ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ. Συνοδευτικό έγγραφο στην

Transcript

1 EL EL EL

2 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, SEC(2011) 289 τελικό ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Συνοδευτικό έγγραφο στην ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Χάρτης πορείας για τη µετάβαση σε µία οικονοµία χαµηλών ανθρακούχων εκποµπών το 2050 {COM(2011) 112 τελικό} {SEC(2011) 287 τελικό} {SEC(2011) 288 τελικό} EL EL

3 1. ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ (1) Για να αποφευχθούν επικίνδυνες επιπτώσεις, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ως δηλωµένο στόχο να περιοριστεί η αύξηση της θερµοκρασίας στην επιφάνεια του πλανήτη σε 2ºC στο πλαίσιο της παγκόσµιας αλλαγής του κλίµατος. Η συµφωνία της Κοπεγχάγης περιλαµβάνει αναφορά στον εν λόγω στόχο. Ο στόχος αυτός έχει επίσης επιβεβαιωθεί στο πλαίσιο της UNFCCC (Σύµβαση Πλαίσιο των Ηνωµένων Εθνών για την Αλλαγή του Κλίµατος) µε την απόφαση της 16 ης συνόδου της ιάσκεψης των Συµβαλλοµένων Μερών της. (2) Η ιακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίµατος (IPCC), ανέφερε το 2007 ότι από τα υφιστάµενα επιστηµονικά δεδοµένα προκύπτει ότι οι αναπτυγµένες χώρες θα πρέπει να θεσπίσουν στόχο µείωσης των αερίων του θερµοκηπίου (GHG) σε επίπεδα κατά 80 µε 95% χαµηλότερα των εκποµπών του 1990 µέχρι το 2050 ώστε να περιοριστεί η παγκόσµια αλλαγή του κλίµατος σε µία αύξηση θερµοκρασιών 2ºC συγκριτικά µε τα προβιοµηχανικά επίπεδα. Το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκριναν τον ως άνω ως στόχο της ΕΕ, στο πλαίσιο των µειώσεων που η IPCC θεωρεί αναγκαίες για το σύνολο των αναπτυγµένων χωρών. (3) Στην ΕΕ συνολικά σηµειώθηκε µείωση των εκποµπών του θερµοκηπίου, δίχως να λαµβάνονται υπόψη η χρήση γης, η αλλαγή χρήσης γης και τα δάση (LULUCF) κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών. Για το 2009 ο ΕΟΠ εκτιµά ότι οι εκποµπές µειώθηκαν περαιτέρω σε 17% κάτω από τα επίπεδα του Εάν συνυπολογισθεί η αεροπορία η εν λόγω µείωση ανέρχεται περίπου σε 16% κάτω από τα επίπεδα του Εν µέρει το συγκεκριµένο φαινόµενο οφείλεται στις επιπτώσεις της οικονοµικής κρίσης του (4) Σήµερα περίπου το 55% της πρωτογενούς ενέργειας στην Ευρώπη είναι εισαγόµενο. Το ποσοστό αυτό, εάν µειωθεί η παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Βόρεια Θάλασσα και ακόµη και εάν εφαρµοστεί πλήρως η δέσµη µέτρων για το κλίµα και την ενέργεια, αναµένεται να αυξηθεί σε 57% έως το Μολονότι η ενεργειακή εξάρτηση καθεαυτή δεν συνιστά οικονοµικό πρόβληµα, θα πρέπει να αποδοθεί η δέουσα προσοχή σε πολλές εξελίξεις στον τοµέα της ενέργειας. Κατ' αρχήν από τις παρατηρούµενες τάσεις προκύπτει συνεχιζόµενη αύξηση της ζήτησης για πετρέλαιο και φυσικό αέριο από τις αναδυόµενες οικονοµίες. εύτερον οι επενδύσεις που πραγµατοποιούνται στον τοµέα της προσφοράς δεν ευθυγραµµίζονται προς την αύξηση της ζήτησης. Ο ιεθνής Οργανισµός Ενέργειας εκτιµά ότι µέχρι το 2035 περίπου το 75% της συµβατικής παραγωγής αργού πετρελαίου θα πρέπει να προέρχεται από κοιτάσµατα τα οποία θα πρέπει να βρεθούν ή να αναπτυχθούν. Τρίτον τα παγκόσµια αποθέµατα συχνά εντοπίζονται σε γεωπολιτικά ασταθείς περιοχές και ανήκουν σε κρατικές επιχειρήσεις που δεν αντιδρούν πάντα δεόντως στις δυνάµεις της αγοράς. Ως εκ τούτου η ευρωπαϊκή οικονοµία θα συνεχίσει να εκτίθεται σε σοβαρούς κινδύνους που συνδέονται µε τις τιµές της ενέργειας, ιδίως στον τοµέα των µεταφορών που εξαρτάται από το πετρέλαιο σε ποσοστό υψηλότερο του 90%. Ο χάρτης πορείας εξετάζει κατά συνέπεια ενεργειακές εξελίξεις και συνέργειες µε στόχο την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας. (5) Η ανάπτυξη τεχνολογιών που συνεπάγονται χαµηλή κατανάλωση άνθρακα είναι ζωτικής σηµασίας για την αειφόρο ανάπτυξη και την απασχόληση. Παρεµποδίζεται εν τούτοις όχι µόνο από τις αδυναµίες της αγοράς, λόγω µη συµπερίληψης των EL 2 EL

4 εξωτερικοτήτων που αφορούν τα αέρια του θερµοκηπίου, αλλά και από προβλήµατα σχετικά γενικότερα µε την αβεβαιότητα και τη διάδοση των γνώσεων, τα οποία µπορεί να οδηγήσουν σε χαµηλότερες των βέλτιστων επενδύσεις για έρευνα και ανάπτυξη. Επιπλέον παρατηρείται πρόβληµα εµπορευµατοποίησης των τεχνολογικών µέσων που προϋποθέτουν υψηλής εντάσεως κεφαλαιουχικές επενδύσεις οι οποίες χαρακτηρίζονται από µακρούς χρόνους απόδοσης. Κατ' επέκταση θα είναι κρίσιµης σηµασίας να διευκολυνθεί η ανάπτυξη τεχνολογιών που να συνεπάγονται χαµηλές εκποµπές άνθρακα και να επιταχυνθεί η αντίστοιχη διαδικασία εκµάθησης µε την κατά το δυνατόν αποτελεσµατικότερη αξιοποίηση του αντιστοίχου κόστους. Αυτό αποτελεί αφενός µείζονα πρόκληση και αφετέρου ευκαιρία για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. Ο τρόπος µε τον οποίο η Ευρωπαϊκή Ένωση αναπτύσσει τις πολιτικές επίδειξης και καινοτοµίας ή συνθήκες πλαισίωσης που να συµβάλουν στις τεχνολογικές αλλαγές και την αποδοχή εκ µέρους του κοινού καθώς και ο τρόπος µε τον οποίο ενισχύει την ανταγωνιστικότητα ευρέος φάσµατος καθοριστικής σηµασίας µεταποιητικών κλάδων στην ΕΕ, αποτελούν ένα από τα βασικά στοιχεία που θα πρέπει να ληφθεί υπόψη στον χάρτη πορείας για την ανάπτυξη µιας οικονοµίας µε περιορισµένες ανθρακούχες εκποµπές. (6) Η µετάβαση προς µία οικονοµία χαµηλών εκποµπών άνθρακα έχει σηµαντικές συνέπειες για την αειφόρο χρήση των πόρων, και πέραν των ενεργειακών, µε αποτέλεσµα να αποδίδεται ιδιαίτερη σηµασία στην αποτελεσµατική αξιοποίηση των πόρων στο πλαίσιο της «Ευρώπης 2020». Η µείωση των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου από τον τοµέα της ενέργειας συµπίπτει µε σοβαρές µειώσεις άλλων ατµοσφαιρικών ρύπων µε συναφή οφέλη για την υγεία. Στο χάρτη πορείας θα πρέπει επίσης να εξεταστούν οι βιοµηχανικές διαδικασίες παραγωγής, η χρήση γης, οι γεωργικές και δασοκοµικές πρακτικές και η σχέση µε την παραγωγή και την κατανάλωση ειδών ανθρώπινης και ζωϊκής διατροφής καθώς και ινών (ξυλείας, χαρτοπολτού και χαρτιού) αποδίδοντας παράλληλα σηµασία στη διατήρηση των βασικών υπηρεσιών οικοσυστήµατος (ποιότητα του εδάφους, διαθεσιµότητα νερού, βιοποικιλότητα). 2. ΣΤΟΧΟΙ (7) Ο ειδικός στόχος του χάρτη πορείας για την ανάπτυξη µιας οικονοµίας µε χαµηλές εκποµπές άνθρακα µέχρι το 2050 είναι να διαµορφωθεί εικόνα σχετικά µε το πώς θα πρέπει να αναπτυχθεί το πλαίσιο των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά τα επόµενα 10 χρόνια και µετέπειτα ώστε (1) να επιτευχθούν σοβαρότατες µειώσεις εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου σύµφωνα µε τις επιστηµονικές γνώσεις και παράλληλα (2) να µειωθεί η ευπάθεια έναντι πετρελαϊκών κρίσεων και άλλων ζητηµάτων σχετικών µε την ενεργειακή ασφάλεια καθώς και (3) να εξασφαλιστούν ευκαιρίες για αειφόρο ανάπτυξη και απασχόληση (χάρη στις νέες τεχνολογίες χαµηλής ανάλωσης άνθρακα), λαµβάνοντας δεόντως υπόψη ευρύτερα θέµατα αειφορίας και αποτελεσµατικής αξιοποίησης των πόρων. (8) Η παρούσα εκτίµηση επιπτώσεων αποσκοπεί στη διάθεση πληροφοριών για τη γενική και κατά τοµείς πορεία, τις αναγκαίες προϋποτιθέµενες τεχνολογικές και διαρθρωτικές αλλαγές, τα συνήθη µοντέλα επενδύσεων και κόστους καθώς και άλλες επιπτώσεις, συνέργειες και συµβιβασµούς που σχετίζονται µε το ευρύτερο θεµατολόγιο της βιωσιµότητας και της αποτελεσµατικής αξιοποίησης των πόρων. Στόχος είναι να δοθούν πληροφορίες για την ανάπτυξη ενωσιακών, εθνικών και περιφερειακών EL 3 EL

5 πολιτικών µε στόχο την αντιµετώπιση της αλλαγής του κλίµατος καθώς και για τους υπό εκπόνηση κατά τοµείς ειδικούς χάρτες πορείας, συµπεριλαµβανοµένων των αντιστοίχων χαρακτηριστικών οροσήµων. 3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΣΕΝΑΡΙΟΥ (9) Κατά τη θεώρηση ενός τόσο µεγάλου χρονικού πλαισίου, είναι καθοριστικής σηµασίας να ληφθούν υπόψη διάφορες υποθέσεις, αβεβαιότητες και επιµέρους εξελίξεις µε την πάροδο του χρόνου. Εποµένως η εκτίµηση των επιπτώσεων εξετάζει τι θα απαιτηθεί από την ΕΕ για να επιτύχει µεγάλες µειώσεις εκποµπών σύµφωνα µε τον στόχο των 2ºC βάσει διαφόρων εναλλακτικών σεναρίων («σενάρια απεξάρτησης από τον άνθρακα» αντί για πολιτικές εναλλακτικές δυνατότητες) τα οποία διαφέρουν ως προς καθοριστικές παραµέτρους, όπως για παράδειγµα ο τύπος των παγκοσµίων συνθηκών, οι εξελίξεις στην παγκόσµια αγορά των ενεργειακών τιµών και ο βαθµός της τεχνολογικής καινοτοµίας. Τα σενάρια περιλαµβάνουν τις τιµές του άνθρακα ως κινητήρια δύναµη µιας πολιτικής αποτελεσµατικής αξιοποίησης των πόρων. Συγκρίνοντας τα αποτελέσµατα από τα επιµέρους σενάρια είναι δυνατό να καταλήξουµε σε πιο αξιόπιστα συµπεράσµατα όσον αφορά τον τρόπο µε τον οποίο καθοριστικής σηµασίας παράµετροι επηρεάζουν τα αποτελέσµατα καθώς και όσον αφορά τον τρόπο µε τον οποίο αλληλεπιδρούν τα διάφορα µέρη. (10) Ο στόχος για µείωση µεταξύ 80 και 95% όσον αφορά τις αναπτυσσόµενες χώρες, όπως παρουσιάστηκε από την IPCC στην 4 η έκθεση αξιολόγησης καλύπτει τόσο τις εσωτερικές µειώσεις όσο και τη χρήση των διεθνών πιστωτικών µορίων. Για να εκτιµηθεί η τάξη µεγέθους της απαιτούµενης εσωτερικής µείωσης στην ΕΕ µέχρι το 2050, επιχειρείται επισκόπηση των πλέον πρόσφατων επιστηµονικών δεδοµένων η οποία παρουσιάζεται από κοινού µε τις προβλέψεις του µοντέλου POLES σύµφωνα µε τον στόχο του 2ºC, δηλαδή µε υποδιπλασιασµό των παγκόσµιων εκποµπών µέχρι το 2050 συγκριτικά µε το (11) Οι τιµές των ορυκτών καυσίµων είναι σηµαντικές κατά την αξιολόγηση των επιπτώσεων της µείωσης των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου αλλά σε µεγάλο βαθµό καθορίζονται από τις παγκόσµιες αγορές. Επιπλέον η παγκόσµια δράση για την αλλαγή του κλίµατος µπορεί να επηρεάσει τις τιµές των ορυκτών καυσίµων. Χρησιµοποιώντας το παγκόσµιο µοντέλο POLES η αλληλεπίδραση της δράσης που αναλαµβάνεται για το κλίµα και των τιµών των ορυκτών καυσίµων αναλύθηκε µε 3 σενάρια: Παγκόσµια κατάσταση αναφοράς: τι συµβαίνει όταν δεν αναλαµβάνεται καµία δράση για το κλίµα έως το Παγκόσµια δράση: τι συµβαίνει όταν αναληφθεί παγκόσµια δράση για τον υποδιπλασιασµό ως προς το 1990 των εκποµπών παγκοσµίως µέχρι το Αποσπασµατική δράση: Η ΕΕ ακολουθεί στρατηγική µείωσης των εκποµπών του άνθρακα δίχως να συνοδεύεται από τις υπόλοιπες χώρες. Αυτές συµµορφώνονται απλώς προς τις ελάχιστες απαιτήσεις που έχουν αναλάβει µε δεσµεύσεις βάσει της συµφωνίας της Κοπεγχάγης για την περίοδο µέχρι το 2020 και δεν πραγµατοποιούν πρόσθετες προσπάθειες µετά το EL 4 EL

6 Αυτό το µοντέλο µελλοντικών προβολών επεκτάθηκε ώστε να συµπεριλάβει προβλέψεις σχετικά µε την παγκόσµια γεωργία και την αλλαγή χρήσης γης χρησιµοποιώντας τα µοντέλα GLOBIOM και G4M. (12) Για τη µοντελοποίηση της ΕΕ, χρησιµοποιήθηκε το µοντέλο ενεργειακού συστήµατος PRIMES σε συνδυασµό µε το µοντέλο GAINS για τις προβλέψεις εκποµπών της ΕΕ που δεν περιέχουν διοξείδιο του άνθρακα. Επίσης αναλύθηκε στην κλίµακα της ΕΕ η σχέση µεταξύ ενέργειας και LULUCF χρησιµοποιώντας τα µοντέλα G4M και GLOBIOM. Η αποµάκρυνση από την ανάλωση του άνθρακα έχει ως κινητήρια δύναµη κυρίως τις τιµές του άνθρακα λόγω εκποµπών που περιέχουν διοξείδιο του άνθρακα και εκποµπών που δεν περιέχουν διοξείδιο του άνθρακα. (13) Τα σενάρια για το επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν ως εξής: Το σενάριο αναφοράς αντικατοπτρίζει την εφαρµογή και τη συνέχιση των υφιστάµενων πολιτικών (δηλαδή τη δέσµη µέτρων για το κλίµα και την ενέργεια έως το 2020). Μια σειρά σεναρίων για αποµάκρυνση από την κατανάλωση του άνθρακα τα οποία αντανακλούν εσωτερική µείωση κατά 80% το 2050 συγκριτικά προς το 1990, εκτός από το σενάριο ανάληψης αποσπασµατικής δράσης σύµφωνα µε το οποίο λαµβάνονται συµπληρωµατικά µέτρα για την προστασία της διεθνούς ανταγωνιστικότητας των ενεργοβόρων βιοµηχανιών. Τα σενάρια µείωσης της κατανάλωσης του άνθρακα διαφοροποιούνται ανάλογα µε τις τιµές των ορυκτών ενεργειακών πηγών, σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα της παγκόσµιας ανάλυσης του µοντέλου POLES: σενάρια που βασίζονται σε χαµηλές και σχετικά σταθερές τιµές ενέργειας (προβλέποντας τιµές πετρελαίου σε πραγµατικούς όρους για το 2050 περίπου στα 70$ 2008 /βαρέλι), τα οποία ενδέχεται να λάβουν χώρα συνεπεία παγκόσµιας δράσης. σενάρια που προβλέπουν το σταδιακό διπλασιασµό της τιµής του πετρελαίου (αύξηση έως και σε 127$ 2008 /βαρέλι το 2050), όπως και στο σενάριο αναφοράς, που ενδέχεται να λάβουν χώρα σε περίπτωση ανάληψης αποσπασµατικής δράσης. σενάρια σε περίπτωση προσωρινής πετρελαϊκής κρίσης ή συνεχιζόµενων υψηλών ενεργειακών τιµών από το 2030 (διπλασιασµός της τιµής του πετρελαίου έως 212$ 2008 /βαρέλι το 2030), που υπάρχει κίνδυνος να λάβουν χώρα σε περίπτωση ανάληψης αποσπασµατικής δράσης. Σενάρια µειωµένης κατανάλωσης άνθρακα τα οποία διαφοροποιούνται ανάλογα µε υποθέσεις σχετικά µε τις τεχνολογικές εξελίξεις: σενάρια εφαρµογής αποδοτικών τεχνολογιών σε περίπτωση επιτυχούς καθιέρωσης τεχνολογιών αποδοτικών και χαµηλής κατανάλωσης ως προς τον άνθρακα σενάρια «καθυστερηµένης CCS» και «καθυστερηµένου εξηλεκτρισµού των κινητήρων» για την αξιολόγηση των ευαισθησιών όσον αφορά τη διαθεσιµότητα ορισµένων τεχνολογικών πορειών. EL 5 EL

7 ανάλυση ευαισθησίας σε περίπτωση καθυστερηµένης ανάληψης δράσης για την αντιµετώπιση των κλιµατικών προβληµάτων εφόσον υποτεθεί ότι δεν θα θεσπιστούν νέες ή συµπληρωµατικές κλιµατικές πολιτικές πριν το (14) Σε περίπτωση µελλοντικής βελτίωσης των µοντέλων θα µπορούσαν να ληφθούν υπόψη οι επιπτώσεις της αλλαγής του κλίµατος αυτής καθαυτής, για παράδειγµα, στην παραγωγή και την κατανάλωση γεωργικών και ενεργειακών προϊόντων. Η περαιτέρω βελτίωση της µοντελοποίησης της αποθήκευσης της ενέργειας και των έξυπνων λύσεων µέσω διασυνδεδεµένων δικτύων θα µπορούσαν να προβλέψουν καλύτερα την µελλοντική ανάπτυξη της κατανεµηµένης παραγωγής. 4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ Παγκόσµιες προσπάθειες µείωσης και συνεισφορά της ΕΕ (15) Από την επισκόπηση της πλέον πρόσφατης επιστηµονικής βιβλιογραφίας και των µελλοντικών προβλέψεων βάσει του µοντέλου ΡOLES προκύπτει ότι η ΕΕ θα πρέπει να µειώσει τις εκποµπές αερίων του θερµοκηπίου στο εσωτερικό της τουλάχιστον κατά 75%, 80% ή ακόµη περισσότερο µέχρι το 2050, σε σύγκριση µε το (16) Η ανάληψη παγκόσµιας προσπάθειας για την επίτευξη του στόχου των 2 C θα σήµαινε ότι και άλλες ανεπτυγµένες χώρες θα ενεργήσουν µε την ίδια αυστηρότητα όπως η ΕΕ που θα επιτευχθεί µε ένα µοντέλο το οποίο να βασίζεται στα ίδια σήµατα συναρτήσει των τιµών του άνθρακα. Οι αναδυόµενες χώρες θα κληθούν να συµπράξουν σταδιακά, µε βάση µια προσοµοίωση η οποία θα βασίζεται στη σταδιακή ανάπτυξη της αγοράς του άνθρακα θεωρώντας ότι οι τιµές του θα εξισωθούν µέχρι το 2030 στις ανεπτυγµένες και τις αναδυόµενες χώρες. Αυτό συνεπάγεται µείωση των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου στις αναπτυσσόµενες χώρες κατά 80% µέχρι το 2050 συγκριτικά προς το έτος αναφοράς, ήτοι εκποµπές ίσες ή χαµηλότερες προς το Αφήνεται να εννοηθεί ότι σε περίπτωση παγκόσµιας δράσης, δεν θα διατεθούν χαµηλού κόστους διεθνείς πιστώσεις ούτε θα υπάρξει µεγάλης κλίµακας αντιστάθµιση που να αποτελεί εναλλακτική δυνατότητα προς την ανάληψη εγχώριας δράσης. Ο στόχος για µείωση 80 µε 95% στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να επιτευχθεί ως επί το πλείστον εσωτερικά, επίσης και από άποψη της αποτελεσµατικής αξιοποίησης του κόστους. Οι κατά κεφαλή εκποµπές θα συγκλίνουν µε την πάροδο του χρόνου διαµορφώνοντας πολύ µικρότερες απόλυτες διαφορές µέχρι το 2050, αν και οι κατά κεφαλή εκποµπές θεωρείται ότι θα παραµείνουν υψηλότερες στις αναπτυγµένες χώρες. Η σύνδεση της δράσης για το κλίµα µε τις παγκόσµιες τιµές των ορυκτών καυσίµων (17) Η ανάλυση µε το µοντέλο POLES αποδεικνύει την αλληλεπίδραση µεταξύ της παγκόσµιας δράσης για την κλιµατική αλλαγή και τις µελλοντικές τιµές των ορυκτών καυσίµων. Ενώ οι προβλέψεις βάσει του σεναρίου αναφοράς προβλέπουν διπλασιασµό περίπου των τιµών πετρελαίου, οι τιµές αυτές, εάν αναληφθεί παγκόσµια δράση για την αντιµετώπιση της αλλαγής του κλίµατος, θα παραµείνουν περίπου σταθερές το 2050 συγκριτικά προς τις σηµερινές. Αυτές οι σχετικές µειώσεις θα προκύψουν από τον περιορισµό της ενεργειακής ζήτησης και την στροφή προς τα καύσιµα µε χαµηλή περιεκτικότητα σε άνθρακα. Τελικά ένας κόσµος στον οποίο θα έχει αναληφθεί παγκόσµια δράση θα χαρακτηρίζεται από χαµηλότερες τιµές για τα ορυκτά καύσιµα και υψηλές τιµές άνθρακα. EL 6 EL

8 (18) Η ανάλυση δείχνει ότι σε έναν κόσµο στον οποίο θα έχει αναληφθεί «αποσπασµατική δράση», οι τιµές του πετρελαίου θα µειωθούν µόνο κατά 15% ως προς τα αρχικά επίπεδα αναφοράς. Τα αποτελέσµατα αυτά συµβαδίζουν εν πολλοίς µε το World Energy Outlook 2010 (παγκόσµιες προοπτικές για την ενέργεια το 2010) του ιεθνούς Οργανισµού Ενεργείας. Από τα δεδοµένα του ΟΕ προκύπτει σαφώς ότι υφίστανται κίνδυνοι για την ενεργειακή ασφάλεια οι οποίοι σχετίζονται µε το συνδυασµό της αύξησης της ζήτησης, των δυσχερειών του εφοδιασµού και γεωπολιτικούς κινδύνους σε περιοχές που εξάγουν πετρέλαιο και φυσικό αέριο. (19) Οι αλλαγές στις τιµές των πηγών ενεργείας θα έχουν ως αποτέλεσµα µεταβολές στα εισοδήµατα των χωρών που εξάγουν αυτά τα αγαθά. Όµως οι εν λόγω συνέπειες είναι αντιµετωπίσιµες. Τα ετήσια έσοδα του ΟΠΕΚ κατά τα επόµενα 20 χρόνια αναµένεται να είναι κατά πολύ υψηλότερα της προηγούµενης εικοσαετίας, ακόµη και αν αναληφθεί παγκόσµια δράση. Η συνολική συνεισφορά από τη γεωργία και τη δασοκοµία και η σχέση µε τη βιοενέργεια (20) Ως µέρος µιας παγκόσµιας προσπάθειας που συνάδει µε την επίτευξη του στόχου της κατά µέγιστον αύξησης των επιφανειακών θερµοκρασιών στον πλανήτη κατά 2 C, αναλύθηκε επίσης η συµβολή της γεωργίας και των LULUCF καθώς και η συσχέτιση µε τον ενεργειακό τοµέα σε παγκόσµια κλίµακα, λαµβάνοντας υπόψη: (α) (β) (γ) (δ) την ανάγκη διαφύλαξης της επισιτιστικής ασφάλειας για τον συνεχώς αυξανόµενο παγκόσµιο ανθρώπινο πληθυσµό το στόχο της ΕΕ για µείωση της παγκόσµιας αποδάσωσης, ιδίως στις αναπτυσσόµενες χώρες, και οριστική ανάσχεση της απώλειας σε δασοκάλυψη έως το 2030 τις προσπάθειες για τη µείωση των γεωργικών εκποµπών την αυξηµένη χρήση της βιοµάζας για παραγωγή ενέργειας σε περίπτωση ανάληψης δράσης για την αντιµετώπιση της αλλαγής του κλίµατος (ε) τις διατροφικές συνήθεις που θα µπορούσαν να παραµείνουν αµετάβλητες µε στροφή προς τρόφιµα που συνεπάγονται µεγαλύτερη ανάλωση άνθρακα λόγω των αυξήσεων στον τοµέα της πρόνοιας. Από την ανάλυση αυτή συνάγεται το συµπέρασµα ότι η γεωργία και η δασοκοµία µπορούν να ανταποκριθούν στις ως άνω απαιτήσεις µέχρι το 2050, εφόσον θεσπιστούν τα δέοντα κίνητρα, λαµβάνοντας εντούτοις υπόψη ότι θα είναι καθοριστικής σηµασίας η βελτίωση της παραγωγικότητας σε παγκόσµιο επίπεδο. Αν οι ως άνω βελτιώσεις αποδειχθούν ανέφικτες, θα είναι αδύνατο να επιτευχθούν οι προαναφερόµενοι στόχοι ή η πραγµάτωσή τους θα καταστεί δυνατή µόνο µετά από σηµαντικές αυξήσεις στις τιµές των τροφίµων. Η αντιστροφή των παρατηρούµενων τάσεων για κατανάλωση τροφίµων που οδηγούν σε µεγαλύτερη ανάλωση άνθρακα, θα µπορούσε επίσης να συµβάλει αλλά αυτό το ενδεχόµενο δεν έχει εξεταστεί. Αλλαγές στον τρόπο ζωής και τη συµπεριφορά θα µπορούσαν να αυξήσουν την πιθανότητα επίτευξης των στόχων για σοβαρή µείωση των ανθρακούχων εκποµπών βελτιώνοντας παράλληλα την αποτελεσµατική αξιοποίηση του κόστους στο πλαίσιο της αναλαµβανόµενης δράσης, επειδή τοιουτοτρόπως θα αποφευχθούν ακριβότερες επιλογές µετριασµού των επιπτώσεων σε άλλους τοµείς. Η βιοποικιλότητα θα είναι ο τοµέας EL 7 EL

9 που θα επωφεληθεί κατ εξοχήν εάν περιοριστεί η αλλαγή του κλίµατος σε αύξηση θερµοκρασιών µέχρι και 2ºC, χάρη στη διαφύλαξη των τροπικών δασών που έχουν ιδιαίτερα υψηλή αξία ως προς τη βιοποικιλότητα. Εντούτοις επιβάλλεται να υπάρξει µέριµνα ώστε η αύξηση στη γεωργία και τη δασοκοµία να µην οδηγήσει σε µείωση της βιοποικιλότητας, µεγαλύτερη εξάντληση των υδατίνων πόρων ή πρόκληση άλλων περιβαλλοντικών προβληµάτων. 5. ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΕΕ Συνολικοί τρόποι µείωσης των εκποµπών στην ΕΕ καθώς και τοµεακές συνεισφορές (21) Η ανάλυση των προβλέψεων των διαφόρων σεναρίων αποµάκρυνσης από τον άνθρακα στην ΕΕ δείχνουν ότι µέχρι το 2050 είναι τεχνικά εφικτό να επιτευχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση εσωτερική µείωση κατά 80% συγκριτικά µε το 1990 χρησιµοποιώντας εγνωσµένης αξίας τεχνολογίες, εάν δοθεί σε όλους τους τοµείς αρκετά ισχυρό κίνητρο ως προς τις τιµές του άνθρακα (µε φάσµα τιµών από 100 έως 370 ευρώ ανά τόνο ισοδυνάµου διοξειδίου του άνθρακα CO 2-eq. το 2050). Προς τούτο θα απαιτηθεί να επιτευχθούν ουσιαστικές και συνεχείς καινοτοµίες στις ήδη υφιστάµενες τεχνολογίες αλλά θεωρείται ότι το αποτέλεσµα αυτό µπορεί να επιτευχθεί δίχως ρηξικέλευθες τεχνολογικές λύσεις, όπως η πυρηνική σύντηξη, το υδρογόνο και οι κυψέλες καυσίµου ή ένα ηλεκτρικό δίκτυο µε µεγάλης κλίµακας εφαρµογή της κατανεµηµένης αποθήκευσης ενέργειας, και χωρίς µείζονες αλλαγές στον τρόπο ζωής (παραδείγµατος χάρη διατροφικές αλλαγές, ή σοβαρές αλλαγές ως προς τις συνήθειες κατά τη µετακίνηση). Ανάλογες εξελίξεις θα µπορούσαν να διευκολύνουν περαιτέρω την ανάπτυξη µιας οικονοµίας µε χαµηλή ανάλωση άνθρακα, αλλά δεν συµπεριλήφθηκαν στην ανάλυση λόγω των αβεβαιοτήτων που αφορούσαν την τεχνική και οικονοµική τους σκοπιµότητα καθώς και επειδή ήταν δύσκολο να καλυφθούν από τα εργαλεία µοντελοποίησης. (22) Παρά τις σηµαντικές διακυµάνσεις όσον αφορά τις τεχνολογικές υποθέσεις και τις υποθέσεις για την τιµή των ορυκτών καυσίµων στα επιµέρους σενάρια, τα αποτελέσµατα είναι αξιόπιστα όσον αφορά την ταχύτητα και το µέγεθος των µειώσεων των εκποµπών µε λίγο µεγαλύτερες παραλλαγές σε τοµεακό επίπεδο. Μειώσεις εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου συγκριτικά προς το 1990 Σύνολο -7% -40 µε -44% -79 µε -82% Τοµείς Ισχύς (CO2) -7% -54 µε -68% -93 µε -99% Βιοµηχανία (CO2) -20% -34 µε -40% -83 µε -87% 1 Μεταφορές (συµπεριλαµβανόµενης της αεροπορίας και εξαιρούµενης της ναυτιλίας (CO2) +30% +20 µε -9% -54 µε -67% Μεταφορές εξαιρούµενης της αεροπορίας και της ναυτιλίας +25% +8 µε -17% -61 µε -74% Κατοικίες και υπηρεσίες (CO2) -12% -37 µε -53% -88 µε -91% Γεωργία (εκτός CO2) -20% -36 µε -37% -42 µε -49% 1 εν συµπεριλαµβάνονται στο συγκεκριµένο σενάριο τα µέτρα που απαιτούν µικρότερες µειώσεις από τις ενεργοβόρες βιοµηχανίες. EL 8 EL

10 Άλλες εκποµπές δίχως CO2-30% -71,5 µε -72,5% -70 µε -78% Πηγή: Μοντέλα PRIMES, GAINS (23) Συνολική µείωση των εκποµπών αερίων θερµοκηπίου το 2030 κατά 40%, συγκριτικά προς το 1990, εκτός της περίπτωσης υψηλών πετρελαϊκών τιµών µέχρι το 2030, που θα είχε ως αποτέλεσµα οι αντίστοιχες µειώσεις να ανέλθουν σε 44%. Επιπλέον ενδιάµεσα στάδια στην πορεία χαµηλού κόστους συνεπάγεται µειώσεις περίπου 25% µέχρι το 2020 και περίπου 60% έως το (24) Με ισότιµα οικονοµικά κίνητρα µείωσης των εκποµπών σε όλους τους τοµείς, η µεγαλύτερη συµµετοχή από τους τοµείς που καλύπτονται από το σύστηµα εµπορίας εκποµπών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕTS) θα συνεχίσει να είναι οικονοµικά αποδοτική. Αναµένεται να επιτευχθούν µειώσεις των εκποµπών ήδη περίπου κατά 45% έως το 2030 και περίπου κατά 90% έως το 2050 συγκριτικά προς το 2005, στους τοµείς που καλύπτει το ΕΤS ενώ οι τοµείς εκτός ETS θα µειώσουν τις εκποµπές τους κατά ποσοστό ελαφρά υψηλότερο του 25% έως το 2030 και περίπου κατά 70% το 2050, πάντοτε συγκριτικά προς το (25) Οι υψηλότερες µειώσεις θα σηµειωθούν στον τοµέα της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Εάν υπάρξουν παρεµφερή οικονοµικά κίνητρα σε όλους τους τοµείς, ο τοµέας αυτός θα αποµακρυνθεί από την κατανάλωση του άνθρακα γρήγορα χάρη στη διείσδυση ευρέος φάσµατος τεχνολογιών περιορισµένης ανάλωσης άνθρακα (διάφορες τεχνολογίες ανανεώσιµων µορφών ενέργειας, πυρηνικής ενέργειας και CCS µετά το 2020) και χάρη στην αποτελεσµατικότερη διαχείριση της ζήτησης, επιτυγχάνοντας συνήθως µειώσεις εκποµπών κατά πολύ υψηλότερες του 60% έως το Αναµένεται ότι ως το 2050 ο τοµέας της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας θα έχει σχεδόν απαλλαχθεί πλήρως από την ανάλωση άνθρακα. (26) Άνω του µέσου όρου συνεισφορά µέσο- και µακροπρόθεσµα θα µπορούσε επίσης να επιτευχθεί στον οικιακό και στον τριτογενή τοµέα των υπηρεσιών. Εν προκειµένω βασικές κινητήριες δυνάµεις για τη µείωση των εκποµπών είναι οι ουσιαστικές µειώσεις της απαιτούµενης θέρµανσης λόγω της βελτιωµένης µόνωσης, της µεγαλύτερης χρήσης ηλεκτρικής ενέργειας (που προέρχεται από πηγές που συνεπάγονται χαµηλή ανάλωση άνθρακα) και των ανανεώσιµων µορφών ενέργειας για τη θέρµανση των κτιρίων καθώς και χάρη στις ενεργειακά αποδοτικότερες συσκευές. (27) Η βιοµηχανία απεξαρτείται ελαφρά λιγότερο από τον άνθρακα συγκριτικά µε το σύνολο της οικονοµίας µεσοπρόθεσµα. Εντούτοις αξίζει να σηµειωθεί ότι ιδίως ο κλάδος CCS επιτρέπει σηµαντικές επιλογές για περαιτέρω µειώσεις, έστω και αργότερα, (µετά το 2030) συγκριτικά µε τον κλάδο της ηλεκτροπαραγωγής. (28) Οι µεταφορές και η γεωργία είναι οι κύριοι τοµείς στους οποίους δεν επιτυγχάνεται µακροπρόθεσµα πλήρης απεξάρτηση από τον άνθρακα. (29) Στις µεταφορές παρατηρείται αντιστροφή των αυξητικών τάσεων της τελευταίας εικοσαετίας. Το 2030 οι εκποµπές από τις µεταφορές (οδικές, σιδηροδροµικές και εσωτερικής ναυσιπλοΐας) µειώνονται κάτω από τα επίπεδα του 1990 στα περισσότερα από τα σενάρια, επιτυγχάνοντας στην περίπτωση του σεναρίου της χρήσης αποτελεσµατικών τεχνολογιών µε τιµές αναφοράς για τα ορυκτά καύσιµα -5% και σε περίπτωση χαµηλών τιµών για τα ορυκτά καύσιµα -2%. Εντούτοις το µεγαλύτερο EL 9 EL

11 µέρος των µειώσεων θα επιτευχθεί µεταξύ 2030 και 2050, προσεγγίζοντας επίπεδα περίπου -60% για τις µεταφορές 2. (30) Στη γεωργία το µοτίβο είναι αντίστροφο. Οι µειώσεις της µεταξύ σήµερα και 2030 είναι σηµαντικές, αλλά οι εν συνεχεία δυνατότητες περαιτέρω µείωσης των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου µε τεχνικά µέσα είναι πιο περιορισµένες. Όπως και σε άλλους τοµείς, υπάρχουν περιθώρια περαιτέρω ανάλυσης όσον αφορά τις επιπτώσεις της αλλαγής της συµπεριφοράς στις εναλλακτικές δυνατότητες µετριασµού των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου. (31) Άλλες εκποµπές δίχως CO 2, όπως το µεθάνιο από τους υγειονοµικούς χώρους ταφής αποβλήτων και οι εκποµπές βιοµηχανικής προέλευσης Ν 2 Ο, περιορίζονται επίσης γρήγορα µέχρι το 2030, µε περιορισµένες περαιτέρω µειώσεις εν συνεχεία. Για τις εκποµπές που καλύπτει το ETS, εκτός του διοξειδίου του άνθρακα, οι µειώσεις αυτές παρατηρούνται ήδη στο σενάριο αναφοράς ενώ για τους άλλους τοµείς, όπως η γεωργία, τα απόβλητα και τα φθοριούχα αέρια, θα απαιτηθούν επιπλέον δράσεις πέρα των ήδη υφιστάµενων πολιτικών. Κόστος συστήµατος: οι τιµές του άνθρακα, επενδυτικές δαπάνες και κόστος ορυκτών καυσίµων (32) Σε όλα τα σενάρια οι τιµές του άνθρακα αυξάνουν από περίπου 50 µε 60 ευρώ ανά τόνο ισοδυνάµου διοξειδίου του άνθρακα CO 2-eq: σε 100 µε 370 ευρώ ανά τόνο ισοδυνάµου διοξειδίου του άνθρακα CO 2-eq το 2030 (150 µε 200 ευρώ στην περίπτωση των σεναρίων αποτελεσµατικής αξιοποίησης της τεχνολογίας) ανάλογα µε τις επιλεγόµενες παραµέτρους για την τεχνολογία και τα ορυκτά καύσιµα. (33) Είναι αξιοσηµείωτο ότι υπάρχει σαφής αντίστροφος συσχετισµός µεταξύ των τιµών των ορυκτών καυσίµων και των τιµών του άνθρακα. Για να επιτευχθεί η απεξάρτηση, υψηλότερες τιµές ορυκτών καυσίµων προϋποθέτουν χαµηλότερες τιµές άνθρακα. Είναι η λογική συνέπεια του γεγονότος ότι εν γένει η διαµόρφωση των τιµών, είτε µέσω της τιµής του άνθρακα είτε µέσω των ενεργειακών τιµών καθαυτών, αποτελεί καθοριστικής σηµασίας κινητήρια δύναµη για τη µείωση των εκποµπών λόγω της επίπτωσής της στην ενεργειακή ζήτηση και την αποτελεσµατική αξιοποίηση της ενέργειας. Το όφελος από τη διαµόρφωση της τιµής του άνθρακα είναι σαφώς ότι διαµορφώνει υψηλότερες τιµές για τις εισροές και τις διαδικασίες που προϋποθέτουν εντατικότερη ανάλωση άνθρακα και ότι τα έσοδα ανακυκλώνονται στην τοπική οικονοµία, ενώ µε τις υψηλές ενεργειακές τιµές αυτό δεν συµβαίνει πάντοτε, ιδίως για την ΕΕ που βασίζεται εν πολλοίς στις εισαγωγές ορυκτών καυσίµων. (34) Συµπεραίνεται επίσης ότι η καθυστερηµένη ανάπτυξη και εξάπλωση ορισµένων τεχνολογιών (CCS, ηλεκτροδότηση), καθώς και η καθυστερηµένη ανάληψη δράσης για την αντιµετώπιση της αλλαγής του κλίµατος (εάν δεν αναληφθεί δράση πριν το 2030) συνεπάγονται ενδεχοµένως κατά πολύ υψηλότερες τιµές άνθρακα και εν γένει υψηλότερο κόστος και µειωµένη εξοικονόµηση καυσίµων. Αυτό υπογραµµίζει την καθοριστική σηµασία: 2 εν περιλαµβάνονται οι εκποµπές NOx από τις αεροπορικές µεταφορές και οι άλλες άµεσες επιπτώσεις των αεροπορικών µεταφορών στο δυναµικό θέρµανσης του πλανήτη. EL 10 EL

12 της Ε&Α καθώς και της έγκαιρης εξάπλωσης τεχνολογιών χαµηλής ανάλωσης άνθρακα ως µέσων για τη µείωση του συνολικού κόστους και την αύξηση της αποδοχής ορισµένων τεχνολογιών από το κοινό. της ανάγκης συνεχών αλλά σταδιακών µειώσεων µε την πάροδο του χρόνου, ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόµενο η καθυστερηµένη κάλυψη υστερήσεων να οδηγήσει σε µεγάλες και αιφνίδιες αυξήσεις των τιµών του άνθρακα. (35) Το πλέον σηµαντικό συµπέρασµα όλων των σεναρίων απεξάρτησης από τον άνθρακα είναι η µαζική στροφή από τις δαπάνες για τα καύσιµα (λειτουργικές δαπάνες) στις επενδυτικές δαπάνες (δαπάνες κεφαλαίου). Είναι σηµαντικό να σηµειωθεί ότι από την άποψη της οικονοµίας συνολικά οι επενδύσεις αφορούν ως επί το πλείστον δαπάνες στην εγχώρια οικονοµία, που απαιτούν αυξηµένη προστιθέµενη αξία και προϊόντα από ευρύ φάσµα µεταποιητικών κλάδων (αυτοκινητοβιοµηχανία, παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, είδη βιοµηχανικού εξοπλισµού και δικτύου, δοµικά υλικά αποδοτικά ως προς την ενέργεια, κατασκευαστικός τοµέας, κλπ) ενώ τα έξοδα λόγω καυσίµων ως επί το πλείστον συνεπάγονται εκροές κεφαλαίων προς τρίτες χώρες, δεδοµένης της µεγάλης εξάρτησης της ΕΕ από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίµων. (36) Στην περίπτωση των σεναρίων αποτελεσµατικής τεχνολογίας, µέχρι το , οι ετήσιες επενδύσεις θα είναι κατά µέσο 550 δις ευρώ υψηλότερες από την περίπτωση αναφοράς. Εάν υπολογιστεί ο µέσος όρος τους σε αυτή την περίοδο των 40 ετών, η αύξηση των επενδυτικών δαπανών ανέρχεται σε 270 δις ευρώ ετησίως, τόσο στην περίπτωση ανάληψης παγκόσµιας όσο και στην περίπτωση ανάληψης αποσπασµατικής δράσης. (37) Η άλλη πλευρά της αύξησης των επενδύσεων είναι µια εξίσου µεγάλη µείωση του κόστους των καυσίµων. Σύµφωνα µε το σενάριο αναφοράς, το κόστος των καυσίµων αυξάνεται περαιτέρω από περίπου 900 δισεκατοµµύρια ευρώ κατά µέσο όρο ετησίως την περίοδο σε περίπου 1400 δισεκατοµµύρια ευρώ για την περίοδο Με τις ενεργειακές τιµές αναφοράς, η απεξάρτηση από τον άνθρακα µειώνει το κόστος των καυσίµων περίπου κατά 350 δισεκατοµµύρια ευρώ ετησίως την περίοδο Σε περίπτωση ανάληψης παγκόσµιας δράσης, η µείωση του κόστους των καυσίµων συγκριτικά µε τις τιµές αναφοράς είναι φυσικά ακόµη µεγαλύτερη, µε εξοικονοµήσεις που υπερβαίνουν ελαφρά τα 600 δισεκατοµµύρια ευρώ ετησίως την περίοδο , λόγω των συνδυασµένων επιπτώσεων των εξοικονοµήσεων στον τοµέα των ορυκτών καυσίµων και των χαµηλότερων τιµών για τα ορυκτά καύσιµα. Στο σύνολο αυτής της περιόδου των 40 ετών, το µέσο κόστος των καυσίµων µειώνεται ετησίως συγκριτικά προς τις τιµές αναφοράς µεταξύ 175 δισεκατοµµυρίων ευρώ (σε περίπτωση αποσπασµατικής δράσης µε ενεργειακές τιµές αναφοράς) και 320 δισεκατοµµύριων ευρώ (σε περίπτωση ανάληψης παγκόσµιας δράσης µε χαµηλές τιµές ορυκτών καυσίµων) υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα καθυστερήσει η εξάπλωση της ηλεκτρικής ενέργειας στις µεταφορές. (38) Μια πετρελαϊκή κρίση ή υψηλές τιµές των ορυκτών καυσίµων θα αυξήσουν τις απαιτούµενες επενδυτικές δαπάνες στο σενάριο αναφοράς περίπου κατά 100 δισεκατοµµύρια ευρώ ετησίως. Εντούτοις δεν υπάρχει ανάλογη επίπτωση στα σενάρια απεξάρτησης από τον άνθρακα. Οι δαπάνες για τα καύσιµα είναι ουσιαστικά χαµηλότερες στα σενάρια απεξάρτησης από τον άνθρακα σε συνδυασµό µε υψηλές τιµές για τα ορυκτά καύσιµα από όσο στην περίπτωση αναφοράς σε συνδυασµό µε υψηλές τιµές ορυκτών καυσίµων. Στο σενάριο που προβλέπει υψηλές τιµές ορυκτών EL 11 EL

13 καυσίµων οι αυξήσεις των επενδυτικών δαπανών για την ανάληψη δράσης σχετικά µε την αντιµετώπιση της αλλαγής του κλίµατος αντισταθµίζονται από τη µείωση του κόστους των καυσίµων. (39) Η αύξηση των κεφαλαιουχικών δαπανών χαµηλής κατανάλωσης άνθρακα αποτελεί σταθερό χαρακτηριστικό σε όλους τους τοµείς (ενέργεια, βιοµηχανία, µεταφορές και δοµηµένο περιβάλλον) αλλά σε απόλυτες τιµές οι µεγαλύτερες αυξήσεις των επενδύσεων δεν σηµειώνονται στον τοµέα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, της δηµιουργίας υποδοµών δικτύου ή τη βιοµηχανία αλλά στις τεχνολογίες που αφορούν τη ζήτηση στον τοµέα των µεταφορών (κυρίως στα οχήµατα) και στο δοµηµένο περιβάλλον (ενεργειακώς αποδοτικά δοµικά υλικά και κατασκευαστικά στοιχεία, αντλίες θερµότητας, συσκευές κλπ). Οι επιχειρηµατικοί τοµείς που παρέχουν ανάλογες τεχνολογίες και είδη εξοπλισµού αναµένεται ότι θα επωφεληθούν κατ εξοχήν από την απεξάρτηση από τον άνθρακα. (40) Το µέγεθος και η σύνθεση των κεφαλαιουχικών δαπανών χαµηλού άνθρακα κατά τις επόµενες δεκαετίες θέτει σοβαρά ερωτήµατα πολιτικής όσον αφορά πως, ακόµη και µε ισχυρά κίνητρα για τον άνθρακα, θα ήταν δυνατόν να υπερκεραστούν τα εµπόδια της χρηµατοδότησης, ιδιαίτερα για τους τελικούς χρήστες των µεταφορών και των κτηρίων. Θα απαιτηθούν καινοτόµα χρηµατοδοτικά και φορολογικά µέσα, όπως τα προτιµησιακά δάνεια, οι επιχορηγήσεις µερικής αποπληρωµής των επενδύσεων για χαµηλή κατανάλωση ενέργειας και οι φορολογικές εκπτώσεις, µε στόχο να εξασφαλιστούν οι ιδιωτικές επενδύσεις υπέρ τεχνολογιών µε χαµηλές εκποµπές άνθρακα. Παράλληλα µεγαλύτερο ποσοστό της περιφερειακής χρηµατοδότησης από τον προϋπολογισµό της ΕΕ θα πρέπει να καταλήξει σε µέσα άσκησης πολιτικής για τη µόχλευση των ιδιωτικών πόρων. Ενεργειακοί πόροι, ενεργειακή απόδοση και ενεργειακή ασφάλεια (41) Στα σενάρια απεξάρτησης από τον άνθρακα, η αποτελεσµατικότερη αξιοποίηση των ενεργειακών πόρων στην ΕΕ αναµένεται να βελτιωθεί ουσιαστικά εξασφαλίζοντας παράλληλα οφέλη ως προς την ενεργειακή ασφάλεια ιδίως λόγω της χαµηλότερης κατανάλωσης ορυκτών καυσίµων και της περιστολής των αντίστοιχων εισαγωγών. Η συνολική κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας αναµένεται να µειωθεί σε 1650 Mtoe το 2030 και σε περίπου Mtoe το 2050 σε σύγκριση µε τις αντίστοιχες τιµές του 2005 που υπερέβαιναν τα 1800 Mtoe. Θα χρησιµοποιηθούν περισσότεροι εγχώριοι ενεργειακοί πόροι, ιδίως µάλιστα ανανεώσιµες µορφές ενέργειας και οι συνολικές ενεργειακές εισαγωγές θα µειωθούν κατά ποσοστό υψηλότερο του 50% µεταξύ 2005 και Αρχής γενοµένης από το 2025, αυτό θα οδηγήσει σε πλήρη αντιστροφή της τάσης για αύξηση της εξάρτησης από τις εισαγωγές καυσίµων µε µείωση σε ποσοστό µικρότερο του 35% έως το Οι πληρωµές για εισαγωγές πετρελαίου θα υποδιπλασιαστούν ή θα µειωθούν ακόµη περισσότερο συγκριτικά µε σήµερα, έως το 2050 περιοριζόµενες περίπου κατά 80% συγκριτικά προς την περίπτωση αναφοράς, ήτοι κατά ποσό που θα ισούται ή θα υπερβαίνει τα 400 δισεκατοµµύρια ευρώ. (42) Είναι σηµαντικό να σηµειωθεί ότι τα συγκεκριµένα επίπεδα µειωµένης κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας είναι ως επί το πλείστον το αποτέλεσµα τεχνολογικών αλλαγών στον τοµέα της ζήτησης και δεν προέρχονται από µείωση των ενεργειακών υπηρεσιών: κατά πρώτον οφείλονται σε αποδοτικότερα κτήρια, θερµαντικά συστήµατα και οχήµατα, ενισχύονται εν συνεχεία περαιτέρω µε τον εξηλεκτρισµό των EL 12 EL

14 µεταφορών και της θέρµανσης, σε συνδυασµό µε ιδιαζόντως αποδοτικές τεχνολογίες που αφορούν τη ζήτηση (φορτιζόµενα υβριδικά οχήµατα, ηλεκτρικά οχήµατα, αντλίες θερµότητας) και µε έναν, ως επί το πλείστον απεξαρτηµένο από τον άνθρακα, τοµέα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. (43) Η επίτευξη του στόχου για ενεργειακές εξοικονοµήσεις της τάξης του 20% το 2020 επιτρέπει στην Ευρωπαϊκή Ένωση να µειώσει τις εγχώριες εκποµπές κατά 25% ή και περισσότερο µέχρι το (44) Η απεξάρτηση από τον άνθρακα θα µειώσει ουσιαστικά τους κινδύνους που σχετίζονται µε την ασφάλεια στον τοµέα των ορυκτών καυσίµων αλλά ο µεγάλης κλίµακας εξηλεκτρισµός µε αποκεντρωµένη παραγωγή συνεπάγεται και άλλες προκλήσεις και ευκαιρίες. Ο ενεργειακός χάρτης πορείας για το 2050 θα αντιµετωπίζει τα εν λόγω θέµατα µε περισσότερες λεπτοµέρειες. Ο τοµέας της παραγωγής της ηλεκτρικής ενέργειας (45) Ενώ η τελική ζήτηση ενέργειας σε όλους τους τοµείς µειώνεται σηµαντικά, η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας συνεχίζει να αυξάνεται έως το Αυτό είναι το αποτέλεσµα δύο αντίθετων τάσεων: Αυξηµένη βελτίωση της απόδοσης στην πλευρά της ζήτησης Ειδικά µετά το 2025, αυξανόµενη ζήτηση στον τοµέα των µεταφορών και της θέρµανσης, που προκαλείται από την σε ευρεία κλίµακα εφαρµογή αποτελεσµατικών τεχνολογιών στην πλευρά της ζήτησης (π.χ. φορτιζόµενα υβριδικά οχήµατα, ηλεκτρικά οχήµατα, αντλίες θερµότητας). Ωστόσο ο ρυθµός της αύξησης παραµένει παρόµοιος προς τις αντίστοιχες ιστορικές τάσεις της τελευταίας 20ετίας, παρά το γεγονός ότι συν το χρόνω σηµαντικό µέρος του τοµέα των µεταφορών και της θέρµανσης στρέφεται από το πετρέλαιο και το αέριο στην ηλεκτρική ενέργεια. (46) Από την πλευρά της προσφοράς, το µερίδιο των τεχνολογιών χαµηλών εκποµπών άνθρακα στο µείγµα της ηλεκτρικής ενέργειας (ανανεώσιµες µορφές ενέργειας, ορυκτά καύσιµα + CCS, πυρηνική ενέργεια) αυξάνεται ταχύτατα από 45% σήµερα σε περίπου 60% το 2020 (ως αποτέλεσµα της πλήρους εφαρµογής της δέσµης µέτρων για το κλίµα και την ενέργεια), σε 75 ως 80% το 2030 και σχεδόν σε 100% το εδοµένου ότι οι τεχνολογίες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας µε χαµηλές εκποµπές άνθρακα χαρακτηρίζονται από υψηλότερες κεφαλαιουχικές δαπάνες και χαµηλότερο κόστος καυσίµων, οι επενδυτικές δαπάνες παραγωγής είναι υψηλές όπως και οι δαπάνες για την επέκταση του δικτύου. Όσο για τους άλλους τοµείς, το κύριο πολιτικό ζήτηµα είναι ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να καταστούν δυνατές οι εν λόγω επενδύσεις. Μεταφορές (47) Η ενεργειακή απόδοση είναι ένας από τους σηµαντικότερους συντελεστές της απεξάρτησης των µεταφορών από τον άνθρακα. Η ανάλυση αποδεικνύει ότι µέχρι το 2025 και παρά τη συνεχή αύξηση των µεταφορικών υπηρεσιών, η βελτιωµένη απόδοση των οχηµάτων είναι ο κύριος µοχλός για την αναστροφή της αυξητικής τάσεις στον τοµέα των εκποµπών αερίων θερµοκηπίου και είναι καθοριστικής EL 13 EL

15 σηµασίας για να επιστρέψουν µέχρι το 2030 στα επίπεδα του 1990 οι εκποµπές αερίων θερµοκηπίου από τις χερσαίες µεταφορές. Για τα επιβατηγά αυτοκίνητα, για παράδειγµα, οι εν λόγω βελτιώσεις της αποδοτικότητας υπερβαίνουν τις ήδη υφιστάµενες νοµοθετικές διατάξεις για τις εκποµπές CO 2 και τα αυτοκίνητα µετά το 2020, ωθούµενες από τη σταδιακή επικράτηση του υβριδισµού. (48) Μολονότι τα υβριδικά µοντέλα είναι σηµαντικά από την άποψη της αυξηµένης αποδοτικότητας έως το 2025, αποτελούν επίσης από τεχνολογική σκοπιά ουσιαστικό βήµα για να καταστεί δυνατή η στροφή προς την ηλεκτρική κινητικότητα (οχήµατα µε ηλεκτρικούς κινητήρες) µετά το Για τα επιβατηγά αυτοκίνητα, πρόκειται για βασική τεχνολογία που επιτρέπει θεαµατικές µειώσεις στον τοµέα των µεταφορών µετά το Για τις αεροπορικές µεταφορές, και σε µικρότερο βαθµό, για τα βαρέα οχήµατα, τα βιοκαύσιµα θα διαδραµατίσουν σηµαντικότερο ρόλο, κυρίως µετά το (49) Για την αεροπορία, τα βιοκαύσιµα θα καταστούν σηµαντική τεχνολογία όσον αφορά τη µείωση εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου την περίοδο µετά το Για τις οδικές µεταφορές η µεγαλύτερη αύξηση βιοκαυσίµων σηµειώνεται κατά την περίοδο µέχρι το 2020 στο πλαίσιο των προσπαθειών για την επίτευξη του βασικού στόχου ανάλωσης ενέργειας κατά 20% από ανανεώσιµες πηγές και του ειδικότερου στόχου για τη χρήση ανανεώσιµων µορφών ενέργειας στις µεταφορές κατά 10%. Μετά το 2020 και ως το 2050, η απόλυτη αύξηση θα συνεχιστεί αλλά θα παραµείνει χαµηλότερή από όσο κατά την περίοδο , εφόσον η ηλεκτρική κινητικότητα εξαπλωθεί επιτυχώς στην αγορά. Ειδάλλως θα πρέπει να αναβαθµιστεί η σηµασία των βιοκαυσίµων για να επιτευχθούν τα ίδια επίπεδα µειώσεων. Ανάλογες αυξήσεις στα βιοκαύσιµα θα µπορούσαν να οδηγήσουν σε µεγαλύτερες πιέσεις για τη χρήση γης, συµπεριλαµβανοµένων των εκποµπών από τη χρήση γης, τη βιοποικιλότητα, τη διαχείριση των υδάτων και του περιβάλλοντος γενικότερα, τουλάχιστον αν υποτεθεί ότι θα χρησιµοποιούνται βιοκαύσιµα που παράγονται στην ξηρά. (50) Όλα τα σενάρια προβλέπουν µικρό αντίκτυπο για τη συνολική ζήτηση των µεταφορών. Αυτό οφείλεται εν µέρει στο πλαίσιο της µοντελοποίησης, που εστιάζεται στη µείωση των αερίων θερµοκηπίου δίχως να περιλαµβάνει συγκεκριµένες πολιτικές µεταφορών για να καταστεί αποτελεσµατικότερο το σύστηµα µεταφορών, στη στροφή προς άλλα µέσα µεταφορών και στη µείωση των διαφόρων εξωτερικοτήτων, όπως η κυκλοφοριακή συµφόρηση και η ρύπανση του αέρα, που ενδέχεται να οδηγήσουν σε πρόσθετα παράλληλα οφέλη όσον αφορά τη µείωση των εκποµπών. Οι πτυχές αυτές θα εξεταστούν λεπτοµερέστερα στην αξιολόγηση επιπτώσεων στη Λευκή Βίβλο για τις Μεταφορές. (51) Η σύγκριση µεταξύ διαφορετικών σεναρίων δείχνει ότι υπάρχει σαφής σχέση µεταξύ των µειώσεων των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου στον τοµέα των µεταφορών και στον κλάδο της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Εάν ο τοµέας των µεταφορών µειώσει τις εκποµπές αερίων του θερµοκηπίου περισσότερο µέσω της ηλεκτρικής κινητικότητας, η χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας θα αυξηθεί, γεγονός που θα έχει αντίκτυπο στις εκποµπές από τον τοµέα της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Έτσι ακόµη και αν ο τοµέας µεταφορών δεν περιλαµβάνεται στο ETS, θα επηρεάσει µε την πάροδο του χρόνου όλο και περισσότερο τις εξελίξεις στο ETS της ΕΕ. Το δοµηµένο περιβάλλον EL 14 EL

16 (52) Η θέρµανση και η ψύξη (δύο τρίτα) και η θέρµανση νερού και το µαγείρεµα (άνω του 20%) είναι οι σηµαντικότεροι καταναλωτές ενέργειας στον εν λόγω τοµέα, µε την υπόλοιπη κατανάλωση να οφείλεται σε µεγάλο βαθµό στις φωτιστικές ανάγκες και τις ηλεκτρικές συσκευές. (53) Οι βασικές παρατηρούµενες τάσεις είναι παρόµοιες µε τις τάσεις στον τοµέα των µεταφορών. Πρώτον, η συνολική ζήτηση ενέργειας µειώνεται: η αποτελεσµατικότητα, ιδίως της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, βελτιώνεται µε την ιδιαίτερη διάδοση της τεχνολογίας των παθητικών σπιτιών και την κατά πολύ βελτιωµένη ενεργειακή επίδοση των ήδη υφιστάµενων κτισµάτων µε κατάλληλες ανακαινίσεις. Αυτό συνεπάγεται αρκετά σηµαντικές επενδύσεις, οι οποίες είναι δυνατό να ανακτηθούν µε το πέρασµα του χρόνου στους χαµηλότερους λογαριασµούς κατανάλωσης ενέργειας. Καθοριστικής σηµασίας πολιτικό ζήτηµα αποτελεί η υπέρβαση των αρχικών χρηµατοδοτικών εµποδίων. (54) Όπως και στον τοµέα των µεταφορών, σηµειώνεται σηµαντική στροφή ως προς τα χρησιµοποιούµενα καύσιµα, από το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και τον άνθρακα στην ηλεκτρική ενέργεια και τα ανανεώσιµα καύσιµα. Οι αποτελεσµατικές αντλίες θερµότητας θα διαδραµατίσουν σηµαντικό ρόλο καθότι θα επιτρέψουν την αύξηση της αποτελεσµατικότητας των τελικών χρήσεων καθώς και τη µείωση της έντασης σε άνθρακα των καυσίµων µε τη χρήση γεωθερµικής και ηλεκτρικής ενέργειας. Επιπλέον, το βιοαέριο, η βιοµάζα και η ηλιακή θέρµανση αντικαθιστούν σε σηµαντικό βαθµό τα ορυκτά καύσιµα. Βιοµηχανία (55) Η αποδοτική ως προς το κόστος συµβολή των ενεργοβόρων βιοµηχανιών στο σενάριο που βασίζεται στην αποτελεσµατική τεχνολογία θα έχει ως αποτέλεσµα να µειωθούν περίπου κατά 35% οι εκποµπές µέχρι το 2030 και κατά 85 µε 90% µέχρι το Αυτές οι δυνατότητες είναι συνδυασµός της περαιτέρω µείωσης της ενεργειακής έντασης και της εφαρµογής της CCS για το υπόλοιπο των εκποµπών διοξειδίου του άνθρακος από ενεργοβόρες βιοµηχανικές δραστηριότητες (π.χ. εκποµπές από τις παραγωγικές διαδικασίες για την παραγωγή χάλυβα και τσιµέντου) από το 2035 και µετά. (56) Σε περίπτωση ανάληψης αποσπασµατικής δράσης, προβλέπεται ότι η ΕΕ θα κληθεί να µειώσει τις εκποµπές περισσότερο από τις υπόλοιπες χώρες ενώ ορισµένοι βιοµηχανικοί τοµείς θα επωφεληθούν από τις επιπλέον επενδύσεις σε ευρύ φάσµα τεχνολογιών χαµηλών εκποµπών άνθρακα και από τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας λόγω των πλεονεκτηµάτων που προσφέρει η πρωτοβουλία των κινήσεων. (57) Παράλληλα αξιολογήθηκαν και οι επιπτώσεις µιας πιο φιλόδοξης κλιµατικής πολιτικής στις ενεργοβόρες βιοµηχανίες. Τα αποτελέσµατα των προηγούµενων µακροοικονοµικών µοντέλων επανεξετάστηκαν και διευκρινίστηκαν µέχρι το Επιβεβαιώθηκε ότι οι επιπτώσεις στα επίπεδα παραγωγής των ενεργοβόρων βιοµηχανικών κλάδων ήταν περιορισµένες και ότι η δωρεάν κατανοµή προστατεύει τους ενεργοβόρους βιοµηχανικούς κλάδους στο ETS, έστω και αν η ΕΕ θα εφαρµόσει πιο φιλόδοξους στόχους ενώ οι άλλες περιφέρειες ανά την υφήλιο θα έχουν πιο περιορισµένες φιλοδοξίες. EL 15 EL

17 (58) Ωστόσο, για τους ενεργοβόρους βιοµηχανικούς κλάδους, οι περιγραφόµενες δυνατότητες µείωσης µετά το 2035 προϋποθέτουν τη σε µεγάλη κλίµακα καθιέρωση της CCS, η οποία αποτελεί τεχνολογία δίχως άλλα πραγµατικά οφέλη πέρα από τη µείωση των αερίων του θερµοκηπίου ενώ συνεπάγεται πρόσθετες επενδύσεις και υψηλότερο κόστος λειτουργίας. (59) Κατά συνέπεια εξετάστηκε εναλλακτικό σενάριο σύµφωνα µε το οποίο οι ενεργοβόροι βιοµηχανικοί κλάδοι θα υπόκεινται σε χαµηλότερες απαιτήσεις όσον αφορά τη µείωση των εκποµπών, οι βιοµηχανικές εκποµπές θα κυµαίνονται σε βιοµηχανικά επίπεδα πολύ πλησιέστερα προς τα αποτελέσµατα του σεναρίου αναφοράς, που δεν θα επιτυγχάνουν µείωση κατά -86% µέχρι το 2050 αλλά µείωση περίπου 50%, κυρίως εφόσον η CCS δεν καταστεί κυρίαρχη τεχνολογία για διαδικασίες που συνδέονται µε τις εκποµπές. Σε ένα τέτοιο σενάριο, οι ενεργοβόροι κλάδοι της βιοµηχανίας δεν θα χρειαστεί να ανταπεξέλθουν στο πρόσθετο κόστος που συνεπάγεται η επιβολή της CCS, που ειδάλλως θα υπερέβαινε τα 10 δις ετησίως κατά την τελευταία δεκαετία. Γεωργικές και άλλες εκποµπές δίχως διοξείδιο του άνθρακα (60) Από το 1990 έως το 2005, οι εκποµπές που δεν περιείχαν διοξείδιο του άνθρακα µειώθηκαν κατά ένα τέταρτο, ήτοι πολύ πιο γρήγορα από τις εκποµπές του διοξειδίου του άνθρακα. Σήµερα, οι γεωργικές εκποµπές (N 2 O και µεθάνιο) αντιπροσωπεύουν ποσοστό µεγαλύτερο του 50% των συνολικών εκποµπών δίχως διοξείδιο του άνθρακα. (61) Οι εκποµπές δίχως διοξείδιο του άνθρακα από τη γεωργία δεν αναµένεται να µειωθούν σηµαντικά, ιδίως πριν από το Οι κύριοι λόγοι είναι οι µειώσεις των εκποµπών N 2 O στους βιοµηχανικούς τοµείς που καλύπτει το ETS, η µείωση των εκποµπών µεθανίου λόγω της πλήρους εφαρµογής της οδηγίας για την υγειονοµική ταφή των αποβλήτων 3, καθώς και η µείωση των εκποµπών µεθανίου στον τοµέα της εξόρυξης, της ενέργειας και της βιοµηχανίας. (62) Εάν αναληφθούν πρόσθετες δράσεις οι γεωργικές εκποµπές µπορούν να συνεχίσουν να µειώνονται µέχρι το 2030, αλλά η εν λόγω τάση θα µειωθεί µετά από αυτό το έτος. Με επίπεδα εκποµπών περίπου 330 εκατ. τόνων το 2050, ήτοι κατά ένα τρίτο χαµηλότερες από το 2005, η γεωργία αντιπροσωπεύει περίπου το ένα τρίτο των υπόλοιπων συνολικών εκποµπών στην ΕΕ το 2050, τριπλασιάζοντας το µερίδιό της ως προς το Αυτό υπογραµµίζει το σηµαντικό ρόλο της γεωργίας για την επίτευξη της απεξάρτησης από τον άνθρακα. Εάν οι εκποµπές δεν συνεχίσουν να µειώνονται κατά ένα τρίτο µέχρι το 2050 συγκριτικά προς το 2005, άλλοι τοµείς θα κληθούν να πράξουν ακόµη περισσότερα. (63) Ταυτόχρονα, αυξάνεται η παγκόσµια ζήτηση τροφίµων και σηµειώνεται στροφή προς διαιτολογικές συνήθειες που συνεπάγονται έντονη ανάλωση άνθρακα. Η ανάλυση καταδεικνύει σαφώς ότι υπάρχουν όρια στη µείωση των γεωργικών εκποµπών. υνητικά σηµαντικό στοιχείο που δεν περιλαµβάνεται στην ποσοτική αξιολόγηση είναι οι πιθανές επιπτώσεις των αλλαγών της συµπεριφοράς που θα µπορούσαν να οδηγήσουν σε αντιστροφή των παρατηρούµενων τάσεων υπέρ διατροφικών συνηθειών που συνεπάγονται χαµηλότερη κατανάλωση άνθρακα. Μακροπρόθεσµα, η 3 Κανονισµός και οδηγία για τα φθοριούχα αέρα των κινητών συστηµάτων κλιµατισµού σε οχήµατα. EL 16 EL

18 στροφή προς µια υγιεινότερη διατροφή θα µπορούσε να οδηγήσει σε σηµαντική µείωση των εκποµπών µεθανίου και οξειδίων του αζώτου και να έχει θετικό αντίκτυπο στις απαιτήσεις για τη χρήση γης. Χρήση γης, αλλαγή χρήσεων γης και δασοκοµία (64) Η ενέργεια από βιοµάζα θα αποτελέσει σηµαντικό στοιχείο της αύξησης των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας κατά τις επόµενες δεκαετίες. Στην περίπτωση του σεναρίου αναφοράς υποτίθεται ότι διπλασιάζεται κατά το µάλλον ή ήττον η παραγωγή βιοενέργειας µεταξύ 2010 και Στην περίπτωση της απεξάρτησης από τον άνθρακα υποτίθεται ότι η παραγωγή βιοενέργειας υπερτριπλασιάζεται κατά τη διάρκεια της εν λόγω περιόδου. Η αύξηση της προµήθειας βιοενέργειας προέρχεται κυρίως από την αύξηση της παραγωγής βιοκαυσίµων από γεωργικές καλλιέργειες καθώς και τη µεγαλύτερη αξιοποίηση των γεωργικών υπολειµµάτων, της ξυλώδους βιοµάζας και των απορριµµάτων. (65) Η αύξηση της βιοενεργειακής ζήτησης θα έχει επιπτώσεις στον τρόπο µε τον οποίο χρησιµοποιείται η γη στην ΕΕ, που σε κάποιο βαθµό ανταγωνίζεται τις άλλες χρήσεις, όπως η παραγωγή τροφίµων και ζωοτροφών, χάρτη και ξυλείας. Επιπλέον, η ίδια η παραγωγή θα µπορούσε να είχε αντίκτυπο στις εκποµπές αερίων θερµοκηπίου της ΕΕ µεταβάλλοντας (1) τους απαιτούµενους συντελεστές παραγωγής στη γεωργία κατά τρόπο που θα προκαλούσε αύξηση των εκποµπών (π.χ. µε την αυξηµένη χρήση γεωργικών λιπασµάτων), (2) την χρήση της γης που θα µπορούσε να οδηγήσει σε καθαρά αύξηση των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου (π.χ. µε τη µεταβολή των ρυθµών αποδάσωσης ή αναδάσωσης ή τη µετατροπή λειµώνων σε καλλιεργήσιµες εκτάσεις) και (3) τις πρακτικές δασικής διαχείρισης που θα µπορούσαν να αλλοιώσουν τις εκποµπές και τις απορροφήσεις από τα δάση που αποτελούν αντικείµενο διαχείρισης (π.χ. µε τη µεταβολή των κύκλων συγκοµιδής). (66) Στην Ευρώπη, η χρήση γης καθώς και οι αλλαγές στη χρήση γης και της δασοκοµίας οδηγούν σε καθαρή δέσµευση του διοξειδίου του άνθρακα ιδίως στα δάση. Συν τω χρόνω αυτή η διαδικασία καθαρής δέσµευσης αναµένεται να µειωθεί σηµαντικά, λόγω της ωρίµανσης των δασών, της αύξησης της συγκοµιδής για βιοενεργειακούς λόγους, και της παραγωγής χαρτιού και ξυλείας. Η µείωση της αύξησης της ζήτησης για παρθένο ξύλο µε την πάροδο του χρόνου, για παράδειγµα µέσω της ανακύκλωσης των οργανικών αποβλήτων, του χαρτιού και των προϊόντων από ξύλο, θα µπορούσε να περιορίσει την προαναφερόµενη άµβλυνση της δεσµευτικής λειτουργίας µε την πάροδο του χρόνου. (67) Οι αβεβαιότητες είναι µεγάλες και οι διασυνδέσεις µεταξύ ενέργειας, δασοκοµίας και γεωργικού τοµέα είναι περίπλοκες και σε παγκόσµια κλίµακα. Η ζήτηση της ΕΕ για βιοενέργεια θα καλυφθεί εν µέρει από τις εισαγωγές, γεγονός που θα οδηγήσει σε µείωση των επιπτώσεων στην ΕΕ αλλά θα επιβαρύνει περισσότερες τρίτες χώρες. Είναι σαφές ότι το θέµα αυτό απαιτεί περαιτέρω προσεκτική εξέταση. Θα ήταν ιδιαίτερα σηµαντικό να εξασφαλιστεί ότι οι αυξήσεις της παραγωγικότητας στη γεωργία σε ό,τι αφορά τη βιοενέργεια µπορούν να επιτευχθούν δίχως ιδιαζόντως αρνητικές επιπτώσεις σε άλλες τελικές χρήσεις των δασικών ή γεωργικών προϊόντων. Τέλος πρέπει επίσης να σηµειωθεί ότι θα απαιτηθεί περαιτέρω προσοχή για τις επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα λόγω αλλαγών στις πρακτικές διαχείρισης. Οι επιπτώσεις στην απασχόληση EL 17 EL

19 (68) Όσον αφορά την απασχόληση, οι υποκείµενες διαρθρωτικές αλλαγές αναµένεται να έχουν µηδενική ή ελάχιστη θετική επίπτωση στα συνολικά επίπεδα απασχόλησης (τουλάχιστον µακροπρόθεσµα), αλλά αναµένονται σηµαντικές µεταβολές της κατανοµής της απασχόλησης µεταξύ ή στο εσωτερικό των επιµέρους τοµέων, εφόσον εφαρµοστούν οι δέουσες πολιτικές στην αγορά εργασίας. Η ανάπτυξη των πολιτικών θα είναι σηµαντική για να εξασφαλιστεί ότι τα συνολικά αποτελέσµατα θα είναι θετικά και θα υπάρξει στροφή σε τοµείς και επαγγέλµατα καινοτόµου χαρακτήρα και µε υψηλό δυναµικό ανάπτυξης. Η ανάλυση κατέδειξε ότι η αύξηση των επενδύσεων για κεφαλαιοβόρα αγαθά (εξοπλισµός παραγωγής ενέργειας, ανανεώσιµες µορφές ενέργειας, εξοπλισµός µεταφορών, κτίρια και δοµικά στοιχεία,) θα απαιτούσε αύξηση της παραγωγής από ευρύ φάσµα µεταποιητικών τοµέων καθώς και στον κατασκευαστικό τοµέα. (69) Η αλλαγή του ενεργειακού συστήµατος, των µεταφορών και του τοµέα της στέγης, που αποτελούν βασικές πηγές των εκπεµπόµενων αερίων του θερµοκηπίου, θα αυξήσει τη ζήτηση για νέες δεξιότητες και ικανότητες. Αυτό είναι ιδιαίτερα σηµαντικό στον τοµέα της ενέργειας ως αποτέλεσµα των µεγάλων επενδύσεων και της επέκτασης στους υποτοµείς των ανανεώσιµων µορφών ενέργειας και της διαχείρισης της ενέργειας. Κυρίως χρειάζεται να αναθεωρηθούν και να αναβαθµιστούν οι ικανότητες των ήδη εργαζοµένων. Αλλά οι ανάγκες επανειδίκευσης δεν περιορίζονται µόνο σε τοµείς που χαρακτηρίζονται από µείωση ή αύξηση της ανάπτυξής τους αλλά και σε τοµείς που συµµετέχουν έµµεσα όπως ο τραπεζικός. (70) Επιπλέον οι πολιτικές τιµολόγησης µπορεί να επιτρέψουν την ευφυή ανακύκλωση των εσόδων, µε αποτέλεσµα να επωφεληθεί η απασχόληση περισσότερο από τη µείωση του κόστους εργασίας. Η καθιέρωση πολιτικών τιµολόγησης, όπως η δηµοπράτηση σε τοµείς που δεν εκτίθενται στο διεθνή ανταγωνισµό ή τη φορολόγηση εκτός του ETS, σε συνδυασµό µε τη µείωση του κόστους εργασίας µέσω της ανακύκλωσης µπορεί να οδηγήσει σε καθαρή αύξηση της απασχόλησης κατά 0,7% συγκριτικά προς το σενάριο αναφοράς, ή σε δηµιουργία κατά τι περισσότερο του 1,5 εκατ. επιπλέον θέσεων εργασίας µέχρι το Παράλληλα οφέλη ως προς την ποιότητα του ατµοσφαιρικού αέρα (71) Συνολικά παρατηρήθηκαν οφέλη για την ποιότητα του αέρα. Κατά µέσο όρο τα επίπεδα της ατµοσφαιρικής ρύπανσης θα µειωθούν κατά 65% το 2030 σε σύγκριση µε το Το 2030, το ετήσιο κόστος του ελέγχου των παραδοσιακών ατµοσφαιρικών ρύπων θα µπορούσε να είναι χαµηλότερο κατά ποσό που υπερβαίνει τα 10 δις. Μέχρι το 2050 ενδέχεται να καταστεί δυνατό να επιτευχθούν ετήσιες εξοικονοµήσεις ύψους 50 δις. Ανάλογες εξελίξεις θα µπορούσαν επίσης να µειώσουν τη θνησιµότητα, µε αντίστοιχα οφέλη περίπου 7 µε 17 δις ετησίως το 2030 και 17 µε 38 δις το Επιπλέον, θα µπορούσε να βελτιωθεί η δηµόσια υγεία, µε τη µείωση του κόστους της υγειονοµικής περίθαλψης καθώς και τη µείωση των ζηµιών στα οικοσυστήµατα, τις καλλιέργειες, τα υλικά και τα κτίρια. (72) EL 18 EL