/55/ 2004/83/ /2005) /2005)

Transcript

1 Οι πρακτικές στην Ελλάδα σχετικά µε τη χορήγηση µη εναρµονισµένων στην ΕΕ καθεστώτων προστασίας Μελέτη για το Υπουργείο Εσωτερικών, Γενική ιεύθυνση Μεταναστευτικής Πολιτικής και Κοινωνικής Ένταξης Αθήνα, Σεπτέµβριος 2009

2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Περίληψη Εισαγωγή: Σκοπός και Μεθοδολογία.6 2. Καθεστώτα Προστασίας που Χορηγούνται δυνάµει της Ελληνικής Νοµοθεσίας... 8 Καθεστώτα της Νοµοθεσίας της ΕΕ, που καλύπτονται από τους ορισµούς των Οδηγιών 2001/55/ΕΚ και 2004/83/ΕΚ... 8 Καθεστώτα Προστασίας της Προσφυγικής Νοµοθεσίας... 9 Ανθρωπιστικό καθεστώς χορηγούµενο µετά την οριστική απόρριψη αιτήµατος ασύλου Άλλα καθεστώτα προστασίας χορηγούµενα στο πλαίσιο της µεταναστευτικής νοµοθεσίας (άρθρο 44 του Ν. 3386/2005) ιαδικασίες για τη χορήγηση των προαναφερόµενων καθεστώτων και δικαιώµατα που αναγνωρίζονται σε όσους υπάγονται στην προστασία τους Άλλα καθεστώτα προστασίας χορηγούµενα στο πλαίσιο της µεταναστευτικής πολιτικής (άρθρο 44 του Ν. 3386/2005) Στατιστικά Προστασίας Εθνικές απόψεις για τη χορήγηση προστασίας Συµπέρασµα Παράρτηµα Ι

3 Οι πρακτικές στην Ελλάδα σχετικά µε τη χορήγηση µη εναρµονισµένων στην ΕΕ καθεστώτων προστασίας Περίληψη Η παρούσα έκθεση παρουσιάζει τους τύπους της προστασίας που παρέχεται στην Ελλάδα για ανθρωπιστικούς λόγους, όπως προβλέπονται από την ελληνική νοµοθεσία ασύλου και µετανάστευσης. Περαιτέρω, περιλαµβάνει γενική επισκόπηση των τροποποιήσεων που επέφερε στην ελληνική η µεταφορά της Οδηγίας της ΕΕ για το Χαρακτηρισµό του Πρόσφυγες και τις κυριότερες διατάξεις της µεταφερθείσας στην ελληνική έννοµη τάξη Οδηγίας της ΕΕ για την Προσωρινή Προστασία. Σηµειώνεται ότι δύο διαφορετικά όργανα είναι αρµόδια για την ε- φαρµογή της προσφυγικής και µεταναστευτικής νοµοθεσίας: η Ελληνική Αστυνοµία, υπαγό- µενη στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, για την εφαρµογή όλων των νοµοθετικών κει- µένων που ορίζουν για την προστασία των προσφύγων και η ιεύθυνση Μεταναστευτικής Πολιτικής και Κοινωνικής Ένταξης του Υπουργείου Εσωτερικών για την εφαρµογή της µεταναστευτικής νοµοθεσίας. Η ιεύθυνση Μηχανοργάνωσης και Ηλεκτρονικής Επεξεργασίας του Υπουργείου Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης τηρεί στατιστικά στοιχεία για τις ά- δειες διαµονής που χορηγούνται για ανθρωπιστικούς λόγους κατηγοριοποιηµένα ανά ηλικία, φύλο και λόγους. Η Ελληνική Αστυνοµία δεν τηρεί ειδικά στοιχεία για την προστασία (καθεστώς πρόσφυγα και / ή επικουρική που χορηγείται σε πρώτο και / ή δεύτερο βαθµό ούτε για τους ειδικότερους ανθρωπιστικούς λόγους του σχετικού καθεστώτος (δηλαδή σοβαρά προβλήµατα υγείας και / ή προστασία που παρέχεται για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων που έχει αναλάβει η χώρα δυνάµει των άρθρων 3 της ΕΣ Α και της Σύµβασης του ΟΗΕ κατά των Βασανιστηρίων αντίστοιχα). Αντίθετα, στοιχεία για την προστασία που παρέχεται σε πρώτο και / ή δεύτερο βαθµό της διαδικασίας ασύλου τηρεί η Ύπατη Αρµοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες µε βάση τα στοιχεία που της χορηγεί η Ελληνική Αστυνοµία στο πλαίσιο της διάταξης του άρθρου 25 της Σύµβασης του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων. Το 1996 η Ελλάδα υιοθέτησε διάταξη που προβλέπει την παροχή προσωρινής προστασίας στις περιπτώσεις µαζικής εισροής αλλοδαπών που οφείλεται σε λόγους ανωτέρας βίας. Όµως, το σχετικό νοµοθετικό πλαίσιο δεν υλοποιήθηκε ούτε εφαρµόστηκε. Έτσι, το εθνικό πλαίσιο για την προσωρινή προστασία στις περιπτώσεις της µαζικής εισροής είναι το Π.. 80/2006 (ΦΕΚ 82 Α) που µετέφερε την Οδηγία για την Παροχή Προσωρινής Προστασίας σε Περίπτωση Μαζικής Εισροής Εκτοπισθέντων Αλλοδαπών. Η εφαρµογή των διατάξεων του προεδρικού διατάγµατος έχει ανατεθεί στην Ελληνική Αστυνοµία και στο Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Το διάταγµα εγγυάται στους δικαιούχους της προσωρινής προστασίας το δικαίωµα διαµονής και εργασίας, παροχής φροντίδας της υγείας, εκπαίδευσης, εφοδιασµού µε ταξιδιωτικά έγγραφα και οικογενειακής επανένωσης. Έως τη µεταφορά της Οδηγίας της ΕΕ για το Χαρακτηρισµό του Πρόσφυγα στην ελληνική νοµοθεσία (µε το Π.. 96/2008, ΦΕΚ 152 Α) η ελληνική νοµοθεσία ασύλου δεν περιλάµβανε ειδικές διατάξεις για την αξιολόγηση των αιτηµάτων ασύλου, για τις ανάγκες προστασίας των «επί τόπου προσφύγων», τους φορείς δίωξης ή σοβαρών βλαβών, τους φορείς προστασίας, τις πράξεις που συνιστούν δίωξη, την εγχώρια προστασία, ή τις προϋποθέσεις αποκλεισµού και / ή ανάκλησης του καθεστώτος του πρόσφυγα. Ως συµβαλλόµενο µέρος στη Σύµβαση της Γενεύης του 1951 από το 1952 και στο Πρωτόκολλο της Νέας Υόρκης από το 1968, η Ελλάδα δεσµεύεται από τις κατευθυντήριες οδηγίες της Ύπατης Αρµοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες που αφορούν στην ερµηνεία του άρθρου 1 Α (2) της Σύµβασης της Γενεύης, συ- µπεριλαµβανοµένου του Εγχειριδίου για τα Κριτήρια και τις ιαδικασίες Καθορισµού του Καθεστώτος των Προσφύγων. Το Π.. 61/1999, που ίσχυε έως τη µεταφορά της Οδηγίας της 3

4 ΕΕ για το Χαρακτηρισµό του Πρόσφυγα στην εθνική νοµοθεσία πρόβλεπε τον ορισµό του αιτούντα άσυλο, τη διαδικασία καθορισµού και / ή ανάκλησης του καθεστώτος του πρόσφυγα, τις προϋποθέσεις για την οικογενειακή επανένωση των προσφύγων και τη δυνατότητα του Υπουργού ηµόσιας Τάξης (νυν Υπουργού Εσωτερικών) να χορηγήσει την προστασία του ανθρωπιστικού καθεστώτος στις περιπτώσεις ανωτέρας βίας και εκπλήρωσης των υποχρεώσεων που έχει αναλάβει η Ελλάδα δυνάµει του διεθνούς δικαίου προστασία των δικαιωµάτων του ανθρώπου. Η τελευταία αυτή διάταξη που προβλέπει τη χορήγηση του ανθρωπιστικού καθεστώτος στο πλαίσιο της διαδικασίας ασύλου δεν καταργήθηκε µε το προεδρικό διάταγµα που µετέφερε την Οδηγία της ΕΕ για το Χαρακτηρισµό του Πρόσφυγα και συνεχίζει να ε- φαρµόζεται στις περιπτώσεις όπου ο αιτών προβάλει και αποδεικνύει σοβαρούς λόγους υγείας. Η θετική συνεισφορά της Οδηγίας της ΕΕ για το Χαρακτηρισµό του Πρόσφυγα στο καθεστώς των δικαιούχων της ανθρωπιστικής προστασίας που χορηγήθηκε στο παρελθόν (για λόγους πλην των σοβαρών προβληµάτων υγείας) είναι η ανανέωση των αδειών διαµονής τους κατ εφαρµογή των διατάξεων που ρυθµίζουν την επικουρική προστασία και το δικαίωµά τους να απολαµβάνουν τα σχετικά κοινωνικά και άλλα δικαιώµατα. Ενώ η προστασία του προσφυγικού / ανθρωπιστικού καθεστώτος εξαρτάται από τις ρήτρες αποκλεισµού και / ή α- νάκλησης και / ή ακύρωσης που προβλέπει η Οδηγία της ΕΕ για το Χαρακτηρισµό του Πρόσφυγα το ανθρωπιστικό καθεστώς της εθνικής νοµοθεσίας ασύλου εξαρτάται από τη συνδρο- µή λόγων ανωτέρας βίας και των προϋποθέσεων εφαρµογής του άρθρου 3 της ΕΣ Α και του άρθρου 3 της Σύµβασης κατά των Βασανιστηρίων που προβλέπει απόλυτη προστασία από την απέλαση. Οι απορριφθέντες αιτούντες άσυλο, συµπεριλαµβανοµένων των περιπτώσεων όπου απορρίπτεται το αίτηµα για χορήγηση του ανθρωπιστικού καθεστώτος της εθνικής νοµοθεσίας ασύλου δικαιούνται να προσφύγουν στο Συµβούλιο Επικρατείας και να αιτηθούν προσωρινή δικαστική προστασία έως την έκδοση οριστικής απόφασης. Έτσι, τους επαναχορηγείται η άδεια διαµονής του αιτούντα άσυλο και µπορούν να απολαµβάνουν τα κοινωνικά και άλλα δικαιώ- µατα που προβλέπει η νοµοθεσία ασύλου. Το ανθρωπιστικό καθεστώς που προβλέπει η εθνική µεταναστευτική νοµοθεσία καλύπτει κυρίως τις περιπτώσεις των σοβαρών προβληµάτων υγείας, τα θύµατα των εργατικών ή άλλων ατυχηµάτων, τα θύµατα των πράξεων που τελούνται µε ρατσιστικό κίνητρο (εφόσον οι ενδιαφερόµενοι διέµεναν νόµιµα στην Ελλάδα πριν την υποβολή της σχετικής αίτησης) και τους πολίτες τρίτων χωρών που είναι ασυνόδευτοι ανήλικοι και φιλοξενούνται σε ιδρύµατα και / ή νοµικά πρόσωπα κοινωφελούς σκοπού ή ανήλικοι την επιµέλεια των οποίων έχουν ελληνικές οικογένειες ή οικογένειες πολιτών τρίτων χωρών µε νόµιµη διαµονή στη χώρα ή για τους οποίους είναι εκκρεµής διαδικασία υιοθεσίας (ανεξάρτητα από τη νοµιµότητα της διαµονής τους στην Ελλάδα πριν την υποβολή της σχετικής αίτησης). Ο αιτών υποχρεούται να αποδείξει τους λόγους που επικαλείται για τη χορήγηση της προαναφερόµενης άδειας δια- µονής: το βάρος και το µέτρο της απόδειξης διαφέρουν από τα αντίστοιχα της διαδικασίας ασύλου. εν χορηγείται άδεια διαµονής για ανθρωπιστικούς λόγους όταν συντρέχουν λόγοι εθνικής ασφάλειας και / ή δηµόσιας τάξης. Οι πολίτες τρίτων χωρών των οποίων το αίτηµα για ανανέωση ή για χορήγηση άδειας διαµονής απορρίφθηκε δικαιούνται να προσφύγουν ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων και στην περίπτωση που τα τελευταία αποφασίσουν την προσωρινή δικαστική προστασίας τους χορηγείται ειδική άδεια διαµονής εξάµηνης διάρκειας, ανανεώσιµη έως την έκδοση οριστικής α- πόφασης. Έτσι, µπορούν να απολαµβάνουν όλα τα κοινωνικά και άλλα δικαιώµατα που προβλέπει η ελληνική νοµοθεσία. Ένα άλλο ειδικό καθεστώς που προβλέπει η εθνική µεταναστευτική νοµοθεσία αφορά τις υ- ποθέσεις των πολιτών τρίτων χωρών που κατέστησαν παράνοµοι αλλά διέµεναν προηγουµένως νόµιµα στη χώρα. Για τη διευκόλυνση της νόµιµης διαµονής τους στην Ελλάδα η διάτα- 4

5 ξη της παραγράφου 2 του άρθρου 44 του Ν. 3386/2005 προβλέπει τη χορήγηση εξάµηνης ά- δειας διαµονής που δεν δικαιούνται να ανανεώσουν για τον ίδιο λόγο. Παρότι η Ελλάδα είναι συµβαλλόµενο µέρος στη Σύµβαση του 1954 για το Καθεστώς των Ανιθαγενών οι ανιθαγενείς θεωρούνται και απολαµβάνουν τη µεταχείριση των αλλοδαπών: έτσι δεν δικαιούνται ειδική προστασία λόγω του καθεστώτος τους και δεν προστατεύονται από την επαναπροώθηση µε εξαίρεση τις περίπτωση όπου διαµένουν νόµιµα στην Ελλάδα για έναν από τους λόγους που προβλέπει η εθνική προσφυγική και / ή µεταναστευτική νοµοθεσία. Ενώ η εφαρµογή της Οδηγίας 2001/55/ΕΚ για την Προσωρινή Προστασία εξαρτάται από τη σχετική απόφαση των αρµόδιων οργάνων της ΕΕ και υλοποιείται από την Ελληνική Αστυνο- µία και το Υπουργείο Υγείας η εφαρµογή της Οδηγίας της ΕΕ για το Χαρακτηρισµό του Πρόσφυγα έχει ανατεθεί στις υπηρεσίες της Ελληνικής Αστυνοµίας, του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (για τη στέγαση και τη διασφάλιση των βασικών κοινωνικών δικαιωµάτων των ενδιαφεροµένων) και στη ιεύθυνση Εργασίας των Νοµαρχιών της χώρας. Η αναγνώριση του καθεστώτος του πρόσφυγα, συµπεριλαµβανοµένης της επικουρικής προστασίας, εξαρτάται από τη σχετική απόφαση των αστυνοµικών αρχών. Η Ελληνική Αστυνο- µία είναι το αρµόδιο όργανο για την έκδοση των αδειών διαµονής και των ταξιδιωτικών εγγράφων στους δικαιούχους της επικουρικής προστασίας και οι ιευθύνσεις Εργασίας των Νοµαρχιών έχουν την αρµοδιότητα έκδοσης των αδειών εργασίας. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης και Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης χορηγείται άδεια διαµονής για ανθρωπιστικούς λόγους (άρθρο 44 παρ. 1 του Ν. 3386/2005) στο πλαίσιο της µεταναστευτικής νοµοθεσίας. Η άδεια αυτού του τύπου ισχύει για ένα έτος και µπορεί να ανανεωθεί για τους ίδιους λόγους. Με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης που εκδίδεται µετά από γνωµοδότηση ειδικής επιτροπής χορηγείται άδεια διαµονής για εξαιρετικούς λόγους (άρθρο 44 παρ. 2 του Ν. 3386/2005) στο πλαίσιο της εθνικής µεταναστευτικής νοµοθεσίας: η άδεια αυτού του τύπου ισχύει για έξη µήνες και µπορεί να ανανεωθεί µόνον για έναν από τους λόγους που προβλέπει ο Ν. 3386/2005. Παρότι δεν προβλέπεται ρητά στην εθνική νοµοθεσία τα ελληνικά διοικητικά δικαστήρια λαµβάνουν υπόψη τα στοιχεία της παραγράφου 3 του άρθρου 12 της Οδηγίας 2003/109/ΕΚ για τους Επί Μακρόν ιαµένοντες όταν κρίνουν υποθέσεις αλλοδαπών που αφορούν ακύρωση διοικητικών πράξεων που έχουν εκδοθεί σε βάρος τους. Από την άλλη, το ελληνικό σύστηµα της δωρεάν νοµικής συνδροµής δεν καλύπτει τις υποθέσεις που εισάγονται ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων, µε αποτέλεσµα οι αλλοδαποί να καλούνται να καλύψουν µε ίδια µέσα τα έξοδα και την αµοιβή του δικηγόρου. Οι δικαιούχοι του ανθρωπιστικού (χορηγούµενου στο πλαίσιο της εθνικής προσφυγικής και / ή µεταναστευτικής νοµοθεσίας) και / ή του εξαιρετικού καθεστώτος έχουν δικαίωµα πρόσβασης σε ιατρική βοήθεια και σε κοινωνικά οφέλη και στην εργασία. Επιπρόσθετα, σύµφωνα µε την Οδηγία της ΕΕ για το Χαρακτηρισµό του Πρόσφυγα οι δικαιούχοι της επικουρικής προστασίας έχουν δικαίωµα σε ιατρική και φαρµακευτική περίθαλψη και σε κοινωνικά οφέλη, στην εκπαίδευση, στην εργασία και σε ταξιδιωτικά έγγραφα (σύµφωνα µε τους όρους του άρθρου 25 παρ. 2 της Οδηγίας) αλλά όχι σε οικογενειακή επανένωση. Όλα τα πρόσωπα που υπάγονται στα ανθρωπιστικά καθεστώτα (που προβλέπει η νοµοθεσία της ΕΕ και / ή η εθνική νοµοθεσία) δικαιούνται να δηµιουργήσουν οικογένεια στην Ελλάδα αφού το άρθρο 4 του Αστικού Κώδικα προβλέπει ότι οι αλλοδαποί δικαιούνται να απολαµβάνουν τα αστικά δικαιώµατα των ηµεδαπών. Όσον αφορά στο δικαίωµα στην πολιτογράφηση, παρότι ο Κώδικας της Ελληνικής Ιθαγένειας προβλέπει προτιµησιακή µεταχείριση µόνον των προσφύγων και των ανιθαγενών, το γεγονός ότι άλλες κατηγορίες αλλοδαπών δεν εξαιρούνται ρητά από το πεδίο της εφαρµογής του σηµαίνει ότι όλοι οι νόµιµες διαµένοντες στην Ελλάδα αλλοδαποί δικαιούνται να αιτηθούν να αποκτήσουν την ελληνική ιθαγένεια. 5

6 1. Εισαγωγή: Σκοπός και Μεθοδολογία Σκοπός της παρούσας µελέτης η είναι η παρουσίαση των εθνικών καθεστώτων προστασίας που δικαιούνται οι πολίτες τρίτων χωρών δυνάµει της προσφυγικής και µεταναστευτικής νο- µοθεσίας. Έως το 1991, το καθεστώς των αλλοδαπών στην Ελλάδα ρυθµιζόταν στο πλαίσιο νοµοθεσίας που είχε υιοθετηθεί το 1929 και είχε τροποποιηθεί αρκετές φορές για να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες. Αρµόδιο όργανο για την εφαρµογή της µεταναστευτικής νοµοθεσίας ή- ταν η Ελληνική Αστυνοµία. Το 1991, µε το Ν. 1975/1991 υιοθετήθηκαν νέοι κανόνες για την είσοδο, έξοδο, διαµονή, απέλαση κλπ των αλλοδαπών και για την εφαρµογή της Σύµβασης του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων, συµπεριλαµβανοµένης της εισαγωγής ενός νέου καθεστώτος προστασίας για τους απορριφθέντες αιτούντες άσυλο που αδυνατούσαν να επιστρέψουν στις χώρες καταγωγής τους («υπό ανοχή καθεστώς»). Η νοµοθεσία ασύλου, συ- µπεριλαµβανοµένων των λόγων χορήγησης του προαναφερόµενου καθεστώτος τροποποιήθηκαν το 1996, όταν η Ελλάδα υιοθέτησε ειδική διάταξη για τον ορισµό της «προσωρινής προστασίας που παρέχεται σε συγκεκριµένη οµάδα αλλοδαπών που εισέρχονται στην ελληνική επικράτεια για λόγους ανωτέρας βίας». Αργότερα, µε το άρθρο 8 του Π.. 61/1999 η Ελλάδα υιοθέτησε ειδική νοµοθετική διάταξη για το «ανθρωπιστικό καθεστώς» που χορηγείται µετά την οριστική απόρριψη του αιτήµατος ασύλου σε όσους αδυνατούν να επιστρέψουν στις χώρες καταγωγής τους. Εκτός από την αντικειµενική αδυναµία του αλλοδαπού να επιστρέψει στη χώρα καταγωγής του ή συνήθους διαµονής του για λόγους ανωτέρας βίας (για παράδειγµα σοβαρά προβλήµατα υγείας του αιτούντα ή των µελών της οικογένειάς του, εµπάργκο που έχει επιβληθεί στη χώρα καταγωγής του, εµφύλιος πόλεµος µε µαζικές παραβιάσεις των δικαιωµάτων του ανθρώπου) βασικό στοιχείο που λαµβάνεται υπόψη για την εφαρµογή της σχετικής διάταξης είναι η υποχρέωση τήρησης της αρχής της µη επαναπροώθησης του άρθρου 3 της ΕΣ Α και του άρθρου 3 της Σύµβασης του ΟΗΕ κατά των Βασανιστηρίων. Το 2001, η Ελλάδα υιοθέτησε νέα µεταναστευτική νοµοθεσία και ανέθεσε την εφαρµογή της στο Υπουργείο Εσωτερικών, ενώ η εφαρµογή της Σύµβασης του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων παρέµεινε στην αρµοδιότητα του Υπουργείου ηµόσιας Τάξης (νυν Ελληνικής Αστυνοµίας). Ο Ν. 2910/2001, µε αναλυτικές διατάξεις για τις προϋποθέσεις εισόδου, εργασίας, διαµονής και απέλασης κλπ των αλλοδαπών από την Ελλάδα πρόβλεψε για πρώτη φορά τη δυνατότητα των αλλοδαπών που ζουν στη χώρα να αιτηθούν άδεια διαµονής για ανθρωπιστικούς λόγους. Το ισχύον νοµοθετικό πλαίσιο για τη µετανάστευση στην Ελλάδα είναι ο Ν. 3386/2005 που προβλέπει τη δυνατότητα των πολιτών των τρίτων χωρών να ζητήσουν άδεια διαµονής για ανθρωπιστικούς λόγους και καλύπτει κυρίως τα θύµατα των εργατικών ή άλλων ατυχηµάτων, τα θύµατα των πράξεων που τελούνται µε ρατσιστικό κίνητρο, και όσους υποφέρουν από σοβαρά προβλήµατα υγείας (στις περιπτώσεις αυτές το καθεστώς χορηγείται ε- φόσον διέµεναν νόµιµα στην Ελλάδα πριν την επέλευση του γεγονότος που δικαιολογεί τη διαµονή τους στη χώρα για ανθρωπιστικούς λόγους) και τους ασυνόδευτους ανήλικους (συ- µπεριλαµβανοµένων όσων είναι θύµατα εµπορίας ανθρώπων, εφόσον πληρούνται ορισµένες ειδικότερες προϋποθέσεις). Βασική πληγή πληροφοριών για την παρουσίαση των εναρµονισµένων και µη εναρµονισµένων καθεστώτων προστασίας που ισχύουν σήµερα στην Ελλάδα είναι η ισχύουσα νοµοθεσία (εθνική, διεθνής και ευρωπαϊκή) και η εφαρµογή της, όπως εξειδικεύεται µε εγκυκλίους των αρµόδιων αρχών. Το Υπουργείο Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης ( ιεύθυνση Μεταναστευτικής Πολιτικής και Κοινωνικής Ένταξης για τα εθνικά καθεστώτα που προβλέπει η µεταναστευτική νοµοθεσία) και η Ελληνική Αστυνοµία (για τα εθνικά καθεστώτα που χορηγούνται στο πλαίσιο της διαδικασίας ασύλου) διευκρίνισαν κάποια ζητήµατα που ανέκυψαν κατά την προετοιµασία της παρούσας έκθεσης 6

7 Τα στατιστικά στοιχεία που τηρεί η ιεύθυνση Μηχανοργάνωσης και Ηλεκτρονικής Επεξεργασίας του Υπουργείου Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης είναι αναλυτικά καθώς είναι κατηγοριοποιηµένα ανά ηλικία, φύλο και λόγους προστασίας που προβλέπει η εθνική νοµοθεσία. εν είναι κατηγοριοποιηµένα ανά έτος: έτσι καλύπτουν όλη την περίοδο 2004 έως Ο πρώτος πίνακας παρουσιάζει τις περιπτώσεις των αδειών δια- µονής που χορηγήθηκαν για ανθρωπιστικούς λόγους το 2004, ο δεύτερος τις περιπτώσεις των αδειών που χορηγήθηκαν την περίοδο 2005 έως 2008 (δυνάµει του Ν. 3386/2005) και ο τρίτος της άδειες διαµονής που χορηγήθηκαν για εξαιρετικούς λόγους την περίοδο 2005 έως 2008 (πρόκειται για µη ανανεώσιµη εξάµηνης διάρκειας άδεια διαµονής που προβλέπει ο Ν. 3386/2005 και διευκολύνει την τακτοποίηση της διαµονής των αλλοδαπών που κατέστησαν παράνοµοι). Ο συνολικός αριθµός των αλλοδαπών στους οποίους χορηγήθηκε άδεια διαµονής για ανθρωπιστικούς λόγους την περίοδο 2004 έως 2008 ανέρχεται σε 3081 ενώ σε άλλους 1398 χορηγήθηκε άδεια διαµονής για εξαιρετικούς λόγους 1. Από την άλλη πλευρά τα στατιστικά στοιχεία της Ελληνικής Αστυνοµίας είναι ελλιπή καθώς αφορούν µόνο στις αναγνωρίσεις του καθεστώτος και / ή του ανθρωπιστικού καθεστώτος χωρίς περαιτέρω κατηγοριοποίηση ανά ηλικία, φύλο, θετικές/αρνητικές αποφάσεις σε πρώτο και / ή δεύτερο βαθµό. Τα στατιστικά στοιχεία µε πληροφορίες για τις αποφάσεις που ελήφθησαν στον πρώτο και δεύτερο βαθµό της διοικητικής διαδικασίας καθορισµού του καθεστώτος του πρόσφυγα τηρούνται από το γραφείο της Ύπατης Αρµοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Αθήνα µε βάση τις πληροφορίες που παρέχει το Υπουργείο Εσωτερικών (Ελληνική Αστυνοµία) στο πλαίσιο της συνεργασίας που προβλέπει η διάταξη του άρθρου 35 της Σύµβασης της Γενεύης του Την περίοδο 2004 έως 2008, η Ελλάδα αναγνώρισε ανθρωπιστικό καθεστώς σε 387 πρόσωπα ενώ την ίδια περίοδο αναγνώρισε το καθεστώς του πρόσφυγα σε 612 πρόσωπα Κατά την άποψη της ιεύθυνσης Μεταναστευτικής Πολιτικής και Κοινωνικής Ένταξης του Υπουργείου Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης οι σχετικές διατάξεις της εθνικής νοµοθεσίας πληρούν τις προϋποθέσεις του Ευρωπαϊκού Συµφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο καθώς τακτοποιούν σε εξατοµικευµένη βάση τη διαµονή των παράνοµων αλλοδαπών για ανθρωπιστικούς λόγους. Ιδιαίτερα σηµαντικές για την εφαρµογή της προσφυγικής νοµοθεσίας στην Ελλάδα και βασική πηγή αναφοράς είναι οι εκθέσεις που εξέδωσαν το 2007 η Ύπατη Αρµοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες για την Εφαρµογή της Οδηγίας για το Χαρακτηρισµό του Πρόσφυγα και το 2009 ο Επίτροπος για τα ικαιώµατα του Ανθρώπου του Συµβουλίου της Ευρώπης για τα δικαιώµατα των αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα. Η πρώτη έκθεση αναδεικνύει τις σοβαρές ελλείψεις των αποφάσεων που εκδίδονται επί των αιτηµάτων ασύλου (έλλειψη αιτιολογίας, τόσο στις θετικές όσο και στις αρνητικές αποφάσεις) µε αποτέλεσµα να µην υπάρχει διοικητική «νοµολογία» επί των αιτήσεων ασύλου που κρίνει η Ελληνική Αστυνοµία, που είναι το αρµόδιο όργανο για τη διεξαγωγή των συνεντεύξεων για τον καθορισµό του καθεστώτος του πρόσφυγα και για την έκδοση αποφάσεων επί των αιτηµάτων ασύλου. Έτσι, δεν είναι εφικτή η συλλογή στατιστικών στοιχείων για τις περιπτώσεις των αδειών διαµονής που χορηγήθηκαν για ανθρωπιστικούς λόγους στο πλαίσιο της διαδικασίας ασύλου (δηλαδή σοβαροί λόγοι υγείας του αιτούντα και / ή των µελών της οικογένειάς του, διεθνής αποκλεισµός της χώρας καταγωγής του, εµφύλιος πόλεµος που χαρακτηρίζεται από µαζικές παραβιάσεις των δικαιωµάτων του ανθρώπου κλπ). Η δεύτερη έκθεση αναδεικνύει µεταξύ άλλων τα βασικότερα χαρακτηριστικά του συστήµατα ασύλου (συµπεριλαµβανοµένων στατιστικών στοιχείων για τον αριθµό των αιτούντων άσυλο και των παράνοµων µεταναστών στην Ελλάδα, τις θετικές εξελίξεις της εθνικής προσφυγικής 1 Αναλυτικά στοιχεία παρουσιάζονται σε πίνακες στο κεφάλαιο 4 ( στατιστικά) της παρούσας µελέτης 7

8 νοµοθεσίας, το χαµηλό ποσοστό αναγνώρισης του καθεστώτος του πρόσφυγα το 2006 και το 2007 τόσο στον πρώτο όσο και στο δεύτερο βαθµό, την έλλειψη συστήµατος δωρεάν νοµικής συνδροµής στη διαδικασία για τον καθορισµό του καθεστώτος του πρόσφυγα αλλά και ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων, συµπεριλαµβανοµένου του Συµβουλίου της Επικρατείας κλπ). 2. Καθεστώτα Προστασίας που Χορηγούνται δυνάµει της Ελληνικής Νοµοθεσίας Καθεστώτα της Νοµοθεσίας της ΕΕ, που καλύπτονται από τους ορισµούς των Οδηγιών 2001/55/ΕΚ και 2004/83/ΕΚ Η Οδηγία 2001/55/ΕΚ της 20 ης Ιουλίου 2001 σχετικά µε τις ελάχιστες προδιαγραφές παροχής προσωρινής προστασίας σε περίπτωση µαζικής εισροής εκτοπισθέντων και µέτρα για τη δίκαιη κατανοµή των βαρών µεταξύ κρατών µελών όσον αφορά την υποδοχή και την αντιµετώπιση των συνεπειών της υποδοχής αυτών των ατόµων έχει µεταφερθεί στην Ελληνική νο- µοθεσία µε το Π.. 80/2006 (ΦΕΚ 81 Α). Σύµφωνα µε το προεδρικό διάταγµα το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελληνικής ηµοκρατίας είναι αρµόδιο να καταθέσει (άρθρο 5 παρ. 1) στην Επιτροπή το αίτηµα για την εξέταση από το Συµβούλιο απόφασης για την ύπαρξη µαζικής εισδοχής και για τη λήξη της παρασχεθείσες προστασίας (άρθρο 6 παρ. 2). Οι Υπουργοί Εξωτερικών και Εσωτερικών µπορεί να αποφασίσουν να επεκτείνουν την προσωρινή προστασία και σε άλλες κατηγορίες εκτοπισθέντων πέραν αυτών που περιλαµβάνονται στην απόφαση που εκδίδει το Συµβούλιο δυνάµει του άρθρου 5 της Οδηγίας (άρθρο 7 παρ. 1). Η διάταξη του άρθρου 3 του προεδρικού διατάγµατος ορίζει ότι η προσωρινή προστασία δεν προδικάζει την αναγνώριση του καθεστώτος του πρόσφυγα δυνάµει της Σύµβασης της Γενεύης. Κατά την παροχή της προσωρινής προστασίας η Ελλάδα υποχρεούται να σέβεται τα δικαιώµατα του ανθρώπου και τις θεµελιώδεις ελευθερίες και την αρχή της µη επαναπροώθησης (άρθρο 3 παρ. 2). Σύµφωνα µε τη διάταξη της παραγράφου 4 του άρθρου 3 του Π.. 80/2006 οι διατάξεις του δεν εφαρµόζονται σε όσους έχουν γίνει δεκτοί µε βάση καθεστώς προσωρινής προστασίας πριν την έναρξη ισχύος της Οδηγίας 2001/55 του Συµβουλίου ( ). Το Τµήµα Ασύλου της ιεύθυνσης Αλλοδαπών της Ελληνικής Αστυνοµίας είναι το εθνικό σηµείο αναφοράς για τη διοικητική συνεργασία που απαιτείται για την εφαρµογή της προσωρινής προστασίας (άρθρο 26). Σύµφωνα µε το άρθρο 19 του προεδρικού διατάγµατος το καθεστώς των προσωρινής προστασίας είναι ανεξάρτητο από το καθεστώς του αιτούντα άσυλο, όταν εξετάζεται η σχετική αίτηση. Στην περίπτωση απόρριψης της αίτησης ασύλου, ο ενδιαφερόµενος συνεχίζει να α- πολαµβάνει το καθεστώς της προσωρινής προστασίας για το υπολειπόµενο διάστηµα αυτής, µε την επιφύλαξη των ρητρών αποκλεισµού που προβλέπει το άρθρο 27 του προεδρικού διατάγµατος. Η διάταξη του άρθρου 27 του Π.. 80/2006 για την Προσωρινή Προστασία προβλέπει την εφαρµογή της αρχής της αναλογικότητας στην περιπτώσεις όπου ανακύπτει ζήτηµα εφαρµογής των ρητρών αποκλεισµού. Η Οδηγία 2004/83/ΕΚ της 29 ης Απριλίου 2004 για τη θέσπιση ελάχιστων κριτηρίων για την αναγνώριση και το καθεστώς των υπηκόων τρίτων χωρών ή των απάτριδων ως προσφύγων ή ως προσώπων που χρήζουν διεθνούς προστασία για άλλους λόγους µεταφέρθηκε στην εθνική νοµοθεσία µε το Π.. 96/2008 (ΦΕΚ 152 Α). 8

9 Ως συµβαλλόµενο µέρος στη Σύµβαση της Γενεύης του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων από την (κύρωση της Σύµβασης µε το Ν /1959, ΦΕΚ 201 Α) και στο Πρωτόκολλο του 1967 από την 7 η Αυγούστου 1968 (κύρωση του Πρωτοκόλλου µε τον Α.Ν. 389/1968, ΦΕΚ 125 Α) η Ελλάδα ανακάλεσε όλες τις επιφυλάξεις 2 που είχε διατυπώσει στα δύο αυτά διεθνή κείµενα κατά την κύρωσή τους µε εξαίρεση την επιφύλαξη που αφορά στο άρθρο 26 (ελευθερία κυκλοφορίας) της Σύµβασης που ορίζει «η Ελληνική Κυβέρνηση επιφυλάσσεται να καταργεί τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το άρθρο 26, στις περιπτώσεις ή στις περιστάσεις που κατά τη γνώµη της δικαιολογούν την εφαρµογή µιας εξαιρετικής διαδικασίας προς το συµφέρον της εθνικής ασφάλειας ή της δηµόσιας τάξης» 3. Η µεταφορά της Οδηγίας 2004/83 στην ελληνική νοµοθεσία εισήγαγε το καθεστώς της επικουρικής προστασίας (άρθρο 15 του προεδρικού διατάγµατος) και τη ρητή αναγνώριση κοινωνικών και άλλων δικαιωµάτων (όπως είναι το δικαίωµα σε ταξιδιωτικό έγγραφο) στους δικαιούχους αυτού του τύπου προστασίας. Επίσης, η µεταφορά της Οδηγίας 2004/83 στην ελληνικής νοµοθεσία επέκτεινε το πεδίο εφαρµογής της ανάκλησης και/ή της ακύρωσης του καθεστώτος του πρόσφυγα καθώς προβλέπει ότι λόγοι δηµόσιας τάξης και / ή εθνικής ασφάλειας µπορεί να δικαιολογούν την απόρριψη της σχετικής αίτησης (άρθρα 14 και 17 του προεδρικού διατάγµατος). Όσον αφορά στη διαδικασία καθορισµού του καθεστώτος του πρόσφυγα και στην ερµηνεία του ορισµού του πρόσφυγα η µεταφορά της Οδηγίας 2004/83 µε το Π.. 96/2008 συνέβαλε στην υιοθέτηση ρητών διατάξεων για την υποβολή και την αξιολόγηση των στοιχείων (άρθρο 4), για τις ανάγκες διεθνούς προστασίας των «επί τόπου» προσφύγων (άρθρο 5), για τους φορείς της δίωξης η σοβαρής βλάβης (άρθρο 6), για τους φορείς προστασίας (άρθρο 7), για την εγχώρια προστασία (άρθρο 8), για τις πράξεις δίωξης (άρθρο 9) και για τους λόγους της δίωξης (άρθρο 10). Ενόψει του γενικότερου προβλήµατος της προσήκουσας αιτιολογίας των αποφάσεων που εκδίδονται επί των αιτηµάτων ασύλου, που αναδεικνύει η έκθεση της Ύπατης Αρµοστείας για την εφαρµογή της Οδηγίας για το Χαρακτηρισµό του Πρόσφυγα 4, δεν είναι δυνατό να διαπιστωθεί εάν οι Ελληνικές αρχές χορηγούν το καθεστώς της επικουρικής προστασίας για λόγους που δεν περιλαµβάνει το άρθρο 15 της Οδηγίας 2004/83. Εθνικά καθεστώτα που δεν καλύπτονται από τις Οδηγίες 2001/55/ΕΚ και 2004/83/ΕΚ Καθεστώτα Προστασίας της Προσφυγικής Νοµοθεσίας Προσωρινή προστασία του άρθρου 25 παρ. 6 του Ν στις περιπτώσεις µαζικής εισροής (όπως τροποποιήθηκε µε το άρθρο 2 του Ν. 2452/1996): Το άρθρο 25 παρ. 6 του Ν. 1975/1991 προβλέπει ότι µε κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Άµυνας, Εξωτερικών, Οικονοµικών, Υγείας και Πρόνοιας, Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και ηµόσιας Τάξης καθορίζεται το ειδικό καθεστώς προσωρινής προστασίας συγκεκριµένης κατηγορίας 2 Με ανακοίνωση που έλαβε ο Γενικός Γραµµατέας στις η Ελληνική Κυβέρνηση δήλωσε ότι ανακαλεί τις επιφυλάξεις που είχε διατυπώσει για την κύρωση της Σύµβασης όσον αφορά στα άρθρα 8, 11, 13, 24 (3), 26, 28, 31, 32 και 34, καθώς και τις αντιρρήσεις ου είχε διατυπώσει στην παράγραφο 6 της σχετικής δήλωσης των επιφυλάξεων. Στη συνέχεια, µε δήλωση που έλαβε ο Γενικός Γραµµατέας στις , η Ελλάδα δήλωσε ότι αποφάσισε να ανακαλέσει την επιφύλαξη που είχε διατυπώσει όσον αφορά στην εφαρµογή του άρθρου 17 της Σύµβασης. Για το κείµενο των επιφυλάξεων και των αντιρρήσεων που ανακάλεσε η Ελλάδα βλέπε United Nations, Treaty Series, vol. 354, p.402. See Βλέπε για την αγγλική έκθεση σε bin/texis/vtx/refworld/rwmain?page=search&docid= &skip=0&query=greece%20p- %20asylum%20procedures. και για την αποσπασµατική µετάφραση στην ελληνική σε : %20STATUS/EU-QUALIF-DIR-STUDY-GREXCERPTS.doc 9

10 αλλοδαπών που καταφεύγουν στο ελληνικό έδαφος για λόγους ανωτέρας βίας. Με την ίδια απόφαση καθορίζονται οι όροι και η διαδικασία υποδοχής των εν λόγω ατόµων ως και παροχής σε αυτά ιατροφαρµακευτικής και νοσοκοµειακής περίθαλψης ή άλλης βοήθειας προς κάλυψη των άµεσων βιοτικών αναγκών τους. Σύµφωνα µε την εισηγητική έκθεση του Ν. 2452/1996, η υιοθέτηση της προαναφερόµενης διάταξης αποσκοπεί να ρυθµίσει τη µεταχείριση των αλλοδαπών που εισέρχονται στην Ελλάδα για λόγους ανωτέρας βίας και δεν θεωρούνται πρόσφυγες κατά την έννοια της Σύµβασης της Γενεύης για το Καθεστώς των Προσφύγων 5. Η προαναφερόµενη διάταξη νόµου ουδέποτε εφαρµόστηκε έως σήµερα και δεν έχει εκδοθεί η προβλεπόµενη κοινή υπουργική απόφαση. Στην ουσία, έχει πεδίο εφαρµογής όµοιο µε αυτό του Π.. 80/2006 (ΦΕΚ 82 Α), µε το οποίο µεταφέρθηκε στην ελληνική νοµοθεσία η Οδηγία 2001/55/ΕΚ για την Προσωρινή Προστασία. Ανθρωπιστικό καθεστώς χορηγούµενο µετά την οριστική απόρριψη αιτήµατος ασύλου 6 Το άρθρο 25 παρ. 4 του Ν. 1975/1991, όπως τροποποιήθηκε µε το Ν. 2452/1996 (ΦΕΚ 283,Α) προβλέπει τη δυνατότητα του Υπουργού ηµόσιας Τάξης να εγκρίνει τη χορήγηση άδειας διαµονής για ιδιαιτέρως ανθρωπιστικούς λόγους σε αλλοδαπούς των οποίων το αίτηµα ασύλου απορρίφθηκε οριστικά και αδυνατούν να αναχωρήσουν από την Ελλάδα. Το άρθρο 8 του Π.. 61/1991 «ιαδικασία Αναγνώρισης Αλλοδαπού Πρόσφυγα, Ανάκληση της Αναγνώρισης και Απέλαση αυτού, έγκριση εισόδου των µελών της οικογένειάς του και τρόπος συνεργασίας µε τον εκπρόσωπο της Ύπατης Αρµοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα» εξειδικεύει την εφαρµογή της προαναφερόµενης νοµοθετικής διάταξης. Για την έγκριση και την έκδοση άδειας διαµονής για ανθρωπιστικούς λόγους λαµβάνονται ιδίως υπόψη: α) η αντικειµενική αδυναµία αποµάκρυνσης ή επιστροφής του αλλοδαπού στη χώρα καταγωγής του ή συνήθους διαµονής του για λόγους ανωτέρας βίας (π.χ. σοβαροί λόγοι υγείας του ιδίου ή µέλους της οικογένειάς του, διεθνής αποκλεισµός της χώρας του, εµφύλιες συρράξεις συνοδευόµενες από µαζικές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωµάτων κλπ) β) η εκπλήρωση της υποχρέωσης µη επαναπροώθησης που έχει αναλάβει η Ελλάδα δυνάµει του άρθρου 3 της Ευρωπαϊκής Σύµβασης των ικαιωµάτων του Ανθρώπου και των Θεµελιωδών Ελευθεριών (που έχει κυρωθεί µε το Ν.. 53/1974, ΦΕΚ 256 Α) και του άρθρου 3 της Σύµβασης του ΟΗΕ κατά των Βασανιστηρίων (που έχει κυρωθεί από την Ελλάδα µε το Ν. 1782/1988. Η έκδοση άδειας διαµονής για ανθρωπιστικούς λόγους στο πλαίσιο της διαδικασίας ασύλου εξετάζεται σε εξατοµικευµένη βάση και εξαρτάται από τη διακριτική ευχέρεια του Υπουργού ηµόσιας Τάξης (έως το 1999) και του Γενικού Γραµµατέα του Υπουργείου ηµόσιας Τάξης (από το 1999) 7, του οποίου η απόφαση υπάγεται στον ακυρωτικό έλεγχο του Συµβουλίου της Επικρατείας. Ο αιτών υποχρεούται να αποδείξει κατά βάση µε έγγραφα δηµοσίων νοσοκο- µείων ότι ο ίδιος ή τα µέλη της οικογένειάς του αντιµετωπίζουν σοβαρά προβλήµατα υγείας που απαιτούν ειδικά µέτρα φροντίδας που δεν διατίθενται στη χώρα καταγωγής του. Όσον αφορά στους λόγους που σχετίζονται µε την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα καταγωγής του αιτούντα το βάρος και το µέτρο της απόδειξης είναι όµοια µε αυτά που προβλέπονται στη διαδικασία ασύλου 5 Βλέπε σε 6 Για την ισχύουσα πριν τη µεταφορά της Οδηγίας 2004/83/ΕΚ στην ελληνική έννοµη τάξη νοµοθεσία βλέπε το έγγραφο που εκδόθηκε µε πρωτοβουλία της ιεύθυνσης ικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων της Επιτροπής των Ευρωπαϊκή Κοινοτήτων (Ελλάδα), 2000 σε 7 Με υπουργική απόφαση που εκδόθηκε το 1999 µεταφέρθηκε στο Γενικό Γραµµατέα του Υπουργείου ηµόσιας Τάξης η αρµοδιότητα της έγκριση της προσωρινής διαµονής στην Ελλάδα για ανθρωπιστικούς λόγους των αιτούντων άσυλο των οποίων έχει απορριφθεί οριστικά το αίτηµα για διεθνή προστασία. 10

11 Η εθνική νοµοθεσία δεν προβλέπει ρητά για την εξέταση θεµάτων δηµόσιας τάξης ούτε των ρητρών αποκλεισµού της Σύµβασης της Γενεύης ή της Επικουρικής Προστασίας κατά την αξιολόγηση των ανθρωπιστικών αναγκών του αιτούντα. Σχετικά υπογραµµίζεται ότι ως συµβαλλόµενο µέρος στην ΕΣ Α και στη Σύµβαση του ΟΗΕ κατά των Βασανιστηρίων, δεν επιτρέπεται στην Ελλάδα να αποµακρύνει από το έδαφός της αλλοδαπό που αντιµετωπίζει πραγµατικό κίνδυνο να υποστεί βασανιστήρια και / ή κακοµεταχείριση στη χώρα όπου απο- µακρύνεται. Λαµβάνοντας υπόψη την πρόσφατη εξέλιξη της νοµολογίας του ικαστηρίου Ανθρωπίνων ικαιωµάτων και της Επιτροπής κατά των Βασανιστηρίων (Saadi κατά Ιταλίας και η σχετική νοµολογία και Agiza κατά Σουηδίας) που έκριναν ότι είναι απόλυτη, ανεξάρτητα από τη συµπεριφορά του θύµατος, η προστασία από τα βασανιστήρια και την κακοµεταχείριση, δεν µπορεί να αναµένεται παρέκκλιση από την αρχή των προαναφερόµενων διεθνών κειµένων. Στην περίπτωση που ο Υπουργός απορρίπτει το αίτηµα για τη χορήγηση άδειας διαµονής για ανθρωπιστικούς λόγους κατ εφαρµογή του προαναφερόµενου άρθρου του Π.. 61/1999 ο ενδιαφερόµενος δικαιούται να προσφύγει ενώπιον του Συµβουλίου της Επικρατείας που α- σκεί ακυρωτικό έλεγχο. Το σχετικό ένδικο µέσο έχει ανασταλτικό αποτέλεσµα εφόσον ο προσφεύγων υποβάλει σχετικό αίτηµα. Έτσι, του επιστρέφεται η άδεια διαµονής του αιτούντα άσυλο και έχει δικαίωµα πρόσβασης σε όλα τα κοινωνικά και άλλα δικαιώµατα που εγγυάται η ελληνική νοµοθεσία στους αιτούντες άσυλο, των οποίων το αίτηµα δεν έχει κριθεί οριστικά. Άλλα καθεστώτα προστασίας χορηγούµενα στο πλαίσιο της µεταναστευτικής νοµοθεσίας (άρθρο 44 του Ν. 3386/2005) Άδεια διαµονής για ανθρωπιστικούς λόγους Η διάταξη του άρθρου 44 του Νόµου περί Αλλοδαπών 3386/2005 προβλέπει τη χορήγηση άδειας διαµονής για ανθρωπιστικούς λόφους σε πολίτες τρίτων χωρών που είναι: α. Θύµατα εργατικών ατυχηµάτων και λοιπών ατυχηµάτων, για όσο χρονικό διάστηµα διαρκεί η θεραπεία ή συνταξιοδοτούνται για την ίδια αιτία. β. Θύµατα εγκληµατικών πράξεων 8, οι οποίες προβλέπονται στα άρθρα 1 έως 3 του ν.927/1979 (ΦΕΚ 139 Α ), εφόσον έχει ασκηθεί γι αυτές ποινική δίωξη και µέχρι να εκδοθεί δικαστική απόφαση. Εάν τα ανωτέρω πρόσωπα υποβάλλονται σε θεραπευτική αγωγή, η άδεια διαµονής εξακολουθεί να χορηγείται για όσο χρονικό διάστηµα διαρκεί η θεραπεία τους γ. Πρόσωπα, τα οποία φιλοξενούνται σε ιδρύµατα και σε νοµικά πρόσωπα κοινωφελούς σκοπού. δ. Ανήλικα, την επιµέλεια των οποίων έχουν ελληνικές οικογένειες ή οικογένειες υπηκόων τρίτων χωρών µε νόµιµη διαµονή στη Χώρα ή για τα οποία είναι εκκρεµής διαδικασία υιοθεσίας. ε. Πρόσωπα που πάσχουν από σοβαρά προβλήµατα υγείας. Η συνδροµή σοβαρών προβληµάτων υγείας, καθώς και η διάρκεια της θεραπείας, διαπιστώνονται µε πρόσφατο πιστοποιητικό κρατικού νοσοκοµείου ή νοσοκοµείου του Ιδρύµατος Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Σε περίπτωση κατά την οποία το πρόβληµα υγείας αναφέρεται σε λοιµώδες νόσηµα, για την έκδοση της ανωτέρω απόφασης απαιτείται σύµφωνη γνώµη του Υπουργού Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης ότι δεν συντρέχει κίνδυνος για τη δηµόσια υγεία. Προϋπόθεση για τη χορήγηση της ανωτέρω άδειας στις περιπτώσεις α', β' και ε' είναι η προηγούµενη κατοχή από τον αιτούντα άδειας διαµονής. Η διάρκεια της άδειας είναι µέχρι ένα έτος και µπορεί να ανανεώνεται κάθε φορά για ισόχρονο διάστηµα. 8 ηλαδή εγκληµάτων που τελούνται µε ρατσιστικό κίνητρο. 11

12 ιαµονή για εξαιρετικούς λόγους Αν συντρέχουν λόγοι που δεν αναφέρονται στη διάταξη της παραγράφου 1 του άρθρου 44 του Ν. 3386/2006 (που προβλέπει τους ανθρωπιστικούς λόγους) που καθιστούν αναγκαία τη διαµονή του πολίτη τρίτης χώρας, η άδεια διαµονής εκδίδεται µε απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών, ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης µετά από γνώµη της ειδικής Επιτροπής του άρθρου 89 παρ. 1 του Ν. 3386/2005 (που προβλέπει τη σύσταση τριµελούς Επιτροπής Μετανάστευσης στο Υπουργείο Εσωτερικών, ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης, που παρέχει τη γνώµη της στις περιπτώσεις που η χορήγηση ή η ανανέωση της άδειας διαµονής υπάγεται στην αρµοδιότητα του Υπουργού Εσωτερικών, ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης ή απαιτεί την έκδοση κοινής υπουργικής απόφασης). Η άδεια διαµονής είναι εξάµηνης ισχύος και δεν µπορεί να ανανεωθεί για τον ίδιο λόγο, αλλά για κάποιον από τους λόγους που προβλέπει ο Νόµος περί Αλλοδαπών 3386/2005. Απαραίτητη προϋπόθεση για την έκδοση της προαναφερόµενης άδειας είναι η κατοχή διαβατηρίου µε θεώρηση εισόδου στη χώρα, ανεξάρτητα από την ισχύ της ή ληγµένης άδειας δια- µονής καθώς και η απόδειξη των λόγων που επικαλείται ο ενδιαφερόµενος για τους λόγους που καθιστούν αναγκαία τη διαµονή του στη χώρα. Παραπέµπονται για κρίση ενώπιον της Επιτροπής του άρθρου 81 παρ. 1 του Ν. 3386/2005 µόνον οι αιτήσεις που πληρούν τις προαναφερόµενες προϋποθέσεις. Στην πράξη, αυτού του είδους η άδεια διαµονής διευκολύνει τη νόµιµη διαµονή στην Ελλάδα των αλλοδαπών που για λόγους ανωτέρας βίας κατέστησαν παράνοµοι. Οι προαναφερόµενες νοµοθετικές ρυθµίσεις για τη χορήγηση αδειών διαµονής για ανθρωπιστικούς και / ή εξαιρετικούς λόγους δεν αναφέρουν τη δηµόσια τάξη και / ή εθνική ασφάλεια ως αρνητική προϋπόθεση για τη χορήγηση του αντίστοιχου καθεστώτος. Όµως, τούτο δεν σηµαίνει ότι τα στοιχεία αυτά δεν λαµβάνονται υπόψη. Η διάταξη του άρθρου 79 του Ν. 3386/2005 προβλέπει ρητά τις περιπτώσεις όπου οι Ελληνικές αρχές απαγορεύεται να διατάξουν την απέλαση αλλοδαπών. Πρόκειται για: α. τους ανήλικους των οποίων οι γονείς ή τα πρόσωπα που έχουν την επιµέλειάς τους διαµένουν νόµιµα στην Ελλάδα. β. τους γονείς ηµεδαπού ανηλίκου που έχουν την επιµέλεια ή την υποχρέωση διατροφής, που εκπληρώνουν. γ. όσους έχουν υπερβεί το 80ό έτος της ηλικίας τους. δ. τους αναγνωρισµένους πρόσφυγες ή αιτούντες άσυλο µε την επιφύλαξη των άρθρων 32 και 33 της Σύµβασης της Γενεύης του ε. τους ανήλικους στους οποίους έχουν επιβληθεί αναµορφωτικά µέτρα µε απόφαση του ικαστηρίου Ανηλίκων. Στην απαγόρευση της απέλασης περιλαµβάνονται και οι έγκυες γυναίκες κατά τη διάρκεια της κύησης και για έξι µήνες µετά τον τοκετό. εν απαγορεύεται η απέλαση στις περιπτώσεις β' και γ' της προηγούµενης παραγράφου, όταν ο αλλοδαπός είναι επικίνδυνος για τη δηµόσια τάξη ή την εθνική ασφάλεια ή τη δηµόσια υ- γεία. Είναι προφανές ότι το στοιχείο της εθνικής ασφάλειας/ δηµόσιας τάξης και δηµόσιας υγείας λαµβάνεται υπόψη κατά την αξιολόγηση των αιτήσεων για τη χορήγηση αδειών διαµονής δυνάµει των διατάξεων του Ν. 3386/2005, συµπεριλαµβανοµένου του άρθρου 44: δεν χορηγούνται άδειες διαµονής ή ανακαλούνται οι ήδη χορηγηθείσες όταν οι πολίτες τρίτων χωρών καταδικάζονται µε αµετάκλητη δικαστική απόφαση για κακούργηµα ή για πληµµέληµα που επισύρει ποινή φυλάκισης τουλάχιστον ενός έτους. Περαιτέρω, από τη διατύπωση του άρθρου τούτου είναι σαφές ότι οι αιτήσεις για τη χορήγηση ανθρωπιστικού καθεστώτος στο πλαίσιο της µεταναστευτικής νοµοθεσίας εξετάζονται σε εξατοµικευµένη βάση. Όσον αφορά στο µέτρο και στο βάρος της απόδειξης σηµειώνεται ότι 12

13 δεν ισχύουν οι κανόνες που διέπουν την αποδεικτική διαδικασία στην εξέταση των αιτηµάτων ασύλου, δηλαδή ο αιτών υποχρεούται να αποδείξει τους ισχυρισµούς του καταθέτοντας τα έγγραφα που απαιτεί η νοµοθεσία. Τα κριτήρια για την προστασία του ανθρωπιστικού καθεστώτος που προβλέπει η µεταναστευτική νοµοθεσία µπορεί να θεωρηθούν δικαστικά µε την έννοια ότι εξυπηρετούν την προστασία των δικαιωµάτων των αλλοδαπών που δικαιούνται να διαµένουν στην Ελλάδα για σοβαρούς λόγους (π.χ. προστασία ανηλίκων, θυµάτων πράξεων που τελούνται µε ρατσιστικό κίνητρο, θυµάτων εργατικών ή άλλων ατυχηµάτων, προσώπων που αντιµετωπίζουν σοβαρά προβλήµατα υγείας, όπως είναι ο καρκίνος και / ή HIV κλπ). Από αυτήν την άποψη µπορεί να θεωρηθεί ότι η προστασία που παρέχει το ανθρωπιστικό καθεστώς της µεταναστευτικής νοµοθεσίας δικαιολογείται όχι µόνο βάσει του εθνικού αλλά και του διεθνούς δικαίου. Άδειες διαµονής χορηγούµενες στο πλαίσιο της προσωρινής δικαστικής προστασίας α) Στην περίπτωση απόρριψη της αίτησης για την έκδοση άδειας διαµονής για ανθρωπιστικούς λόγους δυνάµει του άρθρου 44 του Ν. 3386/2005 οι αιτούντες δικαιούνται να προσφύγουν ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων. Σηµειώνεται ότι δεν εξαιρούνται από το σύστη- µα της προσωρινής δικαστικής προστασίας κα εποµένως δικαιούνται να αιτηθούν την αναστολή εκτέλεσης της αρνητικής απόφασης. Στην περίπτωση που το ικαστήριο αποφασίσει την αναστολή εκτέλεσης του µέτρου που διατάχθηκε σε βάρος τους δικαιούται να αιτηθούν τη χορήγηση ειδικής άδειας διαµονής εξάµηνης διάρκειας που ανανεώνεται έως την έκδοση οριστικής απόφασης από το δικαστήριο. Αυτή η ειδική άδεια επιτρέπει στους ενδιαφερόµενους αλλοδαπούς να απολαµβάνουν τα κοινωνικά και άλλα δικαιώµατα που προβλέπει η ε- θνική νοµοθεσία 9. Το προαναφερόµενο νοµικό πλαίσιο εφαρµόζεται αναλογικά στους πολίτες τρίτων χωρών που καταδικάζονται σε φυλάκιση και αποφυλακίζονται υπό όρους καθώς και σε όσους απαγορεύεται µε δικαστική απόφαση η έξοδος από τη χώρα, µε την προϋπόθεση ότι δεν ήσαν κάτοχοι άδειας διαµονής κατά το χρόνο της φυλάκισης ή της απαγόρευσης εξόδου από τη χώρα. β) Επιπρόσθετα, η υπουργική απόφαση 22467/ (ΦΕΚ 2208 Β) προβλέπει τη χορήγηση άδεια διαµονής, ετήσιας ισχύος και ανανεώσιµης έως την έκδοση οριστικής δικαστικής απόφασης από ποινικό δικαστήριο, σε αλλοδαπούς, που διαµένουν παράνοµα στην Ελλάδα και καταγγέλλουν εγκλήµατα (συµπεριλαµβανοµένων όχι περιοριστικά των παραχάραξης και κυκλοφορίας παραχαραγµένων νοµισµάτων, πλαστογραφίας, εµπρησµού, παραβάσεων σχετικά µε τις εκρηκτικές ύλες, εκρήξεων, δηλητηρίασης πηγών και τροφίµων, διατάραξης της ασφάλειας των σιδηροδρόµων, των πλοίων και αεροσκαφών, του εµπορίου δούλων, της ε- µπορίας ανθρώπων, της βαριάς σωµατικής βλάβης, της αρπαγής ανηλίκων, της σωµατεµπορίας, της εκβίασης, της απάτης) που διαπράττονται από εγκληµατικές οργανώσεις µε την προϋπόθεση ότι οι εισαγγελικές αρχές έχουν διατάξει την αναστολή εκτέλεσης της απέλασής τους. Η άδεια διαµονής χορηγείται µε απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών. Η προαναφερόµενη απόφαση προβλέπει τη χορήγηση αδειών διαµονής σε ανήλικους σε βάρος των οποίων έχουν επιβληθεί αναµορφωτικά ή θεραπευτικά µέτρα (που προβλέπουν οι διατάξεις των άρθρων 122 και 123 του Ελληνικού Ποινικού Κώδικα). Η άδεια διαµονής ι- σχύει για ένα έτος και µπορεί να ανανεωθεί έως τη συµπλήρωση του 21 ου έτους της ηλικίας του ενδιαφερόµενου. Πρόσωπα που προστατεύονται από την επαναπροώθηση, αλλά στα οποία δεν χορηγείται άδεια διαµονής: πολίτες τρίτων χωρών που αποδεικνύουν 10 ότι είναι ανιθαγενείς και εποµέ- 9 Υπουργική Απόφαση 21535/ (ΦΕΚ 1677 Β). 10 Είτε µε ταξιδιωτικό έγγραφο της Σύµβασης του 1954 εκδοθέν από τη χώρα της προηγούµενης συνήθους δια- µονής τους είτε µε έγγραφα που έχουν εκδοθεί από τη χώρα της προηγούµενης συνήθους διαµονής. 13

14 νως εµπίπτουν στο πεδίο εφαρµογής της Σύµβασης του 1954 για το Καθεστώς των Ανιθαγενών που η Ελλάδα έχει κυρώσει µε το Ν. 139/1975 (ΦΕΚ 176 Α) δικαιούνται άδεια διαµονής για έναν από τους λόγους του Ν. 3386/2005, συµπεριλαµβανοµένων των ανθρωπιστικών και/ή εξαιρετικών λόγων. Σηµειώνεται ότι το άρθρο 95 του Ν. 3386/2005 ορίζει ότι οι διατάξεις του εφαρµόζονται στους ανιθαγενείς. Οι ανιθαγενείς που δεν πληρούν τις προαναφερόµενες προϋποθέσεις δεν προστατεύονται α- φού η Ελλάδα δεν έχει υιοθετήσει εθνική νοµοθεσία για την εφαρµογή του άρθρου 1 (ορισµός της έννοιας του ανιθαγενούς) της Σύµβασης του Αν και η απέλασή τους από την Ελλάδα είναι ανέφικτη, λόγω του ειδικού καθεστώτος τους ως ανιθαγενών, ζουν στη χώρα σε καθεστώς παρανοµίας. Αντίθετα, νόµιµα διαµένοντες στην Ελλάδα πολίτες τρίτων χωρών που κατέστησαν ανιθαγενείς διαρκούσης της διαµονής τους στη χώρα δικαιούνται να ανανεώσουν την άδεια διαµονής τους δυνάµει της ειδικής διαδικασίας που προβλέπει η διάταξη του άρθρου 84 του Ν. 3386/ και εποµένως έχουν πρόσβαση στα δικαιώµατα των νοµίµως διαµενόντων στην Ελλάδα αλλοδαπών, αλλά αδυνατούν να ταξιδέψουν εκτός της χώρας, ε- κτός εάν είναι σε θέση να αποδείξουν το καθεστώς τους ως de jure ανιθαγενών: σε αυτήν την περίπτωση το Τµήµα Ασύλου της Ελληνικής Αστυνοµίας τους χορηγεί ταξιδιωτικό έγγραφο της Σύµβασης του 1954 για το Καθεστώς των Ανιθαγενών (που η Ελλάδα έχει κυρώσει µε το Ν. 139/1975, ΦΕΚ 176 Α) και εποµένως δικαιούνται να αιτηθούν τη χορήγηση άδειας διαµονής κατ εφαρµογήν του Ν. 3386/ ιαδικασίες για τη χορήγηση των προαναφερόµενων καθεστώτων και δικαιώµατα που αναγνωρίζονται σε όσους υπάγονται στην προστασία τους Η Οδηγία 2001/55/ΕΚ της 20 ης Ιουλίου 2001 για τις ελάχιστες προδιαγραφές παροχής προσωρινής προστασίας σε περίπτωση µαζικής εισροής εκτοπισθέντων και τα µέτρα για τη δίκαιη κατανοµή των βαρών µεταξύ των κρατών µελών όσον αφορά την υποδοχή και την αντι- µετώπιση των συνεπειών της υποδοχής αυτών των µεταφέρθηκε στην ελληνική νοµοθεσία µε το Π.. 80/2006 (ΦΕΚ 82 Α). Καθώς αυτό το προεδρικό διάταγµα ουδέποτε εφαρµόστηκε δεν υπάρχει εµπειρία όσον αφορά στην εφαρµογή του στην πράξη. Άδειες διαµονής και υποχρεώσεις ανανέωσης: Στους δικαιούχους του καθεστώτος προσωρινής προστασίας χορηγείται άδεια διαµονής για όλο το διάστηµα της προστασίας. Οι σχετικές άδειες διαµονής εκδίδονται από τα κατά τόπο αρµόδια για θέµατα αλλοδαπών τµήµατα της Ελληνικής Αστυνοµίας (άρθρο 8 παρ. 1). Η Ελληνική Αστυνοµία υποχρεούται να παρέχει έγγραφη ενηµέρωση στους δικαιούχους της προσωρινής προστασίας σε γλώσσας κατανοητή από αυτούς σχετικά µε τα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις τους κατά το χρόνο που τελούν στην προστασία του Π.. 80/2006 (άρθρο 9). Η Ελληνική Αστυνοµία έχει την ευθύνη της καταγραφής των δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα (όνοµα, ιθαγένεια, ηµεροµηνία και τόπος γέννησης, αστική κατάσταση και οικογενειακός δεσµός) των δικαιούχων της προσωρινής προστασίας. Τα στοιχεία αυτά προστατεύονται σύµφωνα µε τις διατάξεις του Ν. 2472/1997 (ΦΕΚ 50) για την Προστασία του Ατόµου από την Επεξεργασία εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα «Ειδικά για τις περιπτώσεις κατά τις οποίες, στο πλαίσιο ανανέωσης της άδειας διαµονής, ο υπήκοος τρίτης χώρας αδυνατεί να προσκοµίσει ισχύον διαβατήριο ή άλλο ταξιδιωτικό έγγραφο, είναι δυνατή η ανανέωση της ανωτέρω άδειας, µε απόφαση του Γενικού Γραµµατέα της Περιφέρειας, εφόσον ο υπήκοος τρίτης χώρας επικαλείται ειδικώς και αιτιολογηµένως αντικειµενική αδυναµία λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών ή καταστάσεων, κατόπιν εισήγησης του Υπουργείου Εξωτερικών και γνώµης της Επιτροπής της παρ. 1 του άρθρου 89 του παρόντος, εκτός αν συντρέχουν λόγοι δηµόσιας τάξης και ασφάλειας». 12 Η σχετική σύµβαση του Συµβουλίου της Ευρώπης έχει κυρωθεί από την Ελλάδα µε το Ν. 2068/1992 (ΦΕΚ 118 Α). 14

15 Άρθρα 3 και 12 της Οδηγίας 2003/109/ΕΚ για τους Επί Μακρόν ιαµένοντες: Κατά τα οριζό- µενα στη διάταξη του άρθρου 3 του Π.. 150/ (που µετέφερε στην ελληνική νοµοθεσία την Οδηγία 2003/109 για το Καθεστώς των επί µακρόν διαµενόντων πολιτών τρίτων χωρών) οι δικαιούχοι της προσωρινής προστασίας δεν δικαιούνται να αιτηθούν το καθεστώς του επί µακρόν διαµένοντος. Τούτο σηµαίνει ότι δεν απολαµβάνουν τα δικαιώµατα που αναγνωρίζει η Οδηγία 2003/109 στους επί µακρό διαµένοντες πολίτες τρίτων χωρών. Από την άλλη πλευρά, σύµφωνα µε την ελληνική νοµοθεσία και νοµολογία δικαιούνται να αιτηθούν το δικαστικό έλεγχο οιασδήποτε απόφασης απέλασης εκδοθεί σε βάρος τους: σχετικά υπογραµµίζεται ότι τα ελληνικά δικαστήρια λαµβάνουν πάντα υπόψη τα στοιχεία που αναφέρονται στην παράγραφο 3 του άρθρου 12 της Οδηγίας 2003/109. Έτσι, προστατεύονται αποτελεσµατικά και πραγµατικά από την απέλαση. Παρότι η διάταξη του άρθρου 5 του άρθρου 11 του Π.. 150/2006 (που µεταφέρει στην ελληνική νοµοθεσία τη διάταξη του άρθρου 5 του άρθρου 12 της Οδηγίας 2003/109) ορίζει για το δικαίωµα των ενδιαφεροµένων να έχουν πρόσβαση σε δωρεάν νοµική συνδροµή, σύµφωνα µε την ισχύουσα εθνική νοµοθεσία παρόµοια συνδροµή δεν παρέχεται για τις υποθέσεις που εισάγονται ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων. Έτσι, οι δικαιούχοι της προσωρινής προστασίας που απειλούνται µε απέλαση υποχρεούνται να καλύψουν µε ίδια µέσα την αµοιβή του δικηγόρου για να τους εκπροσωπήσει ενώπιον των δικαστηρίων όταν προσβάλλουν απόφαση απέλασης. Ιατρική περίθαλψη και κοινωνικά οφέλη: Η διάταξη του άρθρου 13 του Π.. 80/2006 προβλέπει την υποχρέωση του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης να υιοθετεί µέτρα για την πρόσβαση των δικαιούχων της προσωρινής προστασίας στην κατάλληλη στέγαση, κυρίως σε κέντρα υποδοχής 14. Οι δικαιούχοι των µέτρων υποδοχής έχουν πρόσβαση στην κατάλληλη ιατρική ή άλλη υποστήριξη ανάλογα µε τις ανάγκες τους: η σχετική περίθαλψη περιλαµβάνει τουλάχιστον την παροχή πρώτων βοηθειών και την αναγκαία θεραπεία ασθενειών. Κατά προτεραιότητα αντιµετωπίζονται τα βρέφη, οι ηλικιωµένοι, οι τραυµατίες και οι ασθενείς και οι ασυνόδευτοι ανήλικοι ή πρόσωπα που έχουν υποστεί βασανιστήρια, βιασµό ή άλλη σοβαρή ψυχολογική, σωµατική ή σεξουαλική βία. Κατά τον καθορισµό της βοήθειας που παρέχεται στους δικαιούχους της προσωρινής προστασίας λαµβάνεται υπόψη η άσκηση µισθωτής ή ανεξάρτητης δραστηριότητας προκειµένου να καθοριστεί η ικανότητά τους να ικανοποιούν τις βιοτικές ανάγκες τους. Εκπαίδευση: Πρόσωπα ηλικίας κάτω των 18 ετών που είναι δικαιούχοι προσωρινής προστασίας δικαιούνται πρόσβαση στο εθνικό εκπαιδευτικό σύστηµα σύµφωνα µε τους όρους και τις προϋποθέσεις που ισχύουν για τους Έλληνες (άρθρο 14) 15. Πρόσβαση στην απασχόληση: Το άρθρο 12 του Π.. 80/2007 προβλέπει το δικαίωµα των δικαιούχων της προσωρινής προστασίας να απασχολούνται σε µισθωτή ή ανεξάρτητη οικονο- µική δραστηριότητα σύµφωνα µε την ισχύουσα νοµοθεσία καθώς και το δικαίωµα συµµετοχής τους σε εκπαιδευτικά προγράµµατα ενηλίκων, προγράµµατα επαγγελµατικής κατάρτισης ή πρακτικής εξάσκησης. Τα ανωτέρω δικαιώµατα ασκούνται εφόσον οι θέσεις δεν καλύπτονται από πολίτες της ΕΕ, ή από πολίτες των κρατών που δεσµεύονται από τη Συµφωνία για τον Ευρωπαϊκό Οικονοµικό Χώρο, καθώς επίσης και από νοµίµως διαµένοντες υπηκόους τρί- 13 Βλέπε την αγγλική µετάφραση του διατάγµατος σε 14 Η υπουργική απόφασης 13949/ (ΦΕΚ 1747, B) προβλέπει το δικαίωµα των απόρων πολιτών, συ- µπεριλαµβανοµένων των πολιτών τρίτων χωρών, να έχουν πρόσβαση σε δωρεάν ιατρική και φαρµακευτική περίθαλψη. 15 Για το δικαίωµα όλων των παιδιών µεταναστών να έχουν πρόσβασης το εθνικό εκπαιδευτικό σύστηµα βλέπε επίσης έγγραφο του Συνηγόρου του Παιδιού µε ηµεροµηνία απευθυνόµενο στο Υπουργείο Υγείας για την εφαρµογή του άρθρου 72 του Ν. 3386/2005 που προβλέπει την εγγραφή όλων των παιδιών που είναι µετανάστες στα σχολεία της Πρωτοβάθµιας και της ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης. Για το έγγραφο (στην ελληνική) βλέπε: 15