ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΜΝΕΣ ΝΕΦ 206. Νεοελληνική πεζογραφία (1914 σήμερα) Διδάσκων: Μιχ. Γ. Μπακογιάννης Εαρινό εξάμηνο 2010-2011 Ιστορία της νεοελληνικής πεζογραφίας από το 1914 έως σήμερα και ερμηνεία (ή σχολιασμός) αντιπροσωπευτικών πεζών κειμένων. Επιβιώσεις της ηθογραφίας, συμβολιστικές εξάρσεις, ρεαλιστικές παγιώσεις και νεωτερικές κατακτήσεις συνθέτουν, ως ένα μεγάλο βαθμό, την εικόνα της πεζογραφικής παραγωγής της περιόδου. Θα χρησιμοποιηθούν κείμενα (ή αποσπάσματα κειμένων) με βάση προσιτές εκδόσεις. Ως βοηθητικό υλικό σε σχέση με βασικούς όρους του μαθήματος, οι φοιτητές μπορούν να συμβουλευτούν την Πύλη του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.greek-language.gr. Συγκεκριμένα, αρχικά επιλέγεται η ενότητα «Νεοελληνική Λογοτεχνία» και στη συνέχεια οι υποενότητες «Διδασκαλία Εκπαίδευση» και «Νεότερη Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία» και, τέλος, τα μενού «Λογοτεχνικά Είδη» και «Ρεύματα Κινήματα». Στο βοηθητικό υλικό που ακολουθεί περιλαμβάνονται Προγραμματισμός μαθημάτων και Οδηγός μελέτης.
Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α Τ Ι Σ Μ Ο Σ Μ Α Θ Η Μ Α Τ Ω Ν 18 και 25-2-2011: Ελληνική πεζογραφία 1914-σήμερα: Περίοδοι, γενικά χαρακτηριστικά 11-3-2011: Κ. Θεοτόκης, Η τιμή και το χρήμα (ολόκληρο) 18-3-2011: Μ. Καραγάτσης, Η μεγάλη Χίμαιρα (ολόκληρο) 1-4-2011: Κ. Πολίτης, Eroïca (ολόκληρο) 8-4-2011:» 15-4-2011: Μ. Αξιώτη, Θέλετε να χορέψομε Μαρία; (ολόκληρο) 6-5-2011: Δ. Χατζής, «Σαμπεθάι Καμπιλής» 13-5-2011: Β. Βασιλικός, Το Φύλλο 20-5-2011: Άρης Αλεξάνδρου, Το Κιβώτιο (ολόκληρο) 27-5-2011: Θ. Βαλτινός, Η κάθοδος των εννιά (ολόκληρο) Εμβόλιμο μάθημα (θα ανακοινωθεί): Επίλογος και σύνοψη 2
Ο Δ Η Γ Ο Σ Μ Ε Λ Ε Τ Η Σ Ι. Γ Ε Ν Ι Κ Α Β Ο Η Θ Η Μ Α Τ Α 1. ΑΡΓΥΡΙΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, «Εισαγωγή», στο Η μεταπολεμική πεζογραφία. Από τον πόλεμο του 40 ως τη δικτατορία του 67, τόμος Α, Σοκόλης, Αθήνα 1988. 2. ΚΟΤΖΙΑ ΕΛΙΣΑΒΕΤ, Ιδέες & αισθητική. Μεσοπολεμικοί και μεταπολεμικοί πεζογράφοι 1930-1974, Πόλις, Αθήνα 2006. 3. ΜΙΚΕ ΜΑΙΡΗ - ΓΚΑΝΑ ΛΕΝΑ, «Εσωτερικός μονόλογος (Αναδρομική περιδιάβαση και σύγχρονη προβληματική μιας αφηγηματικής τεχνικής)», περ. Φιλόλογος 48 (Καλοκαίρι 1987) 136-160. 4. ΜΟΥΛΛΑΣ ΠΑΝ., «Εισαγωγή», στο Η μεσοπολεμική πεζογραφία. Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914 1939), τόμος Α, Σοκόλης, Αθήνα 2 1996, σ. 17-157. 5. ΣΑΧΙΝΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ, Μεσοπολεμικοί και μεταπολεμικοί πεζογράφοι, Κωνσταντινίδης, Θεσσαλονίκη 1979. 6. ΤΖΙΟΒΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ (ed.), Greek Modernism and Beyond, Rowman and Little Field Publ., New York 1997. 7. ABRAMS Μ. Η., Λεξικό λογοτεχνικών όρων (μτφ. Γιάννα Δεληβοριά Σοφία Χατζηιωαννίδου), Πατάκης, Αθήνα 2005. 8. FAULKNER PETER, Μοντερνισμός (μτφ. Ιουλιέττα Ράλλη Καίτη Χατζηδήμου), Ερμής, Αθήνα 1977 [στη σειρά Η γλώσσα της κριτικής]. 9. VITTI MARIO, Η γενιά του Τριάντα. Ιδεολογία και μορφή, Ερμής, Αθήνα 1979, σ. 19-83, 195-360. 3
Ι I. Σ Υ Γ Γ Ρ Α Φ Ε Ι Σ Κ Α Ι Κ Ε Ι Μ Ε Ν Α 1. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΘΕΟΤΟΚΗΣ, Η τιμή και το χρήμα (1914) 1. Θεοτόκης Κωνσταντίνος, Η τιμή και το χρήμα, Νεφέλη, Αθήνα 1993. 2. Δάλλας Γιάννης, «Κωνσταντίνος Θεοτόκης. Παρουσίαση - Ανθολόγηση», στο Η παλαιότερη πεζογραφία μας, τόμος Ι, Σοκόλης, Αθήνα 1997, σ. 182-279. 3., Κωνσταντίνος Θεοτόκης. Κριτική σπουδή μιας πεζογραφικής πορείας, Σοκόλης, Αθήνα 2001. 4. Χουρμούζιος Αιμίλιος, Κωνστ. Θεοτόκης, ο εισηγητής του κοινωνιστικού μυθιστορήματος στην Ελλάδα, Οι Εκδόσεις των Φίλων, Αθήνα 1979. 5. Αφιερώματα περιοδικών (επιλογή): Διαβάζω 92 (18.4.1984), Πόρφυρας 80 (Ιαν.-Μάρτ. 1997). 2. Μ. ΚΑΡΑΓΑΤΣΗΣ, Η μεγάλη χίμαιρα (1936, 1953) 1. Καραγάτσης Μ., Η μεγάλη χίμαιρα, Εστία, Αθήνα 28 2002. 2. Αρβανιτάκης Δημήτρης (υπεύθ. σειράς), Μ. Καραγάτσης. Ιδεολογία και ποιητική, συλλογικός τόμος στο πλαίσιο Συνεδρίου (4 και 5.4.2008), Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2010 [σειρά: Βιβλιοθήκη του Μουσείου Μπενάκη. Νεοελληνική Φιλολογία]. 3. Μικέ Μαίρη, «Η χίμαιρα του πόθου», εισαγωγή στο Μ. Καραγάτσης, Η μεγάλη χίμαιρα, Εστία, Αθήνα 28 2002, σ. 7-21. 4. Μπερλής Άρης, «Μ. Καραγάτσης. Παρουσίαση Ανθολόγηση», στο Η μεσοπολεμική πεζογραφία. Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914 1939), τόμος Δ, Σοκόλης, Αθήνα 1992, σ. 262-345. 5. Αφιέρωμα περιοδικού (επιλογή): Νέα Εστία 1729 (Δεκ. 2000) 843-960. 3. ΚΟΣΜΑΣ ΠΟΛΙΤΗΣ, Eroïca (1938) 1. Πολίτης Κοσμάς, Eroïca (εισαγωγή, επιμέλεια Peter Mackridge), Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη, Ερμής, Αθήνα 1982. 2. Peter Mackridge, «Συμβολικές και ειρωνικές δομές στην Eroïca», στο Κοσμάς Πολίτης Κοσμάς, Eroïca, ό.π., σ. κε -στδ. 3. Αναγνωστάκη Νόρα, «Κοσμάς Πολίτης. Παρουσίαση Ανθολόγηση», στο Η μεσοπολεμική πεζογραφία. Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914 1939), τόμος Ζ, Σοκόλης, Αθήνα 1993, σ. 252-309. 4. Καλλίνης Γιώργος, Ο μοντερνισμός ενός κοσμοπολίτη. Μοντερνιστικά στοιχεία και τεχνικές στη μεσοπολεμική μυθιστορηματική παραγωγή του Κοσμά Πολίτη, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2001. 5. Αφιέρωμα περιοδικού (επιλογή): Η λέξη 87 (Σεπτ. 1989). 4
4. ΜΕΛΠΩ ΑΞΙΩΤΗ, Θέλετε να χορέψομε Μαρία; (1940) 1. Αξιώτη Μέλπω, Θέλετε να χορέψομε Μαρία;, Κέδρος, Αθήνα 2003. 2. Καρβέλης Τάκης, «Μέλπω Αξιώτη: Παρουσίαση - Ανθολόγηση», στο Η μεσοπολεμική πεζογραφία. Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914 1939), τόμος Β, Σοκόλης, Αθήνα 1992, σ. 262-301. 3. Μικέ Μαίρη, Μέλπω Αξιώτη. Κριτικές περιπλανήσεις, Κέδρος, Αθήνα 1996. 4. Αφιέρωμα περιοδικού: Διαβάζω 311 (12.5.1993). 5. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΑΤΖΗΣ, «Σαμπεθάι Καμπιλής», στο Το τέλος της μικρής μας πόλης (1953, 2 1963) 1. Χατζής Δημήτρης, «Σαμπεθάι Καμπιλής» στο Το τέλος της μικρής μας πόλης. Διηγήματα, Ροδακιό, Αθήνα 4 2008. 2. Αμπατζοπούλου Φραγκίσκη, Ο άλλος εν διωγμώ, Θεμέλιο, Αθήνα 1998, σ. 114-119, 125-130. 3. Καστρινάκη Αγγέλα, «Δημήτρης Χατζής: Το έπος της πίστης και το δράμα της δυσπιστίας», στο Η φωνή του γενέθλιου τόπου. Μελέτες για την ελληνική πεζογραφία του 20ού αιώνα, Πόλις, Αθήνα 1997, σ. 157-181. 4. Παγανός Γιώργος, «Δημήτρης Χατζής. Παρουσίαση - Ανθολόγηση», στο Η μεταπολεμική πεζογραφία. Από τον πόλεμο του 40 ως τη δικτατορία του 67, τόμος Η, Σοκόλης, Αθήνα 1993, σ. 172-205.5. 5. Αφιέρωμα περιοδικού (επιλογή): Αντί 743-744 (27.7.2001). 6. ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ 1. Βασιλικός Βασίλης, Το Φύλλο, Το Πηγάδι, Τ αγγέλιασμα. Τριλογία, Τόπος, Αθήνα 2007. {Περιλαμβάνονται και όλες οι κριτικές για τα τρία διηγήματα]. 7. ΑΡΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ, Το Κιβώτιο (1974) 1. Αλεξάνδρου Άρης, Το Κιβώτιο, Κέδρος, Αθήνα 20 1998. 2. Αργυρίου Αλέξανδρος, «Ά. Αλεξάνδρου. Παρουσίαση - Ανθολόγηση», στο Η μεταπολεμική πεζογραφία. Από τον πόλεμο του 40 ως τη δικτατορία του 67, τόμος Β, Σοκόλης, Αθήνα 1988, σ. 136-183. 3. Μικέ Μαίρη, Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία, Κέδρος, Αθήνα 2001, σ. 301-326. 5. Λίζυ Τσιριμώκου, «Δρόμοι σημείων αδιέξοδοι. Η καφκική ηχώ στο περιφερόμενο Κιβώτιο του Άρη Αλεξάνδρου» και «Το τελευταίο τσιγάρο», στο Εσωτερική ταχύτητα. Δοκίμια για τη λογοτεχνία, Άγρα, Αθήνα 2000, σ. 137-156. 5
8. ΘΑΝΑΣΗΣ ΒΑΛΤΙΝΟΣ, Η κάθοδος των εννιά (1976, στα ελληνικά 1978) 1. Βαλτινός Θανάσης, Η κάθοδος των εννιά, Εστία, Αθήνα 8 2007. 2., «Πέρα από την πραγματικότητα. Το ιστορικό γεγονός ως στοιχείο μύθου», στον συλλογικό τόμο Θεοφανώ Κολογιάννη (επιμ.), Ιστορική πραγματικότητα και νεοελληνική πεζογραφία (1945-1995), 7-8 Απριλίου 1995, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (Ιδρυτής: Σχολή Μωραΐτη), Αθήνα 1997, σ. 329-347. 3. Δασκαλόπουλος Δημήτρης, «Θανάσης Βαλτινός. Παρουσίαση - Ανθολόγηση», στο Η μεταπολεμική πεζογραφία. Από τον πόλεμο του 40 ως τη δικτατορία του 67,τόμος Β, Σοκόλης, Αθήνα 1988, σ. 298-341. 4. Πυλαρινός Θεοδόσης (εισαγωγή, επιλογή κειμένων), Για τον Βαλτινό. Κριτικά κείμενα, Αιγαίον, Λευκωσία 2002. 5. Αφιέρωμα περιοδικού: Πόρφυρας 103 (Απρ.-Ιούν. 2002). 6