν πολλά στοιχεία από την κλασική αρχαιότητα εκφράζοντας το πνεύµα της εποχής. Σύµφωνα µε τη Ρωµαϊκή αρχιτεκτονική οι πέντε βασικοί ρυθµοί ήταν οι: τοσκανικός, δωρικός, ιωνικός, κορινθιακός και σύνθετος. Όλοι οι παραπάνω ρυθµοί αυτοί χρησιµοποιήθηκαν στην Αναγέννηση για τη διαµόρφωση προσόψεων, πρόπυλων, στοών και άλλων διακοσµητικών στοιχείων που εµπλούτιζαν τις όψεις των κτιρίων. Οι κορµοί των κιόνων άλλοτε ήταν αρράβδωτοι, άλλοτε µε ραβδώσεις όπως οι ρωµαϊκοί, και άλλοτε καλύπτονταν µε ανάγλυφα φύλλα. Σε άλλες περιπτώσεις οι κίονες µπορεί να είχαν µεικτή µορφή,

8 αρράβδωτοι κατά ένα τµήµα µε κυρτές και κοίλες ραβδώσεις στα υπόλοιπα. Σε αντίθεση µε τη Γοτθική αρχιτεκτονική, στην Αναγέννηση η σύνθεση των στοιχείων της πρόσοψης τόνιζε τόσο τη συµµετρία όσο και τη στατικότητα του οικοδοµήµατος. Τα γείσα, οι εξώστες και τα κυµάτια, όντας προεξέχοντα στοιχεία, τόνιζαν τις όψεις των κτιρίων µε τον έντονο σκιοφωτισµό τους. Και στην Αναγέννηση όπως και στην κλασική αρχαιότητα εφαρµόστηκε η τριπλή διάρθρωση: βάση κορµός στέψη. Η καινοτοµία εδώ, ήταν οι σειρές από µικρούς κιονίσκους σε στηθαία (ballustres) που έδιναν έµφαση στην οριζόντια γραµµή του κτιρίου. Οι τοξοστοιχίες µε ηµικυκλικά τόξα ήταν πολύ συνηθισµένο στοιχείο σε εσωτερικές αυλές αλλά και κατά µήκος δρόµων κυρίως στην Ιταλία. Τα αετώµατα που επέστεφαν τµήµατα προσόψεων δεν ήταν συνηθισµένα στην πρώτη περίοδο της Αναγέννησης αργότερα όµως εφαρµόστηκαν σε µεγάλη κλίµακα. Μια πολύ συχνά εφαρµοζόµενη µέθοδος ήταν ο χωρισµός της όψης σε ίσα τµήµατα µε ηµικίονες ή παραστάδες και µε παράθυρα ανάµεσα σε κάθε µετακιόνιο. Τα παράθυρα και οι πόρτες ακολουθούσαν πάντα τον κλασικό τύπο µε παραστάδες δεξιά και αριστερά, θριγκό και µικρό αέτωµα. Πολύ συνηθισµένα ήταν τα τοξωτά ανοίγµατα που κατασκευάζονταν από θολίτες σε ακτινοειδή διάταξη ενώ ο µεσαίος απ αυτούς τους θολίτες, το «κλειδί», είχε µεγαλύτερο µέγεθος και περίτεχνο διάκοσµο. Τα παράθυρα δεν είχαν ούτε εσωτερικά χωρίσµατα ούτε έγχρωµα υαλοστάσια (βιτρώ) όπως συνέβαινε στη γοτθική περίοδο. Τελος η ίδια διάταξη του χωρισµού των επιφανειών µε ηµικίονες ή παραστάδες εφαρµοζόταν και στο εσωτερικό των κτιρίων τόσο των εκκλησιαστικών όσο και των κοσµικών. Στις οροφές δηµιουργούνταν φατνώµατα µε µικρές ή µεγάλες επιφάνειες διακοσµηµένες. Όλα τα επιµέρους στοιχεία, ορθογώνιες ή κυκλικές κόγχες για την τοποθέτηση αγαλµάτων, ανοίγµατα, κλίµακες κλπ, κατασκευάζονταν σύµφωνα µε τους κλασικούς τρόπους σύνθεσης

9

10 Επιστήµες στην Αναγέννηση Η επανανακάλυψη των αρχαίων κειµένων και η εφεύρεση της τυπογραφίας εκδηµοκράτισαν τη µάθηση και επέτρεψαν την ταχύτερη διάδοση των ιδεών. Ωστόσο η πρώτη περίοδος της ιταλικής Αναγέννησης θεωρείται συχνά ως εποχή επιστηµονικής οπισθοδροµικότητας: οι ουµανιστές ευνόησαν τη µελέτη των ανθρωπιστικών επιστηµών σε βάρος της φυσικής φιλοσοφίας και των εφαρµοσµένων µαθηµατικών. Η ευλάβεια που έδειξαν απέναντι στις κλασσικής πηγές εδραίωσε περαιτέρω τις απόψεις του Αριστοτέλη και του Πτολεµαίου αναφορικά µε την ερµηνεία του σύµπαντος. Παρόλο που, γύρω στο 1450, τα συγγράµατα του Νικολάου του Κουζάνου ( ) προετοίµαζαν το έδαφος για την ηλιοκεντρική θεωρία του Κοπέρνικου ( ), αυτό έγινε µε µη-επιστηµονική µέθοδο. Η επιστήµη και η τέχνη συµβάδιζαν κατά την πρώιµη Αναγέννηση, µε πολυµαθείς καλλιτέχνες, όπως ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, να πραγµατοποιούν µέσω της παρατήρησης σχέδια της ανθρώπινης ανατοµίας και της φύσης. Ο Ντα Βίντσι, επιπροσθέτως, πραγµατοποίησε ελεγχόµενα πειράµατα αναφορικά µε τη ροή του νερού, την ιατρική ανατοµή πτωµάτων και τη συστηµατική µελέτη της κίνησης και της αεροδυναµικής. Για την επινόηση βασικών αρχών της ερευνητικής µεθόδου ο Αυστριακός φυσικός και συγγραφέας Φρίτζοφ Κάπρα τον χαρακτηρίζει «πατέρα της σύγχρονης επιστήµης». Η ανακάλυψη το 1492 του Νέου Κόσµου από το Χριστόφορο Κολόµβο ( ) κλόνισε την κλασσική κοσµοθεωρία, καθώς τα έργα του Πτολεµαίου και του Γαληνού στη γεωγραφία και την ιατρική αντίστοιχα βρέθηκαν να βρίσκονται σε ασυµφωνία µε τις καθηµερινές παρατηρήσεις: έτσι δηµιουργήθηκε πρόσφορο έδαφος αµφισβήτησης των επιστηµονικών θεωριών. Ενώ η Προτεσταντική Μεταρρύθµιση και η Αντιµεταρρύθµιση συγκρούονταν, το αναγεννησιακό ρεύµα στις χώρες του βορρά παρουσίασε αποφασιστική µεταστροφή της εστίασης από τη φυσική φιλοσοφία του Αριστοτέλη προς τη χηµεία και τη βιολογία (βοτανική, ανατοµία και ιατρική).[38] Η αποφασιστικότητα διερεύνησης των κάποτε

11 αναµφισβήτητων αληθειών και η αναζήτηση απαντήσεων σε νέα ερωτήµατα είχε ως αποτέλεσµα µια περίοδο µεγάλης προόδου στον επιστηµονικό τοµέα. Ορισµένοι µελετητές αντιµετωπίζουν τα παραπάνω ως «επιστηµονική επανάσταση», η οποία σηµατοδότησε την αρχή της σύγχρονης εποχής.[39] Άλλοι ως επιτάχυνση µιας συνεχούς διαδικασίας η οποία εκτείνεται από την αρχαιότητα µέχρι τις ηµέρες µας.[40] Ανεξαρτήτως αυτού, κατά γενική συµφωνία η περίοδος της Αναγέννησης συνοδεύτηκε από σηµαντικές αλλαγές στον τρόπο που οι άνθρωποι αντιλαµβάνονταν το σύµπαν και στις µεθόδους που χρησιµοποιούσαν για να εξηγήσουν τα φυσικά φαινόµενα.[7] Παραδοσιακά η αρχή τοποθετείται το έτος 1543, οπότε και τυπώθηκαν για πρώτη φορά τα έργα «De humani corporis fabrica» («Περί του τρόπου που λειτουργεί το ανθρώπινο σώµα») του Αντρέα Βεζάλιους, το οποίο έδωσε νέα ώθηση στην πρακτική της ανατοµής, της παρατήρησης και της µηχανιστική άποψη για την ανατοµία,[7] καθώς επίσης και το έργο «De revolutionibus orbium coelestium» («Περί της περιστροφής των ουράνιων σφαιρών») του Κοπέρνικου. Η επαναστατική άποψη που εκφράστικε στο τελευταίο ήταν πως είναι η Γη που κινείται γύρω από τον Ήλιο. Σηµαντικές επιστηµονικές πρόοδοι συντελέστηκαν την περίοδο αυτή επίσης από τους Γαλιλαίο Γαλιλέι ( ), Τυχό Μπραχέ ( ) και Γιοχάνες Κέπλερ ( ). Η ίσως σηµαντικότερη αποκάλυψη της εποχής, δεν ήταν µια συγκεκριµένη ανακάλυψη, αλλά µάλλον µια διαδικασία για την πραγµατοποίηση ανακαλύψεων: η επιστηµονική µέθοδος.[7] Αυτός ο επαναστατικός νέος τρόπος µάθησης εστίαζε στις εµπειρικές παρατηρήσεις και τα µαθηµατικά, απορρίπτοντας την τελεολογία του Αριστοτέλη για χάρη της µηχανικής φιλοσοφίας. Ανάµεσα στους προπάτορες της θεώρησης αυτής ήταν οι Κοπέρνικος, Γαλιλαίος και Φράνσις Μπέηκον ( ).[41][42] Η νέα επιστηµονική µέθοδος συνέβαλε στην πραγµατοποίηση µεγάλων ανακαλύψεων στα πεδία της αστρονοµίας, της φυσικής, της βιολογίας και της ανατοµίας. (Πορτραίτο του αστρονόµου και φυσικοµαθηµατικού Γαλιλαίου Γαλιλέι (1564 -

12 1642), έργο του Οττάβιο Λεόνι.) (Ο Φλαµανδός Αντρέα Βεζάλιους ( ) υπήρξε ιατρός και καθηγητής της ανατοµίας, καθώς και συγγραφέας βιβλίων που άσκησαν µεγάλη επιρροή στον επιστηµονικό του τοµέα.)

13

14 Η ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ Οι πνευµατικοί άνθρωποι της Αναγέννησης, δηλαδή λόγιοι, φιλόσοφοι, συγγραφείς, επιστήµονες και καλλιτέχνες, προσπαθούσαν διαρκώς µε όλες τους τις δυνάµεις να καταστρέψουν και να απορρίψουν κάθε είδους παλαιό κανόνα του µεσαιωνικού κόσµου, κι έτσι αγωνίστηκαν µε κουράγιο και θέληση ώστε να κυριαρχήσουν οι κλασικές αξίες της ελληνικής αρχαιότητας στην ανθρώπινη ζωή. Η ζωγραφική την περίοδο της Αναγέννησης εκφράζεται µέσα από στοιχεία της φύσης, µέσα από µία πνευµατική περιέργεια και λατρεία στην αρχαία οµορφιά. Ως νέα καλλιτεχνική έκφραση πρωτοεµφανίστηκε η Αναγέννηση στην Ιταλία και εξαπλώθηκε µε γοργούς ρυθµούς σε όλη την Ευρώπη. Στην εποχή αυτή παρουσιάστηκαν οι µεγαλύτεροι ζωγράφοι όλων των εποχών. Με την Αναγέννηση ουσιαστικά θεµελιώνεται η ιστορία της σύγχρονης ζωγραφικής.

15 Χαρακτηριστικά γνωρίσµατα Η αναγεννησιακή ζωγραφική εκφράζει τη λιτότητα,τη ρεαλιστική απεικόνιση, την τελειότητα µορφής, και ταυτοχρόνως µία χαλαρωτική αρµονία. Τα έργα αναπαριστούν πιστά στοιχεία της φύσης καθώς και της γήινης οµορφιάς. Οι καλλιτέχνες λατρεύουν την πλαστικότητα του γυµνού σώµατος και επικεντρώνονται στον άνθρωπο. Ακόµα, αν και η τέχνη απελευθερώνεται από τους εκκλησιαστικούς περιορισµούς, παραµένει η τέχνη που εκφράζει την βαθιά θρησκευτική πίστη. Τέλος, έγιναν µεγάλες προσπάθειες για την απόδοση της τρίτης διάστασης, του βάθους και χρησιµοποιήθηκε η προοπτική. ΑΞΙΟΣΗΜΕΙΩΤΟΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ Λεονάρντο ντα Βίντσι Ο ( ) ήταν Ιταλός αρχιτέκτονας, ζωγράφος, γλύπτης, µουσικός, εφευρέτης, µηχανικός, ανατόµος, γεωµέτρης και επιστήµονας που

16 έζησε την περίοδο της Αναγέννησης. Μεταξύ των πιο διάσηµων έργων του βρίσκονται η Μόνα Λίζα και ο Μυστικός Δείπνος. Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, υπήρξε ακόµα σηµαντικός εφευρέτης και επιστήµονας, µε σηµαντική συνεισφορά στην ανατοµία, και την αστρονοµία. Οι πρώτες δηµιουργίες του Λεονάρντο έγιναν την περίοδο που ήταν µαθητευόµενος του Βερόκιο. Ακόµα και σε αυτά τα πρώιµα έργα του, αναδεικνύεται το ταλέντο του στο σχέδιο αλλά και η πειθαρχηµένη προσοχή του στη λεπτοµέρεια. Ο Λεονάρντο πραγµατοποίησε µεταξύ άλλων πολλές σπουδές παρατηρώντας τη φύση, όπως το περίφηµο Τοπίο του Άρνου. Οι σπουδές αυτές είχαν τελικά άµεση εφαρµογή σε µεταγενέστερα έργα του, καθώς σχεδόν σε κάθε πίνακα του διακρίνεται και ένα τοπίο στο φόντο. Στοιχεία για την στενή επαγγελµατική σχέση που ανέπτυξε ο Λεονάρντο µε τον δάσκαλό του µπορούν να εντοπιστούν σε πολλά έργα για τα οποία συνεργάστηκαν. Λέγεται πως σε ένα από αυτά, τη Βάπτιση του Χριστόυ, έργο κατά κύριο λόγο του Βερόκιο, ο ντα Βίντσι ζωγράφισε έναν άγγελο µε τόσο εντυπωσιακό τρόπο που ήταν καλύτερος από κάθε µορφή που ζωγράφιζε ο δάσκαλός του. Όπως σηµειώνει ο Βαζάρι, αυτός ήταν και ο λόγος που ο Βερόκιο δεν ξαναζωγράφισε ποτέ, παραµερίζοντας µπροστά στο ταλέντο του µαθητή του. Η εκδοχή αυτή, αν και πιθανή, δεν είναι καθολικά αποδεκτή. Ο πρώτος ανεξάρτητος πίνακας του Λεονάρντο θεωρείται από πολλούς η Παναγία µε το γαρύφαλλο που βρίσκεται σήµερα στην Παλαιά Πινακοθήκη του Μονάχου, αν και µάλλον τον ζωγράφισε όσο βρισκόταν ακόµα στο εργαστήριο του Βερόκιο. Σε αυτό το έργο διακρίνονται και επιδράσεις από τους Φλαµανδούς ζωγράφους του παρελθόντος. Ανάλογοι πίνακες ήταν ιδιαίτερα διαδεδοµένοι τον 15 ο αιώνα στη Φλωρεντία και προορίζονταν για ιδιωτικό προσκύνηµα.

17

18 Μικελάντζελο ντι Λοντοβίκο Μπουοναρότι Σιµόνι Ο Μικελάντζελο ντι Λοντοβίκο Μπουοναρότι Σιµόνι (Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni, ), γνωστός περισσότερο ως Μιχαήλ Άγγελος, ήταν γλύπτης, ζωγράφος, αρχιτέκτονας και ποιητής της Αναγέννησης. Σήµερα αναγνωρίζεται ως ένας από τους σπουδαιότερους δηµιουργούς στην ιστορία της τέχνης. Υπήρξε ο µοναδικός καλλιτέχνης της εποχής, του οποίου η βιογραφία εκδόθηκε πριν το θάνατό του, στουςβίους του Τζόρτζιο Βαζάρι, ο οποίος επέλεξε να τον τοποθετήσει στην κορυφή των καλλιτεχνών, χρησιµοποιώντας για τον Μιχαήλ Άγγελο το προσωνύµιο ο θεϊκός (Il Divino). Στα δηµοφιλέστερα έργα του ανήκουν οι νωπογραφίες που φιλοτέχνησε για το Παπικό παρεκκλήσιο του Βατικανού (Καπέλα Σιξτίνα), το άγαλµα του Δαβίδ και η Πιετά(αποκαθήλωση) στην Βασιλική του Αγίου Πέτρου, στη Ρώµη. Τσιµαµπούε Ο Τσιµαµπούε (Cimabue, περ ), γνωστός επίσης µε το πραγµατικό του όνοµα Τσέννι ντι Πέπο (Τζοβάννι) Τσιµαµπούε (Cenni di Pepo (Giovanni) Cimabue) ή Μπενβενούτο ντι Τζουζέππε (Benvenuto di Giuseppe), ήταν Ιταλός ζωγράφος µε καταγωγή από τη Φλωρεντία. Θεωρείται ο τελευταίος σηµαντικός Ιταλός καλλιτέχνης που ακολούθησε τη βυζαντινή τεχνοτροπία, η οποία κυριάρχησε στην πρώιµη µεσαιωνική ιταλική ζωγραφική. Από το σύνολο του έργου του ξεχωρίζουν τα ψηφιδωτά που φιλοτέχνησε, ενώ ο ίδιος θεωρείται ως ο καλλιτέχνης που ανακάλυψε τον Τζιότο του οποίου υπήρξε πιθανά δάσκαλος. Το έργο του έθεσε τις βάσεις πάνω στις οποίες στηρίχθηκαν µεταγενέστεροι ζωγράφοι, όπως ο Τζιότο και ο Ντούτσιο, κατά τη διάρκεια του 14 ου αιώνα. Ο σύγχρονός του Δάντης εκτιµούσε ιδιαίτερα το έργο του και τον είχε κατατάξει ανάµεσα στους µείζονες Ιταλούς ζωγράφους της εποχής ], όπως έκανε πολύ µεταγενέστερα και ο Τζόρτζιο Βαζάρι. Σηµαντικό µέρος των πληροφοριών που διαθέτουµε για τη ζωή και το έργο του Τσιµαµπούε προέρχεται από τους Βίους του Τζόρτζιο Βαζάρι, έργο που ολοκληρώθηκε περίπου 250 χρόνια µετά το θάνατό του. Σύµφωνα µε τον Βαζάρι, ο Τσιµαµπούε γεννήθηκε το 1240 και πέθανε το 1300, αν και υπάρχουν ιστορικά αρχεία που βεβαιώνουν την παρουσία του στην Πίζα το Το όνοµα Τσιµαµπούε (µεταφράζεται κεφάλι ταύρου)

19 υπήρξε ψευδώνυµο, το οποίο όµως φαίνεται πως διατηρήθηκε στη διάρκεια του χρόνου και αποτέλεσε τελικά οικογενειακό όνοµα. Δεν διαθέτουµε παρά ελάχιστες πληροφορίες σχετικά µε την εκπαίδευσή του. Ο Βαζάρι αναφέρει πως από µικρή ηλικία, ο Τσιµαµπούε έδειξε πως διέθετε κλίση προς τη ζωγραφική καθώς και ότι µαθήτευσε στο πλευρό Ελλήνων βυζαντινών καλλιτεχνών που εργάζονταν στη Φλωρεντία. Αν και η αναφορά αυτή ενδεχοµένως να µην είναι ακριβής, είναι βέβαιο πως ο Τσιµαµπούε επηρεάστηκε από τους Ιταλούς βυζαντινούς ζωγράφους Τζούντα Πιζάνο (Giunta Pisano) και Κόππο ντι Μαρκοβάλντο (Coppo di Marcovaldo), αποτελώντας πιθανά µαθητή του τελευταίου. Κρίνοντας από τις παραγγελίες που ανέλαβε ο Τσιµαµπούε, φαίνεται πως αποτελούσε διακεκριµένο ζωγράφο της εποχής του, ενώ σχετικά µικρός αριθµός έργων του διασώζεται έως σήµερα. Το νεότερο από τα έργα που φιλοτέχνησε είναι ένα ψηφιδωτό του Αγίου Ιωάννη του Ευαγγελιστή, για τον καθεδρικό ναό της Πίζας, που χρονολογείται στα Ανάµεσα στα πιο γνωστά έργα του, τοποθετούνται δύο µεγάλες νωπογραφίες που ανέλαβε να φιλοτεχνήσει την περίοδο για την εκκλησία του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, µία Σταύρωσηγια την εκκλησία της Santa Croce της Φλωρεντίας, καθώς και η εικόνα της Παναγίας για το ιερό της εκκλησίας της Αγίας Τριάδας, στη Φλωρεντία. Ο Τσιµαµπούε ακολούθησε αρκετά πιστά τη βυζαντινή παράδοση, ωστόσο θεωρείται πως παράλληλα καινοτόµησε, κυρίως µέσα από τη µεγάλη εκφραστικότητα των προσώπων που απεικόνισε και των συναισθηµάτων που µεταφέρουν. Σηµαντικοί ζωγράφοι Λεονάρντο ντα Βίντσι ( ) Άλµπρεχτ Αλτντόρφερ ( ) Κρίστοφ Άµµπεργκερ (Christoph Amberger) ( ) Ούλριχ Απτ (Ulrich Apt) (~ ) Τζουζέππε Αρτσιµπόλντο (Giuseppe Arcimboldo) ( ) Αµίκο Ασπερτίνι (Amico Aspertini) ( ) Χανς Μπάλντουνγκ (Hans Baldung) ( )

20 Φρα Μπαρτολοµέο ( ) Ζαν Μπελγκάµπ (Jean Bellegambe) ( ) Τζιοβάνι Μπελίνι ( ) Ιερώνυµος Μπος ( ) Σάντρο Μποτιτσέι ( ) Ντίρικ Μπάουτς (Dierick Bouts) ( )