ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. Ελισσάβετ Παναγιωτίδου

Transcript

1 Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης ΔΠΜΣ Δίκαιο και Μηχανική της Ενέργειας ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Ελισσάβετ Παναγιωτίδου «Τα όρια βιωσιµότητας του διαχωρισµού της εξορυκτικής δραστηριότητας λιγνίτη και της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη στον ενεργειακό άξονα Δυτικής Μακεδονίας» Θεσσαλονίκη 2017

2 Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης ΔΠΜΣ Δίκαιο και Μηχανική της Ενέργειας ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Ελισσάβετ Παναγιωτίδου «Τα όρια βιωσιµότητας του διαχωρισµού της εξορυκτικής δραστηριότητας λιγνίτη και της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη στον ενεργειακό άξονα Δυτικής Μακεδονίας» Κινητό: Θεσσαλονίκη 2017

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: Τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των απόθεµατων λιγνίτη στον ελλαδικό χώρο ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α': Ο λιγνίτης ως καύσιµο Ι) Οι ιδιότητες του λιγνίτη και η διάκριση του από παρεµφερή ορυκτά καύσιµα Α) Οι ιδιότητες του λιγνίτη α) Η περιεκτικότητα και ο τρόπος δηµιουργίας του λιγνίτη β) Τα αποθέµατα λιγνίτη στην Δυτική Μακεδονία Β) Η εκµετάλλευση του λιγνίτη στην Δυτική Μακεδονία α) Τα δικαιώµατα της Δ.Ε.Η Α.Ε στην εκµετάλλευση του λιγνίτη β) Τα ορυχεία της Δυτικής Μακεδονίας ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β': Ο τρόπος εκµετάλλευσης και χρήσης του λιγνίτη στην Ελλάδα για την λειτουργία των Aτµοηλεκτρικών Σταθµών Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (Α.Η.Σ) Ι) Η τεχνική εκµετάλλευσης του λιγνίτη Α) Η µέθοδος εξόρυξης και καύσης λιγνίτη α) Η µέθοδος εξόρυξης λιγνίτη β) Η µέθοδος καύσης λιγνίτη Β) Η Σχέση Εκµετάλλευσης (R) α) Ο ορισµός της σχέσης εκµετάλλευσης β) Η διαµόρφωση του κόστους του λιγνίτη ΙΙ) Ατµοηλεκρικοί Σταθµοί Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (Α.Η.Σ) στην Δυτική Μακεδονία Α) Το δυναµικό των λιγνιτικών µονάδων της Δ.Ε.Η Α.Ε Β) Η καθαρή ισχύς των Aτµοηλεκτρικών Σταθµών Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (Α.Η.Σ) της Δυτικής Μακεδονίας ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: Η ευρωπαΐκή πολιτική και η σχέση της µε τη βιωσιµότητα της λιγνιτικής παραγωγής ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α': Το ευρωπαΐκό νοµικό πλαίσιο για την ηλεκτρική ενέργεια και η προσαρµογή της Ελλάδας στις ευρωπαΐκές απαιτήσεις - Ισχύον καθεστώς αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας - Συνέπειες ευρωπαΐκής πολιτικής στη βιωσιµότητα της λιγνιτικής παραγωγής Ι) Η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας Α) Η ευρωπαΐκή απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας α) Οι στόχοι της ευρωπαΐκης πολιτικής και τα µοντέλα οργάνωσης για την ενέργεια β) Τα µοντέλα οργάνωσης του τοµέα της ενέργειας Β) Οι ευρωπαΐκές οδηγίες για την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας α) Η Οδηγία 96/92/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 19ης Δεκεµβρίου 1996 σχετικά µε τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής

4 ενέργειας. β) Η Οδηγία 2003/54/ΕΚ σχετικά µε τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και την κατάργηση της Οδηγίας 96/92/ΕΚ ΙΙ) Το «τρίτο πακέτο» για την εσωτερική αγορά ενέργειας (2009) Α) Οι προβλέψεις της 3ης ενεργειακής δέσµης Β) Οι οδηγίες και οι κανονισµοί της 3ης ενεργειακής δέσµης ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β': Η χονδρική αγορά προθεσµιακών προϊόντων ηλεκτρικής ενέργειας Ι) Η λειτουργία και οι κίνδυνοι της χονδρικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας Α) Η λειτουργία της χονδρικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας α) Η παρεχόµενη προστασία έναντι των στρεβλώσεων από την λειτουργία της χονδρικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας β) Οι δηµοπρασίες ΝΟΜΕ ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ: Η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας ως µέσο εξυπηρέτησης δηµοσιονοµικών στόχων ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α': Οι µνηµονιακές δεσµεύσεις για τον τοµέα της ενέργειας. Ι) Οι ρυθµίσεις για την ενέργεια σύµφωνα µε τον Ν.4336/2015 και τον Ν.4339/2016 Α) Ο Ν.4336/2015 (Μνηµόνιο 3) Συνταξιοδοτικές διατάξεις Κύρωση του Σχεδίου Σύµβασης Οικονοµικής Ενίσχυσης από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισµό Σταθερότητας και ρυθµίσεις για την υλοποίηση της Συµφωνίας Χρηµατοδότησης α) Η µείωση του µεριδίου της Δ.Ε.Η Α.Ε στην λιανική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας β)ο Ν.4389/2016:Επείγουσες διατάξεις για την εφαρµογή της συµφωνίας δηµοσιονοµικών στόχων και διαρθρωτικών µεταρρυθµίσεων και άλλες διατάξεις Β) Η εθνική προσπάθεια απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας α) Ο Ν.4273/2014: Δηµιουργία νέας καθετοποιηµένης εταιρείας ηλεκτρικής ενέργειας β) Τα εισφερόµενα στοιχεία του παραγωγικού δυναµικού της Δ.Ε.Η Α.Ε ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β': Οι Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας (Α.Π.Ε) Ι) Οι νοµοθετικές παρεµβάσεις για την δυείσδυση των Α.Π.Ε στην ηλεκτροπαραγωγή Α) Ο ευρωπαΐκός στόχος δυείσδυσης των Α.Π.Ε στην παραγωγή ηλεκτρικού ρεύµατος α) Οι εθνικές νοµοθετικές παρεµβάσεις για την προώθηση των Α.Π.Ε β) Η Κλιµατική Αλλαγή Β) Το Σύστηµα Εµπορίας Δικαιωµάτων Εκποµπών Ρύπων (Emission Trading System -ΕU ETS) α) Το Πρωτόκολλο του Κιότο Β) Οι χρονικές περίοδοι εφαρµογής του Πρωτοκόλλου του Κιότο ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ: Η βιωσιµότητα της λιγνιτικής παραγωγής και οι παράγοντες διαµόρφωσης της ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α': Η µετάβαση σε µια οικονοµία χαµηλών εκποµπών ρύπων και η απεξαρτηση από τα ορυκτά καύσιµα Ι) Η ευρωπαΐκή στρατηγική και οι συνέπειες της στην λιγνιτική παραγωγή. Α) Η ανάγκη για µετάβαση στην µεταλιγνιτική περίοδο Β) Οι απόφασεις της Ευρωπαΐκής Επιτροπής και του Γενικού Δικαστηρίου της

5 Ευρωπαΐκής Ένωσης για τον λιγνίτη α) Το ιστορικό της διαφοράς β) Η απόφαση C (2008) 824 της Ευρωπαΐκής Επιτροπής σχετικά µε τη χορήγηση ή τη διατήρηση σε ισχύ από την Ελληνική ηµοκρατία δικαιωµάτων για την εξόρυξη λιγνίτη υπέρ της ηµόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισµού Α.Ε γ) Η απόφαση C (2009) 6244 της Ευρωπαΐκής Επιτροπής για τον καθορισµό συγκεκριµένων µέτρων για τη διόρθωση δυσµενών για τον ανταγωνισµό συνεπειών της παράβασης που διαπιστώθηκε µε την απόφαση C (2008) 824 Β) Οι αποφάσεις της 17ης Ιουλίου 2014 και της 15ης Δεκεµβρίου 2016 α) Η απόφαση του Δικαστηρίου (τρίτο τµήµα) της 17ης Ιουλίου 2014 β) Η απόφαση του Γενικού Δικαστήριου της Ευρωπαΐκής Ένωσης (πρώτο τµήµα) της 15ης Δεκεµβρίου 2016 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β': Η εθνική στρατηγική συµµόρφωσης στις απαιτήσεις για την πρόσβαση των ιδιωτών στον λιγνίτη Ι) Η συµµόρφωση της Ελλάδας στις αποφάσεις των ευρωπαΐκών δικαστηρίων Α) Η δέσµευση της Ελλάδας για λήψη διαρθρωτικών µέτρων α) Η απόφαση υπ' αρ. πρωτ. 47/ (ΦΕΚ Α' 72/ ): Διαρθρωτικά µέτρα για την πρόσβαση της ΔΕΗ Α.Ε στον λιγνίτη β) Οι στόχοι των προτεινόµενων διαρθρωτικών µέτρων Β) Το µέλλον των ιδιωτικών επενδύσεων στον λιγνίτη α) Η ανταγωνιστικότητα του λιγνίτη σε σχέση µε τις Α.Π.Ε β) Η διαµόρφωση της Οριακής Τιµής Συστήµατος (ΟΤΣ) ΙΙ) Τα κίνητρα για την ηλεκτροπαραγωγή από Α.Π.Ε Α) Η Εγγυηµένη Τιµή Συστήµατος για τις Α.Π.Ε (Feed-in-Tariff, FiT) Β) Το Ειδικό Τέλος Μείωσης Εκποµπών Αερίων Ρύπων (Ε.Τ.ΜΕ.ΑΡ), το Ειδικό Τέλος Λιγνίτη και τα Δικαιώµατα Εκποµπών Αερίων Ρύπων Γ) Το Τέλος Ανάπτυξης Βιοµηχανικών Περιοχών ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ: Η εθνική και ευρωπαΐκή στρατηγική για τον λιγνίτη - Τα διαρθρωτικά µέτρα για την µονοπωλιακή πρόσβαση της Δ.Ε.Η Α.Ε στον λιγνίτη - Η είσοδος των ιδιωτών στην λειτουργία λιγνιτικών µονάδων και στην εκµετάλλευση ορυχείων ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α': Η εθνική στρατηγική για τον λιγνίτη Ι) Ο εθνικός ενεργειακός σχεδιασµός Α) Ο οδικός χάρτης για την ενέργεια (2050) α) Οι βασικές προβλέψεις του εθνικού οδικού χάρτη για την ενέργεια β) Ο οδικός χάρτης της Ευρωπαΐκής 'Ενωσης (Ε.Ε) για την ενέργεια Β) Τα προτεινόµενα διαρθρωτικά µέτρα για την κατάργηση του µονοπωλίου της Δ.Ε.Η Α.Ε στον λιγνίτη α) Η δυνατότητα και οι όροι παραχώρησης της εκµετάλλευσης ορυχείων από το Ελληνικό Δηµόσιο σύµφωνα µε τον Μεταλλευτικό Κώδικα (Ν.210/1973) β) Τα πιθανά σενάρια αποεπένδυσης: Η πώληση λιγνιτικών µονάδων µε διατήρηση των ορυχείων σε κρατικό έλεγχο ή µε ταυτόχρονη παραχώρηση τους σε ιδιώτες επενδυτές

6 ΙΙ) Το προσδωκόµενο τίµηµα από την πώληση λιγνιτικών µονάδων και οι παράγοντες διαµόρφωσης του Α) Η οικονοµική κατάσταση της Δ.Ε.Η Α.Ε σήµερα Β) Ο ρόλος της πολιτικής των Τραπεζών στις ιδιωτικές επενδύσεις στην λιγνιτική παραγωγή ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΕΠΙΛΟΓΟΣ

7 Η παρούσα διπλωµατική εργασία είναι αφιερωµένη στους εργαζόµενους των λιγνιτωρυχείων και των µονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, για την προσφορά τους στον τόπο και στη χώρα.

8 Eισαγωγή Το ηλεκτρικό ρεύµα έφτασε στην Ελλάδα το έτος Η πρώτη µονάδα παραγωγής ηλεκτρικού ρεύµατος, κατασκευάστηκε στην Αθήνα από την Γενική Εταιρεία Εργοληψιών. Τον ίδιο χρόνο, το ηλεκτρικό ρεύµα έφτασε και στην Θεσσαλονίκη, καθώς ανατέθηκε από τις Τουρκικές αρχές η κατασκευή εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας σε εταιρεία Βέλγικης προέλευσης. Μετά από δέκα χρόνια, δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, οι πρώτες πολυεθνικές εταιρίες ηλεκτρισµού. Η αµερικάνικη εταιρεία µε την επωνυµία "Thomson-Houston" µε τη συµµετοχή της Εθνικής Τράπεζας, ιδρύει την Ελληνική Ηλεκτρική Εταιρεία, που ανέλαβε την ηλεκτροδότηση και άλλων µεγάλων Ελληνικών πόλεων. Μέχρι το 1929 ηλεκτροδοτήθηκαν 250 πόλεις µε πληθυσµό πάνω από κατοίκους (1). Στις πιο απόµακρες περιοχές, η κατασκευή µονάδων παραγωγής ηλεκτρικού ρεύµατος, δεν ήταν οικονοµικά βιώσιµο εγχείρηµα και για το λόγο αυτό την ηλεκτροδότηση ανέλαβαν ιδιώτες ή δηµοτικές και κοινοτικές αρχές, οι οποίες προχώρησαν στην κατασκευή µικρών εργοστασίων. To 1950 υπήρχαν στην Ελλάδα 400 περίπου εταιρείες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Oι πρώτες ύλες, που χρησιµοποιούσαν ήταν το πετρέλαιο και ο γαιάνθρακας, που εισάγονταν από το εξωτερικό. Η κατάτµηση αυτή της παραγωγής και η εισαγωγή καύσιµων, εξωθούσε την τιµή του ηλεκτρικού ρεύµατος στα ύψη, ειδικότερα σε σχέση µε αυτές που ίσχυαν στις Ευρωπαϊκές χώρες. Με το Νόµο 1468/1950 (Τεύχος ΦΕΚ Α' 169): "Περί ιδρύσεως της Δ.Ε.Η", συστάθηκε η Δηµόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισµού για να λειτουργήσει "χάριν του δηµοσίου συµφέροντος" µε σκοπό τη χάραξη και την υλοποίηση µιας εθνικής ενεργειακής πολιτικής, η οποία θα είχε ως βάση την εκµετάλλευση και αξιοποίηση των εγχώριων πόρων, προκειµένου να καταστήσει το ηλεκτρικό ρεύµα, αγαθό για κάθε Έλληνα πολίτη, στη φθηνότερη δυνατή τιµή. Ειδικότερα, ιδρύθηκε ως Οργανισµός για την κατασκευή και εκµετάλλευση υδροηλεκτρικών και θερµοηλεκτρικών εργοστασίων, την εγκατάσταση εθνικού δικτύου µεταφοράς της παραγοµένης ηλεκτρικής ενέργειας και την διάθεση αυτής. Η Δ.Ε.Η συστάθηκε ως δηµόσια επιχείρηση, εξ ολοκλήρου ανήκουσα στο Ελληνικό Δηµόσιο, λειτουργώντας κατά τους κανόνες της ιδιωτικής οικονοµίας, έχουσα διοικητική και οικονοµική αυτοτέλεια και τελώντας υπό την εποπτεία και τον έλεγχο του Κράτους (2). Για να εξαπλωθεί η ηλεκτρική ενέργεια οµοιόµορφα σε όλη τη χώρα και να αξιοποιηθεί αποτελεσµατικά τόσο στη βιοµηχανία όσο και στην ύπαιθρο, έπρεπε να αξιοποιηθούν τα εγχώρια κοιτάσµατα, να γίνουν δηλαδή µεγάλες επενδύσεις, τις οποίες δεν ηταν δυνατόν να πραγµατοποιήσουν µεµονωµένοι ιδιώτες. Επίσης, απαιτούταν η ενοποίηση της παραγωγής σε ενιαίο διασυνδεδεµένο δίκτυο, ώστε τα φορτία να επιµερίζονται σε εθνική κλίµακα καθώς και η σύσταση ενιαίου φορέα που θα επέτρεπε τον επιµερισµό του κόστους ανάµεσα στις κερδοφόρες και ζηµιογόνες περιοχές. (1) Το ιστορικό της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα, H ενέργεια στην Ελλάδα (2) Ν.1468/1950 (Τεύχος ΦΕΚ Α' 169/ ): Περί ιδρύσεως της Δ.Ε.Η

9 Αµέσως µετά την ίδρυση της, η Δ.Ε.Η στρέφεται προς την αξιοποίηση των εγχώριων πηγών ενέργειας ενώ ξεκινά και η ενοποίηση των δικτύων σε ένα εθνικό διασυνδεδεµένο σύστηµα. Τα πλούσια λιγνιτικά κοιτάσµατα του ελληνικού υπεδάφους, εξορύσσονται και χρησιµοποιούνται ως καύσιµη ύλη στις λιγνιτικές µονάδες ηλεκτροπαραγωγής που κατασκεύασε η Δ.Ε.Η. Παράλληλα, η επιχείρηση ξεκίνησε την αξιοποίηση της δυνατότητας των υδάτων µε την κατασκευή υδροηλεκτρικών σταθµών στα µεγάλα ποτάµια της χώρας. Το έτος 1956, η Δ.Ε.Η αποφάσισε την εξαγορά όλων των ιδιωτικών και δηµοτικών επιχειρήσεων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε να υπάρχει ένας ενιαίος φορέας διαχείρισης, ενώ στις εισήχθη στα Χρηµατιστήρια Αξιών Αθηνών και Λονδίνου. Σήµερα, η Δηµόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισµού Α.Ε. είναι η µεγαλύτερη εταιρία παραγωγής και προµήθειας ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα, µε περίπου 7,4 εκατοµµύρια πελάτες. Διαθέτει µεγάλη υποδοµή σε εγκαταστάσεις ορυχείων λιγνίτη, παραγωγής, µεταφοράς και διανοµής ηλεκτρικής ενέργειας. Κατέχει περίπου το 68% της εγκατεστηµένης ισχύος των σταθµών ηλεκτροπαραγωγής στην Ελλάδα, συµπεριλαµβάνοντας στο ενεργειακό της µείγµα λιγνιτικούς, υδροηλεκτρικούς και πετρελαϊκούς σταθµούς, καθώς και σταθµούς φυσικού αερίου, αλλά και µονάδες ανανεώσιµων πηγών ενέργειας (Α.Π.Ε). Μετά την απόσχιση των κλάδων µεταφοράς και διανοµής, δηµιουργήθηκαν δύο 100% θυγατρικές εταιρείες της Δ.Ε.Η Α.Ε., ο Α.Δ.Μ.Η.Ε Α.Ε. (Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας Α.Ε.) και ο Δ.Ε.Δ.Δ.Η.Ε Α.Ε. (Διαχειριστής Ελληνικού Δικτύου Διανοµής Ηλεκτρικής Ενέργειας Α.Ε.). Ο Α.Δ.Μ.Η.Ε Α.Ε. έχει την ευθύνη της διαχείρισης, λειτουργίας, ανάπτυξης και συντήρησης του Ελληνικού Συστήµατος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας και των διασυνδέσεων του ενώ ο Δ.Ε.Δ.Δ.Η.Ε Α.Ε. έχει την ευθύνη για την διαχείριση, ανάπτυξη, λειτουργία και συντήρηση του Ελληνικού Δικτύου Διανοµής Ηλεκτρικής Ενέργειας. Το έτος 2012 η εγκατεστηµένη ισχύς των µονάδων παραγωγής της Δ.Ε.Η Α.Ε ανήλθε σε 12.5 GW. Ο αριθµός του µισθοδοτούµενου τακτικού προσωπικού ανερχόταν σε Στον τοµέα των Α.Π.Ε, η επιχείρηση δραστηριοποιείται µέσω της θυγατρικής της εταιρείας «Δ.Ε.Η Ανανεώσιµες Α.Ε.», έχοντας στο χαρτοφυλάκιο της αιολικά πάρκα, µικρούς υδροηλεκτρικούς σταθµούς καθώς και φωτοβολταϊκούς, συνολικής εγκατεστηµένης ισχύος 116 MW, µη συµπεριλαµβανοµένων των σταθµών στους οποίους αυτή συµµετέχει µέσω κοινοπραξιών, από την εγκατεστηµένη ισχύ των οποίων της αναλογούν 29 MW (3). (3) : Η Δ.Ε.Η σήµερα

10 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: Τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των αποθεµάτων λιγνίτη στον ελλαδικό χώρο. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α': Ο λιγνίτης ως καύσιµο Ι) Οι ιδιότητες του λιγνίτη και η διάκριση του από παρεµφερή ορυκτά καύσιµα Α) Oι ιδιότητες του λιγνίτη α) Η περιεκτικότητα και ο τρόπος δηµιουργίας του λιγνίτη Ο λιγνίτης, γνωστός και ως γαιάνθρακας, είναι πέτρωµα οργανικής προελεύσεως, χρώµατος καφέ-µάυρου, που έχει ως κύριο στοιχείο του τον άνθρακα σε ποσοστό από 50% έως 70% και περιέχει επίσης νερό, υδρογόνο, οξυγόνο και άζωτο. Η περιεκτικότητα του σε άνθρακα είναι χαµηλότερη από τον λιθάνθρακα και υψηλότερη από την τύρφη ενώ θεωρείται το χειρότερης ποιότητας καύσιµο άνθρακα. Προέρχεται από την εξανθράκωση κυρίως φυτικών οργανισµών, η δε θερµική αξία του είναι µικρότερη από του ανθρακίτη. Χρησιµοποιείται κυρίως στα ατµοηλεκτρικά εργοστάσια για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύµατος (4). Ο λιγνίτης διακρίνεται σε τυρφώδη λιγνίτη (το 25% των αποθεµάτων της χώρας), σε λιγνίτη (το 64%) και σε υποβιτουµενιούχο λιγνίτη (το 11%). Οι λιγνίτες αλλά και οι άνθρακες γενικότερα, είναι το αποτέλεσµα µιας ιδιότυπης αποσύνθεσης φυτών, η οποία χαρακτηρίζεται µε τον ειδικό όρο "εναθράκωση". Τα λιγνιτικά κοιτάσµατα της Πτολεµαΐδας, διαµορφώθηκαν κατά την τριτογενή γεωλογική περίοδο και είναι ηλικίας ενός έως πέντε εκατοµµυρίων ετών. Η ευρύτερη περιοχή, η οποία οριοθετείται σήµερα από το Μοναστήρι, το Αµύνταιο, τη Φλώρινα, την Πτολεµαΐδα, την Κοζάνη µέχρι τα Σέρβια, πριν από εκατοµµύρια χρόνια, ήτανε µια περιοχή µε αβαθείς λίµνες και διάσπαρτα έλη. Ο λιγνίτης δεν µπορεί να µεταφερθεί εύκολα και ως εκ τούτου χρησιµοποιείται από εργοστάσια που είναι κατασκευασµένα πολύ κοντά σε ορυχεία λιγνίτη. Η δυσκολία στην µεταφορά του έχει ως αποτέλεσµα, να µην αποτελεί συχνό εµπόρευµα στη παγκόσµια αγορά, αλλά να χρησιµοποιείται τοπικά από την κάθε χώρα εξόρυξης του (εγχώριο καύσιµο). Από περιβαλλοντική άποψη, ο λιγνίτης είναι επικίνδυνος για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία, καθώς από την καύση του προκαλείται µεγάλη ατµοσφαιρική ρύπανση ενώ η εξόρυξη του συχνά προκαλεί κοινωνικές συγκρούσεις, καθώς οι τοπικές κοινωνίες των περιοχών, που διαθέτουν κοιτάσµατα λιγνίτη, συχνά εναντιώνονται στην διάνοιξη ορυχείων και στην εγκατάσταση εργοστασίων καύσης λιγνίτη. Η χρήση του λιγνίτη για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, έχει σηµαντική συνεισφορά στην αύξηση του εθνικού προϊόντος, αποφέροντας ταυτόχρονα στην Ελλάδα µεγάλη εξοικονόµηση συναλλάγµατος. (4) Λιγνίτης

11 Ο λιγνίτης είναι καύσιµο στρατηγικής σηµασίας, γιατί έχει χαµηλό κόστος εξόρυξης, ελέγξιµη τιµή και παρέχει σταθερότητα και ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασµού, µη εξαρτώµενος από εξωγενείς πηγές. Συγχρόνως, προσφέρει πολλές χιλιάδες θέσεις εργασίας στην ελληνική περιφέρεια. β) Τα αποθέµατα λιγνίτη στην Δυτική Μακεδονία Τα συνολικά αποθέµατα της χώρας σε λιγνίτη εκτιµώνται στους 10x10 9 τόνους περίπου, από τους οποίους, 6,8x10 9 αποτελούν τα βεβαιωµένα αποθέµατα. Οι 3,26x10 9 τόνοι βρίσκονται στην Πτολεµαΐδα, οι 0,4x10 9 τόνοι στη Μεγαλόπολη, οι 1,55x10 9 τόνοι στη Δράµα, οι 1,15x10 9 τόνοι στην Ελασσόνα και οι 0,47x10 9 τόνοι στη Φλώρινα. Σύµφωνα µε υπολογισµούς, οι µέχρι σήµερα εξορυχθείσες ποσότητες λιγνίτη φτάνουν περίπου στο 30% των συνολικών αποθεµάτων (5). Στην Δυτική Μακεδονία κοιτάσµατα λιγνίτη βρίσκονται στις περιοχές της Πτολεµαΐδας, Αµυνταίου και Φλώρινας. Από τις σπουδαιότερες λιγνιτοφόρες λεκάνες στην Ελλάδα είναι αυτές της Πτολεµαΐδας και της Φλώρινας, οι οποίες είναι µαιειοκαινικής ηλικίας. Στην Δυτική Μακεδονία, παράγονται ετησίως περίπου 60 εκατοµµύρια τόνοι λιγνίτη. Μέχρι σήµερα έχουν εξορυχτεί 1,2 δις τόνοι λιγνίτη, ενώ µε τα σηµερινά τεχνικά και οικονοµικά δεδοµένα, τα εναποµείναντα εκµεταλλεύσιµα αποθέµατα της περιοχής, εκτιµώνται σε 2,4 δις τόνους. Η λιγνιτική δραστηριότητα, που αναπτύσσεται κυρίως στην Δυτική Μακεδονία αλλά και στην Μεγαλόπολη, κατατάσσει την Ελλάδα στη δεύτερη θέση µεταξύ των λιγνιτοπαραγωγών χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στη πέµπτη θέση σε παγκόσµια κλίµακα. Τα κυριότερα εκµεταλλεύσιµα κοιτάσµατα λιγνίτη βρίσκονται, όπως προαναφέρθηκε, στην Δυτική Μακεδονία και ειδικότερα στο τρίγωνο Πτολεµαΐδας Αµυνταίου Φλώρινας ενώ η Μεγαλόπολη, διαθέτει αποθέµατα 251 εκατοµµυρίων τόνων. Σηµαντικά κοιτάσµατα, τα οποία δεν αξιοποιούνται προς το παρόν, φαίνεται να υπάρχουν ακόµη και στην περιοχή της Δράµας (περίπου 900 εκατοµµύρια τόνοι) καθώς και στην περιοχή της Ελασσόνας (169 εκατοµµύρια τόνοι). Τα συνολικά βεβαιωµένα γεωλογικά αποθέµατα λιγνίτη στη χώρα, ανέρχονται σε περίπου 5 δις τόνους. Τα κοιτάσµατα αυτά, παρουσιάζουν αξιοσηµείωτη γεωγραφική εξάπλωση στον ελληνικό χώρο. Με τα σηµερινά τεχνικοοικονοµικά δεδοµένα, τα κοιτάσµατα που είναι κατάλληλα για ενεργειακή εκµετάλλευση, ανέρχονται σε περίπου 3,2 δις τόνους και ισοδυναµούν µε περίπου 450 εκ. τόνους πετρελαίου. Με βάση τα συνολικά εκµεταλλεύσιµα αποθέµατα λιγνίτη της χώρας και τον προγραµµατιζόµενο ρυθµό κατανάλωσης στο µέλλον, υπολογίζεται ότι, τα αποθέµατα αυτά επαρκούν για περισσότερο από 45 χρόνια. Η ποιότητα των ελληνικών λιγνιτών είναι χαµηλή. (5) Διπλωµατική Εργασία: Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη: περιβαλλοντικές επιπτώσεις και τεχνικές αντιµετώπισης, Πολυτεχνείο Κρήτης, 2015, Θεόδωρος Παπαδόπουλος

12 Η µέση υγρασία του λιγνίτη Πτολεµαΐδας είναι %, η τέφρα 35% (επί ξηρού) και η κατώτερη θερµογόνος ικανότητα kcal/kg. Σηµαντικό συγκριτικό πλεονέκτηµα, όµως, του ελληνικού λιγνίτη, αποτελεί η χαµηλή περιεκτικότητα σε θείο. Επισηµαίνεται ότι, µε µια µέση παραγωγή εκατοµµυρίων τόνων και παρά το χαµηλό θερµιδικό περιεχόµενο του ελληνικού λιγνίτη, η Δ.Ε.Η Α.Ε είναι µακράν η µεγαλύτερη ελληνική εξορυκτική βιοµηχανία, αφού εξορύσσει για ιδιόχρηση λιγνίτη µεγάλης εµπορικής αξίας, διατηρώντας την δεσπόζουσα θέση που κατέχει η συγκεκριµένη εταιρεία µεταξύ των λιγνιτοπαραγωγών σε διεθνές επίπεδο. Η εκτεταµένη µεταλλευτική έρευνα µε στόχο την αναζήτηση και αξιολόγηση των λιγνιτικών κοιτασµάτων, άρχισε την δεκαετία του 1950 και το έτος 1956 ξεκίνησε επίσηµα η περίοδος της βιοµηχανίας λιγνίτη. Τον ίδιο χρόνο, η εταιρεία ΛΙ.ΠΤΟΛ ΑΕ (Λιγνιτωρυχεία Πτολεµαΐδας), υπέγραψε σύµβαση µε τη Γερµανική εταιρεία KHD για την κατασκευή του πρώτου σταθµού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας µε καύσιµο λιγνίτη, ισχύος 10 MW. Έκτοτε, οι ατµοηλετκτρικοί σταθµοί πολλαπλασιάζονται ενώ νέα ορυχεία ανοίγονται συνεχώς στον άξονα Αµυνταίου- Πτολεµαΐδας-Κοζάνης και ο λιγνίτης αναλαµβάνει πλέον κυρίαρχη θέση στο ενεργειακό µας σύστηµα. Β) Η εκµετάλλευση του λιγνίτη στην Δυτική Μακεδονία α) Τα δικαιώµατα της Δ.Ε.Η A.E στην εκµετάλλευση του λιγνίτη Ο λιγνίτης βρίσκεται σε αφθονία στο υπέδαφος της Ελλάδας. Η Δ.Ε.Η Α.Ε έχει δικαιώµατα εκµετάλλευσης, που καλύπτουν ποσοστό της τάξεως του 60%. Σήµερα, οι 7 λιγνιτικοί σταθµοί καλύπτουν το 41,6% της εγκατεστηµένης ισχύος της Δ.Ε.Η Α.Ε και παράγουν περίπου το 60% της ετήσιας ζήτησης σε ηλεκτρική ενέργεια. Ο λιγνίτης, συνεχίζει και είναι καύσιµο στρατηγικής σηµασίας, αφού εξακολουθεί να έχει άµεσα ελεγχόµενο κόστος εξόρυξης, εξασφαλίζοντας την αναγκαία σταθερότητα και την ασφάλεια εφοδιασµού. Η εξόρυξη του λιγνίτη, συνεισφέρει τα µέγιστα στην αύξηση του εθνικού προϊόντος, εφόσον προσφέρει χιλιάδες θέσεις εργασίας και ταυτόχρονα περιορίζει τη συναλλαγµατική δαπάνη εισαγωγής ενεργειακών καυσίµων. Το Λιγνιτικό Κέντρο Δτικής Μακεδονίας (Λ.Κ.Δ.Μ), αποτελεί Υπηρεσιακή Μονάδα (Βασικό Οργανικό Κλιµάκιο, Β.Ο.Κ) της Δ.Ε.Η Α.Ε και έχει την ευθύνη της εκµετάλλευσης των λιγνιτικών κοιτασµάτων στις Περιφερειακές Ενότητες Κοζάνης και Φλώρινας. β) Τα ορυχεία της Δυτικής Μακεδονίας Στο Λιγνιτικό Κέντρο Πτολεµαΐδας-Αµυνταίου, λειτουργούν σήµερα τα κάτωθι λιγνιτωρυχεία, τα οποία αναπτύσσονται στα αντίστοιχα πεδία: Το Νοτίο Πεδίο, περιλαµβάνει το ορυχείο Νότιου Πεδίου, το Πεδίο Καρδιάς, περιλαµβάνει τα ορυχεία νοτιοδυτικού πεδίου -Υψηλάντη και Οικισµού Κοµάνου, το Κύριο Πεδίο, περιλαµβάνει τα ορυχεία νότιας επέκτασης Kοµάνου και Μαυροπηγής.

13 Στην Π.Ε Φλώρινας, υπάρχει το Ορυχείο Αµυνταίου, το µικρό ορυχείο Κλειδιού και το ορυχείο Αχλάδας, τα δικαιώµατα εκµετάλλευσης του οποίου έχουν παραχωρηθεί δυνάµει σύµβασης µίσθωσης σε ιδιώτη ενώ ανενεργό παραµένει µέχρι σήµερα το ορυχείο Βεύης (6). ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β': Ο τρόπος εκµετάλλευσης και χρήσης του λιγνίτη στην Ελλάδα για την λειτουργία των Aτµοηλεκτρικών Σταθµών Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (Α.Η.Σ) Ι) Η τεχνική εκµετάλλευσης του λιγνίτη Α) Η µέθοδος εξόρυξης και καύσης λιγνίτη α) Η µέθοδος εξόρυξης λιγνίτη Η εκµετάλλευση του λιγνίτη από την Δ.Ε.Η Α.Ε γίνεται επιφανειακά µε την µέθοδο των ορθών βαθµίδων κλειστής εκσκαφής µε τη χρήση ηλεκτροκίνητων µηχανήµατων συνεχούς λειτουργίας και µαζικής εκσκαφής, µεταφοράς και απόθεσης (καδοφόροι εκσκαφείς, ταινιόδροµοι, αποθέτες). Ο φυσικός λιγνίτης, που µεταφέρεται από τα ορυχεία αποθηκεύεται αρχικά σε σιλό, θραύεται, ξηραίνεται και εν συνεχεία οδεύει προς καύση στους Α.Η.Σ. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των λιγνιτικών κοιτασµάτων της Πτολεµαΐδας, αποτελεί η συχνή εναλλαγή των οριζόντιων λιγνιτικών κοιτασµάτων και των ενδιάµεσων υλικών, τα οποία αποκαλούνται "στείρα" ή "άγονα". Από τα υλικά που εξορύσσονται, ο µεν λιγνίτης µεταφέρεται στους ατµοηλεκτρικούς σταθµούς, τα δε υπερκείµενα και ενδιάµεσα υλικά, µεταφέρονται και αποτίθενται κυρίως στις περιοχές, στις οποίες έχει προηγηθεί εξόρυξη, ώστε µετά το τέλος της εκµετάλλευσης η επίπτωση στο τοπίο της περιοχής να περιορίζεται στο ελάχιστο. Η µεταφορά του λιγνίτη και των στείρων, γίνεται µε τους ταινιόδροµους, οι οποίοι µπορούν να µεταφέρουν συνεχώς σε µακρινές αποστάσεις µεγάλες ποσότητες υλικών. Τέλος, η απόθεση των στείρων υλικών στις περιοχές όπου έχει αποληφθεί ο λιγνίτης, γίνεται µε µεγάλα ηλεκτροκίνητα µηχανήµατα συνεχούς λειτουργίας, που ονοµάζονται "αποθέτες". Εκτός από τον κύριο εξοπλισµό, η εξόρυξη και διαχείριση του λιγνίτη, απαιτεί τη χρήση πολλαπλού εξοπλισµού, όπως χωµατουργικά µηχανήµατα, φορτωτές εκσκαφείς, φορτηγά κλπ, τα οποία περιγράφονται µε τον γενικό όρο "βοηθητικός εξοπλισµός". β) Η µέθοδος καύσης λιγνίτη Ο λιγνίτης µεταφέρεται από το σηµείο εξόρυξης στον σταθµό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας µε τη βοήθεια ταινιοδρόµων και είτε αποθηκεύεται στην αυλή του λιγνίτη είτε οδηγείται απ' ευθείας στους σπαστήρες, όπου θρυµµατίζεται σε κοµµάτια µέγιστης διαµέτρου 4 cm και κατόπιν µεταφέρεται στα σιλό λιγνίτη των µονάδων. (6) Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων ορυχείων Πτολεµαΐδας Ν.Κοζάνης, Δ.Ε.Η Α.Ε

14 Η καύση του λιγνίτη, πραγµατοποιείται στο λέβητα της µονάδας, όπου η θερµική ενέργεια που εκλύεται από την καύση του ατµοποιεί το νερό µε συνέπεια τη δηµιουργία υπέρθερµου ατµού. Ο υπέρθερµος ατµός (Υ/Θ), εκτονώνεται στο στρόβιλο υψηλής πίεσης και στη συνέχεια, οδηγείται εκ νέου στο λέβητα, προκειµένου να αναθερµανθεί και να εκτονωθεί στο στρόβιλο µέσης και χαµηλής πίεσης. Κατόπιν, ο ατµός εισέρχεται στο ψυγείο της µονάδας, όπου συµπυκνώνεται µε τη βοήθεια ψυκτικού νερού. Ο συµπυκνωµένος πλέον ατµός µε τη βοήθεια αντλιών, προθερµαίνεται µε τη χρήση εναλλακτών θερµότητας και οδηγείται µέσω αντλιών και πάλι στο λέβητα, ολοκληρώνοντας έναν θερµικό κύκλο. Η θερµική ενέργεια που απάγεται από το ψυκτικό νερό, αποβάλλεται στον πύργο ψύξης, όπου µε τη µέθοδο του καταιονισµού χάνεται µια ποσότητα νερού µε τη µορφή ατµού και σταγονιδίων. Στον άξονα του στροβίλου, ο οποίος περιστρέφεται µε 3000 στρ./λεπτό, είναι συνδεδεµένη η γεννήτρια, η οποία µετατρέπει την κινητική ενέργεια σε ηλεκτρική. Για την παραγωγή 1 KWh απαιτείται καύση 1,85 Kg λιγνίτη περίπου και κατανάλωση 2,5 λίτρων ψυκτικού νερού. Τα καυσαέρια που παράγονται από την καύση του λιγνίτη, οδηγούνται σε ογκώδεις διατάξεις κατακράτησης των αιωρούµενων σωµατιδίων, τα ηλεκτροστατικά φίλτρα (Η/Φ). Στα φίλτρα αυτά, τα σωµατίδια εκτίθενται σε συνεχές ηλεκτρικό πεδίο υψηλής τάσης, µετατρέπονται σε ιόντα και τελικά συλλέγονται σε αυτά. Β) Η Σχέση Εκµετάλλευσης (R) α) Ο ορισµός της σχέσης εκµετάλλευσης Το πάχος των υπερκείµενων και των ενδιάµεσων άγονων υλικών σε συνδυασµό µε το πάχος του κοιτάσµατος, διαµορφώνει τη σχέση εκµετάλλευσης. Η σχέση αυτή, ορίζεται ως ο όγκος των υπερκείµενων και ενδιάµεσων υλικών που πρέπει να αποµακρυνθούν για την παραγωγή ενός τόνου λιγνίτη και επηρεάζει σε µεγάλο βαθµό το λειτουργικό κόστος και την οικονοµικότητα της εκµετάλλευσης. H σχέση εκµετάλλευσης, δείχνει, δηλαδή, τα κυβικά (m) στείρων υλικών που πρέπει να εξορυχθούν για να παραχθεί ένας τόνος (t) λιγνίτη και δεν είναι ποτέ σταθερή αλλά µεταβάλλεται από γεωλογικούς λόγους, αστοχίες της εκµετάλλευσης (βλάβες µηχανηµάτων, έλλειψη προσωπικού, αρχαιολογικές ανασκαφές κτλ), έκτακτα γεγονότα (απεργίες, κατολισθήσεις κτλ). β) Η διαµόρφωση του κόστους του λιγνίτη Το κόστος του λιγνίτη διαµοφώνεται σε : C= (C1/1.2)+C2*R (C: το κόστος του λιγνίτη σε ευρώ/t, C1: το κόστος εξόρυξης του λιγνίτη σε ευρώ/m3, C2: το κόστος εξόρυξης των στείρων του λιγνίτη σε ευρ/m3, R: η σχέση εκµετάλλευσης σε m3/t, 1.2 : το ειδικό βάρος του λιγνίτη σε t/m3). Συνήθως C1 C2 αλλά για λόγους ευκολίας των υπολογισµών λαµβάνεται C1-C2=C aver (7). (7) PPC lignite cost Benchmarking, Dr Marios Leonardos, public power corporation, Greece, 26/02/2014

15 ΙΙ) Ατµοηλεκτρικοί Σταθµοί Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (Α.Η.Σ) στην Δυτική Μακεδονία Α) Το δυναµικό των λιγνιτικών µονάδων της Δ.Ε.Η Α.Ε Η Δ.Ε.Η Α.Ε διαθέτει λιγνιτικούς σταθµούς, οι οποίοι αποτελούν το 42% της εγκατεστηµένης ισχύος της και παράγουν το 56% περίπου της καθαρής ηλεκτρικής παραγωγής της. Στην Δυτική Μακεδονία, είναι εγκατεστηµένοι λιγνιτικοί σταθµοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας µε συνολική εγκατεστηµένη ισχύ περίπου MW. Κάθε σταθµός, αποτελείται από επιµέρους µονάδες ενώ στις περισσότερες των περιπτώσεων, ένας σταθµός αποτελείται από τέσσερις (4) µονάδες. Στις εγκαταστάσεις των ατµοηλεκτρικών σταθµών η χηµική ενέργεια του λιγνίτη µετατρέπεται σε ηλεκτρική. Β) Η καθαρή ισχύς των Aτµοηλεκτρικών Σταθµών Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (Α.Η.Σ) της Δυτικής Μακεδονίας Οι σταθµοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Δυτική Μακεδονία, είναι οι εξής : 1) Ο Ατµοηλεκτρικός Σταθµός (Α.Η.Σ) Αγίου Δηµητρίου, ο οποίος αποτελείται από πέντε µονάδες παραγωγής µε την αντίστοιχη καθαρή ισχύ (MW): Α.Η.Σ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Ι, καθαρής ισχύος 274 MW Α.Η.Σ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΙΙ, καθαρής ισχύος 274 MW Α.Η.Σ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΙΙΙ, καθαρής ισχύος 283 MW Α.Η.Σ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΙV, καθαρής ισχύος 283 MW A.H.Σ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ V, καθαρής ισχύος 342 MW 2) Ο Ατµοηλεκτρικός Σταθµός (Α.Η.Σ) Καρδιάς, ο οποίος αποτελείται από τρείς µονάδες παραγωγής µε την αντίστοιχη καθαρή ισχύ (MW): AHΣ ΚΑΡΔΙΑΣ Ι, καθαρής ισχύος 271 MW ΑΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ ΙΙ,καθαρής ισχύος 270 MW ΑΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ ΙΙΙ, καθαρής ισχύος 280 MW 3) Ο Ατµοηλεκτρικός Σταθµός (Α.Η.Σ) Αµυνταίου-Φιλώτα, ο οποίος αποτελείται από δύο µονάδες παραγωγής µε την αντίστοιχη καθαρή ισχύ (MW): ΑΗΣ ΑΜΥΝΤΑΙΟΥ Ι, καθαρής ισχύος 273 MW ΑΗΣ ΑΜΥΝΤΑΙΟΥ ΙΙ, καθαρής ισχύος 273 MW 4) Ο Ατµοηλεκτρικός Σταθµός (Α.Η.Σ) Μελίτης-Αχλάδας, ο οποίος αποτελείται από µία µονάδα παραγωγής µε την αντίστοιχη καθαρή ισχύ (MW): ΑΗΣ ΜΕΛΙΤΗΣ Ι, καθαρής ισχύος 289 MW

16 5) Ο Ατµοηλεκτρικός Σταθµός (Α.Η.Σ) Πτολεµαΐδα V (υπό κατασκευή): Στις υπεγράφη η σύµβαση ανάθεσης της µελέτης και κατασκευής της µονάδας V του ατµοηλεκτρικού σταθµού Πτολεµαΐδας, η οποία πρόκειται να λειτουργήσει το έτος Με συνολική προβλεπόµενη ισχύ στα 660 MW και θερµική ισχύ 140 MW για την τηλεθέρµανση της Πτολεµαΐδας, η νέα µονάδα θα αντικαταστήσει ισόποση ισχύ από παλαιές και ρυπογόνες µονάδες, µειώνοντας σηµαντικά το κόστος της επιχείρησης και τις επιπτώσεις στο περιβάλλον. Η Πτολεµαΐδα V θα έχει βαθµό απόδοσης 41,5% µε λιγότερη κατανάλωση λιγνίτη και άρα λιγότερη παραγωγή τέφρας και λιγότερη έκλυση διοξειδίου του άνθρακα. Πιο συγκεκριµένα, η λειτουργία της µονάδας θα µειώσει τις εκποµπές αερίων του θερµοκηπίου (CO2) κατά 40% και κατά 90% των σωµατιδιακών ρύπων (8). ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: Η ευρωπαΐκή πολιτική και η σχέση της µε τη βιωσιµότητα της λιγνιτικής παραγωγής ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α': Το ευρωπαΐκό νοµικό πλαίσιο για την ηλεκτρική ενέργεια και η προσαρµογή της Ελλάδας στις ευρωπαΐκές απαιτήσεις - Ισχύον καθεστώς αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας - Συνέπειες ευρωπαΐκής πολιτικής στη βιωσιµότητα της λιγνιτικής παραγωγής. Ι) Η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας Α) Η ευρωπαΐκή απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας α) Οι στόχοι της ευρωπαΐκής πολιτικής και τα µοντέλα οργάνωσης για την ενέργεια. Η ευρωπαΐκή πολιτική, διαµόρφωσε διαχρονικά ένα νέο πλαίσιο για τις δραστηριότητες στο τοµέα της ενέργειας, στο οποίο η Ελλάδα έπρεπε να συµµορφωθεί ως κράτος - µέλος της Ευρωπαΐκής Ένωσης, θέτοντας νέους κανόνες για την παραγωγή, τη διανοµή και την λειτουργία της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας µε σκοπό την απελευθέρωση της τελευταίας. Η προσαρµογή αυτή, επηρέασε και συνεχίζει να επηρεαάζει σε µεγάλο βαθµό την βιωσιµότητα της αξιοποίησης του λιγνίτη. Στο άρθρο 194 παρ. 1 ΣΛΕΕ, αποτυπώνονται οι στόχοι της εσωτερικής αγοράς ενέργειας, ήτοι η διασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασµού της Ένωσης, η προώθηση της ενεργειακής αποδοτικότητας και της εξοικονόµησης ενέργειας και η προώθηση της διασύνδεσης των ενεργειακών δικτύων. β) Τα µοντέλα οργάνωσης του τοµέα της ενέργειας Τα µοντέλα οργάνωσης του τοµέα της ενέργειας είναι δύο: Το µοντέλο του κρατικού µονοπωλίου και το µοντέλο της ελεύθερης αγοράς. (8) Μητρώο Μονάδων

17 Μέχρι το έτος 1990 επικρατούσε το µοντέλο του κρατικού µονοπωλίου, το οποίο διέπεται από τις αρχές της συνέχειας, της προσαρµοστικότητας, της οικονοµικότητας και της καθολικότητας. Από την άλλη πλευρά, το µοντέλο της ελεύθερης αγοράς, στοχεύει στην µεγιστοποίηση της οικονοµικής αποδοτικότητας, στη συστηµατική αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και στη βέλτιστη ανάπτυξη νέων επενδύσεων σε νέες αγορές, όπως η εσωτερική αγορά ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε). Η απελευθέρωση της ευρωπαΐκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, έγινε µε τρείς δέσµες ευρωπαΐκών οδηγιών και ευρωπαΐκών κανονισµών. Ειδικότερα, το έτος 1996, εκδόθηκε η πρώτη δέσµη οδηγιών, το έτος 2003, η δεύτερη δέσµη οδηγιών και το διάστηµα των ετών 2008 έως 2009 η τρίτη δέσµη οδηγιών. Ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, η Επιτροπή της τότε Ε.Ο.Κ µε την γνωστή ανακοίνωση της µε τίτλο «Η εσωτερική αγορά ενέργειας» προσδιόρισε τον πολιτικό στόχο και τη στρατηγική για την εφαρµογή των αρχών του ανταγωνισµού και στην ενέργεια. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η Επιτροπή πρότεινε και το Συµβούλιο υιοθέτησε δύο Οδηγίες προς την κατεύθυνση των διακηρυγµένων ευρωπαϊκών στόχων για µια «ευρωπαϊκή εσωτερική αγορά ενέργειας». Πρόκειται για την Οδηγία για την διαφάνεια των τιµών της ηλεκτρικής ενέργειας για τον τελικό βιοµηχανικό καταναλωτή και την Οδηγία για την µεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας µέσω µεγάλων δικτύων, που αποσκοπούσε στην διασφάλιση του εφοδιασµού των κρατών-µελών µε ηλεκτρική ενέργεια από κοινοτικούς ή και τρίτους προµηθευτές. Β) Οι ευρωπαΐκές οδηγίες για την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας α) Η Οδηγία 96/92/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 19ης Δεκεµβρίου 1996 σχετικά µε τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Με την Οδηγία 96/92/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, θεσπίστηκαν για πρώτη φορά κοινοί κανόνες, που αφορούν την παραγωγή, τη µεταφορά και τη διανοµή ηλεκτρικής ενέργειας. Σκοπός των ρυθµίσεων, είναι η σταδιακή δηµιουργία της εσωτερικής αγοράς στον τοµέα της ηλεκτρικής ενέργειας για να καταστεί πιο αποδοτική η παραγωγή, µεταφορά και διανοµή ηλεκτρικής ενέργειας µε παράλληλη ενίσχυση του εφοδιασµού και της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονοµίας και σεβασµό στην αρχή της προστασίας του περιβάλλοντος. Με την Οδηγία, εισάγονται οι παρακάτω σηµαντικές καινοτοµίες, προκειµένου να επιτευχθεί η σταδιακή µετάβαση σε µία ευρωπαϊκή «εσωτερική αγορά» ηλεκτρικής ενέργειας : α) Η εισαγωγή του ανταγωνισµού στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, β) ο διαχωρισµός των δραστηριοτήτων παραγωγής, µεταφοράς και διανοµής ηλεκτρικής ενέργειας, γ) η διασφάλιση της ελεύθερης και ισότιµης πρόσβασης τρίτων στα δίκτυα µεταφοράς και διανοµής ηλεκτρικής ενέργειας. Η απελευθέρωση της δραστηριότητας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, µπορεί να επιτευχθεί, είτε µε το σύστηµα της διαδικασίας χορήγησης αδειών παραγωγής (authorization), είτε µε το σύστηµα διαδικασίας υποβολής προσφορών (tendering), είτε µε

18 συνδυασµό των δύο συστηµάτων. Στα άρθρα 7-9 της Οδηγίας, περιέχονται ρυθµίσεις για την εκµετάλλευση του δικτύου µεταφοράς και στα άρθρα αντίστοιχες ρυθµίσεις για το δίκτυο διανοµής. Η πρόσβαση στο δίκτυο, πρέπει να εξασφαλίζεται σε όλους µε ισότιµους όρους και έναντι οικονοµικού ανταλλάγµατος. Οι ιδιοκτήτες και οι διαχειριστές των δικτύων, έχουν υποχρέωση να επιτρέπουν την πρόσβαση τρίτων. Η Οδηγία προέβλεπει ότι, τα κράτη-µέλη µπορούν να επιλέξουν, είτε το «σύστηµα πρόσβασης στα δίκτυα» (Third Party Access-TPA), είτε το σύστηµα του µοναδικού αγοραστή (single buyer Concept). Η πρόσβαση τρίτων στο δίκτυο, µπορεί να επιτευχθεί µε διαπραγµατεύσεις ανάµεσα στους ενδιαφεροµένους και τους διαχειριστές, από τις οποίες καθορίζεται η τιµή πρόσβασης ή µε ρυθµιζόµενη πρόσβαση, όπου όλοι έχουν δικαίωµα πρόσβασης, εντός συγκεκριµένου τεχνικού και οικονοµικού πλαισίου. Η Οδηγία προβλέπει, επίσης, την δυνατότητα κατασκευής απευθείας γραµµής, που επιτρέπει τον άµεσο εφοδιασµό του καταναλωτή από τον παραγωγό, χωρίς να χρησιµοποιείται το δίκτυο µεταφοράς καθώς και ρυθµίσεις για τα µικρά αποµονωµένα δίκτυα. Σηµαντική καινοτοµία της Οδηγίας, αποτελεί η υποχρέωση των καθετοποιηµένων επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην ηλεκτρική ενέργεια να διαχωρίζουν τις δραστηριότητες, που αφορούν τα δίκτυα µεταφοράς και διανοµής από τις δραστηριότητες της παραγωγής, προµήθειας ή εµπορίας ηλεκτρικής ενέργειας ή άλλες δραστηριότητες πέραν του τοµέα της ηλεκτρικής ενέργειας (Unbundling). Οι ρυθµίσεις των άρθρων 14 και 15 της Οδηγίας, αποσκοπούν στην διαφάνεια και τον έλεγχο του διαχωρισµού των δραστηριοτήτων, µέσω της υποχρέωσης τήρησης και δηµοσίευσης χωριστών λογαριασµών στην λογιστική παρακολούθηση των δραστηριοτήτων τους (λογιστικός διαχωρισµός), ώστε να είναι δυνατό να διαπιστωθεί τυχόν κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης, όπως αδικαιολογήτες διαφοροποιήσεις τιµολογιακής πολιτικής ή πρακτικές διακριτικής µεταχείρισης για ισοδύναµες παροχές (9). β) Η Οδηγία 2003/54/ΕΚ σχετικά µε τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και την κατάργηση της Οδηγίας 96/92/ΕΚ Με αυτήν την οδηγία, επιδιώκεται η επίσπευση της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Οι ελευθερίες, που εγγυάται η Ευρωπαϊκή Ένωση στους πολίτες, δηλαδή, η ελεύθερη κυκλοφορία των εµπορευµάτων, η ελευθερία παροχής υπηρεσιών και η ελευθερία εγκατάστασης, είναι δυνατές σε ένα περιβάλλον ανοικτής αγοράς, η οποία παρέχει σε όλους τους καταναλωτές την δυνατότητα να επιλέγουν ελεύθερα τους προµηθευτές τους και στους προµηθευτές την ελευθερία να προµηθεύουν τους πελάτες τους. Η Οδηγία αυτή, περιέχει αναλυτικότερες ρυθµίσεις από την καταργούµενη Οδηγία 96/92/ΕΚ, που έχουν ως στόχο την άρση των εµποδίων που καθυστερούσαν την ολοκλήρωση του αρχικού στόχου, αυτού της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. (9) Οδηγία 96/92/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 19ης Δεκεµβρίου 1996 σχετικά µε τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.

19 Προκειµένου να λειτουργήσει ο ανταγωνισµός στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας είναι απαραίτητο να εξασφαλιστεί η πρόσβαση στο δίκτυο, η οποία πρέπει να παρέχεται σε όλους χωρίς διακρίσεις, µε διαφάνεια και σε λογικές τιµές. Η πρόσβαση στο δίκτυο και η τιµολόγηση των υπηρεσιών χρήσης του δικτύου, αποτέλεσαν τα κυριότερα εµπόδια στην πορεία για την πλήρη απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Με την καταργούµενη πρώτη Οδηγία, είχε εισαχθεί η απελευθέρωση στον τοµέα της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Με τη νέα οδηγία, εκτός από την πλήρη απελευθέρωση της αγοράς στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, εισάγεται και η πλήρης απελευθέρωση της αγοράς για όλους τους πελάτες-καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας µέχρι την , οι οποίοι θα µπορούν πλέον ελεύθερα να επιλέγουν τον προµηθευτή τους. Σηµαντική ρύθµιση της νέας οδηγίας, αποτέλεσε η υποχρέωση όχι µόνο λογιστικού αλλά και νοµικού διαχωρισµού της δραστηριότητας του Διαχειριστή των δικτύων (µεταφοράς ή διανοµής) από άλλες δραστηριότητες στον τοµέα της ηλεκτρικής ενέργειας. Η Οδηγία, δεν θίγει ζητήµατα ιδιοκτησίας των δικτύων. Προς διασφάλιση του δικαιώµατος πρόσβασης τρίτων στα δίκτυα, εισάγει την µέθοδο των «ρυθµισµένων» τιµολογίων πρόσβασης και περιορίζει την δυνατότητα άρνησης του διαχειριστή στην πρόσβαση τρίτων στο δίκτυο µόνο σε περιπτώσεις έλλειψης χωρητικότητας. Ακόµα, τα κράτη-µέλη αναλαµβάνουν την υποχρέωση να προχωρήσουν σε ορισµό Ρυθµιστικών Αρχών, οι οποίες πρέπει να είναι εντελώς ανεξάρτητες από τα συµφέροντα του κλάδου της ηλεκτρικής ενέργειας και να διασφαλίζουν την αµεροληψία, τον ουσιαστικό ανταγωνισµό και την εύρυθµη λειτουργία της αγοράς (10). ΙΙ) Το «τρίτο πακέτο» για την εσωτερική αγορά ενέργειας (2009) Α) Οι προβλέψεις της 3ης ενεργειακής δέσµης Με την 3 η ενεργειακή δέσµη νοµοθετηµάτων, επεβλήθη αυστηρός νοµικός διαχωρισµός των ιστορικών παρόχων. Στο πλαίσιο αυτό και αναφορικά µε τον εθνικό τοµέα ηλεκτρικής ενέργειας, η γνωστή καθετοποιηµένη Δ.Ε.Η Α.Ε διεσπάσθη και δηµιουργήθηκαν υποχρεωτικά δια αποσχίσεως δύο θυγατρικές εταιρείες, ο Α.Δ.Μ.Η.Ε Α.Ε και ο Δ.Ε.Δ.Δ.Η.Ε Α.Ε. Οι κανόνες που διέπουν τις σχέσεις µητρικής-θυγατρικών, ιδίως αναφορικά µε τα δίκτυα υψηλής τάσης, εµπίπτουν όχι στο σύνηθες εταιρικό δίκαιο αλλά στις αυστηρές προϋποθέσεις διάκρισης και ανεξαρτησίας της οδηγίας 2009/72 (αντίστοιχα ισχύουν και στον τοµέα του φυσικού αερίου, δυνάµει της αντίστοιχης οδηγίας 2009/73). Η οργάνωση της απελευθερωµένης ευρωπαΐκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, περιλαµβάνει την παραγωγή και εισαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, τη µεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας (γραµµές υψηλής τάσης) και φυσικού αερίου (αγωγοί υψηλής τάσης), τη διανοµή ηλεκτρικής ενέργειας (γραµµές µέσης και χαµηλής τάσης) και φυσικού αερίου (αγωγοί χαµηλής πίεσης) και την προµήθεια (10) Οδηγία 2003/54/ΕΚ σχετικά µε τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και την κατάργηση της Οδηγίας 96/92/ΕΚ

20 ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου. Σε συνθήκες ελεύθερου ανταγωνισµού, λειτουργούν η παραγωγή, η εισαγωγή και η προµήθεια ηλεκτρικής ενέργειας ενώ η µεταφορά και η διανοµή παραµένουν σε συνθήκες κρατικού µονοπωλίου. Β) Οι οδηγίες και οι κανονισµοί της 3ης ενεργειακής δέσµης Το τρίτο ενεργειακό "πακέτο" περιλαµβάνει: α) Τον Κανονισµό 713/2009 για την ίδρυση του Οργανισµού Συνεργασίας των Ρυθµιστικών Αρχών Ενέργειας, β) τον Κανονισµό 714/2009 «σχετικά µε τους όρους πρόσβασης στο δίκτυο για τις διασυνοριακές ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας και την κατάργηση του κανονισµού (ΕΚ) 1228/2003», γ) τον Κανονισµό 715/2009 «σχετικά µε τους όρους πρόσβασης στα δίκτυα µεταφοράς φυσικού αερίου και για την κατάργηση του κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 1775/2005», δ) την Οδηγία 2009/72/ΕΚ «σχετικά µε τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και για την κατάργηση της Οδηγίας 2003/54/ΕΚ», ε) την Οδηγία 2009/73/ΕΚ «σχετικά µε τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά φυσικού αερίου και την κατάργηση της Οδηγίας 2003/55/ΕΚ». Με την Οδηγία 2009/72 για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, εισάγεται ένας πληρέστερος κατάλογος µε ορισµούς, ώστε να επιτευχθεί µεγαλύτερος βαθµός εναρµόνισης των εσωτερικών δικαίων των κρατών-µελών και εισάγονται πιο λεπτοµερείς κοινοί κανόνες σε σχέση µε την καταργούµενη Οδηγία 2003/54. Προκειµένου να διασφαλιστεί ο εφοδιασµός µε ηλεκτρική ενέργεια εντός της εσωτερικής αγοράς και ταυτόχρονα να αναπτυχθεί ο ανταγωνισµός µε την προσφορά όλων των πηγών ενέργειας στη χαµηλότερη δυνατή τιµή, η οδηγία επικεντρώνεται στην εισαγωγή κανόνων για την περαιτέρω ανάπτυξη των διασυνοριακών διασυνδέσεων και την δηµιουργία νέου δυναµικού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (κεφάλαιο ΙΙΙ, άρθρα 7-10 της Οδηγίας). Με σκοπό την µεγαλύτερη διασφάλιση της αποτελεσµατικής λειτουργίας ελεύθερου ανταγωνισµού στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, η οδηγία εισάγει, εκτός από τον λογιστικό και νοµικό διαχωρισµό και τον διαχωρισµό της ιδιοκτησίας από την διαχείριση των δικτύων µεταφοράς και διανοµής της ηλεκτρικής ενέργειας. Ο διαχωρισµός αυτός, αφορά κυρίως στις κάθετα οργανωµένες επιχειρήσεις του κλάδου, οι οποίες έχουν συµφέροντα ως παραγωγοί, ιδιοκτήτες δικτύων, διαχειριστές ή προµηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας. Για τον λόγο αυτό, εισάγονται αρκετά αναλυτικοί κοινοί κανόνες για διαχείριση των συστηµάτων µεταφοράς και τον ανεξάρτητο διαχειριστή του συστήµατος µεταφοράς και διανοµής. Περαιτέρω, η Οδηγία εισάγει κανόνες για την ενίσχυση της ανεξαρτησίας και αποτελεσµατικότητας των Ρυθµιστικών Αρχών Ενέργειας (κεφάλαιο ΙΧ, άρθρα της Οδηγίας) και την ενίσχυση της προστασίας των καταναλωτών (Παράρτηµα 1 της Οδηγίας).

21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β': Η χονδρική αγορά προθεσµιακών προϊόντων ηλεκτρικής ενέργειας Ι) Η λειτουργία και οι κίνδυνοι της χονδρικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας Α) Η λειτουργία της χονδρικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας Η πλήρης απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, οδηγεί πρακτικά στην δηµιουργία µιας χονδρικής αγοράς, όπου συναλλάσσονται οι παραγωγοί µε τους προµηθευτές, τους εµπόρους και τους µεγάλους πελάτες και στη δηµιουργία της λιανικής αγοράς, όπου συναλλάσσονται κυρίως οι προµηθευτές µε τους πελάτες, δηλαδή, τους τελικούς καταναλωτές. Η λειτουργία της χονδρικής αγοράς, εµφανίζει χαρακτηριστικά όµοια µε τις χρηµατιστηριακές αγορές εµπορευµάτων ή προθεσµιακών προϊόντων και είναι ορατός ο κίνδυνος να εµφανίσει στρεβλώσεις του ελεύθερου ανταγωνισµού και να οδηγήσει σε χειραγώγηση των τιµών εις βάρος του τελικού καταναλωτή. α) Η παρεχόµενη προστασία έναντι των στρεβλώσεων από την λειτουργία της χονδρικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας Με τον Κανονισµό 1227/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου «για την ακεραιότητα και τη διαφάνεια στη χονδρική αγορά ενέργειας» (11), επιδιώκεται η διασφάλιση των καταναλωτών και των λοιπών συµµετεχόντων στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου από καταχρηστικές συµπεριφορές και πρακτικές στην λειτουργία της χονδρικής αγοράς, οι οποίες νοθεύουν τον ανταγωνισµό και επιδρούν στην διαµόρφωση των τιµών της ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου. Για την προστασία από αυτές τις στρεβλώσεις, εκδόθηκε ο Εκτελεστικός Κανονισµός 1348/2014 «σχετικά µε την αναφορά δεδοµένων για την εφαρµογή του άρθρου 8 παράγραφοι 2 και 6 του κανονισµού (ΕΕ) αριθ. 1227/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου για την ακεραιότητα και τη διαφάνεια στη χονδρική αγορά ενέργειας» (12). Ακολούθως, εκδόθηκε ο Κανονισµός 1222/2015 µε σκοπό την ολοκλήρωση της λειτουργικότητας της διασυνδεδεµένης εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και την διατήρηση του ασφαλούς ενεργειακού εφοδιασµού, της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας και της εξασφάλισης της δυνατότητας όλων των καταναλωτών να προµηθεύονται ενέργεια σε προσιτές τιµές. Η εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, πρέπει να παρέχει κατάλληλα κίνητρα στους παραγωγούς να επενδύουν σε νέες τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας, συµπεριλαµβανοµένης της ενέργειας από ανανεώσιµες πηγές, (11) Κανονισµός 1227/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου «για την ακεραιότητα και τη διαφάνεια στη χονδρική αγορά ενέργειας» (12) Κανονισµός 1348/2014 «σχετικά µε την αναφορά δεδοµένων για την εφαρµογή του άρθρου 8 παράγραφοι 2 και 6 του κανονισµού (ΕΕ) αριθ. 1227/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου για την ακεραιότητα και τη διαφάνεια στη χονδρική αγορά ενέργειας»

22 µε ιδιαίτερη έµφαση στις πιο αποµονωµένες χώρες και περιφέρειες στην αγορά ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και επίσης να ενθαρρύνει, µε κατάλληλα µέτρα, τους καταναλωτές να προωθούν την αποδοτικότερη χρήση της ενέργειας που προϋποθέτει ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασµού. β) Οι δηµοπρασίες ΝΟΜΕ Με το Νόµο 4389/2016 (ΦΕΚ Α' 94/ ): «Επείγουσες διατάξεις για την εφαρµογή της συµφωνίας δηµοσιονοµικών στόχων και διαρθρωτικών µεταρρυθµίσεων και άλλες διατάξεις» και συγκεκριµένα µε το Κεφάλαιο Η' («Θέσπιση Μηχανισµού Πώλησης Ηλεκτρικής Ενέργειας από τη Δ.Ε.Η Α.Ε. µέσω Δηµοπρασιών Προθεσµιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας µε Φυσική Παράδοση - Κατάργηση Διατάξεων του Ν. 4273/2014 περί Δηµιουργίας Νέας Καθετοποιηµένης Εταιρείας Ηλεκτρικής Ενέργειας"), νοµοθετήθηκε ο σχεδιασµός του συστήµατος δηµοπρασιών, σε συνέχεια των διατάξεων του Ν.4336/2015 (13). Η δηµοπρασία τύπου ΝΟΜΕ, συνιστά έναν εναλλακτικό µηχανισµό προώθησης της απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Στο εθνικό δίκαιο, υιοθετήθηκε ως κύριος µηχανισµός συµµόρφωσης µε τις δεσµεύσεις του τρίτου Μνηµονίου Συνεννόησης, στο οποίο προβλέπεται η υποχρέωση για τη σταδιακή αποµείωση των µεριδίων της Δ.Ε.Η Α.Ε κάτω του 50% µέχρι το έτος 2020 (Ν. 4336/2015). Θεωρήθηκε ότι, οι δηµοπρασίες τύπου ΝΟΜΕ συνιστούν καθοριστικής σηµασίας βήµα για το άνοιγµα της λιανικής αγοράς ηλεκτρισµού στην Ελλάδα και για την ανακατανοµή µεριδίων στη λιανική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, µε απώτερο στόχο την ανάπτυξη ενός υγιούς ανταγωνιστικού µοντέλου και τη µείωση των τιµών παροχής ηλεκτρικής ενέργειας στους τελικούς καταναλωτές. Βασικά στοιχεία της κανονιστικής ρύθµισης για την εν λόγω διαδικασία σε επίπεδο τυπικού νόµου, εµπεριέχονται στον προαναφερόµενο Ν. 4389/2016. Στο άρθρο 135, όπως τροποποιήθηκε µε την παρ.1 του άρθρου 3 του Ν.4393/2016, θεσπίζεται ο µηχανισµός πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας από την Δ.Ε.Η Α.Ε. δια της τέλεσης δηµοπρασιών προθεσµιακών προϊόντων ηλεκτρικής ενέργειας µε φυσική παράδοση µέσω του Ηµερήσιου Ενεργειακού Προγραµµατισµού (ΗΕΠ) και µε ρυθµιστικά καθοριζόµενη τιµή εκκίνησης. Ειδικότερα, µε την διάταξη του άρθρου 138 του ως άνω νόµου, η Ρ.Α.Ε εξουσιοδοτήθηκε να ορίσει τον τρόπο και την ποσότητα του προθεσµιακού προϊόντος προς δηµοπράτηση, προερχόµενο κατά βάση από τη λιγνιτική και υδροηλεκτρική παραγωγή της Δ.Ε.Η Α.Ε. Ο µηχανισµός για να επιτευχθεί αυτή η απαίτηση, περιλαµβάνει την πώληση ενέργειας από τη Δ.Ε.Η Α.Ε σε φθηνότερη τιµή από αυτήν που µπορούν να αγοράσουν από τη χονδρεµπορική αγορά. (13) Ν.4389/2016: Επείγουσες διατάξεις για την εφαρµογή της συµφωνίας δηµοσιονοµικών στόχων και διαρθρωτικών µεταρρυθµίσεων και άλλες διατάξεις (ΦΕΚ Α 94/ ).

23 ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ: Η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας ως µέσο εξυπηρέτησης δηµοσιονοµικών στόχων ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α': Οι µνηµονιακές δεσµεύσεις για τον τοµέα της ενέργειας. Ι) Οι ρυθµίσεις για την ενέργεια σύµφωνα µε τον Ν.4336/2015 και τον Ν.4339/2016 Α) Ο Ν.4336/2015 (Μνηµόνιο 3) Συνταξιοδοτικές διατάξεις Κύρωση του Σχεδίου Σύµβασης Οικονοµικής Ενίσχυσης από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισµό Σταθερότητας και ρυθµίσεις για την υλοποίηση της Συµφωνίας Χρηµατοδότησης. α) Η µείωση του µεριδίου της Δ.Ε.Η Α.Ε στην λιανική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας Σύµφωνα µε την υποπαράγραφο Β.2 (Ρυθµίσεις για την Ηλεκτρική Ενέργεια) του Ν. 4336/2015, από , καµία επιχείρηση, η οποία δραστηριοποιείται σε αγορές ηλεκτρικής ενέργειας στο διασυνδεδεµένο σύστηµα και δίκτυο της χώρας, δεν επιτρέπεται να παράγει ή να εισάγει σ αυτό, άµεσα ή έµµεσα, ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας που υπερβαίνει το πενήντα τοις εκατό (50%) του συνόλου της ηλεκτρικής ενέργειας από εγχώριες µονάδες παραγωγής και εισαγωγές σε ετήσια βάση. Η Επιτροπή Ανταγωνισµού, θα εκτιµήσει έως τις τη δυνατότητα εκπλήρωσης του ανωτέρω στόχου και στην περίπτωση που διαπιστώσει αδυναµία επίτευξης, θα προτείνει τα κατάλληλα µέτρα. Σε περίπτωση που επιχείρηση, η οποία δραστηριοποιείται σε αγορές ηλεκτρικής ενέργειας στο διασυνδεδεµένο σύστηµα και δίκτυο της χώρας, δεν συµµορφώνεται µε µέτρο ή µέτρα που της έχουν επιβληθεί σύµφωνα µε τα ανωτέρω, της επιβάλλεται από την Επιτροπή Ανταγωνισµού, µε αιτιολογηµένη απόφαση της, πρόστιµο κατ ελάχιστο πέντε τοις εκατό (5%) και µέγιστο δέκα τοις εκατό (10%) επί του ετήσιου κύκλου εργασιών της επιχείρησης, κατά το προηγούµενο έτος (14). β) Ο Ν.4389/2016: Επείγουσες διατάξεις για την εφαρµογή της συµφωνίας δηµοσιονοµικών στόχων και διαρθρωτικών µεταρρυθµίσεων και άλλες διατάξεις. Στο Κεφάλαιο Η' του Ν.4389/2016 (ΦΕΚ Α' 94/ ): «Θέσπιση µηχανισµού πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας από την Δ.Ε.Η Α.E, µέσω δηµοπρασιών προθεσµιακών προΐόντων ηλεκτρικής ενέργειας µε φυσική παράδοση - κατάργηση διατάξεων του Ν. 4273/2014 περί δηµιουργίας νέας καθετοποιηµένης εταιρείας ηλεκτρικής ενέργειας (Α` 146) - ρυθµίσεις για τον πλήρη ιδιοκτησιακό διαχωρισµό Α.Δ.Μ.Η.Ε Α.Ε από Δ.Ε.Η ΑΕ. σε εφαρµοφή της οδηγίας 2009/72/ΕΚ µε τη διατήρηση του δηµόσιου ελέγχου αυτής - ρυθµίσεις για τη θέσπιση µεταβατικού µηχανισµού αποζηµίωσης ευελιξίας», περιλαµβάνονται οι ρυθµίσεις σχετικά µε τις δηµοπρασίες ενέργειας (15). (14) Ν.4336/2015 (ΦΕΚ 94 Α/ ), Μνηµόνιο 3: Συνταξιοδοτικές διατάξεις Κύρωση του Σχεδίου Σύµβασης Οικονοµικής Ενίσχυσης από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισµό Σταθερότητας και ρυθµίσεις για την υλοποίηση της Συµφωνίας Χρηµατοδότησης. (15) Ν.4389/2016 (ΦΕΚ Α' 94/ )