Οι δρόμοι του καφέ περνούν από το Βόσπορο

Transcript

1 Επιμορφωτικό Πρόγραμμα με θέμα «ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΕΙΦΟΡΟ ΣΧΟΛΙΚΗ ΗΓΕΣΙΑ: ΕΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ ΑΞΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ, ΤΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΔΥΟ ΗΠΕΙΡΩΝ» Χάλκη & Κωνσταντινούπολη Μαρτίου 2015 Οι δρόμοι του καφέ περνούν από το Βόσπορο Ασημίνα Κοντογεωργίου Φυσικός Σχολική Σύμβουλος Ν. Λάρισας Ας ταξιδέψουμε αιώνες πριν στην Αβησσυνία, όπως λέγονταν παλιότερα η Αιθιοπία, τον 10 ο αιώνα μχ. Για αρκετές μέρες ένας βοσκός, ο Κάλντι, καθώς φύλαγε το κοπάδι του σε μια πεδιάδα, έβλεπε τα ζώα του να γίνονται πιο ζωηρά. Τα κατσίκια του ησυχία δεν είχαν, λες και έχουν τα κατσίκια ησυχία Αλλά από τότε που τα έφερε σε τούτο το μέρος και έτρωγαν τους κόκκινους καρπούς ενός θάμνου που έμοιαζαν με κεράσια, έτρεχαν όλη μέρα, νόμιζε ότι χόρευαν χωρίς σταματημό! Περίεργος, σκέφτηκε να δοκιμάσει και ο ίδιος από αυτούς τους καρπούς. Έφαγε μπόλικους, αλλά το βράδυ ύπνος δεν τον έπιανε με τίποτα. Έμεινε ξάγρυπνος μέχρι πολύ αργά και συλλογίστηκε ότι οι περίεργοι καρποί θα έφταιγαν Ήταν δροσεροί και του άρεσαν πολύ! Μετά από μερικές ημέρες αποφάσισε να πάει τους καρπούς σε ένα μοναστήρι που βρισκόταν εκεί κοντά να δει τι θα έλεγε ο αρχηγός των Σούφι. Ο Ηγούμενος του μοναστηριού πίστεψε πως οι καρποί ήταν έργο του διαβόλου και τους πέταξε στη φωτιά. Όταν όμως άρχισαν να καίγονται, όλοι εντυπωσιάστηκαν από τη μοσχοβολιά που γέμισε το δωμάτιο. Έτσι άρχισαν να χρησιμοποιούν τους καρπούς οι μοναχοί του Αλλάχ, που τους θεωρούσαν για δώρο από το Θεό, αφού τους βοηθούσε να μένουν ξάγρυπνοι κατά την διάρκεια των προσευχών τους.

2 Οι κάτοικοι των γύρω χωριών έβραζαν τα φρούτα του φυτού και χρησιμοποιούσαν το χυμό για να γιατρεύουν κάποιες αρρώστιες, τα νόμιζαν για μαγικά. Ακόμη, ανακάτευαν τους καρπούς με ζωικό λίπος, δημιουργώντας ένα είδος φαγητού εξαιρετικά πλούσιο σε ενέργεια. Αργότερα προσθέτοντας νερό παρασκεύαζαν ένα είδος μπύρας. Μπορεί όμως και το πρώτο φλιτζάνι καφέ να προσφέρθηκε στον Μωάμεθ από τον Αρχάγγελο Γαβριήλ προκειμένου να του χαρίσει δύναμη και αντοχή. Είναι ακόμη πιθανό, σκλάβοι από το Σουδάν να έφεραν μαζί τους κατά το ταξίδι τους προς την Αραβία, τους καρπούς του καφέ ελπίζοντας ότι θα τους βοηθούσαν να επιβιώσουν. Έ- τσι, την ίδια περίπου εποχή στην Αραβική χερσόνησο, ο καφές εξελίχθηκε σε ζεστό ρόφημα. Όμως οι Άραβες δεν άφηναν κανένα γόνιμο σπόρο να περάσει τα σύνορα της Αραβίας, μέχρι και τον 16 ο αιώνα. Τότε ένας Ινδός λαθρέμπορος ο Μπαμπά Μπουτάν ξέφυγε από την Μέκκα με κρυμμένους σπόρους καφέ κολλημένους στο στήθος του. Έτσι, ο καφές άρχισε να καλλιεργείται και στην Ινδία μέχρι σήμερα. Τον 13 ο αιώνα, είχε μπει ολοκληρωτικά στην διατροφή των Μουσουλμάνων. Οι Περιστρεφόμενοι Δερβίσηδες των πρώτων χρόνων του Ισλάμ έπαιρναν την ενέργεια τους και την ζωντάνια τους από τον καφέ. Το 14 ο αιώνα οι κόκκοι του καφέ πλέον ψήνονται σε φωτιά, καβουρδίζονται, βράζονται με νερό και μετά ο καφές σερβίρεται ως ποτό. Όπως εξαπλωνόταν το Ισλάμ, έτσι εξαπλωνόταν και ο καφές, αν και κανείς δεν μπορεί με βεβαιότητα να μας πει, πως άρχισαν να τον τρώνε και να τον πίνουν οι πιστοί δούλοι του Αλλάχ. Το φυτό του καφέ με τα λευκά του άνθη που μοσχοβολούν σαν το γιασεμί! Το όνομα του καφέ προέρχεται από την Αραβική λέξη qahhwa (κάουα), που σημαίνει "αυτό που εμποδίζει τον ύπνο", η οποία είναι παραφθορά τμήματος της αρχικής Αραβικής ονο-

3 μασίας του καφέ, qahwat al-būnn, κρασί του κόκκου, που αναφέρεται στο γεγονός ότι ο καφές χρησιμοποιείται σαν υποκατάστατο του κρασιού, καθώς το Κοράνι απαγορεύει το αλκοόλ. Όταν ο καφές πρωτοήρθε στην Ευρώπη ήταν γνωστός ως "αραβικό κρασί". Μια άλλη εκδοχή αποδίδει το όνομα του καφέ στο Βασίλειο της Κάφφα, την περιοχή της Αιθιοπίας όπου άρχισε να χρησιμοποιείται ο καφές. Ήταν ένα επιτρεπτό ποτό στα σπίτια αλλά και στα καφενεία εκείνης της εποχής, τα οποία αυξάνονταν διαρκώς. Εκεί οι κάτοικοι έπιναν καφέ, ενώ άκουγαν μουσική, έπαιζαν τυχερά παιχνίδια ή συζητούσαν τα προβλήματα τους. Ο ΚΑΦΕΣ ΣΤΗ ΥΕΜΕΝΗ Στα μέσα του 15 ου αιώνα ο ΑΡΑΒΙΑ καφές φτάνει στην Υεμένη. Οι κλιματικές συνθήκες και η εύφορη γη της ευνοούν την καλλιέργεια σε εκείνη την περιοχή. Χάριν της νέας ΥΕΜΕΝΗ μεθόδου παρασκευής του και του μοναδικού αρώματός του γίνεται ακόμα πιο ΑΙΘΙΟΠΙΑ δημοφιλές προϊόν. Τα πρώτα καφεποτεία άνοιξαν στη Μόκα, λιμάνι της Υεμένης στην Ερυθρά Θάλασσα, που ήταν και το κύριο λιμάνι από το οποίο γινόταν η διακίνηση του καφέ. Αρκετές φορές λόγω του χαρακτήρα τους τα καφεποτεία έγιναν τόπος πολιτικής συζήτησης και δραστηριότητας, και για αυτό έγιναν αρκετές προσπάθειες να κλείσουν, χωρίς όμως επιτυχία λόγω της δημοτικότητας του ροφήματος. Την ίδια τύχη είχαν και οι προσπάθειες να απαγορευτεί γενικά ο καφές σαν διεγερτική ουσία, τόσο από σκληροπυρηνικούς ιμάμηδες στη Μέκκα και το Κάιρο, όσο και από την Αιθιοπική Εκκλησία αργότερα.

4 Ο ΚΑΦΕΣ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΒΟΣΠΟΡΟΥ και από εκεί σε όλο τον κόσμο Τον 16 ο αιώνα, κατά την ηγεσία του σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή, γνωστού ως Κανουνί, ο Υεμενίτης κυβερνήτης Οζντεμίρ πασάς έφερε στην Κωνσταντινούπολη τον καφέ που του άρεσε τόσο πολύ στην Υεμένη. Πολύ γρήγορα κερδίζει σημαντική θέση στην κουζίνα του παλατιού και προσελκύει το ενδιαφέρον πολλών. Τώρα πια μία από τις θέσεις στο παλάτι είναι του υπεύθυνου για τον καφέ. Αυτός που ετοιμάζει τον καφέ του πατισάχ ή των άλλων κυβερνητών με υψηλή θέση στην αυτοκρατορία, επιλέγεται ανάμεσα στους πλέον στενούς και έντιμους ανθρώπους στο παλάτι. Στην Οθωμανική αυτοκρατορία υπάρχουν περιπτώσεις που ο υπεύθυνος για τον καφέ κατέχει τη θέση του βεζίρη. Από το παλάτι απλώνεται το ενδιαφέρον για τον καφέ σε όλη την Πόλη. Οι κόκκοι ψηνόταν σε ταψιά, τα έτριβαν σε χαβάνι και μετά τα έφτιαχναν σε μπρίκι. Ο καφές γίνεται της μόδας παντού. ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΒΟΣΠΟΡΟΥ O Bόσπορος, (Τουρκικά Μπογκαζιτσί), αναφερόμενος επίσης ως "Ισταμπούλ Μπογκάζι", είναι πορθμός που αποτελεί τμήμα των συνόρων μεταξύ Ευρώπης και Ασίας. Ο Βόσπορος, η Θάλασσα του Μαρμαρά και ο πορθμός των Δαρδανελίων στα νοτιοδυτικά συναποτελούν τα Τουρκικά Στενά. Μέσω αυτών διακινούνται και πολλά άλλα εμπορεύματα από την Ασία προς όλον τον κόσμο από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, όπως και ο καφές. Είναι ο στενότερος πορθμός του κόσμου που χρησιμοποιείται στη διεθνή ναυσιπλοΐα και συνδέει τη Μαύρη

5 Θάλασσα με τη Θάλασσα του Μαρμαρά (που συνδέεται μέσω των Δαρδανελίων με το Αιγαίο Πέλαγος και από εκεί με τη Μεσόγειο. Ο ΚΑΦΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Στην Ελλάδα, όπως και σε όλα τα Βαλκάνια διαδόθηκε κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής περιόδου. Η Ελλάδα, σαν τμήμα της, δοκιμάζει τον καφέ πριν από την υπόλοιπη Ευρώπη. Ιδιαίτερα οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης, της Θεσσαλονίκης και γενικά της Βορείου Ελλάδος πρώτοι γνωρίζουν και συνηθίζουν τον καφέ μαζί με τους Τούρκους. Στην Θεσσαλονίκη του 17ου αιώνα σύμφωνα με τις πηγές, υπάρχουν περισσότερα από 300 καφενεία όπου συχνάζουν Έλληνες και Τούρκοι, ενώ μεγάλο αριθμό καφενείων συναντά κανείς και σε άλλες πόλεις, όπως στη Καβάλα, Δράμα κ.α. Στην Αθήνα και τις πόλεις της Νοτίου Ελλάδος τα καφενεία εμφανίζονται αργότερα. Στην αρχή είναι μικρά και συχνάζουν σε αυτά μόνο Τούρκοι, σταδιακά όμως η πελατεία τους ε- μπλουτίζεται και με Έλληνες. Σύμφωνα με τον Παπαδιαμάντη, από το 1760 η συνήθεια του καφέ μεταδίδεται και στην υπόλοιπη Ελλάδα με αφετηρία πάντα την Κωνσταντινούπολη. Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα τα καφενεία κάνουν και τη δουλειά του καφεκόπτη, δηλαδή προμηθεύονται πράσινο ακατέργαστο καφέ και αφού τον καβουρδίσουν, τον αλέθουν σε μικρούς χειροκίνητους μύλους. Το καβούρδισμα γίνεται μέσα σε ειδικά τηγάνια που είναι καλυμμένα με μεταλλικό καπάκι και έχουν χερούλι για το συνεχές ανακάτεμα του καφέ. Μπορεί να γίνει επίσης με περιστροφικό ψήσιμο, σε κύλινδρο που λειτουργεί όπως ακριβώς ο οβελίας του Πάσχα. Το άλεσμα του καφέ γίνεται είτε με χειροκίνητους μύλους, είτε με τη μέθοδο του κοπανίσματος. Τα μεγάλα καφενεία μάλιστα έχουν έναν υπάλληλο που έχει σαν αποκλειστική του απασχόληση το κοπάνισμα του καφέ, εργασία που γίνεται στην είσοδο του καφενείου για την προσέλκυση της πελατείας. Μέχρι το 1900 περίπου δεν υπάρχουν ειδικά καταστήματα για την πώληση του καφέ. Η εισαγωγή γίνεται από εισαγωγείς ειδών Γενικού Εμπορίου μαζί με την ζάχαρη, το κακάο, το τσάι και άλλα είδη διατροφής. Από τους εισαγωγείς ο καφές διοχετεύεται στην κατανάλωση μέσω των καταστημάτων λιανικής πώλησης τροφίμων, των γνωστών "μπακάλικων". Οι νοικοκυρές αγοράζουν όπως και τα καφενεία τον καφέ σε πράσινη μορφή και τον επεξερ-

6 γάζονται στο σπίτι, προσθέτοντας μάλιστα και λίγο σιτάρι, κριθάρι ή ρεβίθι για να διαρκέσει περισσότερο, αφού ο καφές είναι πολύ ακριβός για το μέσο εισόδημα της εποχής. Τα πρώτα ειδικά καταστήματα για τον καφέ, τα λεγόμενα Καφεποιεία, που γρήγορα μετονομάζονται σε Καφεκοπτεία, εμφανίζονται στο γύρισμα του 19ου προς τον 20ο αιώνα και ασχολούνται αποκλειστικά με την εισαγωγή, επεξεργασία και πώλησης του καφέ έτοιμου για κατανάλωση. Από τα πρώτα Καφεκοπτεία της Αθήνας είναι ο "Οικος Μπέλκα" στην Πλατεία Δημοτικού Θεάτρου (σημερινή Πλατεία Κοτζιά) και το καφεκοπτείο Ανδρέα Ριζόπουλου στην ίδια περιοχή. Το 1914 ανοίγει το καφεκοπτείο Μισεγιάννη - Μάστορη στην αρχή της οδού Σκουφά στο Κολωνάκι, ενώ το 1920 ανοίγει το πρώτο καφεκοπτείο Λουμίδη στον Πειραιά. Την δεκαετία του 1920, το Καφεκοπτείο Μισεγιάννη, μετά από παραγγελία του ξενοδοχείου "Μεγάλη Βρετανία" εισάγει στην ελληνική αγορά τον Γαλλικό Καφέ και στη συνέχεια και όλα τα υπόλοιπα είδη καφέ που συνηθίζονται στην Ευρώπη. Στην δεκαετία του 30 ανοίγουν πολλά καφεκοπτεία, ενώ κατά την διάρκεια της κατοχής του , λόγω έλλειψης του είδους, όσα κατορθώνουν να επιβιώσουν, ασχολούνται με την επεξεργασία υποκατάστατων του καφέ (ρεβίθι, κριθάρι, λούπινο) και παράλληλα με το εμπόριο διαφόρων ειδών, μη σχετικών με τον καφέ. Σήμερα ακόμη, πίνουμε τον καφέ τούρκικο ή ελληνικό σε μία ανεξάντλητη σειρά από είδη: βαρύ γλυκό, μέτριο, σκέτο, βραστό, ελαφρύ, πολλά βαρύ και ολίγη, πολλά βαρύ και όχι. Άλλωστε το μυστικό κάθε είδους το ξερε ο "ταμπής", που φρόντιζε ακόμη και για το πώς θα μεταφερόταν ο καφές από το μπρίκι στο φλιτζάνι. Κι αυτό είχε τη σημασία του για τους μερακλήδες. Ο ταμπής είναι ο παρασκευαστής των καφέδων, ο ειδικός εκείνος μάστορης που ψήνει τους καφέδες πίσω απ τον μπάγκο των καφενείων. Ο ταμπής δουλεύει, όρθιος, μπρος στο γεντέκι (τουρκικό yedek), χειρίζεται με μαεστρία τα μπρίκια (<τουρκικό ibrik), τους τσεσβέδες (<τουρκικό cezve) και τα φλιτζάνια (τουρκικό fincan, ή filcan). Το κάθε καφεδάκι έχει διαφορετικό καϊμάκι (<τουρκικό kaymak) και ντελβέ (ή τελβέ < τουρκικό telve), ανάλογα με τα

7 γούστα του κάθε θεριακλή (θεριακή + κατάληξη -λης, με ταυτόχρονη επίδραση του τούρκικου tiryaki). Η παράδοση να ψήνεται ο καφές πάνω σε άμμο (στη χόβολη) στα παραδοσιακά καφενεία, προέρχεται από τους Βεδουίνους της Μέσης Ανατολής οι οποίοι έβαζαν την χύτρα του καφέ πάνω στην άμμο που κάλυπτε την στάχτη και τα κάρβουνα για να τα κρατήσει ζωντανά. Μετά την απελευθέρωση αρχίζει μια περίοδος σκληρών κυβερνητικών παρεμβάσεων στην τιμή του καφέ, για συναλλαγματικούς λόγους, που έχει σαν αποτέλεσμα την υποβάθμιση της ποιότητας του προσφερόμενου ελληνικού καφέ και τη στροφή του καταναλωτή προς τον νεοεμφανισθέντα, και χωρίς κανένα έλεγχο τιμής στιγμιαίο καφέ. Καφενεία, κυλικεία, καφετέριες, καταστήματα τροφίμων παραμερίζουν τον ελληνικό καφέ - που σιγά-σιγά περιθωριοποιείται - και προωθούν τον στιγμιαίο γιατί τους προσφέρει μεγαλύτερο κέρδος. Μόλις την δεκαετία του 80 αρχίζει η ομαλοποίηση της αγοράς και επιστροφή στις καλές ποιότητες καφέ, αλλά η μεγάλη ζημιά έχει ήδη γίνει, ιδιαίτερα δε στην νεολαία που έχει πια συνηθίσει τον στιγμιαίο καφέ, ένα προϊόν φυσικοχημικής επεξεργασίας, γνωστό ότι βλάπτει την υγεία του ανθρώπου (καρδιά, νεύρα, στομάχι). Αλλά το καφεδάκι δεν παύει να αποτελεί το εθνικό ρόφημα των Ελλήνων. Ο ΚΑΦΕΣ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΑ Η Αγγλία γνωρίζει τον καφέ το 1637 όταν ένας Τούρκος φοιτητής τον έφερε στην Οξφόρδη γνωρίζοντάς τον σε φοιτητές και καθηγητές. Έτσι ιδρύθηκε το Καφενείο Οξφόρδη. Το 1650 στην πόλη ανοίγει τις πόρτες του το πρώτο καφενείο - Angel. Στο Λονδίνο ο Αρμένης Πασκουά Ροζέ ανοίγει το πρώτο καφενείο το Ο Ροζέ ξέρει τον τρόπο καβουρδίσματος και παρασκευάσματος του τούρκικου καφέ και τον ετοιμάζει για τους φίλους του και τους πελάτες του. Το 1660 τα καφενεία στο Λονδίνο έχουν ήδη μετατραπεί σε αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνικής ζωής των ανθρώπων. Οι περισσότεροι πελάτες είναι συγγραφείς, άνθρωποι της τέχνης, ποιητές, δικηγόροι, πολιτικοί και φιλόσοφοι. Τα καφενεία γίνονται τόσο γνωστά που χρησιμοποιούνται για χώρους συνομιλίας και μετατρέπονται σε πηγή γνώσεων, έτσι άρχισαν να τα ονομάζουν πανεπιστήμια μιας πένας (Penny University), γιατί η τιμή ενός καφέ ήταν μία πένα. Ο ΚΑΦΕΣ ΣΤΗ ΒΕΝΕΤΙΑ

8 Στους Βένετους εμπόρους που επισκέπτονται την Κωνσταντινούπολη αρέσει πολύ το ποτό αυτό και το μεταφέρουν στην πατρίδα τους. Με αυτόν τον τρόπο το 1615 οι Ευρωπαίοι πρωτογνωρίζουν τον καφέ. Αρχικά ο καφές πωλείται από τους πωλητές λεμονάδας στους δρόμους. Η δημοτικότητά του μεγάλωσε αφότου ο Πάπας Κλήμης Η, παρά τις συμβουλές του περίγυρού του να αφορίσει τον καφέ σαν ισλαμική απειλή προς το χριστιανισμό, δοκίμασε στα 1600 καφέ, τον βρήκε εξαίσιο και τον "βάπτισε" χριστιανικό ρόφημα. Για πρώτη φορά ο καφές προσφέρεται σε καφενείο στην Ιταλία το Ο αριθμός των καφενείων γρήγορα αυξάνεται και όπως στις περισσότερες χώρες μετατρέπονται σε χώρους στους ο- ποίους μαζεύεται κόσμος από σχεδόν όλα τα στρώματα της κοινωνίας. Ο ΚΑΦΕΣ ΣΤΗ ΜΑΣΣΑΛΙΑ Οι επιβάτες που δοκιμάζουν τη γεύση του καφέ στην Κωνσταντινούπολη διηγούνται για την μοναδική του γεύση στις επιστολές που στέλνουν στους ανθρώπους τους στη Μασσαλία. Το 1644 οι πρώτοι κόκκοι καφέ και δείγματα των εργαλείων που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή καφέ φτάνουν στην πόλη μέσω του πρέσβη της Γαλλίας στην Κωνσταντινούπολη Du la Rock. Το 1660 οι έμποροι αρχίζουν να εισάγουν τον καφέ που δοκιμάζουν στην Κωνσταντινούπολη. Το 1671 στην Μασσαλία ανοίγει το πρώτο καφενείο. Στην αρχή τα καφενεία επισκέπτονται μόνο ταξιδιώτες και έμποροι, αλλά στη συνέχεια γίνονται αγαπημένα μέρη πολλών ανθρώπων. Ο ΚΑΦΕΣ ΣΤΟ ΠΑΡΙΣΙ Το 1669 ο Μεχμέτ ο Δ' στέλνει τον γλυκομίλητο Σουλεϊμάν Αγά ως πρέσβη στην αυλή του Λουδοβίκου 14 ου. Ανάμεσα στα πράγματα που φέρνει μαζί του είναι και τσουβάλια γεμάτα καφέ. Ο Οθωμανός πρέσβης παρουσιάζει τον τούρκικο καφέ στους Γάλλους ως μαγικό ποτό. Σύντομα ο Σουλεϊμάν γίνεται δεκτός από τους αριστοκράτες του Παρισιού. Θεωρούνταν μεγάλο προνόμιο να είναι καλεσμένοι του Σουλεϊμάν Αγά και να συζητάνε μαζί του διάφορα πολιτιστικά και κοινωνικά θέματα απολαμβάνοντας τη μοναδική γεύση του καφέ. Το 1686 στο Παρίσι ανοίγει το πρώτο καφενείο - Café de Procope. Το καφενείο γρήγορα γίνεται αγαπητό μέρος συναντήσεων πολλών ποιητών, σκηνοθετών, ηθοποιών και μουσικών. Το επισκέπτονται προσωπικότητες όπως ο Ρουσσώ, ο Ντιντερό και ο Βολτέρος. Σύντομα οι δρόμοι του Παρισιού γεμίζουν με γραφικά cafés.

9 Ο ΚΑΦΕΣ ΣΤΗ ΒΙΕΝΝΗ Το 1683 είναι το τέλος της δεύτερης πολιορκίας της Βιέννης από τους Τούρκους, που έληξε άδοξα. Εγκαταλείποντας την πόλη αφήνουν πίσω τους πολλά από τα υπάρχοντά τους. Ανάμεσα σε αυτά και περίπου 500 τσουβάλια καφέ. Οι Βιεννέζοι δεν ξέρουν ακόμη τίποτα για τον καφέ και ένας καπετάνιος λέει ότι είναι το τρόφιμα των καμηλών. Έτσι παίρνεται η απόφαση να τον πετάξουν στον Δούναβη. Ο Φραντσίζεκ Κουλτζίτσκι, Πολωνός αξιωματικός, ο ο- ποίος ήξερε τον αραβικό και τούρκικο κόσμο έμαθε για το περιστατικό και ζήτησε τα τσουβάλια καφέ ως ανταμοιβή για τη συνεισφορά του κατά την πολεμική οδο. Στην αρχή πήγαινε από σπίτι σε σπίτι να προσφέ-

10 ρει το καινούριο ποτό, ενώ μετά αρχίζει να το σερβίρει σε μια μεγάλη σκηνή. Είναι ο πρώτος στη Βιέννη, ο οποίος ετοιμάζει τούρκικο καφέ με την προσθήκη ζάχαρης και γάλακτος και τον σερβίρει σε φλιτζάνια, μαζί με κέικ που είχε σχήμα μισοφέγγαρου (croissant), σε ανάμνηση της νίκης των συμπατριωτών του κατά των Τούρκων. Τα καφενεία που ανοίγονται εκείνη την περίοδο στη Βιέννη γίνονται παράδειγμα για πολλές χώρες του κόσμου και ο καφές γίνεται γνωστός στην Πολωνία και στη Γερμανία. Ο ΚΑΦΕΣ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ Η Γερμανία γνωρίζει τον καφέ το Τα πρώτα καφενεία ανοίγουν κατά την περίοδο στο Αμβούργο, στη Βρέμη και στο Ανόβερο. Για ένα χρονικό διάστημα ο καφές ήταν το ποτό των αριστοκρατών. Οι άνθρωποι των κατώτερων στρωμάτων της κοινωνίας έμειναν μακριά από τη γεύση του καφέ έως της αρχές του 18ο αιώνα, γι αυτό και η κατανάλωση καφέ στα σπίτια καθιερώνεται πολύ αργότερα. Τα καφενεία επισκέπτονταν κυρίως οι άνδρες και έτσι οι γυναίκες από την μεσαία τάξη δημιούργησαν τα καφέ κλαμπ. Ο ΚΑΦΕΣ ΣΤΗΝ ΟΛΛΑΝΔΙΑ Η ιστορία του καφέ στην Ολλανδία είναι πιο διαφορετική σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η Ολλανδία ξέρει το προϊόν χρόνια πριν το γνωρίσουν οι υπόλοιπες χώρες στην Ευρώπη, αλλά αυτό οφείλεται πιο πολύ στο εμπόριο απ' ότι στην εγχώρια κατανάλωση. Ο καφές πρωτοήρθε στην Ολλανδία το 17ο αιώνα από την Υεμένη. Οι Ολλανδοί έστειλαν τους σπόρους του καφέ στις αποικίες τους για να τους φυτέψουν. Έτσι το 1699 στο νησί Ιάβα ξεκίνησε η καλλιέργεια καφέ στην Ινδονησία. Το 1711 οι κόκκοι καφέ που παρήγαγαν στην Ιάβα επιστράφηκαν στην αγορά της Ολλανδίας.

11 Γύρω στο 1660 ανοίγουν τα πρώτα καφενεία στη χώρα. Το πλέον σημαντικό τους χαρακτηριστικό είναι ότι τα καφενεία αυτά έχουν δικό τους στιλ. Πλούσια διακόσμηση, ευχάριστη ατμόσφαιρα και πράσινη αυλή... Επίσης σε αρκετές πόλεις γίνονται μέρη για συναντήσεις και διαπραγματεύσεις μεταξύ επιχειρηματιών. Το 1680 οι Ολλανδοί εξάγουν για πρώτη φορά καφέ στις Σκανδιναβικές χώρες οι οποίες σήμερα είναι από τους μεγαλύτερους καταναλωτές καφέ σε όλο τον κόσμο. Ο ΚΑΦΕΣ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΗΠΕΙΡΟ Το 1714 οι Ολλανδοί έκαναν δώρο στον βασιλιά Λουδοβίκο 14 ο ένα δέντρο καφέ από το νησί της Ιάβα, το οποίο οι Γάλλοι φύτεψαν στο Βασιλικό Βοτανικό Κήπο (Jardin Des Plantes) του Παρισιού. Το 1723 ένας ναυτικός Gabriel Mathieu de Clieu έκλεψε ένα νεαρό φυτό καφέ από τη Γαλλία και το μετέφερε στην Μαρτινίκα. Από εκεί μεταφέρεται υλικό για μεταφύτευση στα άλλα νησιά της Καραϊβικής, στην Κεντρική και στη Βόρεια Αμερική το Το 1696 στη Νέα Υόρκη ανοίγει ένα καφενείο με το όνομα "The King's Arms". Ο ΚΑΦΕΣ ΣΤΗ ΒΡΑΖΙΛΙΑ Το 1727, σύμφωνα με έναν ακόμα μύθο, ο αυτοκράτορας της Βραζιλίας ζήτησε από έ- ναν κατάσκοπο, τον Συνταγματάρχη Παχέτα να περάσει κρυφά σπόρους καφέ στην χώρα του. Ο Παχέτα ταξίδεψε μέχρι την Γαλλική Γουινέα, όπου γοήτευσε τη γυναίκα του κυβερνήτη. Για να του ανταποδώσει αυτή, του πρόσφερε ένα αποχαιρετιστήριο μπουκέτο ανθέων, το οποίο περιλάμβανε μεταξύ άλλων και γόνιμους σπόρους καφέ. Σήμερα, η Βραζιλία αποτελεί την μεγαλύτερη χώρα παραγωγής καφέ. Σήμερα η Βραζιλία

12 κατέχει την πρώτη θέση στην παραγωγή καφέ παγκοσμίως με 35%, διότι διαθέτει το ιδανικότερο χώμα και κλίμα για την καλλιέργειά του. Η παραγωγή καφέ άρχισε να επεκτείνεται και σε άλλες χώρες γύρω στις αρχές του 18ου αιώνα. Συγκεκριμένα το 1730 μικρά φυτά καφέ μεταφέρθηκαν και φυτεύτηκαν στην Τζαμάικα από τους Άγγλους, το 1740 στο Μεξικό, το 1784 στη Βενεζουέλα και στα τέλη του αιώνα στη Κολομβία. Το 1893, ο καφές πέρασε από τη Βραζιλία στην Κένυα και την Τανζανία, ολοκληρώνοντας έτσι το διηπειρωτικό του ταξίδι που ξεκίνησε λίγο βορειότερα, στην Αιθιοπία, 900 χρόνια πριν. Τον 19 ο αιώνα ο καφές έχει ήδη θέση ανάμεσα στα πλέον σημαντικά προϊόντα του παγκόσμιου εμπορίου. ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΒΟΣΠΟΡΟ Ο καφές περνάει σήμερα από ο Βόσπορο, έχοντας ξεκινήσει από τις χώρες που παράγουν καφέ για να φτάσει στις μεγάλες και μικρές αγορές της Ασίας. Τα στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελλίων συμβολίζουν ακόμη και σήμερα τη σύγκρουση Ανατολής-Δύσης, δύο διαφορετικών κόσμων που επιθυμούσαν να ελέγχουν τα Στενά για να εξυπηρετούν τα στρατηγικά και οικονομικά τους συμφέροντα. Παραμένει στρατηγικά σημαντικός. Αποτελεί βασικό θαλάσσιο δρόμο για τη Ρωσία και την Ουκρανία. Ο έλεγχός του έχει υπάρξει αντικείμενο πολλών εχθροπραξιών στη σύγχρονη ιστορία. Η Συνθήκη του Μοντρέ τον Ιούλιο 1936, είναι ακόμη πρακτικά σε ισχύ, αν και σε πολλά ση-

13 μεία εκφράζεται ένα αναχρονιστικό καθεστώς που στηρίζεται σε φόβους, ισορροπίες και συμφέροντα. Σύμφωνα με αυτήν, τα στενά θεωρούνται ως διεθνής διάδρομος για τη ναυτιλία, αλλά η Τουρκία διατηρεί το δικαίωμα να περιορίζει τη ναυτική κυκλοφορία σε κράτη που δεν έχουν ακτές στη Μαύρη Θάλασσα (όπως η Ελλάδα, ή η Αλγερία). Με τη συνθήκη για το Δίκαιο της θάλασσας (1982) όμως προβλέπεται καθεστώς ελεύθερης διέλευσης από τα στενά, χωρίς κανένα περιορισμό. Η Τουρκία δεν την έχει επικυρώσει (σε αντίθεση με τη χώρα μας), όμως δεν μπορεί να αρνείται την πραγματικότητα που πρεσβεύει το συγκεκριμένο κείμενο. Τα τελευταία χρόνια τα Τουρκικά Στενά έχουν αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία για την πετρελαιοβιομηχανία. Το Ρωσικό πετρέλαιο, από λιμάνια όπως το Νοβορoσίσκ, εξάγεται από πετρελαιοφόρα στη Δυτική Ευρώπη και τις Η.Π.Α. μέσω των στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων. Όποιες ό- μως και αν είναι οι Διεθνείς συγκυρίες ο Βόσπορος θα παραμένει μαγευτικός για τους ανθρώπους που κατοικούν στα παράλια, τον διαπλέουν με τα πλοία για οποιοδήποτε λόγο ή απολαμβάνουν τη θέα του ως επισκέπτες της περιοχής. ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ Βόσπορος. (Προσπελάστηκε 15/3/15) Ελληνικός καφές. (Προσπελάστηκε 15/3/15) Η ιστορία του καφέ (1). (Προσπελάστηκε 15/3/15) Η ιστορία του καφέ (2). (Προσπελάστηκε 15/3/15) Η ιστορία του καφέ (3). (Προσπελάστηκε 15/3/15) Η ιστορία του καφέ από την ανακάλυψή του μέχρι σήμερα. (Προσπελάστηκε 15/3/15) Καφές. Καφές (Προσπελάστηκε 15/3/15) Πού παράγεται ο καλύτερος καφές; (Προσπελάστηκε 15/3/15) Πετρόπουλος Ηλίας (1979). Ο Τούρκικος Καφές εν Ελλάδι. (Προσπελάστηκε 15/3/15)

14 Προέλευση Καφεκοπτεία Λουμίδη. (Προσπελάστηκε 15/3/15) Τα στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελλίων. Ιστορική προσέγγιση των διαφόρων καθεστώτων _ΤΑ%20ΣΤΕΝΑ%20ΒΟΣΠΟΡΟΥ%20ΚΑΙ% 20ΤΩΝ% 20ΔΑΡΔΑΝΕΛΛΙΩΝ.pdf (Προσπελάστηκε 15/3/15) Τούρκικος καφές - Μεχμέτ εφέντη. (Προσπελάστηκε 15/3/15)