«ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ»

Transcript

1 «ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ» ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ Β.5.7 Μελέτη Εξελίξεων και Τάσεων της Αγοράς Σεπτέμβριος 214 ΚΟΙΝΟΠΡΑΞΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ Ευρωπαϊκή Ένωση Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης «Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης»

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Κύρια μακροοικονομικά μεγέθη για την Ελλάδα Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν Αγορά εργασίας Πληθωρισμός Εξωτερικό ισοζύγιο - ανταγωνιστικότητα Νομισματική πολιτική Ρευστότητα στο χρηματοπιστωτικό σύστημα Κατά κεφαλήν ΑΕΠ Αττικής Δείκτης οικονομικού κλίματος ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΚΛΑΔΟΥΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ Πωλήσεις, Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία & Απασχόληση ανά Κλάδο Ενδιαφέροντος Σύγκριση κλάδων ενδιαφέροντος με την οικονομία Χονδρικό εμπόριο, εκτός από το εμπόριο οχημάτων Λιανικό εμπόριο, εκτός από το εμπόριο οχημάτων Καταλύματα & δραστηριότητες υπηρεσιών εστίασης Εκδοτικές δραστηριότητες Δραστηριότητες προγραμματισμού ηλεκτρονικών υπολογιστών, παροχής συμβουλών και συναφείς δραστηριότητες Δραστηριότητες ταξιδιωτικών πρακτορείων, γραφείων οργανωμένων ταξιδιών και υπηρεσιών κρατήσεων και συναφείς δραστηριότητες Διοικητικές δραστηριότητες γραφείου, γραμματειακή υποστήριξη και άλλες δραστηριότητες παροχής υποστήριξης προς τις επιχειρήσεις Δραστηριότητες ανθρώπινης υγείας Ρευστότητα Επιχειρηματικές προσδοκίες ΚΥΡΙΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 2

3 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το Παραδοτέο Β.5.7: «Μελέτη Εξελίξεων και Τάσεων της Αγοράς» υποβάλλεται στο πλαίσιο της από Σύμβασης μεταξύ της Εταιρείας Ανάπτυξης και Τουριστικής Προβολής Αθηνών (ΕΑΤΑ ΑΕ) ως αναθέτουσας αρχής και της Κοινοπραξίας για το Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας του Δήμου Αθηναίων για την υλοποίηση του έργου «Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας του Δήμου Αθηναίων». Το έργο χρηματοδοτείται από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ΑΤΤΙΚΗ Το παρόν παραδοτέο αποτελεί τη δεύτερη μελέτη παρακολούθησης και αποτύπωσης των πλέον πρόσφατων τάσεων και εξελίξεων για τους κυριότερους κλάδους άσκησης επιχειρηματικής δραστηριότητας στον Δήμο Αθηναίων, έτσι όπως προκύπτουν από την εξέταση βασικών και κατά κύριο λόγο οικονομικών μεγεθών. Με βάση τη σύμβαση, το παρόν παραδοτέο έχει διαμορφωθεί σε συνοπτική μορφή, εστιάζοντας στις διαφοροποιήσεις των οικονομικών μεγεθών από την προηγούμενη έκδοση. Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 3

4 2. ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 2.1 Κύρια μακροοικονομικά μεγέθη για την Ελλάδα Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν Συγκριτικά με την προηγούμενη έκδοση της μελέτης (15 Ιουλίου 214), ο ρυθμός μεταβολής του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) το τελευταίο τρίμηνο έφτασε το -,3% έναντι -1,1%. Αρνητική εξέλιξη αποτελεί η στασιμότητα στην ευρωζώνη, που αποτελεί τη μεγαλύτερη αγορά για τις εξαγωγές μας. 8% Μεταβολή ΑΕΠ σε σταθερές τιμές από το προηγούμενο έτος 6% 4% 5,6% 3,5% 4,2% Ελλαδα Ευρωζωνη 2% % -2% -4% -6% -8% -1% 1,1%,3%,4% -,1% -1,4% -1,7% -1,1% -2,8% -2,5% -4,2% -3,9% -6,6% -8,3% -8,% -9,2% -4,3% -8,% -7,8%-7,4% -7,7% -2,3% -3,2% -4,% -4,9% -6,% -,3% -1,1% Η ύφεση στην Ελλάδα ήταν βαθύτερη, από το 21 και μετά, ακόμα και από τις άλλες χώρες της περιφέρειας της ευρωζώνης που αντιμετώπισαν δημοσιονομικές ή τραπεζικές κρίσεις τα τελευταία έτη. Η συνολική μείωση του ΑΕΠ από το 28 έως το 213 ανήλθε σε 26,2% έναντι 6,8% στην Πορτογαλία, 7,6% στην Ιρλανδία και 5,9% στην Ισπανία. Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 4

5 6% 4% Μεταβολή ΑΕΠ σε σταθερές τιμές στην Ελλάδα και ευρωπαϊκές χώρες της περιφέρειας 3,5% 2% % -2% -,2% -4% -6% -3,1% -4,9% -3,9% -8% -7,1% -7,% Ελλάδα Ευρωζώνη Ιρλανδία Ισπανία Πορτογαλία Σε τρέχουσες τιμές, το ΑΕΠ το 213 ανήλθε σε εκ. Η εξέλιξη του ΑΕΠ και η διάρθρωση του από το 27 έως το 213 παρουσιάζεται στο επόμενο διάγραμμα. Τα μεγέθη είναι σε σταθερές τιμές Εξέλιξη ΑΕΠ σε σταθερές τιμές 25 και διάρθρωση του Ιδιωτική κατανάλωση Ακαθάριστες επενδύσεις Εισαγωγές Δημόσια κατανάλωση Εξαγωγές ΑΕΠ Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 5

6 Ιαν-7 Απρ-7 Ιουλ-7 Οκτ-7 Ιαν-8 Απρ-8 Ιουλ-8 Οκτ-8 Ιαν-9 Απρ-9 Ιουλ-9 Οκτ-9 Ιαν-1 Απρ-1 Ιουλ-1 Οκτ-1 Ιαν-11 Απρ-11 Ιουλ-11 Οκτ-11 Ιαν-12 Απρ-12 Ιουλ-12 Οκτ-12 Ιαν-13 Απρ-13 Ιουλ-13 Οκτ-13 Ιαν-14 Απρ-14 Η τελική κατανάλωση, που αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος του ΑΕΠ έχει σημειώσει πτώση 26% από το β τρίμηνο του 28 έως το β τρίμηνο του 214, με το ρυθμό να είναι πλέον μηδενικός τα τελευταία δύο τρίμηνα. Το 213, σε τρέχουσες τιμές, η τελική κατανάλωση ανήλθε σε εκ., από τα οποία τα είναι ιδιωτική κατανάλωση και τα εκ. δημόσια κατανάλωση. 1% Μεταβολή τελικής κατανάλωσης σε σταθερές τιμές από το προηγούμενο έτος 5% % 5,5% Ελλαδα 3,7%3,5% 4,5% 3,1%3,3% 2,9%2,2% -,9% 2,8% 2,4% 1,5% Ευρωζωνη -,8% -,1%,% -5% -1% -4,4% -6,% -9,4% -7,6% -11,3% -3,5% -6,% -6,4%-6,1% -8,%-8,1% -8,5% -8,9% -1,7% -15% -13,7% Τάσεις ανάκαμψης στην κατανάλωση φαίνονται και στο ρυθμό μεταβολής του λιανικού εμπορίου, ο οποίος μετά από μακρόχρονη περίοδο μείωσης, τους τελευταίους μήνες έχει ανέλθει σε θετικά επίπεδα, αν και παρουσιάζει αστάθεια. 15% Λιανικό εμπόριο (μεταβολή δείκτη από το προηγούμενο έτος σε σταθερές τιμές) 1% 5% 3,% % -5% -1% -15% -2% -25% Ελλάδα Ευρωζώνη Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 6

7 Ιαν-7 Απρ-7 Ιουλ-7 Οκτ-7 Ιαν-8 Απρ-8 Ιουλ-8 Οκτ-8 Ιαν-9 Απρ-9 Ιουλ-9 Οκτ-9 Ιαν-1 Απρ-1 Ιουλ-1 Οκτ-1 Ιαν-11 Απρ-11 Ιουλ-11 Οκτ-11 Ιαν-12 Απρ-12 Ιουλ-12 Οκτ-12 Ιαν-13 Απρ-13 Ιουλ-13 Οκτ-13 Ιαν-14 Απρ-14 Ιουλ-14 Οι επενδύσεις μειώθηκαν κατά δύο τρίτα κατά τη τρέχουσα οικονομική ύφεση. Στο τελευταίο τρίμηνο με διαθέσιμα στοιχεία παρουσιάζεται αισθητή βελτίωση με το ρυθμό μεταβολής των επενδύσεων να είναι πλέον οριακά αρνητικός. Το 213, σε τρέχουσες τιμές οι ακαθάριστες επενδύσεις ανήλθαν σε εκ. 4% Μεταβολή ακαθάριστων επενδύσεων σε σταθερές τιμές από το προηγούμενο έτος 3% 31,% 26,7% 24,2% Ελλαδα Ευρωζωνη 2% 1% 1,7% % -1% -2% -3% -6,1% -7,9% -1,1% -1,3% -12,% -12,1% -11,4%-11,5%-12,9%-15,3% -13,9% -13,2% -13,8% -16,7% -15,4% -15,3% -18,4% -18,4% -19,8%-2,2% -21,3% -23,%-22,8% -21,5%-21,5% -,8% Η βιομηχανική παραγωγή μειώθηκε από το υψηλότερο σημείο της τον Ιανουάριο 27 έως το ελάχιστο σημείο της τον Νοέμβριο 213 κατά 32,2%. Έκτοτε έχει σταθεροποιηθεί σε χαμηλά επίπεδα. Οι τάσεις ανάκαμψης, τον περασμένο χειμώνα, έχουν αντιστραφεί τους τελευταίους μήνες, με τον όγκο παραγωγής να πλησιάζει το προηγούμενο χαμηλό. 15% Όγκος βιομηχανικής παραγωγής (μεταβολή δείκτη από το προηγούμενο έτος) 1% 5% % -5% -2,2% 1,7% -1% -15% -2% -25% Ελλάδα Ευρωζώνη Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 7

8 Ιαν-7 Απρ-7 Ιουλ-7 Οκτ-7 Ιαν-8 Απρ-8 Ιουλ-8 Οκτ-8 Ιαν-9 Απρ-9 Ιουλ-9 Οκτ-9 Ιαν-1 Απρ-1 Ιουλ-1 Οκτ-1 Ιαν-11 Απρ-11 Ιουλ-11 Οκτ-11 Ιαν-12 Απρ-12 Ιουλ-12 Οκτ-12 Ιαν-13 Απρ-13 Ιουλ-13 Οκτ-13 Ιαν-14 Απρ Αγορά εργασίας Η μείωση της ανεργίας από το περασμένο φθινόπωρο και μετά οφείλεται κυρίως στην αποχώρηση ανέργων από τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό. Τους τελευταίους 4 μήνες ωστόσο παρουσιάζεται αύξηση της απασχόλησης με τον ετήσιο ρυθμό μεταβολής των θέσεων εργασίας να είναι πλέον σχεδόν μηδενικός. Τον Ιούνιο 214, ο αριθμός των απασχολούμενων ανήλθε σε χιλ. άτομα ενώ των ανέργων σε 1.34 χιλ. Αγορά εργασίας 3% 27,% 25% μεταβολή στην απασχόληση ανεργία 2% 15% 1% 5% % -5% -,1% -1% -15% Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ Πληθωρισμός Συγκριτικά με την τελευταία έκδοση της μελέτης, ο αποπληθωρισμός εμφανίζει τάσεις σταθεροποίησης με το ρυθμό να ανέρχεται πλέον σε -,3% τον Αύγουστο, έναντι -2% το Μάιο. Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 8

9 Ιαν-7 Απρ-7 Ιουλ-7 Οκτ-7 Ιαν-8 Απρ-8 Ιουλ-8 Οκτ-8 Ιαν-9 Απρ-9 Ιουλ-9 Οκτ-9 Ιαν-1 Απρ-1 Ιουλ-1 Οκτ-1 Ιαν-11 Απρ-11 Ιουλ-11 Οκτ-11 Ιαν-12 Απρ-12 Ιουλ-12 Οκτ-12 Ιαν-13 Απρ-13 Ιουλ-13 Οκτ-13 Ιαν-14 Απρ-14 Ιουλ-14 Πληθωρισμός (μεταβολή τιμών από το προηγούμενο έτος) 2% 15% 1% 5% % -,3% -,3% -5% -1% -15% Τιμες καταναλωτή Τιμές παραγωγού Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ., Eurostat Εξωτερικό ισοζύγιο - ανταγωνιστικότητα Η δραστική μείωση μισθών κατά τη διάρκεια της ύφεσης έχει συμβάλει στην αποκατάσταση της ανταγωνιστικότητας της χώρας ως προς το κόστος εργασίας. Συνολικά, η μείωση των μισθών στην ελληνική οικονομία από το α τρίμηνο του 21 έως το α τρίμηνο του 214 ξεπέρασε το 27%. Μεταβολή μισθών από το προηγούμενο έτος 15% 1% 5% % -5% -1% 6,4%6,7% 11,4% -5,9% 3,5% 4,5% 6,9%6,6% -3,% 1,1% -6,% 9,1% 12,5% -,6% -4,6%-4,3% -5,8% -2,2% -4,7% -6,3% -1,9% -8,2% -1,9% -3,5% -1,% -7,7% -2,4% -3,5%-3,6% -15% Ελλάδα EE-28 Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 9

10 27Q1 27Q2 27Q3 27Q4 28Q1 28Q2 28Q3 28Q4 29Q1 29Q2 29Q3 29Q4 21Q1 21Q2 21Q3 21Q4 211Q1 211Q2 211Q3 211Q4 212Q1 212Q2 212Q3 212Q4 213Q1 213Q2 213Q3 213Q4 214Q1 Ωστόσο, η μεγάλη διόρθωση του κόστους εργασίας δεν αντικατοπτρίζει μεγάλη αύξηση των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών, οι οποίες το β τρίμηνο του 214 ήταν 7,9% χαμηλότερες από το β τρίμηνο του 27. Τα τελευταία τρίμηνα ωστόσο οι εξαγωγές (καθώς και οι εισαγωγές) παρουσιάζουν περιορισμένη ανάκαμψη. Η ικανοποιητική πορεία του τουρισμού το καλοκαίρι είναι επίσης θετική ένδειξη για το μέλλον που αναμένεται να φανεί στα επόμενα τρίμηνα, αλλά από την άλλη πλευρά η γεωπολιτική αστάθεια σε γειτονικές χώρες (π.χ. Ρωσικό εμπάργκο) ενδέχεται να αντισταθμίσει τα οφέλη αυτά. 25% Μεταβολή εξαγωγών και εισαγωγών από το προηγούμενο έτος 2% 15% 1% Εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών Εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών 5% 5,3% 4,6% % -5% -1% -15% -2% -25% -3% Η ύφεση είχε ως αποτέλεσμα τη ραγδαία μείωση των εισαγωγών από το 28 και μετά, ενώ παράλληλά το κούρεμα του δημόσιου χρέους το 212 περιόρισε τις εκροές εισοδήματος για τόκους. Ως αποτέλεσμα, το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών από το έλλειμμα 15% του ΑΕΠ το 27 28, έχει πλέον γυρίσει σε πλεόνασμα. Συγκριτικά με την προηγούμενη έκδοση της μελέτης, το α τρίμηνο του 214, για πρώτη φορά, το εμπορικό ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών παρουσίασε επίσης μικρό πλεόνασμα,1% του ΑΕΠ. Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών ως % του ΑΕΠ 15% 1% 5% % 1,4% -5% -1% -15% -2% -25% -3% Αγαθά Εισόδημα Υπηρεσίες Μεταβιβαστικές πληρωμές Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 1

11 Ιαν-7 Μαϊ-7 Σεπ-7 Ιαν-8 Μαϊ-8 Σεπ-8 Ιαν-9 Μαϊ-9 Σεπ-9 Ιαν-1 Μαϊ-1 Σεπ-1 Ιαν-11 Μαϊ-11 Σεπ-11 Ιαν-12 Μαϊ-12 Σεπ-12 Ιαν-13 Μαϊ-13 Σεπ-13 Ιαν-14 Μαϊ-14 Ιαν-7 Ιουν-7 Νοε-7 Απρ-8 Σεπ-8 Φεβ-9 Ιουλ-9 Δεκ-9 Μαϊ-1 Οκτ-1 Μαρ-11 Αυγ-11 Ιαν-12 Ιουν-12 Νοε-12 Απρ-13 Σεπ-13 Φεβ-14 Ιουλ Νομισματική πολιτική Ρευστότητα στο χρηματοπιστωτικό σύστημα Συγκριτικά με την προηγούμενη έκδοση της μελέτης, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) έχει μειώσει τα επιτόκια της περαιτέρω, με το επιτόκιο καταθέσεων να είναι αρνητικό (-,2%). Παρόλα αυτά, η ΕΚΤ εξετάζει να λάβει επιπρόσθετα μέτρα προς την κατεύθυνση μίας περισσότερο επεκτατικής νομισματικής πολιτική για να αντιμετωπιστεί ο αυξανόμενος κίνδυνος αποπληθωρισμού συνολικά στην ευρωζώνη. Με τα επιτόκια να έχουν πλέον προσεγγίσει στα χαμηλότερα δυνατά επίπεδα, η ΕΚΤ ενδέχεται να καταλήξει σε μέτρα ποσοτικής επέκτασης (Quantitative easing) όπως έχουν εφαρμόσει οι κεντρικές τράπεζες των ΗΠΑ, της Ιαπωνίας και της Μ. Βρετανίας. Επιτόκια Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας 4,5% 4,% 3,5% 3,% 2,5% 2,% 1,5% 1,%,5%,% -,5% Επιτόκιο καταθέσεων Επιτόκιο αναχρηματοδότησης Πηγή: Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα Το τελευταίο διάστημα ωστόσο, οι καταθέσεις εμφανίζουν και πάλι ανησυχητικές τάσεις μείωσης. 25% 2% 15% 1% 5% % Μεταβολή καταθέσεων στα Νομισματικά Χρηματοπιστωτικά Ιδρύματα της Ελλάδας από το προηγούμενο έτος -5% -1,3% -1% -15% -2% -25% Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 11

12 Ιαν-7 Ιουν-7 Νοε-7 Απρ-8 Σεπ-8 Φεβ-9 Ιουλ-9 Δεκ-9 Μαϊ-1 Οκτ-1 Μαρ-11 Αυγ-11 Ιαν-12 Ιουν-12 Νοε-12 Απρ-13 Σεπ-13 Φεβ-14 Ιουλ-14 σε εκ. Ιαν-7 Μαϊ-7 Σεπ-7 Ιαν-8 Μαϊ-8 Σεπ-8 Ιαν-9 Μαϊ-9 Σεπ-9 Ιαν-1 Μαϊ-1 Σεπ-1 Ιαν-11 Μαϊ-11 Σεπ-11 Ιαν-12 Μαϊ-12 Σεπ-12 Ιαν-13 Μαϊ-13 Σεπ-13 Ιαν-14 Μαϊ-14 Σε σχέση με την προηγούμενη έκδοση της μελέτης, ο ρυθμός μείωσης των νέων δανείων από το χρηματοπιστωτικό σύστημα έχει παρουσιάσει σημαντική επιδείνωση. Τον Ιούλιο 214, τα νέα δάνεια ανήλθαν στο ένα τρίτο των νέων δανείων που χορηγήθηκαν τον Ιανουάριο 29 που ήταν και το υψηλότερο σημείο. 4% Μεταβολη νεων δανειων σε μη χρηματοοικονομικες επιχειρησεις απο το προηγουμενο έτος 3% 2% 1% % -1% -2% -3% -4% -5% -3,% Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Το τραπεζικό σύστημα συνεχίζει να έχει πολύ υψηλότερα δάνεια από καταθέσεις, με τη διαφορά να χρηματοδοτείται κυρίως από την ΕΚΤ. Ωστόσο, θετική εξέλιξη των τελευταίων μηνών, είναι ο περιορισμός της διαφοράς αυτής στα δισ., επίπεδο που είναι το χαμηλότερο από το Υπόλοιπα καταθέσεων και χρηματοδοτήσεων σε ελληνικά νομισματικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Διαφορά καταθέσεων από χρηματοδοτήσεις Σύνολο καταθέσεων και ρέπος (σε εκ. Γενικό Σύνολο Χρηματοδότησης Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 12

13 Ιαν-7 Μαϊ-7 Σεπ-7 Ιαν-8 Μαϊ-8 Σεπ-8 Ιαν-9 Μαϊ-9 Σεπ-9 Ιαν-1 Μαϊ-1 Σεπ-1 Ιαν-11 Μαϊ-11 Σεπ-11 Ιαν-12 Μαϊ-12 Σεπ-12 Ιαν-13 Μαϊ-13 Σεπ-13 Ιαν-14 Μαϊ-14 Ιαν-7 Μαϊ-7 Σεπ-7 Ιαν-8 Μαϊ-8 Σεπ-8 Ιαν-9 Μαϊ-9 Σεπ-9 Ιαν-1 Μαϊ-1 Σεπ-1 Ιαν-11 Μαϊ-11 Σεπ-11 Ιαν-12 Μαϊ-12 Σεπ-12 Ιαν-13 Μαϊ-13 Σεπ-13 Ιαν-14 Μαϊ-14 Παρά τη μείωση των επιτοκίων της ΕΚΤ σε πρωτοφανή χαμηλά επίπεδα, τα επιτόκια χορηγήσεων των τραπεζών στην Ελλάδα παραμένουν ιδιαίτερα υψηλά. Τους τελευταίους μήνες ωστόσο παρουσιάζεται μικρή μείωση των επιτοκίων. 1% Μέσο επιτόκιο σε νέα δάνεια προς μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις 8% 6,5% 6% 5,8% 4% 2% % -2% Μεσο ονομαστικο επιτοκιο Μέσο πραγματικο επιτοκιο Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Η διαφορά (spread) των αποδόσεων των 1ετών ομολόγων Ελλάδας και Γερμανίας μειώθηκε από 27,4% το Φεβρουάριο 212 σε μόλις 5,1% με βάση τα τελευταία στοιχεία. 35% Αποδόσεις 1ετών ομολόγων 3% 25% 2% 15% 1% 5% % 6,1% 1,% Spread Γερμανία Ελλάδα Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 13

14 Από τον Απρίλιο του 214 και μετά ο δείκτης τιμών χρηματιστηρίου δείχνει να κινείται και πάλι αρνητικά Γενικός δείκτης χρηματιστηρίου Αθηνών , /1/27 2/1/28 2/1/29 2/1/21 2/1/211 2/1/212 2/1/213 2/1/214 Πηγή: ΧΑΑ, Ναυτεμπορική Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 14

15 2.2 Κατά κεφαλήν ΑΕΠ Αττικής Με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, η Αττική, όπως και οι περισσότερες μητροπολιτικές περιοχές πρωτευουσών ευρωπαϊκών χωρών έχουν αισθητά υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο καθώς και από τις χώρες στις οποίες βρίσκονται. Μέρος της διαφοράς αυτής στο εισόδημα αντισταθμίζεται από υψηλότερες τιμές κυρίως στα ενοίκια και τα ακίνητα. Η Αττική, το 21, έτος που δεν είχε διαφανεί ακόμα το βάθος της επερχόμενης οικονομικής κρίσης, ήταν στις τελευταίες θέσεις μεταξύ των μητροπολιτικών περιοχών, εξαιρώντας τις πόλεις από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και της Πορτογαλίας. 25% Κατα κεφαλήν ΑΕΠ ως % του ευρωπαϊκού μέσου όρου (21) 2% 27% 25% 23% 185% 183% 179% 17% 16% 156% 15% 121% 17% 16% 93% 89% 1% 65% 5% % Ευρωπαϊκή Ένωση Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης «Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης»

16 Ιαν-7 Μαϊ-7 Σεπ-7 Ιαν-8 Μαϊ-8 Σεπ-8 Ιαν-9 Μαϊ-9 Σεπ-9 Ιαν-1 Μαϊ-1 Σεπ-1 Ιαν-11 Μαϊ-11 Σεπ-11 Ιαν-12 Μαϊ-12 Σεπ-12 Ιαν-13 Μαϊ-13 Σεπ-13 Ιαν-14 Μαϊ Δείκτης οικονομικού κλίματος Οι τάσεις σταθεροποίησης της οικονομίας φαίνονται και από το δείκτη οικονομικού κλίματος που ανέκαμψε από το τέλος του 212 έως τις αρχές του 214 σχεδόν στα επίπεδα προ της κρίσης. Ωστόσο, συγκριτικά με την προηγούμενη έκδοση της μελέτης, ο δείκτης τους τελευταίους μήνες παρουσίασε μικρή χειροτέρευση. 12 Δείκτης οικονομικού κλίματος , Δείκτης Οικονομικού Κλίματος Πηγή: ΙΟΒΕ Με βάση την έρευνα του ΙΟΒΕ, ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης εμφάνισε και αυτός μικρή χειροτέρευση τους τελευταίους μήνες. Ευρωπαϊκή Ένωση Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης «Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης»

17 Δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης , Δείκτης Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης Ιαν-7 Απρ-7 Ιουλ-7 Οκτ-7 Ιαν-8 Απρ-8 Ιουλ-8 Οκτ-8 Ιαν-9 Απρ-9 Ιουλ-9 Οκτ-9 Ιαν-1 Απρ-1 Ιουλ-1 Οκτ-1 Ιαν-11 Απρ-11 Ιουλ-11 Οκτ-11 Ιαν-12 Απρ-12 Ιουλ-12 Οκτ-12 Ιαν-13 Απρ-13 Ιουλ-13 Οκτ-13 Ιαν-14 Απρ-14 Ιουλ-14 Πηγή: ΙΟΒΕ Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 17

18 3. ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΚΛΑΔΟΥΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ Στην παρούσα ενότητα της μελέτης, εξετάζονται οι εξελίξεις σε επιμέρους κλάδους, με έμφαση στους κλάδους ενδιαφέροντος για το Δήμο της Αθήνας. 3.1 Πωλήσεις, Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία & Απασχόληση ανά Κλάδο Ενδιαφέροντος Τα στοιχεία που παρουσιάζονται στην ενότητα αυτή αφορούν στο σύνολο της Ελλάδας και όχι για την Αττική καθώς δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για τους κλάδους ενδιαφέροντος σε επίπεδο περιφέρειας ή πόλης Σύγκριση κλάδων ενδιαφέροντος με την οικονομία Από τους εξεταζόμενους κλάδους, οι εκδοτικές δραστηριότητες, οι δραστηριότητες προγραμματισμού Η/Υ, παροχής συμβουλών και συναφείς δραστηριότητες και οι διοικητικές δραστηριότητες γραφείου, γραμματειακής υποστήριξης και άλλες υπηρεσίες παροχής υποστήριξης προς επιχειρήσεις παρουσιάζουν αύξηση πωλήσεων και ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας το διάστημα (το 211 είναι το τελευταίο έτος με διαθέσιμα στοιχεία). Σε σχέση με την απασχόληση, από τους εξεταζόμενους κλάδους, οι εκδοτικές δραστηριότητες, οι δραστηριότητες προγραμματισμού Η/Υ, παροχής συμβουλών και συναφείς δραστηριότητες, οι διοικητικές δραστηριότητες γραφείου, γραμματειακής υποστήριξης και άλλες υπηρεσίες παροχής υποστήριξης προς επιχειρήσεις και τα ταξιδιωτικά γραφεία παρουσιάζουν από το β τρίμηνο του 28 έως το β τρίμηνο του 214. Οι κλάδοι των καταλυμάτων και υπηρεσιών εστίασης και της υγείας, δείχνουν να είναι ανθεκτικοί στην ύφεση, καθώς η μείωση της απασχόλησης είναι περιορισμένη σε σχέση με το σύνολο της οικονομίας. Μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής πωλήσεων (27-211) -15% -1% -5% % 5% 1% 15% Σύνολο οικονομίας -2,5% Χονδρικό εμπόριο, εκτός από το εμπόριο οχημάτων -4,3% Λιανικό εμπόριο, εκτος από το εμπόριο οχημάτων -4,5% Καταλύματα και δραστηριότητες υπηρεσιών εστίασης -1,3% Εκδοτικές δραστηριότητες Δραστηριότητες προγραμματισμού Η/Υ, παροχής συμβουλών και υπηρεσιών ενημέρωσης 8,8% 8,% Δραστηριότητες ταξιδιωτικών πρακτορείων -11,1% Λοιπές διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες, ασφάλεια, υποστήριξη κτιρίων 11,4% Δραστηριότητες ανθρώπινης υγείας -2,2% Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 18

19 Μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής ΑΠΑ (27-211) -2% -15% -1% -5% % 5% 1% 15% 2% Σύνολο οικονομίας -3,5% Χονδρικό εμπόριο, εκτός από το εμπόριο οχημάτων -1,6% Λιανικό εμπόριο, εκτος από το εμπόριο οχημάτων -6,% Καταλύματα και δραστηριότητες υπηρεσιών εστίασης 3,2% Εκδοτικές δραστηριότητες 15,7% Δραστηριότητες προγραμματισμού Η/Υ, παροχής συμβουλών και υπηρεσιών ενημέρωσης 8,3% Δραστηριότητες ταξιδιωτικών πρακτορείων -13,7% Λοιπές διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες, ασφάλεια, υποστήριξη κτιρίων 3,3% Δραστηριότητες ανθρώπινης υγείας -2,% Μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής απασχόλησης (Q2 28-Q2 214) -8% -6% -4% -2% % 2% 4% 6% 8% Σύνολο οικονομίας -4,4% Χονδρικό εμπόριο, εκτός από το εμπόριο οχημάτων -5,8% Λιανικό εμπόριο, εκτος από το εμπόριο οχημάτων -4,1% Καταλύματα Δραστηριότητες υπηρεσιών εστίασης -1,9% -,9% Εκδοτικές δραστηριότητες 1,7% Δραστηριότητες προγραμματισμού Η/Υ, παροχής συμβουλών και συναφείς δραστηριότητες Δραστηριότητες ταξιδιωτικών πρακτορείων 3,1% 3,5% Λοιπές διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες 6,4% Δραστηριότητες ανθρώπινης υγείας -1,3% Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 19

20 σε εκ. σε εκ Χονδρικό εμπόριο, εκτός από το εμπόριο οχημάτων Στην ΕΕ ο κλάδος χονδρικού εμπορίου έχει αναπτυχθεί (με βάση την ΑΠΑ) με μέσο ετήσιο ρυθμό -,8% από το 27 έως το 211, ρυθμός ελαφρά μικρότερος από το σύνολο της οικονομίας (-,1%). Η πορεία του κλάδου στην Ελλάδα είναι έντονα αρνητική με σημαντικές απώλειες τόσο σε πωλήσεις (- 25% χωρίς να περιλαμβάνονται τα έτη 212 και 213), όσο και σε θέσεις εργασίας (>5 χιλ. εργαζόμενοι) τα τελευταία έτη. Τάσεις σταθεροποίησης εμφανίζονται στην απασχόληση από το τέλος του 212 μέχρι τα μέσα του 214. Πωλήσεις Χονδρικό εμπόριο, εκτός από το εμπόριο οχημάτων ΑΠΑ Χονδρικό εμπόριο, εκτός από το εμπόριο οχημάτων Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 2

21 σε εκ. Απασχόληση Χονδρικό εμπόριο, εκτός από το εμπόριο οχημάτων σε χιλ. θέσεις εργασίας Q1 28Q2 28Q3 28Q4 29Q1 29Q2 29Q3 29Q4 21Q1 21Q2 21Q3 21Q4 211Q1 211Q2 211Q3 211Q4 212Q1 212Q2 212Q3 212Q4 213Q1 213Q2 213Q3 213Q4 214Q1 214Q Λιανικό εμπόριο, εκτός από το εμπόριο οχημάτων Στην ΕΕ ο κλάδος λιανικού εμπορίου έχει παρουσιάσει (με βάση την ΑΠΑ) στασιμότητα με μέσο ετήσιο ρυθμό,% από το 27 έως το 211, ρυθμός περίπου ίδιος με το σύνολο της οικονομίας (-,1%). Η πορεία του κλάδου στην Ελλάδα είναι έντονα αρνητική με σημαντικές απώλειες τόσο σε πωλήσεις (-2% χωρίς να περιλαμβάνονται τα έτη 212 και 213), όσο και σε θέσεις εργασίας (>13 χιλ. εργαζόμενοι λιγότεροι) τα τελευταία έτη. Από το τέλος του 213 μέχρι το β τρίμηνο του 214 φαίνεται ανάκαμψη στις θέσεις εργασίας κατά 1 χιλ. Πωλήσεις Λιανικό εμπόριο, εκτός από το εμπόριο οχημάτων Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 21

22 σε χιλ. θέσεις εργασίας ΑΠΑ Λιανικό εμπόριο, εκτός από το εμπόριο οχημάτων σε εκ Απασχόληση Λιανικό εμπόριο, εκτός από το εμπόριο οχημάτων Καταλύματα & δραστηριότητες υπηρεσιών εστίασης Στην ΕΕ ο κλάδος έχει αναπτυχθεί (με βάση την ΑΠΑ) με μέσο ετήσιο ρυθμό -,8% από το 27 έως το 211, ρυθμός ελαφρά χειρότερος από το σύνολο της οικονομίας (-,1%). Η πορεία του κλάδου στην Ελλάδα εμφάνισε αντοχές στην ύφεση με περιορισμένες απώλειες τόσο σε πωλήσεις όσο και στην ΑΠΑ. Ενδιαφέρουσα και θετική εξέλιξη, συγκριτικά με την προηγούμενη έκδοση της μελέτης, είναι ο υψηλός αριθμός εργαζομένων στα καταλύματα το β τρίμηνο του 214, που είναι ο υψηλότερος αριθμός για β τρίμηνο από το 28. Ο κλάδος παρουσιάζει έντονη εποχικότητα με το γ τρίμηνο να είναι το υψηλότερο σημείο κάθε έτους σε απασχόληση. Τάσεις ανάκαμψης στις θέσεις εργασίας εμφανίζονται και στις υπηρεσίες εστίασης. Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 22

23 28Q1 28Q2 28Q3 28Q4 29Q1 29Q2 29Q3 29Q4 21Q1 21Q2 21Q3 21Q4 211Q1 211Q2 211Q3 211Q4 212Q1 212Q2 212Q3 212Q4 213Q1 213Q2 213Q3 213Q4 214Q1 214Q2 σε χιλ. θέσεις εργασίας σε εκ. Πωλήσεις Καταλύματα και υπηρεσίες εστίασης σε εκ ΑΠΑ Καταλύματα και υπηρεσίες εστίασης Απασχόληση Καταλύμματα Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 23

24 σε εκ. Απασχόληση Υπηρεσίες εστίασης 3 σε χιλ. θέσεις εργασίας Q1 28Q2 28Q3 28Q4 29Q1 29Q2 29Q3 29Q4 21Q1 21Q2 21Q3 21Q4 211Q1 211Q2 211Q3 211Q4 212Q1 212Q2 212Q3 212Q4 213Q1 213Q2 213Q3 213Q4 214Q1 214Q Εκδοτικές δραστηριότητες Στην ΕΕ ο κλάδος εκδοτικών δραστηριοτήτων παρουσιάζει οριακή μείωση (με βάση την ΑΠΑ) με μέσο ετήσιο ρυθμό -1,% από το 27 έως το 211, ρυθμός ελαφρά χειρότερος από το σύνολο της οικονομίας (-,1%). Η πορεία του κλάδου στην Ελλάδα παρουσιάζει αστάθεια, με το 28 και 29 να διαφαίνεται ανάπτυξη ακολουθούμενη από ύφεση το 21 και 211 με βάση τις πωλήσεις. Οι θέσεις εργασίας έχουν επίσης μειωθεί στο μισό από το 29 και μετά. Ειδικά τα τελευταία τρίμηνα, οι θέσεις εργασίας μειώνονται συνεχώς. Πωλήσεις Εκδοτικές δραστηριότητες Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 24

25 28Q1 28Q2 28Q3 28Q4 29Q1 29Q2 29Q3 29Q4 21Q1 21Q2 21Q3 21Q4 211Q1 211Q2 211Q3 211Q4 212Q1 212Q2 212Q3 212Q4 213Q1 213Q2 213Q3 213Q4 214Q1 214Q2 σε χιλ. θέσεις εργασίας ΑΠΑ Εκδοτικές δραστηριότητες 2.5 σε εκ Απασχόληση Εκδοτικές δραστηριότητες Δραστηριότητες προγραμματισμού ηλεκτρονικών υπολογιστών, παροχής συμβουλών και συναφείς δραστηριότητες Στην ΕΕ ο κλάδος έχει αναπτυχθεί (με βάση την ΑΠΑ) με μέσο ετήσιο ρυθμό 4,3% από το 27 έως το 211, ρυθμός αρκετά υψηλότερος από το σύνολο της οικονομίας (-,1%). Η πορεία του κλάδου στην Ελλάδα το 21 και 211 με βάση τις πωλήσεις και την ΑΠΑ ήταν έντονα αρνητική καθώς μεγάλο μέρος των πωλήσεων αφορά σε εταιρικούς πελάτες που περιόρισαν τις επενδύσεις τους σε πληροφοριακά συστήματα με την έναρξη της κρίσης. Με βάση τις θέσεις εργασίας όπου υπάρχουν πιο πρόσφατα στοιχεία, υπάρχει μεγαλύτερη σταθερότητα χωρίς να διαμορφώνεται κάποια τάση τα τελευταία έτη. Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 25

26 σε εκ. σε εκ. 3. Πωλήσεις Δραστηριότητες προγραμματισμού Η/Υ, παροχής συμβουλών και υπηρεσιών ενημέρωσης ΑΠΑ Δραστηριότητες προγραμματισμού Η/Υ, παροχής συμβουλών και υπηρεσιών ενημέρωσης Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 26

27 σε εκ. Απασχόληση Δραστηριότητες προγραμματισμού Η/Υ, παροχής συμβουλών και συναφείς δραστηριότητες σε χιλ. θέσεις εργασίας Q1 28Q2 28Q3 28Q Q1 29Q2 29Q3 29Q4 21Q1 21Q2 21Q3 21Q4 211Q1 211Q Q3 211Q4 212Q1 212Q2 212Q3 212Q4 213Q Q2 213Q3 213Q4 214Q Q Δραστηριότητες ταξιδιωτικών πρακτορείων, γραφείων οργανωμένων ταξιδιών και υπηρεσιών κρατήσεων και συναφείς δραστηριότητες Στην ΕΕ ο κλάδος ταξιδιωτικών πρακτορείων παρουσιάζει μείωση (με βάση την ΑΠΑ) με μέσο ετήσιο ρυθμό -1,4% από το 27 έως το 211, χαμηλότερο έναντι του συνόλου της οικονομίας (-,1%). Η πορεία του κλάδου στην Ελλάδα είναι έντονα αρνητική με βάση τις πωλήσεις και την ΑΠΑ (-4% έως -5%) το 21 και 211. Με βάση τις θέσεις εργασίας όμως, εμφανίζεται από το 212 και μετά μία ισχυρή ανάκαμψη. Πωλήσεις Δραστηριότητες ταξιδιωτικών πρακτορείων Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 27

28 σε εκ. ΑΠΑ Δραστηριότητες ταξιδιωτικών πρακτορείων Απασχόληση Δραστηριότητες ταξιδιωτικών πρακτορείων σε χιλ. θέσεις εργασίας Q1 28Q2 28Q3 28Q4 29Q1 29Q2 29Q3 29Q4 21Q1 21Q2 21Q3 21Q4 211Q1 211Q2 211Q3 211Q4 212Q1 212Q2 212Q3 212Q4 213Q1 213Q2 213Q3 213Q4 214Q1 214Q Διοικητικές δραστηριότητες γραφείου, γραμματειακή υποστήριξη και άλλες δραστηριότητες παροχής υποστήριξης προς τις επιχειρήσεις Στην ΕΕ ο κλάδος έχει αναπτυχθεί (με βάση την ΑΠΑ) με μέσο ετήσιο ρυθμό,5% από το 27 έως το 211, ρυθμός υψηλότερος από το σύνολο της οικονομίας (-,1%). Η πορεία του κλάδου στην Ελλάδα είναι θετική με βάση τις πωλήσεις έως και το 211 παρά την οικονομική κρίση και στάσιμη με βάση την ΑΠΑ. Αστάθεια παρουσιάζεται στον αριθμό των θέσεων εργασίας με διαφαινόμενη μία τάση αύξησης τα τελευταία τρίμηνα. Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 28

29 28Q1 28Q2 28Q3 28Q4 29Q1 29Q2 29Q3 29Q4 21Q1 21Q2 21Q3 21Q4 211Q1 211Q2 211Q3 211Q4 212Q1 212Q2 212Q3 212Q4 213Q1 213Q2 213Q3 213Q4 214Q1 214Q2 σε χιλ. θέσεις εργασίας σε εκ. σε εκ Πωλήσεις Λοιπές διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες, ασφάλεια, υποστήριξη κτιρίων ΑΠΑ Λοιπές διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες, ασφάλεια, υποστήριξη κτιρίων Απασχόληση Λοιπές διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 29

30 σε εκ. σε εκ Δραστηριότητες ανθρώπινης υγείας Στην ΕΕ ο κλάδος υγείας έχει αναπτυχθεί (με βάση την ΑΠΑ) με μέσο ετήσιο ρυθμό 2,5% από το 27 έως το 211, ρυθμός αρκετά υψηλότερος από το σύνολο της οικονομίας (-,1%). Η πορεία του κλάδου στην Ελλάδα είναι αρνητική με απώλειες τόσο σε πωλήσεις (-15% χωρίς να περιλαμβάνονται τα έτη 212 και 213), όσο και σε θέσεις εργασίας (~25 χιλ. λιγότεροι εργαζόμενοι) τα τελευταία έτη. Τα τρία τελευταία τρίμηνα, παρουσιάζονται τάσεις σταθεροποίησης στις θέσεις εργασίας. Πωλήσεις Δραστηριότητες ανθρώπινης υγείας ΑΠΑ Δραστηριότητες ανθρώπινης υγείας Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 3

31 Απασχόληση Δραστηριότητες ανθρώπινης υγείας 25 σε χιλ. θέσεις εργασίας Q1 28Q2 28Q3 28Q4 29Q1 29Q2 29Q3 29Q4 21Q1 21Q2 21Q3 21Q4 211Q1 211Q2 211Q3 211Q4 212Q1 212Q2 212Q3 212Q4 213Q1 213Q2 213Q3 213Q4 214Q1 214Q2 Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 31

32 3.2 Ρευστότητα Το συνολικό ύψος δανείων μειώνεται για το σύνολο της οικονομίας, ωστόσο όπως φαίνεται από τα ακόλουθα διαγράμματα, σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχει ενδιαφέρον από τον εγχώριο τραπεζικό τομέα για χρηματοδότηση. Οι κλάδοι που παρουσιάζονται είναι μόνο τρεις καθώς δεν υπάρχει η απαιτούμενη συνάφεια των κλάδων στα διαθέσιμα στοιχεία με τους κλάδους κατά NACE2 όπως επιλέχθηκαν στο πλαίσιο της μελέτης. % Μεταβολή ύψους δανείων από εγχώρια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα Εμπόριο -2% -4% -4,3% -6% -8% -7,2% -1% -12% -14% Ιουν-11 Σεπ-11 Δεκ-11 Μαρ-12 Ιουν-12 Σεπ-12 Δεκ-12 Μαρ-13 Ιουν-13 Σεπ-13 Δεκ-13 Μαρ-14 Ιουν-14 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Εμπόριο Σύνολο κλάδων Το εμπόριο ακολουθεί σε μεγάλο βαθμό το σύνολο της οικονομίας σε αδυναμία χρηματοδότησης από το τραπεζικό σύστημα. Αντίθετα, ο κλάδος του τουρισμού και της εστίασης έχει τα τελευταία έτη αυξημένη πρόσβαση σε δανεισμό αν και τους πρώτους μήνες του 214 εμφανίζεται μία κάμψη. Ευρωπαϊκή Ένωση Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης «Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης»

33 8% 6% Μεταβολή ύψους δανείων από εγχώρια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα Καταλύματα και εστίαση 4% 2% % -2% -4% -6%,% -4,3% -8% -1% -12% Ιουν-11 Σεπ-11 Δεκ-11 Μαρ-12 Ιουν-12 Σεπ-12 Δεκ-12 Μαρ-13 Ιουν-13 Σεπ-13 Δεκ-13 Μαρ-14 Ιουν-14 Υπηρεσίες παροχής καταλύματος και εστίασης (Τουρισμός) Σύνολο κλάδων Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Ο κλάδος επαγγελματικών, επιστημονικών, τεχνικών, διοικητικών και υποστηρικτικών δραστηριοτήτων φαίνεται να επανακτά πρόσβαση σε χρηματοδότηση, μετά από μία περίοδο σημαντικής μείωσης του δανεισμού του. 4% 3% Μεταβολή ύψους δανείων από εγχώρια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα Επαγγελματικές, επιστημονικές, τεχνικές, διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες 3,6% 2% 1% % -1% -4,3% -2% -3% Ιουν-11 Σεπ-11 Δεκ-11 Μαρ-12 Ιουν-12 Σεπ-12 Δεκ-12 Μαρ-13 Ιουν-13 Σεπ-13 Δεκ-13 Μαρ-14 Ιουν-14 Επαγγελματικές, επιστημονικές, τεχνικές, διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες Σύνολο κλάδων Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 33

34 Ιαν-7 Μαϊ-7 Σεπ-7 Ιαν-8 Μαϊ-8 Σεπ-8 Ιαν-9 Μαϊ-9 Σεπ-9 Ιαν-1 Μαϊ-1 Σεπ-1 Ιαν-11 Μαϊ-11 Σεπ-11 Ιαν-12 Μαϊ-12 Σεπ-12 Ιαν-13 Μαϊ-13 Σεπ-13 Ιαν-14 Μαϊ Επιχειρηματικές προσδοκίες Όλοι οι επιμέρους κλάδοι παρουσιάζουν ανάκαμψη στις επιχειρηματικές προσδοκίες κατά το 213 και το αρχικό 5μηνο του 214. Η μεταβολή από το χαμηλότερο σημείο της οικονομικής κρίσης είναι εντονότερη στις κατασκευές, ενώ περισσότερο αισιόδοξη παραμένει εδώ και 4 έτη η βιομηχανία, ενδεχομένως λόγω της δυνατότητας εξαγωγών που αντισταθμίζει εν μέρει την επίδραση της πολύ χαμηλής εγχώριας ζήτησης. Τους τελευταίους μήνες, βελτίωση στις προσδοκίες εμφανίζουν επίσης το λιανικό εμπόριο και οι υπηρεσίες. Αντίθετα, οι επιχειρηματικές προσδοκίες στις κατασκευές παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα. Δείκτες επιχειρηματικών προσδοκιών ανά κλάδο Δεικτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών στην Βιομηχανία Δεικτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών στις Κατασκευές Δεικτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών στο Λιανικό Εμπόριο Δεικτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών στις Υπηρεσίες Πηγή: ΙΟΒΕ Ευρωπαϊκή Ένωση Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης «Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης»

35 4. ΚΥΡΙΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ Η Ελλάδα συνεχίζει να είναι σε ύφεση και το β τρίμηνο του 214, για το 24 ο συνεχές τρίμηνο. Ωστόσο, ο ρυθμός μείωσης του ΑΕΠ αποκλιμακώνεται το τελευταίο διάστημα και πλέον διαφαίνεται ότι η οικονομία σταθεροποιείται. Συγκριτικά με την προηγούμενη έκδοση της μελέτης (15 Ιουλίου 214) οι σημαντικότερες θετικές εξελίξεις είναι οι ακόλουθες: Ο ρυθμός μεταβολής του ΑΕΠ είναι -,3% το β τρίμηνο του 214 σε σχέση με το ίδιο τρίμηνο του 213, έναντι -1,1% το α τρίμηνο. Αισθητή αποκλιμάκωση του ρυθμού μείωσης εμφανίζεται ειδικά στις επενδύσεις, όπου μετά από διψήφιους ρυθμούς μείωσης ετησίως για 15 συνεχή τρίμηνα από το β τρίμηνο του 21 έως το δ τρίμηνο του 213, ο ρυθμός μεταβολής τους ανήλθε σε -,8% το β τρίμηνο του 214 Συνεχιζόμενη βελτίωση στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, με τις εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών να ξεπερνούν τις εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών για πρώτη φορά την περίοδο που ξεκινάει από το β τρίμηνο του 213 και λήγει το α τρίμηνο του 214. Για πρώτη φορά από την έναρξη της οικονομικής κρίσης, η απασχόληση σταθεροποιείται και δείχνει τα πρώτα σημάδια αύξησης. Η βελτίωση στην αγορά εργασίας είναι περισσότερο αισθητή σε ορισμένους από τους κλάδους ενδιαφέροντος, με την απασχόληση στον τουρισμό και τα ταξιδιωτικά πρακτορεία να παρουσιάζει αξιόλογη αύξηση το β τρίμηνο, ενώ σταθεροποίηση με τάση ανάκαμψης εμφανίζεται στο λιανικό εμπόριο, στην εστίαση, στις δραστηριότητες προγραμματισμού Η/Υ και παροχής συμβουλών, στις λοιπές διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες και στην υγεία Οι δείκτες επιχειρηματικών προσδοκιών στη βιομηχανία, στο λιανικό εμπόριο και στις υπηρεσίες εμφανίζουν βελτίωση τους τελευταίους μήνες, γεγονός που ενδεχομένως αντανακλάται στη σταθεροποίηση της αγοράς εργασίας και των επενδύσεων. Ωστόσο, η σταθεροποίηση της οικονομίας είναι εύθραυστη καθώς ορισμένοι δείκτες εμφανίζουν χειροτέρευση. Ειδικότερα: Η ρευστότητα προς τις επιχειρήσεις συνεχίζει να περιορίζεται με ταχύτερους πλέον ρυθμούς τους τελευταίους μήνες, καθώς τα νέα δάνεια έχουν πλέον μειωθεί στο ένα τρίτο του υψηλότερου επιπέδου τους. Ο δείκτης τιμών του χρηματιστηρίου παρουσίασε πτωτικές τάσεις κατά το καλοκαίρι, δυσχεραίνοντας τη δυνατότητα μεγάλων επιχειρήσεων αντλήσουν ίδια κεφάλαια Παρά τις ενέργειες εξυγίανσης του τραπεζικού συστήματος, οι καταθέσεις συνεχίζουν να μειώνονται, περιορίζοντας τη δυνατότητα του τραπεζικού συστήματος να παράσχει ρευστότητα. Ο δείκτης εμπιστοσύνης των καταναλωτών, μετά από μία περίοδο βελτίωσης, σημείωσε χειροτέρευση τους τελευταίους μήνες. Η συνεχιζόμενη μείωση των μισθών και το ασταθές φορολογικό περιβάλλον αντισταθμίζουν τη βελτίωση στην αγορά εργασίας. Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 35

36 Παράλληλα, το διεθνές οικονομικό και γεωπολιτικό περιβάλλον είναι ασταθές. Η ευρωζώνη εμφάνισε στασιμότητα το β τρίμηνο του 214 αναφορικά με το ΑΕΠ, ανατρέποντας τις προβλέψεις για συνεχιζόμενη ανάκαμψη. Ο πληθωρισμός προσεγγίζει το μηδέν, δημιουργώντας ανησυχίες ότι θα εισέλθει σε περίοδο αρνητικών μεταβολών. Εκτός ευρωζώνης, οι ΗΠΑ και η Μ. Βρετανία εμφανίζουν υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης ενώ η Ιαπωνία σημείωσε μεγάλη πτώση στο ΑΕΠ μετά την αύξηση των έμμεσων φόρων. Οι αναπτυσσόμενες οικονομίες παρουσιάζουν επιβράδυνση, με τη Ρωσία και τη Βραζιλία να είναι σε ύφεση, ενώ η Κίνα συνεχίζει σταθερά την αναπτυξιακή της πορεία. Η κρίση στην Ουκρανία, δημιουργεί προβλήματα και στις εμπορικές σχέσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ρωσίας και το πρόσφατο εμπάργκο σε αγροτικά προϊόντα θα δημιουργήσει ζημιές στην ελληνική οικονομία. Τυχόν χειροτέρευση της κρίσης μπορεί να έχει απρόβλεπτες δυσμενείς συνέπειες. Οι κλάδοι ενδιαφέροντος για το Δήμο Αθηναίων παρουσιάζουν μικτή εικόνα σε εθνικό επίπεδο τα τελευταία έτη. Το λιανικό και χονδρικό εμπόριο σημειώνουν μεγαλύτερη πτώση από την οικονομία στο σύνολο, ενώ τα ταξιδιωτικά πρακτορεία αντιμετωπίζουν δομικές προκλήσεις στη δραστηριότητά τους λόγω του διαδικτύου. Οι εκδοτικές δραστηριότητες, η παραγωγή λογισμικού, οι διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες εμφανίζουν ανάπτυξη μέσα στην οικονομική κρίση. Τέλος, η υγεία, ο τουρισμός και η εστίαση έχουν πληγεί από την ύφεση αλλά εμφανίζουν ανθεκτικότητα. Στις επόμενες εκδόσεις της παρούσας μελέτης, θα διαφανεί κατά πόσο η απασχόληση έχει πράγματι εισέλθει σε νέα περίοδο ανάκαμψης, ωθώντας και την κατανάλωση και τη συνολική οικονομία. Η συνεχιζόμενη αύξηση των εξαγωγών και η ανάκαμψη των επενδύσεων που βρίσκονται σε πολύ χαμηλά επίπεδα, αποτελούν προϋπόθεση για μία βιώσιμη ανάπτυξη που θα υποστηρίζεται από το παραγωγικό δυναμικό της χώρας. Ανάδοχος: Κοινοπραξία για το 36