{vimeo} {/vimeo}

Transcript

1 {vimeo} {/vimeo} Την Κυριακή 8 Μαΐου 2011 πραγματοποιήθηκε στο Συνεδριακό Κέντρο Δήμου Κατερίνης Εκάβη η διάλεξη της αρχιτέκτονος μηχανικού κυρίας Έλλης Γεωργιάδου με θέμα Οικολογική Αρχιτεκτονική Βιοκλιματικός Σχεδιασμός Καθαρές Τεχνολογίες Δόμησης. Η εκδήλωση ήταν συνδιοργάνωση της Μητέρας Γης με το Τ.Ε.Ε. Πιερίας και τον Σύλλογο Διπλωματούχων Μηχανικών Πιερίας. Η κυρία Γεωργιάδου είναι αρχιτέκτων μηχανικός από τη Θεσσαλονίκη, πτυχιούχος της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με μεταπτυχιακές σπουδές στο Βερολίνο. Έχει φροντίσει για την κατασκευή πάνω από 100 κτιρίων βιοκλιματικού σχεδιασμού και καθαρών τεχνολογιών δόμησης από το 1986 και μετά και έχει σημαντική ερευνητική και επιστημονική δραστηριότητα στον τομέα των καθαρών οικοδομικών υλικών και τεχνολογιών δόμησης. Η κυρία Γεωργιάδου συμμετέχει σε επιστημονικά συνέδρια και ημερίδες, ενώ δίνει εκπαιδευτικές διαλέξεις σε όλη την Ελλάδα. Επίσης, αρθρογραφεί σε περιοδικά και εφημερίδες και εμφανίζεται σε εκπομπές και συνεντεύξεις στο ραδιόφωνο και την 1 / 7

2 τηλεόραση προωθώντας την οικολογική δόμηση. Το 1994 ίδρυσε την αστική μη κερδοσκοπική εταιρία έρευνας, προώθησης και διάδοσης εφαρμογών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και οικολογικής αρχιτεκτονικής Ανέλιξη, της οποίας και είναι Πρόεδρος. Όπως είπε, ζούμε σε έναν κόσμο που βλέπει το περιβάλλον, αλλά και τον ίδιο τον άνθρωπο, σαν αναλώσιμο είδος και στοιβάζει τον άνθρωπο σε πόλεις αποκομμένες από το φυσικό περιβάλλον, δημιουργώντας ακόμα και πόλεις άνω των 36 εκατομμυρίων κατοίκων. Ο κόσμος αυτός αρνείται τη μνήμη, αρνείται την έγνοια και αρνείται τη γνώση. Όπως τόνισε, η σύγχρονη κλιματική μεταβολή είναι ανθρωπογενής. Αν και το κλίμα πάντα μεταβαλλόταν, αυτή ήταν μια αργή μεταβολή και μπορούσαν να την παρακολουθήσουν τα οικοσυστήματα και να προσαρμοστούν σε αυτήν. Η βίαιη και απότομη αλλαγή εξαιτίας των ανθρώπων καταστρέφει τα οικοσυστήματα. Η κύρια αιτία της διατάραξης των κλιματικών ισορροπιών είναι η καθολική και ανεξέλεγκτη χρήση των οργανογενών ορυκτών από τον άνθρωπο. Στην ανθρώπινη κοινωνία, ο κτηριακός τομέας καταναλώνει το 40% της συνολικά καταναλισκόμενης ενέργειας. Σε αυτό πρέπει να αντισταθούμε κατασκευάζοντας κτήρια που αξιοποιούν τον ήλιο και το κλίμα για τη θέρμανση και τον δροσισμό τους και χρησιμοποιώντας υλικά φιλικά προς το περιβάλλον. Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός και η εφαρμογή καθαρών τεχνολογιών δόμησης είναι τα συστατικά της Οικολογικής δόμησης, που αποτελεί την εναλλακτική λύση στην σημερινή άσχημη κατασκευαστική πραγματικότητα. Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός μπορεί να εξοικονομήσει το 60 με 70% της απαιτούμενης ενέργειας θέρμανσης στην Ελλάδα, καθώς το κλίμα της είναι ήπιο και κατάλληλο για τέτοιες πρακτικές, ενώ το καλοκαίρι μπορούμε να εξοικονομήσουμε μέχρι και το 100% της απαιτούμενης ενέργειας ψύξης. Το κόστος κατασκευής ενός οικολογικού σπιτιού είναι το ίδιο με αυτό της κάθε συμβατικής κατασκευής. Και αυτό γιατί δεν απαιτεί ιδιαίτερα ακριβά υλικά ούτε τεχνολογίες δόμησης που θα ανεβάσουν την τιμή του, παρά προσεκτικό σχεδιασμό και εφαρμογές που θα προσαρμόσουν το σπίτι ώστε να εκμεταλλεύεται τις φυσικές συνθήκες και να είναι λειτουργικό. 2 / 7

3 Οι βασικοί συντελεστές του βιοκλιματικού σχεδιασμού είναι ο σωστός νότιος προσανατολισμός του σπιτιού ώστε να έχουμε ήλιο το χειμώνα και σκίαση το καλοκαίρι, η φυσική θέρμανση, η ηλιοπροστασία, ο φυσικός δροσισμός και η βελτίωση του μικροκλίματος. Σύμφωνα με την κυρία Γεωργιάδου, τα ξύλινα σπίτια δεν είναι κατάλληλα για το κλίμα μας, καθώς το ξύλο δεν συγκρατεί την ενέργεια.χρειαζόμαστε κτήρια χτισμένα με βαρειά, πυκνά, θερμοχωρητικά υλικά και καλή εξωτερική μόνωση. Στις περιπτώσεις που το σπίτι χρειάζεται επιπλέον ενέργεια, προσθέτουμε παθητικά συστήματα θέρμανσης. Αυτά είναι κατασκευές όπως το θερμοκήπιο, ο τοίχος Trombe που πρέπει να είναι βαμμένος σκούρος ή ο τοίχος μάζας, οι τοίχοι νερού, που είναι δεξαμενές στο νότο σε σκούρο χρώμα, των οποίων το νερό ζεσταίνεται από τον ήλιο, και οι αεροσυλλέκτες, που είναι λαμαρίνα βαμμένη με σκούρο χρώμα και που καλύπτεται με τζάμι στο νότο. Τα παθητικά συστήματα πρέπει να είναι απλά και εύχρηστα χωρίς να προσθέτουν δουλειά στο νοικοκυριό. 3 / 7

4 Για τον φυσικό δροσισμό είναι πρώτα απ όλα απαραίτητη η πλήρης εξωτερική ηλιοπροστασία. Στο νότο αποτελεσματική είναι μόνο η ηλιοπροστασία με οριζόντια, σωστά διαστασιολογημένα σκίαστρα. Η πέργκολα είναι η καλύτερη μορφή σκιασμού, ειδικά για τις μεσογειακές χώρες, όπως είναι και η Ελλάδα. Ο σκιασμός στην ανατολή και στη δύση μπορεί να γίνεται μόνο με κατακόρυφα εξωτερικά πετάσματα, παράλληλα προς την ανατολική και τη δυτική όψη. Αυτά λειτουργούν καλύτερα όταν τοποθετούνται σε απόσταση από τους τοίχους. Το πέτασμα μπορεί να είναι μια κατακόρυφη πέργκολα ή ένα ύφασμα ή ένα άλλο υλικό, αρκεί να μην είναι θερμοσυσσωρευτικό. Το δώμα και η στέγη δέχονται το καλοκαίρι την ισχυρότερη ηλιακή ακτινοβολία. Η καλύτερη ηλιοπροστασία για την στέγη είναι η φυτοκάλυψη, που συνδυάζει την λειτουργικότητα και την ομορφιά, επαναφέροντας τα οικοσυστήματα στον αστικό χώρο. Ο φυσικός δροσισμός στηρίζεται στην θερμοκρασία των εσωτερικών τοίχων. Με πολύ καλό νυχτερινό αερισμό ψύχουμε τους τοίχους, ώστε να φτάσουν στην χαμηλότερη νυχτερινή θερμοκρασία. Νωρίς το πρωί κλείνουν όλα τα παράθυρα. Στη διάρκεια της μέρας, όσο η εσωτερική θερμοκρασία ανεβαίνει, οι ψυχροί τοίχοι απορροφούν από τον εσωτερικό αέρα θερμότητα και τον δροσίζουν. Έτσι οι εσωτερικές θερμοκρασίες παραμένουν ως το βράδυ χαμηλές. Ο αποτελεσματικός νυχτερινός αερισμός επιτυγχάνεται με ανοίγματα στα ψηλότερα σημεία των εσωτερικών χώρων του κτηρίου καθώς ο θερμός αέρας ανεβαίνει προς τα πάνω και φεύγει από εκεί προς τα έξω. Ο ημερήσιος διαμπερής αερισμός συνήθως αντί να δροσίσει τους χώρους, τους θερμαίνει. Συνεχίζοντας, η κυρία Γεωργιάδου ανέφερε το σημερινό παράδοξο, όπου στις πόλεις με υψηλές θερμοκρασίες την νύχτα και λόγω του κακού κτηριακού σχεδιασμού και των ακατάλληλων υλικών δόμησης, χρειάζονται κλιματιστικά για το δροσισμό του σπιτιού, που όμως αφήνουν περισσότερη ζέστη στο περιβάλλον και δημιουργούν την ανάγκη για περισσότερα κλιματιστικά συνεχίζοντας έναν αέναο φαύλο κύκλο που απαιτεί όλο και περισσότερη ενέργεια. Στην Ελλάδα που τον χειμώνα έχουμε μεγάλη ηλιοφάνεια και μεγάλες διαφορές θερμοκρασίας μεταξύ ημέρας και νύχτας και το καλοκαίρι έχουμε υψηλές θερμοκρασίες την ημέρα και μεγάλες επίσης διαφορές θερμοκρασίας μεταξύ ημέρας και νύχτας, θα μπορούσαμε να εξοικονομήσουμε ενέργεια με την αξιοποίηση του κλίματος μέσω του βιοκλιματικού σχεδιασμού. Δηλαδή να αξιοποιήσουμε την χειμερινή ημερήσια ηλιακή ακτινοβολία για να καλύψουμε τις ανάγκες θέρμανσης όλου του χειμωνιάτικου εικοσιτετράωρου και να αξιοποιήσουμε τη νυχτερινή θερινή δροσιά για να διατηρήσουμε τους χώρους δροσερούς στη διάρκεια της 4 / 7

5 καλοκαιρινής μέρας. Δυστυχώς αυτό δε συμβαίνει. Το Σύγχρονο Θεσμικό Πλαίσιο που αφορά τις κτηριακές κατασκευές παραβλέπει εντελώς την συμβολή του κλίματος δημιουργώντας αποστειρωμένα οικιακά περιβάλλοντα με αύξηση της θερμομόνωσης, κουφώματα προηγμένης τεχνολογίας και άλλες παρόμοιες υψηλού κόστους πρακτικές. Και εδώ αναρωτιέται η κυρία Γεωργιάδου, γιατί προτιμάται η κατά πολύ μικρότερη εξοικονόμηση ενέργειας και το υψηλό κόστος; Το δεύτερο σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα συμβατικά κτήρια είναι η ποιότητα του εσωτερικού τους αέρα. Τα σύγχρονα κτήρια έχουν υψηλή συγκέντρωση τοξικών ουσιών, συμπύκνωση υγρασίας και εμφάνιση μυκήτων στους τοίχους. Αυτό το πρόβλημα μπορεί να επιλυθεί με την φροντίδα για την άδηλη αναπνοή του κτηριακού κελύφους και με την χρήση καθαρών υλικών και τεχνολογιών. Τα κτήρια πρέπει να αναπνέουν. Οι αφρώδεις πλαστικές μονώσεις δημιουργούν ανθυγιεινή ατμόσφαιρα, δυσφορία και αίσθηση ασφυξίας. Και αυτό ακριβώς είναι το λεγόμενο σύνδρομο των άρρωστων κτηρίων. Οι κύριες πηγές τοξικότητας των συμβατικών κτηρίων είναι τα συνθετικά οικοδομικά υλικά και προϊόντα. Οι μονώσεις πολυστερίνης, τα πλαστικά κουφώματα και τα οικοδομικά υλικά PVC, τα υλικά πολυουρεθάνης όπως ο αφρός και τα συνθετικά συγκολλητικά υλικά, τα βερνίκια και οι βαφές. Η πολυστερίνη είναι η κύρια έως αποκλειστική μόνωση στην Ελλάδα και εκπέμπει καρκινογόνα χημικά συστατικά που διαπερνούν τον τοίχο και συγκεντρώνονται στους εσωτερικούς χώρους. Αλλά ποια είναι τα κριτήρια των λεγόμενων καθαρών οικοδομικών υλικών; Είναι η χαμηλή εμπεριεχόμενη ενέργεια, είναι η προέλευσή τους από ανανεώσιμους φυσικούς πόρους, είναι η δυνατότητά τους να ανακυκλωθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν ή να αφομοιωθούν (βιομάζα) και η μηδενική τους τοξικότητα. Σύμφωνα με την κατάταξη των οικοδομικών υλικών ως προς την καθαρότητά τους, πρώτα έρχονται τα υλικά φυτικής και ζωικής προέλευσης, τα οποία είναι καθαρά και ακίνδυνα, μετά τα υλικά εδάφους και υπεδάφους, που είναι καθαρά αλλά με ορισμένες,συγκεκριμένες επιφυλάξεις, και τελευταία τα υλικά οργανογενών ορυκτών, δηλαδή τα συνθετικά πολυμερή 5 / 7

6 και τα πλαστικά, που είναι επικίνδυνα και σοβαρά τοξικά. Στην οικολογική δόμηση, όπως ανέφερε η κυρία Γεωργιάδου, η κατασκευή γίνεται με καθαρά υλικά. Η μόνωση γίνεται με πλάκες ξυλόμαλλου (Heraklith). Παράγεται από φλούδες ξύλου, συγκολλημένες με τσιμέντο ή μαγνησίτη. Το τσιμέντο εγκλωβίζει τον αέρα που περιέχεται στο ξυλόμαλλο. Χρησιμοποιείται στη θέση της πολυστερίνης. Η κυρία Γεωργιάδου έφερε παραδείγματα κτηρίων διαφόρων περιοχών και επεσήμανε ότι παλιότερα τα σπίτια είχαν τα χαρακτηριστικά του τόπου και του κλίματός τους που σχετίζονταν με τις ιδιαίτερότητες και τις ανάγκες του κάθε τόπου, ενώ σήμερα όλα τα κτήρια στις πόλεις είναι ίδια είτε βρίσκονται εδώ είτε στην άλλη άκρη του πλανήτη. Όπως τόνισε, ο κόσμος μας είναι ένας άσχημα κτισμένος κόσμος, και αυτό το διαπιστώνουμε κάθε μέρα. Πάνω σε ήδη υφιστάμενα κτήρια μπορούν να γίνουν παρεμβάσεις βιοκλιματικού σχεδιασμού στο ποσοστό που μας επιτρέπει η ήδη υπάρχουσα κατασκευή του κτηρίου. Η οικολογική δόμηση πρέπει να συμπεριλάβει την λογική της ιδιοκατασκευής, όπως είπε η κυρία Γεωργιάδου. Πρέπει να σπάσουμε την ιδέα ότι δεν ξέρουμε και δεν μπορούμε να φτιάξουμε ένα σπίτι και ότι αυτό είναι προνόμιο μιας κάστας ανθρώπων, των μηχανικών, που έχουν τη γνώση. Οι ιδιοκατασκευές είναι συνήθως χαμηλότερου κόστους και μπορούν να γίνουν από οποιονδήποτε θα καταπιαστεί με αυτές, αρκεί να τηρούν έναν σωστό σχεδιασμό και την κατασκευή που εφαρμόζει τους όρους ασφάλειας των ισχυόντων κανονισμών μαζί με τους όρους της οικολογικής δόμησης. Ιδιοκατασκευές χαμηλού κόστους μπορούν να γίνουν με ξύλο και πηλό. Το ξύλο σαν οικοδομικό υλικό είναι ανανεώσιμο, χαμηλής πρωταρχικής ενέργειας, ζει πολλά χρόνια, είναι αφομοιώσιμο, έχει καλή συμπεριφορά στο σεισμό και μεγάλο χρόνο πυραντίστασης. Είναι πολύ καλό για χρήση μέσα στο κτήριο, αλλά όχι για την κατασκευή ξύλινων κτηρίων, καθώς δεν αποθηκεύει θερμότητα. Από την άλλη, ο πηλός σαν οικοδομικό υλικό έχει εντοπιότητα, είναι ανακυκλώσιμος, δεσμεύει τις τοξικές ουσίες του εσωτερικού αέρα χωρίς να τις αποδίδει, εξισορροπεί την εσωτερική υγρασία και τις διακυμάνσεις της θερμοκρασίας, εξασφαλίζει την αναπνοή του κτηριακού κελύφους, μειώνει το κόστος και 6 / 7

7 έχει μεγάλη αντοχή στο χρόνο. Ο πηλός ζεσταίνεται πιο αργά από την πέτρα αλλά κρατάει τη θερμοκρασία του για πολλές ώρες μετά, ενώ η πέτρα κρυώνει. Όλα τα ζώα και τα πουλιά στη φύση χρησιμοποιούν τον πηλό γιατί είναι το πιο φιλικό υλικό στο περιβάλλον. Στην εποχή μας, η οικολογική δόμηση ανοίγει ένα νέο τεράστιο κεφάλαιο έρευνας και δημιουργικού πειραματισμού. Επανασυνδέει τους ανθρώπους με το κλίμα και τον τόπο τους, την αρχιτεκτονική και τον πολιτισμό τους και εναρμονίζει τη ζωή μας με τα οικοσυστήματα και το φυσικό περιβάλλον. Η κυρία Γεωργιάδου, μετά τη διάλεξή της, απάντησε σε πληθώρα ερωτήσεων σχετικά με το θέμα και ιδιαίτερα με τη δόμηση και τα υλικά κατασκευής οικολογικών σπιτιών. 7 / 7