ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ 2012, ΤΑΞΗ Α ΓΚΡΑΦΙΤΙ, ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ Ή ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ; ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Transcript

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι νέοι είναι από τη φύση τους πλάσματα καλλιτεχνικά. Πειραματίζονται, αναζητούν, δοκιμάζουν, απορρίπτουν και πολλές φορές δημιουργούν εκπληκτικής ομορφιάς έργα. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί καλλιτέχνες στο τέλος της καριέρας τους θεωρούν τα πρώτα έργα τους ως τα καλύτερά τους. Το γκράφιτι είναι ίσως, μαζί με τη στιχουργική, τα πιο διαδομένα και αγαπητά είδη τέχνης στη νεολαία και αυτό ήταν το ερέθισμα για την έρευνα που ακολουθεί. Αναζητήσαμε την αφετηρία της ανάγκης των ανθρώπων να αποτυπώνουν τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους στον περιβάλλοντα χώρο, εντοπίσαμε το ξεκίνημα του σύγχρονου γκράφιτι τη δεκαετία του 70 στις Η.Π.Α, αλλά και την παρουσία του στα ελληνικά δρώμενα, αναρωτηθήκαμε για το κατά πόσο είναι παγκόσμιο φαινόμενο και πως διαφέρει από ήπειρο σε ήπειρο, ανακαλύψαμε το τρισδιάστατο και το οικολογικό γκράφιτι, διαπιστώσαμε ότι υπάρχουν κινήματα αντιγκράφιτι, προβληματιστήκαμε για τη σχετική νομοθεσία στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες, μιλήσαμε με καλλιτέχνες του γκράφιτι, αλλά και ζωγράφους, ρωτήσαμε νέους, αλλά και κατοίκους τη γνώμη τους και φωτογραφήσαμε έργα γκράφιτι στους δρόμους της Αθήνας. Μέσα από την έρευνά μας βρήκαμε απαντήσεις στο αρχικό μας ερώτημα, αν δηλαδή το γκράφιτι είναι τέχνη ή αισθητική ρύπανση. Ελπίζουμε να είναι το ίδιο ενδιαφέρον και για εσάς. Η ομάδα των μαθητών Οι υπεύθυνοι εκπαιδευτικοί Καραΐσκου Ευτυχία, ΠΕ06 Mιχαηλίδης Γιώργος, ΠΕ04 1

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Τι είναι το γκράφιτι; 2. Υπήρχε γκράφιτι στην αρχαιότητα; 3. Το σύγχρονο γκράφιτι ( Brooklyn, N. York) 4. Το γκράφιτι στην Ελλάδα. Απόψεις και αντίλογος. 5. Οικολογικό γκράφιτι. 6. Το γκράφιτι στον κόσμο. Είναι παγκοσμιοποιημένο το γκράφιτι; 7. Τρισδιάστατο γκράφιτι. 8. Νομοθεσία Τι λέει το Σύνταγμα. Το παράδειγμα των φυλακών Αυλώνα 9. Τι γίνεται σε άλλες πόλεις της Ευρώπης; 10. Το Αντιγκράφιτι Κίνημα, το παράδειγμα της Φιλαδέλφειας Μέρη στον κόσμο όπου το γκράφιτι ΔΕΝ είναι παράνομο. 12. Συνέντευξη με έναν καλλιτέχνη του γκράφιτι. 13. Συνέντευξη με ένα ζωγράφο. 14. Ερωτηματολόγιο σε μαθητές και κατοίκους. Είναι το γκράφιτι τέχνη ή Βανδαλισμός; Συμπεράσματα. 15. Οδηγίες: Πώς να κάνετε ένα γκράφιτι. 16. Πηγές, ευχαριστίες 2

3 ΓΚΡΑΦΙΤΙ, ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ Η ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ; Τι είναι και τι εκφράζει; Ο Δρόμος Δοκιμασμένη μέθοδος σε «λερωμένους» δρόμους. Τοίχοι γεμάτοι με μπογιές και σχέδια. Τα γκράφιτι είναι η τέχνη του δρόμου. Κραυγές αποτυπωμένες συνήθως με σπρέι από ομάδες νέων που επιθυμούν να δώσουν τα στίγματά τους στην ανώνυμη μουντάδα της πόλης. Πολλοί είναι αυτοί που δεν τους αρέσουν και τα θεωρούν μουτζούρες, ενώ άλλοι τα θαυμάζουν και τα βλέπουν ως μικρά έργα τέχνης. Το γκράφιτι που σημαδεύει τις επιφάνειες της πόλης είναι ο απόγονος των συμβόλων και εικόνων που βρέθηκαν στις σπηλιές της προϊστορικής περιόδου και σαν στόχο είχαν την υπενθύμιση της ανθρώπινης ύπαρξης στο χώρο, αλλά και την επικοινωνία. Υπήρχε στην αρχαιότητα; Αν μέχρι τώρα νομίζατε πως το graffiti είναι φαινόμενο του καιρού μας κάνετε λάθος!!! Η αναγραφή συναισθημάτων, ευχών, χαιρετισμών, συνθημάτων κ.λ.π. σε τοίχους πολυσύχναστων οδών ή μνημείων είναι ανθρώπινη έκφραση. Από την αρχαιότητα, την βαθιά αρχαιότητα, οι άνθρωποι ασκούσαν αυτήν την τέχνη. Έδιναν το προσωπικό τους στίγμα χαράζοντας στα μάρμαρα ενός ιερού, ενός τοίχου και αλλού. Τέτοια φαινόμενα έχουμε στo σπήλαιο Λασκώ και στην αρχαία Αίγυπτο. 1.Σπήλαιο Λασκώ Το σπήλαιο Λασκώ βρίσκεται στην Γαλλία και είναι ένα από τα πλέον σημαντικά σπήλαια με παλαιολιθικής εποχής τοιχογραφίες, ιδιαίτερα διακρινόμενες, όχι μόνο ως προς τον αριθμό τους αλλά και προς την αισθητική τους. Οι τοιχογραφίες χρονολογήθηκαν, με την μέθοδο άνθρακα 14 και η ηλικία τους βρέθηκε ότι είναι τα έτη. Τα ζώα που απεικονίζονται στο σπήλαιο Λασκώ ανήκουν σε διαφορετικά είδη: βοοειδή, βίσωνες και άλογα. Ακόμα υπάρχουν ίχνη αναπαράστασης ανθρώπων στις εικόνες. Αυτές οι αναπαραστάσεις δεν έχουν ούτε την λεπτομέρεια ούτε την προσοχή με την οποία δημιουργήθηκαν οι εικόνες των ζώων, όπως κάποια άλογα, έχουν πραγματικά εντυπωσιακή αναπαράσταση στις τοιχογραφίες. 3

4 2. Αρχαία Αίγυπτος Στην μνημειακή Αίγυπτο βρίσκει κανείς εκατοντάδες τέτοιες αναγραφές σε αρχαίους ναούς από Έλληνες που χρονολογούνται ήδη από τον 6ο π.χ. αι. μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους. Παρουσιάζουμε μερικά γκράφιτι που είναι σκαλισμένα σε τοιχώματα του ναού του Άμμωνα και του ναού Καλάμπας. 4

5 Το σύγχρονο ΓΚΡΑΦΙΤΙ Στην πάροδο των χρόνων, με τις καταιγιστικές αλλαγές που συνέβησαν στις κοινωνίες, η ανάγκη των ανθρώπων για έκφραση μέσα από το γκράφιτι πήρε τεράστια έκταση και έλαβε μεγάλη δημοσιότητα στη δεκαετία του 70. Η περίοδος αναφέρεται ως μία "πρωτοποριακή εποχή" κατά την οποία τα graffiti αποτέλεσαν ένα ισχυρό νέο ρεύμα στις τέχνες και έγιναν ιδιαίτερα δημοφιλή. Αμέσως μετά την εσωτερική μετανάστευση προς τη Νέα Υόρκη, στο Μπρονξ εμφανίστηκε ένας από τους πρώτους καλλιτέχνες γκράφιτι που κατάφερε να κερδίσει την προσοχή των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης στη Νέα Υόρκη. Ο TAKI 183 ήταν ένας ελληνοαμερικανός από την Ουάσιγκτον που χρησιμοποίησε μια σύνθεση του ονόματός του Dimitris, TAKI, και τον αριθμό της οδού του, 183rd ως tag. Λόγω του παράξενου ονόματος και του αριθμού, οι άνθρωποι άρχισαν να ακολουθούν το παράδειγμά του, γράφοντας στους τοίχους Mary 122, George 21 κτλ. Αυτό καταγράφηκε σε ένα άρθρο του 1971 στην εφημερίδα New York Times με τον τίτλο Taki 183 και έτσι ο TAKI 183 έγινε ο πρώτος που αναγνωρίστηκε από την κοινωνία ως καλλιτέχνης. * Τag και tagging Το "tag" (στα ελληνικά "ταγκιά") είναι η υπογραφή που γίνεται με σπρέι σε έναν τοίχο, από τον καλλιτέχνη ενός γκράφιτι ή και μόνη της. Σε ένα γκράφιτι η υπογραφή είναι μικρή και βρίσκεται μέσα στο έργο ή κάτω σε μια άκρη (δεν γίνεται να είναι πιο μεγάλο το tag από το γκράφιτι). Tagging έχουμε όταν μπαίνει η μία υπογραφή πάνω στην άλλη. Συνήθως οι τοίχοι αυτοί έχουν παλαιότερα tags και γκράφιτι που έχουν αλλοιωθεί με το πέρασμα του χρόνου. 5

6 Μερικά από τα είδη γκράφιτι που υπάρχουν σήμερα είναι: Ζωγραφική γκράφιτι σε εξωτερικούς τοίχους (συνήθως σε τοίχους στους δρόμους). Όταν γίνονται σε ένα προσωπικό χώρο που το βλέπουν ελάχιστοι, δεν θεωρείται γκράφιτι. Συνθήματα Διαμαρτυρία (για παράδειγμα στην Βόρεια Ιρλανδία, με τα murals που απαθανατίζουν θέματα από τις συγκρούσεις με τους Βρετανούς) Σε εσωτερικούς τοίχους και επιφάνειες (συνήθως μικρού μεγέθους), π.χ. τουαλέτες, σκοπιές, θρανία Αυτοσχέδια ποιήματα Το στένσιλ χρησιμοποιείται συχνά σε πορείες διαμαρτυρίας για "γρήγορα" γκράφιτι. Κάποιες φορές το γκράφιτι γίνεται κατά επιθυμία του ιδιοκτήτη του κτιρίου, για διακόσμηση, συνήθως με συγκεκριμένη θεματολογία. Η γειτονιά του γκράφιτι Το Brooklyn, μητρόπολη του γκράφιτι, έθεσε τα θεμέλια για ένα εναλλακτικό είδος τέχνης, "την τέχνη του δρόμου" το γκράφιτι, το οποίο εκφράζει μεγάλο μέρος των νέων, οι οποίοι απελευθερώνουν τις καλλιτεχνικές τους ανησυχίες και περνούν μηνύματα στην κοινωνία όπου ζούνε. Σήμερα το Brooklyn εξακολουθεί να φιλοξενεί πολυάριθμα έργα γκράφιτι που κοσμούν ολόκληρη την γειτονιά. Γκράφιτι στους δρόμους του Brooklyn. 6

7 Γκράφιτι στους δρόμους του Brooklyn. 7

8 ΤΟ ΓΚΡΑΦΙΤΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Το γκράφιτι είναι τοιχογραφίες, οι οποίες ζωγραφίστηκαν στον δρόμο και σε κοινή δημόσια θέα. Ελάχιστες είναι οι τοιχογραφίες που έχουν γίνει από Έλληνες καλλιτέχνες στο πρόσφατο παρελθόν. Ελάχιστες είναι και οι πρωτοβουλίες των πολιτών για το ίδιο αντικείμενο, εκτός ίσως αυτών των τοιχογραφιών που έγιναν με πρωτοβουλία στους ΕΕΔΥΕ στην Αθήνα. Όσον αφορά στους την αναγραφή συνθημάτων γκράφιτι, εδώ έχουμε μια μεγάλη παράδοση. Στην κατοχική Ελλάδα, στη μεταπολεμική περίοδο και ιδιαίτερα στη δικτατορική επταετία, το σύνθημα πήρε τη μορφή στους αντίστασης. Η εποχή στους μεταπολίτευσης στιγματίστηκε με τα πολιτικά συνθήματα, το πιο σταθερό στους και πολυεμφανιζόμενο σύνθημα ήταν και είναι εκείνο που εκφράζει αντίληψη. την αναρχοαυτόνομη Γκράφιτι από τον Impe, σε χώρους της Φοιτητικής Σήμερα ρατσιστικά, Eστίας, Πολυτεχνειούπολη, Aθήνα. οικολογικά, αναρχικά συνθήματα, συνθήματα γηπέδου, θρησκευτικά, συνεχίζουν την παρουσία στους, στους τοίχους των πόλεων ανά την Ελλάδα. Δεν λείπουν βέβαια και οι προσπάθειες των ιδιωτών να διακοσμήσουν στους τσιμεντένιες επιφάνειες των κτιρίων στους με αντίστοιχα τσιμεντένια γλυπτά ή ακόμη και με απλά γεωμετρικά σχέδια. Ξεκίνημα Το γκράφιτι εμφανίστηκε στην Ελλάδα σε κλειστές ομάδες (crews), οι οποίες θα δημιουργήσουν και τα πρώτα γκράφιτι στα τρένα των ΗΣΑΠ και του ΟΣΕ το 1989 με Τα πρώτα ακούσματα στους ραπ μουσικής, το πρώτο hiphop συγκρότημα (TXC), η έλευση των περιοδικών, των βιβλίων («Spraycan Art») και των σπρέι, έδωσαν τη δυνατότητα στους ομάδες αυτές να αποκτήσουν ένα ακόμη δέλεαρ. Ακολούθησαν οι 8

9 επισκέψεις ξένων writers, του Colorz από τη Γαλλία και του Bez από την Ολλανδία το , οι οποίοι βοήθησαν τα νέα μέλη με την εμπειρία στους. Τα σχολικά κτίρια αποτέλεσαν στους ιδανικότερες και στους πιο προσιτές επιφάνειες για τη δημιουργία και παρουσίαση των έργων. Στους δεν άργησαν οι αντιδράσεις των σχολικών διευθυντών, με απειλές για αποβολές και κατηγορίες για βανδαλισμούς. Σήμερα η φύλαξη των σχολείων αποτρέπει κάθε παρέμβαση, παρά μόνον αυτές που γίνονται κατόπιν αίτησης, συνεννόησης και έγκρισης. Στους αναφέραμε και παραπάνω, τα βαγόνια των ΗΣΑΠ και του ΟΣΕ δέχτηκαν και αυτά στους πρώτες πινελιές των writers και οι «επεμβάσεις» συνεχίζονται και σήμερα. Το μετρό «παίρνει σειρά», αποτελώντας το μεγαλύτερο δέλεαρ για στους παράνομους writers, οι οποίοι «βρίσκουν τον δρόμο ζωγραφίζοντας στους επιθυμίες στους». Τα έργα στους στους δεν θα εμφανιστούν ποτέ μπροστά στα μάτια των χιλιάδων επιβατών, μιας και τα βαγόνια αποσύρονται και καθαρίζονται άμεσα. Φεστιβάλ Ακολουθούν τα φεστιβάλ που γίνονται με νόμιμες άδειες σε χώρους συγκεκριμένους, συνήθως με χορηγίες εταιρειών και στήριξη από στους εκάστοτε τοπικές δημοτικές αρχές και τα συμβούλια νέων. Τα φεστιβάλ προσπαθούν να δώσουν μια πιο ζεστή ατμόσφαιρα γιορτής, φιλίας και δημιουργικότητας μεταξύ των writers, αλλά και αλληλεπίδρασης με το ευρύ κοινό. Το πρώτο φεστιβάλ που έγινε σε κλειστό κύκλο writers ήταν το 1994 στην εξωτερική επιφάνεια του Ιππόδρομου στην Αθήνα. Ακολούθησαν φεστιβάλ το 1996 στη Θεσσαλονίκη υπό την αιγίδα του Δήμου Καλαμαριάς και του Δήμου Τριανδρίας, μια ιδιόμορφη εικαστική παρέμβαση στα εργοταξιακά πάνελ του μετρό με πρωτοβουλία του περιοδικού ΑΝΤΙ. Από το 1999 έως και σήμερα, πραγματοποιήθηκαν αρκετά φεστιβάλ με πρωτοβουλίες writers ή και crews από όλη την Ελλάδα (Κατερίνη, Βέροια, Λάρισα, Καρδίτσα, Καλαμάτα, Καστοριά κ.λπ.). 9

10 Σε νέους δρόμους Επιπλέον, το γκράφιτι άνοιξε και στην Ελλάδα καινούριους δρόμους στους εταιρείες, διαφημιστικές και μη, να προωθήσουν τα προϊόντα στους. Δίνει πλέον την ευκαιρία σε ιδιώτες να δημιουργήσουν στους χώρους στους τοιχογραφίες, και σε ορισμένους writers να παρουσιάσουν μια πιο εμπορική δουλειά, με εκθέσεις κ.λπ. Έτσι, θεατρικές παραστάσεις, σήριαλ, προϊόντα, μουσικές εκδηλώσεις (π.χ. eurovision), χώροι club, ειδικά projects από κρατικές υπηρεσίες και υπουργεία, «ντύνονται» με έργα γκράφιτι. Στους, μέσα από τη δραστηριοποίηση ενεργών writers, στiς επιφάνειες του δημόσιου χώρου έχουν μετεξελιχθεί σε χώρους ελεύθερης έκφρασης και δημιουργίας, όπου νόμιμα μπορεί ο οποιοσδήποτε να ζωγραφίσει. Κομβικό σημείο για το γκράφιτι Graffiti από τον Antiea επί στους οδού Πατησίων, στην Ελλάδα αποτέλεσε η Aθήνα. υλοποίηση του προγράμματος Eυκαταφρόνητα ή μη ως εικαστική παρουσία, τα Graffiti συνιστούν ένα ενεργό στοιχείο «Χρωμόπολις» το καλοκαίρι του 2002, τόσο για τη δύναμη και την έκταση στους εικαστικής παρέμβασης αυτού του προγράμματος, όσο και για τη συμμετοχή πολλών επώνυμων καλλιτεχνών στη δημιουργία στους κοινού σκοπού. 10

11 Πώς αντιμετωπίζεται Το γκράφιτι έτσι συνεχίζει τον δρόμο του και στην Ελλάδα με εκδηλώσεις να ανάβουν «φλόγες» και νέες ομάδες να δημιουργούνται, προσωπικές πρωτοβουλίες να ομορφαίνουν χώρους μακριά από τη δημοσιότητα κ.λ.π Χωρίς να διαφέρουν σε τίποτα από το εξωτερικό, οι αντιδράσεις του ελληνικού κοινού ποικίλλουν: άλλοι το θεωρούν βανδαλισμό, άλλοι τέχνη και άλλοι, απλώς γκράφιτι. Χαρακτηριστικό για το πώς αντιμετωπίζεται το γκράφιτι είναι οι καθημερινές απόψεις ανθρώπων δημοσιογράφων και μη- που κατατίθενται στον Ημερήσιο Τύπο: «...Όταν πρόκειται για σημάνσεις, ελεγχόμενα χάπενινγκ και καταναλωτικά μηνύματα η εικαστική και όποια άλλη παρέμβαση νομιμοποιούνται. Αντιθέτως όταν καθημερινοί άνθρωποι πετούν λίγο χρώμα στον γκρίζο διάκοσμο, θεωρούνται βάνδαλοι... Πράγματι το τι είναι προσβλητικό για το ήθος και την αισθητική του κόσμου αποφασίζεται από στους κυρίαρχους...» «...Οι εξωτερικοί τοίχοι των κατοικιών και των κτιρίων αποτελούν την υποδομή στους δημόσιας εικόνας στους πόλης...» «Χρόνια τώρα αγανακτούμε για την απίστευτη αισθητική ρύπανση που γίνεται σε κάθε ελεύθερη επιφάνεια με αυτά τα σχηματοειδή ιδιότροπα γράμματα, με τα οποία κάποιοι εκτονώνονται, ιδίως παράγοντας έτσι έργα τέχνης μιας, τελικά, μηδενικής πρωτοτυπίας» «Η σταθερή επωδός των πάσης φύσεως υπευθύνων είναι απλή: για να λυθεί το πρόβλημα στους τοιχορύπανσης αρκεί να υποδειχθούν στους δράστες χώροι ειδικοί, όπου θα μπορούν να ασκούν την καλλιτεχνική στους δραστηριότητα στους όφελος στους πόλης... Πρόκειται για παρεξήγηση. Ο λόγος που οδηγεί στους μοντέρνους τοιχογράφους να καταπατούν τη δημόσια περιουσία, δεν είναι η έλλειψη ειδικών χώρων. Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Τα γκράφιτι υποδηλώνουν τη άμεση επιθυμία του ανθρώπου στους πόλης να ακυρώσει στους ειδικούς χώρους, να κάνει δικά του εκείνα ακριβώς τα στοιχεία του χτισμένου περιβάλλοντος που του έχουν βιαίως επιβληθεί. Τα συνθήματα, τα σκαριφήματα, τα σχέδια πάνω στους απαγορευμένους τοίχους, είναι κάτι παραπάνω: είναι τα απελπισμένα σημάδια κατοχής που αφήνει ο εκμηδενισμένος καλλιτέχνης πάνω στην πόλη που τον περιβάλλει, χωρίς νου του επιτρέπει να τη ζει» 11

12 ΥΠΑΡΧΕΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΓΚΡΑΦΙΤΙ; Με το περιβάλλον και την οικολογία κατά νου, η καλλιτέχνης Anna Garforth δημιούργησε «καταπράσινα» γκράφιτι τα οποία πρωτοεμφανίστηκαν στους αστικούς τοίχους του Χονγκ Κονγκ. Με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο, η Anna έκανε αρκετά πειράματα με όλα τα είδη των φυσικών υλικών, καταλήγοντας εν τέλει στην επιλογή των βρύων που φυτρώνουν από μόνα τους στους τοίχους, ανάμεσα στις σχισμές των δρόμων αλλά και αλλού. Φράσεις σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος, συμβολικές εικόνες, αλλά και μηνύματα για τα παιδιά «φυτρώνουν» στους τοίχους, κάνοντας προφανές το ενδιαφέρον της Anna για την προστασία του περιβάλλοντος με κάθε τρόπο. 12

13 13

14 Και οι λόγοι - αντίλογοι συνεχίζονται όπως και το έργο των writers. Oι ίδιοι εκφράζουν την άποψή τους με τα έργα τους και μέσα από τις συνεντεύξεις που παραχωρούν σε γκράφιτι περιοδικά, εκεί όπου πιστεύουν ότι οι αναγνώστες μπορούν να τους καταλάβουν και να τους αισθανθούν. 14

15 Aντίλογος «Το γκράφιτι είναι η φωνή μου, είναι ο τρόπος με τον οποίο ουρλιάζω για τις αηδίες. Τα χρησιμοποιώ για να καταγράφω την μαύρη πλευρά και μου επιτρέπει να τα βγάζω πέρα με την κατεστραμμένη ομορφιά του κόσμου», Stormie, Αυστραλία... «Η αγάπη για τα γράμματα γεννήθηκε μέσα μου και δεν μπορεί να φύγει ποτέ. Πιστεύω ότι το να παρουσιάζεις τις ιδέες σου στους δρόμους, είναι ο καλύτερος και ευκολότερος τρόπος να αποκτήσεις ακροατήριο για τις ιδέες και για την δουλειά που μπορείς να κάνεις... δεν συμπαθώ το καταστροφικό γκράφιτι στο Γκράφιτι από τον Raiden, Aθήνα. σύνολό του... κάποια κομμάτια ξεχωρίζουν αλλά δεν μου αρέσει εάν παλιά ή νέα συμπαθητικά αρχιτεκτονικά κτίρια καταστρέφονται, με υπογραφές ή σχέδια. Ειδικά από τη στιγμή που υπάρχουν τόσα πολλά άσχημα κτίρια, τα οποία αφήνονται...σκέφτομαι ότι πολλοί writers ξεπουλιούνται εύκολα στις μεγάλες επιχειρήσεις, σκοτώνοντας όμως έτσι τις ιδέες και την εργασία τους», Morse code, Κάτω Χώρες. «Νόμιμο, παράνομο, όπως τη βρίσκει κανείς, με ότι υλικά γουστάρει. Οι παρωπίδες είναι περιττές. Εκτιμώ όποιον έχει ένα spray, ένα sticker, stencil, marker, αφίσα στο χέρι του, αντί ένα TV control» Lue, Ελλάδα. «Μου αρέσει να βλέπω καλά bombing, σε καλά σημεία. Το γκράφιτι δεν θα υπήρχε χωρίς αυτά.όχι μόνο ιστορικά, αλλά ούτε και σήμερα δε θα υπήρχε νόμιμο γκράφιτι χωρίς bombing. Tο ένα ανήκει στο άλλο και είναι αλληλένδετα», Neck, Γερμανία. «Όταν είχαμε ξεκινήσει τη φάση το '94 στην Αθήνα κανείς δεν γνώριζε ή καταλάβαινε τι ήταν το γκράφιτι. Θυμάμαι όταν μας έπιασαν για πρώτη φορά, μας ανέκριναν με τις ώρες για να καταλάβουν ότι δεν κρύβεται καμιά οργάνωση από πίσω μας. Γενικά με τον κόσμο το συζητούσαμε, υπήρχε προκατάληψη. Τώρα το γκράφιτι είναι εμπορικό και πουλάει...». Wore, Ελλάδα. 15

16 Σήμερα όλο και περισσότερη γνώση συσσωρεύεται από τους νέους καλλιτέχνες, οι οποίοι εφαρμόζουν και στο ελληνικό αστικό τοπίο νέες μορφές γκράφιτι, όπως αυτά των stencil, των αυτοκόλλητων κ.λπ. δίνοντας και εδώ μια νέα νότα στις δημιουργίες του δρόμου. 16

17 TO ΓΚΡΑΦΙΤΙ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ Είναι παγκοσμιοποιημένο το γκράφιτι; ΙΑΠΩΝΙA Γκράφιτι ή rakugaki είναι ο τυπικός όρος που χρησιμοποιείται για τις διάφορες δημόσιες καλλιτεχνικές αποτυπώσεις, είτε πρόκειται για μικρής έκτασης γράψιμο σε πάγκους, τουαλέτες κ.λ.π. είτε για τεράστιες εικόνες που γίνονται σε κτίρια της πόλης. Η Hip-Hop κουλτούρα και το γκράφιτι είναι σε μεγάλο βαθμό έννοιες αλληλένδετες. Η Hip-hop βρήκε το δρόμο της και προς την Ιαπωνία, μέσω της ταινίας "Wild style," με τεράστιο αντίκτυπο στην ιαπωνική κουλτούρα. Στη συνέχεια, Ιάπωνες καλλιτέχνες γκράφιτι και ιαπωνική κουλτούρα συγχωνεύονται για να δημιουργήσουν μοναδικά έργα τέχνης που δημιουργούν μια νέα ταυτότητα. YOHAKU 17

18 SUIKO 18

19 . 19

20 BΡΑΖΙΛΙΑ 20

21 Όπως βλέπουμε τα γκράφιτι της Βραζιλίας είναι όμορφα σχεδιασμένα και επηρεασμένα από την νοοτροπία και τον τρόπο ζωής των κατοίκων της. ΠΕΚΙΝΟ, ΚΙΝΑ 21

22 ΧΟΝΓΚ ΚΟΝΓΚ, ΚΙΝΑ 22

23 ΓΙΟΧΑΝΕΣΜΠΟΥΡΓΚ, ΝΟΤΙΑ ΑΦΡΙΚΗ 23

24 Τα γκράφιτι του Γιοχάνεσμπουργκ είναι πλήρως επηρεασμένα από την πυκνή ζούγκλα της νότιας Αφρικής, από τα ζώα, τα φυτά και γενικότερα από την φύση. Οι άνθρωποι εμπνέονται από αυτή, με αποτέλεσμα να δημιουργούν γκράφιτι που συσχετίζονται με το φυσικό περιβάλλον, παρόλο που συναντιούνται σε μεγάλα αστικά κέντρα. 24

25 MΕΞΙΚΟ 25

26 Σε μια χώρα με τόσο πλούσια κληρονομιά στην τέχνη της τοιχογραφίας, το γκράφιτι είναι επίσης ένα δημοφιλές χόμπι για πολλούς από τους νέους του Μεξικού. Ο Henry Chalfant, γνωστός φωτογράφος και σκηνοθέτης, πραγματοποίησε επίσκεψη στο Φάρο El, μια κοινότητα - κέντρο τεχνών σε μια ε ργατική συνοικία της Πόλης του Μεξικού που ονομάζεται Iztapalapa. Η εκδήλωση διοργανώθηκε από τη Graffitarte. Μερικοί από τους νέους που ήρθαν στην εκδήλωση ήταν εκεί ειδικά για να δουν το Chalfant εν ώρα δράσης. Άλλοι ήθελαν απλά την ευκαιρία να ζωγραφίσουν γκράφιτι σε έναν χώρο όπου επιτρέπεται. 26

27 ΒΕΡΟΛΙΝΟ ( ΤEΙΧΟΣ ), ΓΕΡΜΑΝΙΑ 27

28 Το Τείχος του Βερολίνου κατασκευάστηκε το 1961 για να διαχωρίσει τη Γερμανία στα δύο κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.Οι διαφορές μεταξύ των δύο χωρών το έκανε ένα ιδανικό μέρος για τους ανθρώπους που ήθελαν να εκφράσουν τις απόψεις τους, ειδικά τις προτιμήσεις και τις αντιπάθειες τους. Το Δυτικό Βερολίνο (δυτική πλευρά του τοίχου) είχε έργα τέχνης που κάλυπταν όλο το τείχος, ενώ η ανατολική πλευρά παρέμενε κενή. Το 1989, με την πτώση του τείχους και στα τμήματα εκείνα που διατηρήθηκαν, κλήθηκαν 118 καλλιτέχνες απ όλο τον κόσμο να τα διακοσμήσουν με έργα τέχνης στη μνήμη όσων σκοτώθηκαν προσπαθώντας να το περάσουν. Το τείχος του Βερολίνου ήταν ο μεγαλύτερος υπαίθριος καμβάς στον κόσμο και δεν υπήρχαν περιορισμοί σχετικά με το τι θα μπορούσε να θέσει ένας καλλιτέχνης πάνω του. Κατά τα τελευταία 30 χρόνια, από τότε που η συλλογή από έργα τέχνης ξεκίνησε, ένα μεγάλο μέρος έργων έχουν αφαιρεθεί από το τείχος και στεγάζονται στο Μουσείο του Τείχους. Υπάρχουν μόνο σε μέρη όπως η Potsdamer Platz, Mühlenstrasse και Bernauer Strasse. Μέσα από όλα αυτά τα παραδείγματα των γκράφιτι από όλο τον κόσμο τελικά καταλαβαίνουμε ότι τα γκράφιτι δημιουργούνται από τους ανθρώπους σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, για να εκφράσουν συναισθήματα και καταστάσεις. Τέλος θα θέλαμε να πούμε πως τελικά τα γκράφιτι διαφέρουν από τόπο σε τόπο, μόνο λόγω της διαφορετικής κουλτούρας, νοοτροπίας αλλά και του διαφορετικού περιβάλλοντος που επηρεάζουν την σκέψη και έμπνευση του κάθε καλλιτέχνη. Αυτό που παραμένει ίδιο είναι η ανάγκη για ελεύθερη έκφραση. 28

29 ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΟ ΓΚΡΑΦΙΤΙ, Η ΑΛΛΙΩΣ ΑΠΙΘΑΝΕΣ ΟΦΘΑΛΜΑΠΑΤΕΣ 29

30 ΤΙ ΛΕΕΙ Ο ΝΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΓΚΡΑΦΙΤΙ; Άρθρο 381 Φθορά ξένης ιδιοκτησίας 1. Όποιος με πρόθεση καταστρέφει ή βλάπτει ξένο (ολικά ή εν μέρει) πράγμα ή με άλλον τρόπο καθιστά ανέφικτη τη χρήση του τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών. 2. Αν η φθορά έχει αντικείμενο πράγμα ευτελούς αξίας ή η ζημία που προξενήθηκε από τη φθορά είναι ελαφρά, ο υπαίτιος τιμωρείται με χρηματική ποινή ή με φυλάκιση μέχρι έξι μηνών. Άρθρο 382 Διακεκριμένες περιπτώσεις φθοράς 1. Με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών τιμωρείται η φθορά ξένης ιδιοκτησίας της πρώτης παραγράφου του άρθρου 381, αν έγινε χωρίς πρόκληση από τον παθόντα. 2. Με την ποινή της προηγούμενης παραγράφου τιμωρείται ο δράστης, αν το αντικείμενο της πράξης που προβλέπεται στην πρώτη παράγραφο του άρθρου 381 α) είναι πράγμα που χρησιμεύει για κοινό όφελος β) είναι ιδιαίτερα μεγάλης αξίας γ) η φθορά έγινε με φωτιά ή με κάποιο από τα μέσα που προβλέπει το άρθρο Όποιος προκαλεί κατά τους όρους του προηγούμενου άρθρου φθορά ή βλάβη αρχαιολογικού ή καλλιτεχνικού ή ιστορικού μνημείου ή αντικειμένου τοποθετημένου σε δημόσιο χώρο τιμωρείται με φυλάκιση ενός έτους, αν η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα με άλλη διάταξη. ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ Στις 15 Νοεμβρίου 2012 πραγματοποιήσαμε επίσκεψη στο αστυνομικό τμήμα της Δραπετσώνας και πήραμε συνέντευξη από τον αξιωματικό υπηρεσίας κο Γιουρούκη Γ. Τραϊανό. Του θέσαμε τις ακόλουθες ερωτήσεις : 1. Διώκεται το graffiti στην Ελλάδα νομικά ; Το graffiti είναι παράνομο όταν λαμβάνει χώρα σε δημόσιο ή ιδιωτικό χώρο δίχως την συναίνεση του ιδιοκτήτη. 2. Ποιά είναι η ποινή ; Η ποινή είναι από 6 μήνες ως 2 χρόνια, ανάλογα με τη φθορά. Αν αυτό συμβεί σε μνημείο ή αρχαιολογικό χώρο η ποινή είναι βαρύτερη. Σε ιδιωτικό χώρο, αν ο ιδιοκτήτης καλέσει την αστυνομία, το αδίκημα τιμωρείται. Μόνο σε περίπτωση που δώσει τη συγκατάθεσή του, δε διώκεται νομικά. 3. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει συλλήψεις στο Δήμο μας για το παραπάνω αδίκημα ; Τα 4 τελευταία χρόνια που υπηρετώ σε αυτό το αστυνομικό τμήμα, δεν υπήρξανε τέτοιου είδους περιστατικά. Σα συμβουλή προς τους νέους θα έλεγα να ζητούν την έγκριση των ιδιοκτητών αν πρόκειται για ιδιωτικό χώρο, ή να συνεργάζονται με καλλιτεχνικούς φορείς Δήμων, Σχολείων κλπ ώστε να εκφράζουν την τέχνη τους σε νόμιμα πλαίσια. Ευχαριστούμε πολύ! 30

31 ΓΚΡΑΦΙΤΙ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ ΑΥΛΩΝΑ Στο Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων του Αυλώνα αριθμούνται περίπου 380 ανήλικοι και νέοι κρατούμενοι, οι οποίοι, μετά από παρότρυνση του σχολείου, καθώς και του Διευθυντή του Καταστήματος κ. Παύλου Δουλάμη, κλήθηκαν να συμμετάσχουν στο εν λόγω Προαιρετικό Πολιτιστικό Πρόγραμμα, με σκοπό μέσα από τη ζωγραφική να αναβαθμίσουν οι ίδιοι το χώρο τους. Να εκφράσουν με χρώματα και σχέδια τις σκέψεις, τους φόβους, τις ελπίδες τους, τα συναισθήματά τους. Το Πρόγραμμα έγινε δεκτό με μεγάλη χαρά από τους μαθητές-κρατούμενους και προσέλκυσε το ενδιαφέρον τους, αφού είναι μια ευκαιρία για αυτούς να αναδείξουν το ταλέντο τους, να εκφραστούν ελεύθερα, να γεμίσουν δημιουργικά το χρόνο τους και να δώσουν χρώμα και ζωή στο μουντό γκρι των τσιμεντένιων χώρων της φυλακής. Έτσι, περίπου 1000 τμ. τοίχου καλύφθηκαν από πρωτότυπα graffiti. Για την υλοποίηση του προγράμματος συνέβαλαν ουσιαστικά η κ. Αλίκη Γιωτοπούλου Μαραγκοπούλου, πρόεδρος του Ιδρύματος Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και το Ελληνικό Δίκτυο για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη. 31

32 ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΕ ΑΛΛΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ; ΒΑΡΚΕΛΩΝΗ Πρόστιµο 600 ευρώ για τη διακόσµηση µε graffiti Μια δυσάρεστη έκπληξη περίµενε τους καταστηµατάρχες στη Βαρκελώνη οι οποίοι ανέθεσαν σε καλλιτέχνες graffiti να βάψουν τα ρολά των καταστηµάτων τους πιστεύοντας ότι η πόλη τους θα γινόταν πιο όµορφη. Τώρα τιµωρούνται µε πρόστιµο 600 ευρώ από τις δηµοτικές αρχές για «αντικοινωνική συµπεριφορά». Σύµφωνα µε το δηµοτικό συµβούλιο, οι καλλιτέχνες graffiti «υποβαθµίζουν το αστικό τοπίο». Με βάση αυτό το σκεπτικό 160 καταστηµατάρχες κλήθηκαν να καταβάλουν πρόστιµο αυτήν τη χρονιά. «Ο νόµος θεωρεί το graffiti σαν κάτι που ρυπαίνει τον δηµόσιο χώρο, υποτιµά την κληρονοµιά µας και οπτικά υποβαθµίζει το αστικό τοπίο», δήλωσε εκπρόσωπος του δήµου. Οι καλλιτέχνες graffiti που καλούνται να διακοσµήσουν µε τα σχέδιά τους τα µεταλλικά ρολά ασφαλείας δηλώνουν ότι έχουν πολλές παραγγελίες. Ενας από τους λόγους που οι καταστηµατάρχες προτιµούν τα graffiti είναι ότι µε αυτόν τον τρόπο οι νεαροί δεν γράφουν συνθήµατα µε σπρέι στα καταστήµατά τους, αφού ο άγραφος νόµος επιβάλλει τον σεβασµό στην τέχνη του graffiti. Οι καλλιτέχνες επισηµαίνουν εξάλλου µια µεγάλη αντίφαση: «Είναι παράλογο να µη σου επιτρέπει ο δήµος να κάνεις graffiti σε δηµόσιο χώρο µε την άδεια των ιδιοκτητών και συγχρόνως να διοργανώνει πανάκριβες εκθέσεις για την τέχνη του graffiti στους δηµοτικούς εκθεσιακούς χώρους», δηλώνει ένας από αυτούς. ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΙΑΣ To Anti-Graffiti Δίκτυο της Φιλαδέλφειας (PAGN) ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 1984 από τον πρώην Δήμαρχο Wilson Goode. Ο αρχικός στόχος του προγράμματος ήταν να καταπολεμηθεί η εξάπλωση του graffiti στην Φιλαδέλφεια και του προγράμματος ηγήθηκε ο Tim Spencer. Το 1986 ξεκίνησε ένα δεύτερο πρόγραμμα στο πλαίσιο του PAGN, που ονομάζεται The Mural Arts Project (ΜAP) (η τέχνη των τοιχογραφιών) με επικεφαλής τον καλλιτέχνη Jane Golden. Με την επιτυχία και των δύο προγραμμάτων το 1991, στην πόλη της Φιλαδέλφειας απονεμήθηκε το βραβείο για τις Νέες Καινοτομίες της αμερικάνικης κυβέρνησης. Από την ίδρυση των προγραμμάτων αυτών πάνω από τοιχογραφίες έχουν δημιουργηθεί σε όλη την πόλη και πάνω από τοίχοι έχουν καθαριστεί από τα graffiti. Το Anti-Graffiti Δίκτυο της Φιλαδέλφειας σήμερα αποτελείται από τρία προγράμματα: Τοιχογραφία-Πρόγραμμα Τεχνών, Ζωγραφική, πρόγραμμα Voucher, και την Ομάδα Μείωσης Graffiti. 32

33 33

34 10 ΜΕΡΗ ΟΠΟΥ ΤΟ ΓΚΡΑΦΙΤΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑΝΟΜΟ 1. Hosier Lane, Melbourne, Australia 2. Warsaw, Poland 3. Tesnov, Prague 4. Queens, New York, United States 5. Paris, France 6. Taipei, Taiwan 7. Zürich, Switzerland 8. Sydhavnen, Copenhagen, Denmark 9. Burghausen, Germany 10. Venice, California, United States 34

35 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΑΠΟ ΕΝΑN ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΓΚΡΑΦΙΤΙ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Τι σε τράβηξε στο γκράφιτι; Ουσιαστικά ξεκίνησα σε ηλικία 13 χρονών περίπου (Α Γυμνασίου) βλέποντας το διπλανό συμμαθητή μου να σχεδιάζει στο τετράδιό του. Συζητώντας μαζί του και βλέποντας γκράφιτι στους τοίχους με κέντρισε αρχικά η ιδέα του να επεμβαίνω ζωγραφικά σε ένα χώρο σε τόσο μεγάλη κλίμακα, (εξαιτίας της αγάπης μου για τη ζωγραφική). Στην πορεία προέκυψαν και άλλες παράμετροι που με έκαναν να «κολλήσω» με τη συγκεκριμένη τέχνη. Πέραν της κλίσης μου στη ζωγραφική η οποία εκφράζονταν πλέον μέσω του graffiti, αντιλήφθηκα ότι κάθε ζωγραφιά στον τοίχο έπαυε να είναι ιδιωτική καθώς απευθύνονταν σε ένα ευρύτερο σύνολο, κι επομένως μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει την τέχνη αυτή για να περάσει ένα δικό του μήνυμα προς τους θεατές (π.χ συνθήματα με 35

36 πολιτικό περιεχόμενο ή ακόμα και μηνύματα αγάπης), επεμβαίνοντας κατά κάποιο τρόπο στην καθημερινότητά τους, όταν το έργο βρίσκεται σε δημόσιο χώρο. Τέλος, διαπίστωσα ότι υπάρχει μια ολόκληρη κουλτούρα που συνόδευε το γκράφιτι και μέσω αυτής μπορείς να γνωρίσεις άλλους καλλιτέχνες, να ταξιδέψεις σε άλλες πόλεις ή ακόμα και άλλες χώρες προκειμένου να ασκήσεις την τέχνη σου και φυσικά να κάνεις φίλους, να περάσεις καλά και να διασκεδάσεις. 2. Πως νιώθεις όταν ζωγραφίζεις σ έναν άδειο τοίχο; Πλέον κάθε τοίχος είναι μια ξεχωριστή δημιουργική διαδικασία, το αποτέλεσμα διαφέρει κάθε φορά όπως και τα άτομα που θα συνεργαστούν για αυτό. Επομένως το συναίσθημα είναι μοναδικό αφού κάθε γκραφίτι αποτελεί μια ξεχωριστή αφήγηση, μια μικρή ιστορία, από τη στιγμή της σύλληψης της ιδέας, μέχρι την τελική σύνθεσή. Οι περισσότεροι καλλιτέχνες του χώρου έχουν να διηγηθούν πολλές τέτοιες μικρές ιστορίες, από στιγμές γέλιου και χαλάρωσης μπροστά από ένα πολύχρωμο τοίχο μέχρι και στιγμές αγωνίας και αδρεναλίνης μετά από κυνηγητό από κάποιο ενοχλημένο γείτονα ή ακόμα και την αστυνομία. 3. Πόσα έργα έχεις ζωγραφίσει μέχρι τώρα; Αυτό δεν μπορώ να το προσδιορίσω με ακρίβεια καθώς μετά τα πρώτα 2 χρόνια που κρατούσα ένα μικρό «ημερολόγιο», μετά από 10 χρόνια..απλώς έχασα το μέτρημα, άλλωστε δεν είναι η ποσότητα που μετράει αλλά η εξέλιξή σου σαν καλλιτέχνης και οι στιγμές που πέρασες με παρέες και φίλους. 4. Ποιό είναι το αγαπημένο σου έργο και γιατί; Δεν μπορώ να ξεχωρίσω ένα συγκεκριμένο έργο καθώς όπως ανέφερα και παραπάνω είναι αρκετά, κι επίσης μπορεί κάποια έργα τεχνικά χρωματικά και συνθετικά να είναι σε πολύ υψηλό επίπεδο αλλά υπάρχουν και άλλα πολύ πιο μέτρια που όμως έγιναν με καλή παρέα, ή σε κάποια πόλη στο εξωτερικό με καινούριους φίλους, τα οποία έχουν μοναδική αξία. 36

37 5. Ανήκεις σε ομάδα ή δουλεύεις μόνος σου; Αν σε ομάδα, πόσα μέλη είστε; Τι τεχνική χρησιμοποιείτε; Οι ομάδες (graffiti crews) είναι από τα σημαντικότερα πράγματα στο χώρο του γκράφιτι. Η παρέα σου - η ομάδα σου - το crew σου, είναι πρώτα απ όλα φίλοι σου, άτομα με τα οποία μοιράζεσαι κοινούς προβληματισμούς και ιδέες, σκέφτεστε με παρόμοιο τρόπο και πάνω απ όλα περνάτε καλά. Αν και στο crew που είμαι πλέον από 4 μείναμε 2 ενεργοί,(κάποιοι σταμάτησαν, κάποιοι απλώς προχώρησαν..), θα θυμάμαι πάντα τις στιγμές που περάσαμε σαν ομάδα, στιγμές δημιουργικές, στιγμές γέλιου και στιγμές χαλάρωσης όπου ο καθένας προσέφερε στον άλλο και έπαιρνε από αυτόν κάτι διαφορετικό, κάτι ξεχωριστό και καινούριο. 6. Έχεις κάποιο καλλιτεχνικό πρότυπο; Θαυμάζω πολλούς καλλιτέχνες, ωστόσο αυτό που διαμόρφωσε σε μεγάλο βαθμό το έργο μου και τη φιλοσοφία μου απέναντι στο γκράφιτι ήταν οι σπουδές μου στην Αρχιτεκτονική. Μέσω της σχολής μου ασχολήθηκα με την ιστορία της τέχνης κι έτσι διεύρυνα αρκετά τους ορίζοντές μου, πέραν του χώρου του γκράφιτι. Πλέον οι καλλιτέχνες του γκράφιτι που θαυμάζω είναι λίγοι και δεν ασχολούνται με το «παραδοσιακό» γκράφιτι αλλά πειραματίζονται διαρκώς σε νέες κατευθύνσεις, θαυμάζω κυρίως καλλιτέχνες που πειραματίζονται με νέα μέσα ψηφιακά ή αναλογικά, κυρίως εκπροσώπους των πιο σύγχρονων ρευμάτων της τέχνης (dada,pop art, arte povera κ.α) 7. Τι αισθάνεσαι όταν είσαι απέναντι από ένα τοίχο που έχεις ζωγραφίσει και διαπιστώνεις ότι έχει καταστραφεί; Η καταστροφή ενός έργου τέχνης (ως τέτοια θα έπρεπε να αντιμετωπίζονται τα γκράφιτι, τουλάχιστον ορισμένα που γίνονται από επαγγελματίες καλλιτέχνες του χώρου) είναι πάντα κάτι λυπηρό. Ωστόσο τις περισσότερες φορές η «καταστροφή» αυτή οφείλεται είτε στην έλλειψη σεβασμού από ηλικιακά μικρότερους καλλιτέχνες είτε στην αδιαφορία του κοινού που καταστρέφει το έργο(με συνθήματα ή άλλες επιγραφές) άρα είναι θέμα ελλιπούς παιδείας και τριβής τους με το αντικείμενο και την τέχνη. Και στις 2 περιπτώσεις είναι λυπηρό να βλέπεις το χρόνο, τον κόπο, την όρεξη, την προσπάθεια και τα χρήματα που έχεις επενδύσει σε κάποιο τοίχο να μην γίνονται σεβαστά. 37

38 8. Θα έκανες ένα έργο κατά παραγγελία; Έχω δημιουργήσει πολλές φορές έργα κατά παραγγελία, για κερδοσκοπικό και μη σκοπό. Άλλωστε οι «παραγγελίες» σε καλλιτέχνες είναι κάτι που συναντάται από την αρχή της ιστορίας της τέχνης και αποτελεί το μέσω για ένα καλλιτέχνη να καλύψει κάποια έξοδά του, να προβάλλει το έργο του και να αποκτήσει μεγαλύτερη φήμη, επομένως δεν υπάρχει σε αυτό κάτι μεμπτό όταν φυσικά δεν υπάρχει λογοκρισία από πλευράς του εργοδότη. 9. Θεωρείς το γκράφιτι τέχνη ισάξια με άλλες π.χ. κλασσική ζωγραφική, γλυπτική κ.λ.π.; Τι θα απαντούσες σε αυτούς που το θεωρούν βανδαλισμό; Σίγουρα δεν μπορεί να εξισωθεί το graffiti με άλλες τέχνες τόσο απλουστευτικά. Υπάρχουν πολλές παράμετροι που το διαφοροποιούν αλλά και αρκετές που το ταυτίζουν με την κλασσική ζωγραφική, ωστόσο είναι σίγουρο πως αποτελεί την πιο σύγχρονη έκφραση στον τομέα της τέχνης με ίσως την ευρύτερη διάδοση στον κόσμο, ειδικότερα στους νέους. Δυστυχώς ο βανδαλισμός συνήθως εκλαμβάνεται ως ταυτόσημη έννοια με το graffiti καθώς αποτελεί την αμεσότερη έκφραση του μέσω του tagging(υπογραφές) και bombing(γρήγορο γκράφιτι σε παράνομα σημεία). Η δημιουργία μια τοιχογραφίας σε ένα δημόσιο ή ιδιωτικό κτίριο χωρίς άδεια, ή το γκράφιτι στα μέσα συγκοινωνίας αποτελούν αδικήματα καθώς υπόκεινται στο νόμο περί «φθοράς ιδιωτικής/δημόσιας περιουσίας». Ωστόσο υπάρχουν ορισμένες περιπτώσεις όπου μια τοιχογραφία αποτελεί πραγματικό έργο τέχνης και μπορεί να αλλάξει την καθημερινότητα μια ολόκληρης γειτονιάς ή ακόμη ενός δρόμου ή μιας λεωφόρου. Επομένως απαιτείται μια προσεχτική προσέγγιση στο ζήτημα καθώς κάθε γκράφιτι πρέπει να κρίνεται με διαφορετικά κριτήρια και φυσικά δεν αποτελεί κάθε γκράφιτι βανδαλισμό! Τη συνέντευξη μας παραχώρησε ευγενικά ο Δημήτρης Γροζόπουλος, φοιτητής Αρχιτεκτονικής και καλλιτέχνης των έργων που κοσμούν την είσοδο του σχολείου μας. 38

39 Γκράφιτι στον εξωτερικό τοίχο του σχολείου μας. 39

40 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΕΝΑ ΖΩΓΡΑΦΟ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Από ποια ηλικία άρχισες να ζωγραφίζεις; Θυμάσαι το πρώτο σου έργο; Το γεγονός ότι ο πατέρας μου είναι ζωγράφος μου έδωσε την ώθηση να ασχοληθώ με τη ζωγραφική. Το πρώτο μου έργο έγινε σε συνεργασία με έναν επαγγελματία γερμανό ζωγράφο στα 7 μου και ήταν ένα αφηρημένο τοπίο. 2. Πως αποφάσισες να ασχοληθείς επαγγελματικά με τη ζωγραφική; Η επαγγελματική πορεία μου στη ζωγραφική δεν ήταν προσχεδιασμένη. Μετά από ένα ατύχημα στις εξετάσεις για την αρχιτεκτονική, δοκίμασα την τύχη μου στην Καλών Τεχνών και πέρασα. Τα υπόλοιπα ακολούθησαν. 3. Τι συναισθήματα εκφράζεις με την ζωγραφική σου; Όλες οι μορφές τέχνης εκφράζουν συναισθήματα. Εγώ εκφράζω τα συναισθήματά μου ανά περιόδους μέσω της εικόνας. 4. Τι σε εμπνέει; Στη ζωγραφική με εμπνέουν τα πάντα, ακόμα και η ίδια η ζωγραφική. Ανά περιόδους έχω ασχοληθεί με διάφορα είδη και υλικά. 5. Με τι είδους ζωγραφική ασχολείσαι; Θα χαρακτήριζα τη ζωγραφική μου εξπρεσιονιστική. 6. Πιστεύεις ότι η τέχνη της ζωγραφικής περιορίζεται στα πλαίσια ενός καμβά ή μπορεί να εμφανιστεί και στο δρόμο; Δεν πιστεύω ότι η ζωγραφική μπορεί να περιοριστεί στα πλαίσια ενός καμβά, γιατί δεν ξεκίνησε από έναν καμβά, αλλά έξω. Η ζωγραφική δεν έχει σύνορα ούτε κλείνεται σε καλούπια. 7. Είσαι ανοιχτός σε πειραματισμούς με άλλα είδη; Σαν νέος ζωγράφος έχω πολλές καινούριες ιδέες και είμαι ανοιχτός σε πειραματισμούς με άλλα είδη και υλικά, καθώς και συνθέσεις και τεχνικές. 8. Τελικά, το graffiti είναι τέχνη του δρόμου ή αισθητική ρύπανση; Το graffiti είναι τέχνη όταν γίνεται οργανωμένα και με συνέπεια και μπορεί να γίνει αντιαισθητικό, όταν γίνεται μόνο για να γίνει. Τη συνέντευξη μας παραχώρησε ευγενικά ο ζωγράφος και απόφοιτος του σχολείου μας, Γιώργος Παρχαρίδης. 40

41 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ 1ο ΦΥΛΟ: Α Κ ΗΛΙΚΙΑ: ΒΑΘΜΙΔΑ ΕΚΠ/ΣΗΣ: ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΤΑΞΗ: Α Γ 1. Β Γνωρίζεις τι είναι γκράφιτι; α. ΝΑΙ 2. β. ΟΧΙ Όταν πρωτοείδες γκράφιτι ποια ήταν η αντίδρασή σου; Έχει αλλάξει μέχρι σήμερα;.. 3. Έχεις δημιουργήσει ποτέ γκράφιτι; α. ΝΑΙ 4. β. ΟΧΙ Ήσουν ποτέ μάρτυρας σε δημιουργία γκράφιτι; α. ΝΑΙ β. ΟΧΙ 5. Για σένα το γκράφιτι είναι: α. τέχνη β. βανδαλισμός γ. τρόπος έκφρασης συναισθημάτων δ. τίποτα ε. άλλο 7. Κατά τη γνώμη σου, το γκράφιτι έχει επηρεαστεί από τη μουσική, τον πολιτισμό και το αντίστροφο; α. ΝΑΙ β. ΟΧΙ γ. ΑΡΚΕΤΑ δ. ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ 41 ε. ΚΑΘΟΛΟΥ

42 8. Πως αντέδρασες όταν είδες τα γκράφιτι που βρίσκονται στο σχολικό χώρο; α. θετικά β. αρνητικά γ. ουδέτερα 9. Θεωρείς απαραίτητο όταν κάποιος ζωγραφίζει γκράφιτι να χρησιμοποιεί οικολογικά σπρέι και μάσκα; α. ΝΑΙ β. ΟΧΙ γ. ΔΕ ΓΝΩΡΙΖΑ ΥΗΝ ΥΠΑΡΞΗ ΤΟΥΣ 10. Θα ήθελες να έρθεις σε επαφή με ένα γνωστό γραφίστα; Αν ναι, τι πιστεύεις ότι θα αποκόμιζες; α. ΝΑΙ β. ΟΧΙ 11. Αν ζωγραφίζεις, συνήθως είναι με παρέα; α. Ναι, είναι πιο διασκεδαστικό β. Όχι, δημιουργώ καλύτερα μόνος/η μου γ. Ανάλογα με το έργο δ. Άλλο 12. Τα γκράφιτι που επιλέγεις να φτιάξεις αναφέρονται σε: α. συνθήματα β. αφηρημένο σχέδιο γ. πρωσοπογραφίες δ. τίποτα από τα παραπάνω 13. Πιστεύεις πως τα γκράφιτι ομορφαίνουν την πόλη μας; α. ΝΑΙ β. ΟΧΙ 42

43 Γκράφιτι στους δρόμους του Κεραμικού και του Θησείου Σύμφωνα με τα ερωτηματολόγια που μοιράσαμε σε 53 μαθητές το Νοέμβριο Δεκέμβριο του 2012 καταλήξαμε στα εξής συμπεράσματα: Οι νέοι ηλικίας ετών γνωρίζουν όλοι τι είναι γκράφιτι. Ένα μεγάλο ποσοστό των παιδιών όταν πρωτοείδαν γκράφιτι αντέδρασαν θετικά και η άποψή μας γι αυτό δεν έχει αλλάξει μέχρι σήμερα, ενώ ελάχιστοι αντέδρασαν είτε αρνητικά, είτε ουδέτερα. Οι περισσότεροι νέοι έχουν γίνει μάρτυρες στην δημιουργία μας γκράφιτι θεωρώντας το τέχνη και τρόπο έκφρασης συναισθημάτων και πιστεύουν πως έχει επηρεαστεί από την μουσική και τον πολιτισμό και το αντίστροφο. Όταν πρωτοείδαν τα γκράφιτι που κοσμούν τον σχολικό χώρο αντέδρασαν θετικά. Θεωρούν απαραίτητη τη χρήση οικολογικών σπρέϊ ή/και μάσκας. Θα ήθελαν να έρθουν σε επαφή με ένα γνωστό γραφίστα για να αποκομίσουν τρόπους σκέψης, εμπειρίες και πληροφορίες γι αυτού του είδους την τέχνη. Αν ζωγραφίζουν οι ίδιοι, προτιμούν να το κάνουν με παρέα για βοήθεια και ανταλλαγή ιδεών και τα έργα που δημιουργούν είναι κυρίως συνθήματα και αφηρημένα σχέδια και λιγότερο προσωπογραφίες. Τέλος η πλειοψηφία των νέων πιστεύει πως τα γκράφιτι ομορφαίνουν την πόλη μας και είναι μια μοντέρνα μορφή τέχνης. 43

44 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ 2ο ΦΥΛΟ: Α Γ ΗΛΙΚΙΑ: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ: 1. Γνωρίζετε τι είναι γκράφιτι; Α. ΝΑΙ Β. ΟΧΙ 2. Αν σας ζωγράφιζαν τον τοίχο του σπιτιού σας με γκράφιτι πως θα αντιδρούσατε; A. Θα καλούσα την αστυνομία B. Θα τον ξαναέβαφα Γ. Τίποτα απολύτως Δ. Θα παρακολουθούσα κάθε μέρα Δεν μπορεί, θα ξανάρθει! 3. Για σας τα γκράφιτι είναι: Α. Τέχνη Β. Βανδαλισμός Γ. Τρόπος έκφρασης συναισθημάτων Δ. Τίποτα 4. Θεωρείτε απαραίτητο όταν κάποιος νέος ζωγραφίζει γκράφιτι να χρησιμοποιεί οικολογικά σπρέι και μάσκα; A. Nαι B. Oχι Γ. Δεν γνώριζα την ύπαρξή τους 44

45 5.Έχετε δει κάποιο άτομο να ζωγραφίζει γκράφιτι στην περιοχή σας; Α. Ναι 6. Β. Όχι Τα παιδιά σας ασχολούνται με το γκράφιτι; ( αν δεν έχετε παιδιά, αγνοήστε αυτή την ερώτηση) Α. Ναι 7. Γ. Δεν γνωρίζω Έχετε δημιουργήσει κάποιου είδους γκράφιτι σε νεότερη ηλικία; Α. Ναι 8. Β. Όχι Β. Όχι Πιστεύετε πως τα γκράφιτι ομορφαίνουν την πόλη μας; Α. Ναι Β. Όχι Ευχαριστούμε για το χρόνο σας! Σύμφωνα με το ερωτηματολόγιο που μοιράσαμε σε 28 ενήλικες, κατοίκους της Δραπετσώνας, του Θησείου και του Κεραμικού το Νοέμβριο-Δεκέμβριο του 2012 καταλήξαμε στα εξής συμπεράσματα: Οι ενήλικες, ηλικίας γνωρίζουν όλοι τι είναι γκράφιτι. Όταν ρωτήθηκαν για το τι θα έκαναν αν κάποιος ζωγράφιζε τον τοίχο του σπιτιού τους, ένα μεγάλο ποσοστό απάντησε πως θα τον ξαναέβαφε ή δεν θα έκανε τίποτε απολύτως και ένα μικρότερο ποσοστό θα καλούσε την αστυνομία. Για τους μεν πρώτους, το γκράφιτι είναι τέχνη και τρόπος έκφρασης των νέων και λιγότερο βανδαλισμός και παρανομία. Υπήρξε όμως και ένα μικρό ποσοστό, που καταδίκασε την παρέμβαση με γκράφιτι σε νεοκλασικά ή αναπαλαιωμένα κτήρια, θεωρώντας την καταστροφική και αντιαισθητική. Όλοι θεώρησαν απαραίτητη τη χρήση οικολογικών σπρέι και μάσκας από τους νέους όταν δημιουργούν γκράφιτι για την προσωπική τους προστασία. Κάποιοι έχουν δει ένα άτομο να ζωγραφίζει γκράφιτι στην περιοχή τους και κάποιοι άλλοι όχι. Όσοι ήταν γονείς, απάντησαν πως τα παιδιά τους δεν ασχολούνται με το γκράφιτι, ενώ η πλειοψηφία αυτών δεν έχει δημιουργήσει γκράφιτι σε νεότερη ηλικία. Τέλος οι ενήλικες πιστεύουν εξίσου με τους νέους ότι τα γκράφιτι ομορφαίνουν την πόλη και είναι μια μοντέρνα μορφή τέχνης, αρκεί να γίνονται σε συγκεκριμένους χώρους και οργανωμένα. 45

46 Γκράφιτι στον Κεραμικό και το Μοναστηράκι. Γκράφιτι στο Μοναστηράκι, Κεραμικό 46

47 47

48 Μέσα από την έρευνά μας καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι η τέχνη είναι τέχνη, αν έτσι νιώθει αυτός που την παράγει και αυτός που τη βλέπει. Όμως, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το γεγονός ότι τα γκράφιτι κάποιες φορές γίνονται σε λάθος χώρους, όπως νεοκλασικά κτήρια ή αρχαιολογικά μνημεία, και αυτό αποτελεί, εκτός από παράβαση του νόμου, και αισθητική ρύπανση. Θα θέλαμε οι νέοι καλλιτέχνες να συνεχίσουν να εκφράζονται ελεύθερα και να παράγουν εξαιρετικά έργα, σεβόμενοι ταυτόχρονα τους κανόνες της κοινωνίας. 48

49 Ενδεικτικά βήματα και τεχνικές για τη δημιουργία ενός «wall-piece» 1. Ο writer αφού έχει ήδη κατασταλάξει στο ψευδώνυμο και έχει πειραματιστεί με αυτό το σχεδιάζει σε χαρτί. 2. Βάφουμε τον τοίχο με πλαστικό χρώμα, για να μπορούμε να ζωγραφίσουμε καλύτερα στην επιφάνειά του το σχέδιό μας με τα σπρέι. 3. Σχεδιάζουμε με ένα ανοιχτό χρώμα τις πρώτες γραμμές του κομματιού που έχουμε δημιουργήσει, στο σημείο του τοίχου, όπου πιστεύουμε ότι αυτό ταιριάζει. 4. «Γεμίζουμε» με τα βασικά χρώματα που θα χρησιμοποιήσουμε, το fill-in. 5. Με ένα πιο σκούρο χρώμα από τα χρώματα του fill-in, περνάμε τα πρώτα outlines. Αυτή η διαδικασία είναι το πιο σημαντικό μέρος, για την τελική μορφή που θα έχει το ύφος του κομματιού. Περνάμε στο στάδιο του 3d, όπου δίνουμε βάθος, σε όποια σημεία του κομματιού πιστεύουμε ότι χρειάζεται. 6. Βάζουμε το χρώμα του background που θα κάνει αντίθεση με το κομμάτι, με αποτέλεσμα να δώσουμε λίγο παραπάνω όγκο στο κομμάτι μας. Άν θέλουμε, μπορούμε να δώσουμε και ένα θέμα στο background ή να προσθέσουμε κάποια characters. 7. Καθαρίζουμε όσα σημεία έχουν στάξει. Στην περίπτωση που μας ενδιαφέρει το κομμάτι μας να κάνει μεγάλη αντίθεση σε σχέση με το background, προσθέτουμε μια εξωτερική γραμμή σε όλη την περιφέρεια του κομματιού (second outline). Αυτό θα βοηθήσει να δώσει ακόμη περισσότερο όγκο στο κομμάτι μας. Τα στάδια που περιγράφουμε παραπάνω είναι κάποια πρώτα βήματα, τα οποία, εάν θέλει κανείς, μπορεί να τα ακολουθήσει στα αρχικά του βήματα. Από κει και πέρα ο καθένας με τη δική του φαντασία και τα δικά του ερεθίσματα θα πρέπει να δημιουργήσει και να προσθέσει τα δικά του στοιχεία στο εσωτερικό (fill-in) και στο εξωτερικό (background) του κομματιού του. Εάν κάποιος θέλει να κάνει λίγο εξάσκηση πριν «λερώσει» τον τοίχο της γειτονιάς του μπορεί να επισκεφθεί την ιστοσελίδα Υ.Γ.: Μια συμβουλή προς τους νέους καλλιτέχνες. Θα ήταν καλό να χρησιμοποιείτε κάποιου είδους μάσκα και μη τοξικά σπρέϊ για το καλό της υγείας σας, αλλά και του περιβάλλοντος. ΚΑΛΗ ΕΞΑΣΚΗΣΗ! 49

50 ΠΗΓΕΣ: Περιοδικό υποβρύχιο, perierga.gr, Kathimerini.gr, Graffiti.playdo.com, Ποινικός Κώδικας, Philadelphia Anti-graffiti Network.com Ευχαριστούμε θερμά τους Δημήτρη Γροζόπουλο και Γιώργο Παρχαρίδη για τις συνεντεύξεις που μας παραχώρησαν. Η ΟΜΑΔΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ: ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΜΑΝΩΛΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΑΚΗΣ ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΔΑΝΙΗΛ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΥΡΚΟΥ ΣΟΦΙΑ ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΜΑΝΕΣΗ ΡΟΞΟΛΑΝΑ ΜΕΜΙ ΣΙΜΟΣ ΜΟΥΣΤΑΦΑ ΜΟΝΑ ΝΕΡΣΙΣΙΑΝ ΒΑΡΝΤΑΝ ΠΑΝΟΥ ΘΑΝΟΣ ΠΑΝΤΟΥ ΘΕΟΔΩΡΑ, ΠΑΥΛΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ, ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΣΥΡΙΓΟΣ ΜΑΝΟΣ ΤΟΥΜΠΟΥΛΙΔΟΥ ΑΥΓΗ ΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ: ΚΑΡΑΪΣΚΟΥ ΕΥΤΥΧΙΑ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ 50