ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2013 έκδοση 55 ΠΕΡΙ ΚΥΠΡΟΥ ΔΟΞΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΔΕΙΣΙΔΑΙΜΟΝΙΕΣ Του Κυριάκου Ταπακούδη
ΠΩΣ ΓΕΝΝΗΘΗΚΑΝ ΟΙ ΔΕΙΣΙΔΑΙΜΟΝΙΕΣ Η επιστήμη έχει κάνει τεράστια πρόοδο και με τις απεριόριστες γνώσεις που οι περισσότεροι έχουν αποχτήσει και γνωρίζουν, έχουν συντείνει να αναπτυχθεί ο πολιτισμός κάνοντας τον άνθρωπο να είναι γνώστης των περισσοτέρων μυστικών και ανεξήγητων έως τον περασμένο αιώνα φαινομένων και δραστηριοτήτων που διέπουν την ζωή και τη φύση γύρω μας, καθώς και πολλά για το απώτερο διάστημα. Θα ήταν λογικό υπό αυτές τις προϋποθέσεις η ανθρωπότητα να έχει απελευθερωθεί πλέον από προλήψεις, προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες, αλλά αυτό δεν συμβαίνει. Εξαιτίας των ανυπέρβλητων κινδύνων και της αδυναμίας του να τους αποφύγει, ο άνθρωπος εξακολουθεί να είναι δέσμιος των προκαταλήψεων του για τα ανεξήγητα φαινόμενα διαβλέποντας με φόβο να του συμβαίνουν μέσα από αυτά κακοτυχίες και ασθένειες. Από την αρχή της γενέσεως οι πρωτόγονοι νιώθοντας ανίσχυροι στα φυσικά φαινόμενα που τους δυσκόλευαν τη ζωή και μη μπορώντας να τα κατανοήσουν, τα θεωρούσαν ως μυστήριες δυνάμεις που τους απειλούσαν τη ζωή. Αδυνατώντας να τα καταπολεμήσουν, πίστευαν ότι υπήρχαν απόκοσμες κρυφές δυνάμεις που άμα τις επικαλούσαν, αυτές δρούσαν προς όφελος τους. Κατέφευγαν λοιπόν σε διάφορες πράξεις τις οποίες θεωρούσαν χρήσιμες και υποβοηθητικές για να καλάρουν τις δυνάμεις αυτές να τους βοηθήσουν. Κατέφευγαν λοιπόν σε πράξεις ακατανόητες, αλλά που πίστευαν ότι ήσαν αναγκαίες. Προέβαιναν σε τελετουργίας λευκής και μαύρης μαγείας, πιστεύοντας ότι δι αυτού του τρόπου έδιωχναν το κακό, ή ακόμα προκαλούσαν το κακό. Έτσι μ αυτό τον τρόπο δημιουργήθηκαν όλες οι δοξασίες που αφορούν τον εν γένει βίο των ανθρώπων. Απλοί αγράμματοι αλλά και μορφωμένοι, άνθρωποι που θεωρούν ότι οι προλήψεις χαρακτηρίζουν τους αδύνατους χαρακτήρες, τελικά γίνονταν προληπτικοί και κατέφευγαν στις δοξασίες για να καταπολεμήσουν τις δεισιδαιμονίες τους. Ήταν προκαταλήψεις που τους δημιουργούνταν από παθήματα της κάθε μέρας, που όσο και να μην ήθελε να τα πιστεύει κάποιος, τελικά η ίδια η ζωή του απεδείκνυε ότι πραγματικά συμβαίνουν πράματα παράξενα και ανεξήγητα. Η Τρίτη και 13 αποτελεί κακή μέρα για τους προληπτικούς, διότι είναι η ημέρα που έγινε η άλωση της Κωνσταντινούπολης, και είναι επίσης κακότυχη από αστρολογικής απόψεως αφού είναι η ημέρα του Άρη του Θεού του πολέμου. Ο αριθμός 13 θεωρείται γρουσούζικος γιατί συμβολίζει τον 13ο μαθητή του Ιησού, τον Ιούδα, που τον πρόδωσε, καθώς επίσης γιατι στα χαρτιά που γράφουν το ριζικό, αυτός ο αριθμός σημαίνει Θάνατος. Το επίμονο και κακό βλέμμα κάποιων ανθρώπων προς άλλους ακόμα και σε άψυχα αντικείμενα, προκαλεί μάτιασμα το ο- ποίον προκαλεί κακό και δυστυχία, είναι δε το μάτιασμα φαινόμενο αποδεκτό και από την εκκλησία που υποστηρίζει ότι κάποιος που φθονεί ή μισεί κάποιον άλλο, παρακινεί και επηρεάζει τον διάβολο σε δράση. Αυτά και άλλα πολλά που όσο να μην θέλει κάποιος να πιστέψει και να λάβει σοβαρά υπόψη, συμβαίνουν κατά παντού, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες, αλλά και τρόποι καταπολέμησες τους, ή αποφυγής τους. Παρακολουθούμε λοιπόν ανθρώπους να κρεμμάζουν στις πόρτες φυλαχτά όπως πέταλα αλόγων και αμματόπετρες, γιατι πιστεύουν ότι τους φέρνουν τύχη, ή αποτρέπουν το κακό μάτι. Την πρωτοχρονιά πιστεύουν οι νοικοκυραίοι ότι πρώτος το κατώφλι τους σπιτιού τους πρεπει να περάσει άνθρωπος καλόκαρδος, για να κάνει καλό ποδαρικό για να πάει καλά η υπόλοιπη χρονιά. Ακόμα σπάζουν ένα ρόδι στο κατώφλι, πιστεύοντας όπως άφθονα είναι τα κοκούτσια μέσα στον καρπό, το ίδιο άφθονα να είναι τα καλά στο σπίτι την ερχομένη χρονιά. Πιστεύουν ακόμα ότι, όταν μπαίνει κάποιος για πρώτη φορά στο σπίτι με το δεξί πόδι, όλα πάνε δεξιά, και όταν δεν βγαίνει από την ίδια πόρτα, χαλάει το προξενιό. Αν κακό μάτι πέσει στην οικογένεια, το κακό θα φύγει με ράντισμα του σπιτιού με αλατόνερο. Αν καπέλο είναι πάνω σε κρεβάτι φέρνει γρουσουζιά, αν ψαλίδι είναι ανοιχτό προκαλείται δυστύχημα, αν σπάσει καθρέφτης για πολύ καιρό θα έρχεται γρουσουζιά, και το κοιταγμα σε αυτόν μετά τα μεσάνυχτα, φέρνει κακό. Τα τριαντάφυλλα πρέπει να τα προσφέρονται σε μονό άθροισμα ή ντουζίνα. Αν η σκούπα πέσει μόνη της, θα έρθουν ανεπιθύμητοι. Αν στο πάτωμα βρεθεί καρφίτσα, σημαίνει καλή τύχη. Τα παπούτσια δεν πρεπει να τοποθετούνται ανάποδα γιατι φέρνουν γρουσουζιά. Αν κάποιος τρώγει σε σπασμένα ή ραγισμένα πιάτα, δεν θα έχει καλή τύχη. Τα ποτήρια με νερό δεν πρεπει να τσουγκρίζονται, ενώ μετά το τσούγκρισμα των 2
ποτηριών που περιέχουν ποτό, αυτό πρεπει να πίνεται. Αν τη νύχτα κάποιος νοικοκύρης τινάζει το τραπεζομάντιλο έξω μετά το φαΐ, από τα ψίχουλα τρώνε τα πνεύματα τα οποία στη συνεχεία τα έχει με το μέρος του. Τα μαχαιροπήρουνά δεν πρεπει να αφηνωνται σταυρωμένα στο πιάτο. Είναι γρουσουζιά το μπάνιο τη Μ. Παρασκευή. Αν μια κοπέλα θέλει να δει ποιόν θα παντρευτεί, τοποθετεί κάτω από το μαξιλάρι της λουλούδια από τον επιτάφιο ή κουφέτα από τον δίσκο του παπά σε γάμο. Οι γαλάζιες χάντρες διώχνουν το κακό μάτι. Για να φύγουν μακριά τα κακά πνεύματα, χτυπούμε ξύλο. Όταν έχουμε φαγούρα στη μύτη ή την πλάτη, θα φάμε ξύλο, ενώ όταν έχουμε φαγούρα στη δεξιά παλάμη, θα πάρουμε ή θα δώσουμε χρήματα. Χρήματα επίσης θα λάβουμε εάν κατά λάθος μας χυθεί ο καφές από το φλιτζάνι. Φορώντας τα ρούχα μας ανάποδα τη νύχτα, προστατευόμαστε από τις κατάρες. Η βασιλιτζιά στην είσοδο του σπιτιού φέρνει καλή τύχη. Βάζοντας ένα μεγάλο κρεμμύδι πάνω από την εξώπορτα ή το τζάκι, εξασφαλίζουμε καλή τύχη. Είναι γρουσουζιά να μετράτε τα αστέρια, ωστόσο, όταν ένα αστέρι πέφτει, μπορούμε να κάνουμε μια ευχή και αυτή ίσως βγει αληθινή! Σταυρώνουμε τα δάχτυλα για καλή τύχη ή για να ξεφύγουμε από το να κρατήσουμε μία υπόσχεση. Ο αριθμός 666 αναφέρεται στο Βιβλίο της Αποκάλυψης πως είναι ο εκπρόσωπος του Σατανά, γι αυτό συνηθίζουν οι άνθρωποι να τον αλλάζουν. ΔΟΞΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΔΕΙΣΙΔΑΙΜΟΝΙΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΖΩΑ ΕΝ ΚΥΠΡΩ Οι παλαιοί κάτοικοι ήταν περισσότερο προληπτικοί παρά οι σημερινοί, και αυτό εφειλόταν κυρίως στο φόβο τους μπροστά στις άγνωστες και ισχυρές δυνάμεις της φύσης που ήταν εχθρικές για τη ζωή τους και που τους δημιούργησαν αναρίθμητα είδη προλήψεων για πρόσωπα και πράγματα, για φυσικά φαινόμενα, για τη ζωή και το θάνατο, για τα πουλιά και τα ζώα. Για να αποφύγουν τις βλαπτικές ενέργειες τους και τις κακές επιδράσεις τους, άρχισαν να λαμβάνουν προληπτικά μέτρα για προστασία τους. Στις 18 Δεκεμβρίου γιορτή του Αγίου Μόδεστου προστάτη των ζώων, παλιότερα στις εκκλησιές συνήθιζαν να κάμνουν δεήσεις για τα ζώα και ακολούθως ορισμένοι τους έκαναν ευχέλαιο, ενώ άλλοι τα ράντιζαν με αγιασμό και τα τάιζαν χωρίς να τα ζέγνουν ή να τα βαρηφορτώνουν. Οι χωρικοί τα προστάτευαν και τα πρόσεχαν γιατι χωρίς αυτά δεν λογείτο ευλογημένο ένα σπίτι. Φρόντιζαν πρώτα αυτά και ύστερα τους εαυτούς του, και σαν περιουσία κόστιζαν περισσότερο από τα χωράφια, γιατι η γη χωρίς αυτά δεν είχε αξία. Ήταν φυσικό λοιπόν, η τόσο μεγάλη ενασχόληση του ανθρώπου με αυτά, να γεννήσει δοξασίες λατρευτικές και προλήψεις δεισιδαιμονικές. Πίστευαν ότι πολλές φορές τα ζώα και τα πτηνά προμηνούν αλάθητα τον θάνατο κάποιου. Με διάφορα σημάδια όπως κλάμα του σκύλου με λεπτή και μακρόσυρτη λυπημένη και παραπονεμένη φωνή, ή αν μια όρνιθα κράξει σαν πετεινός πάνω από τρεις φορές, ή αν κάποιο πουλί την προηγούμενη νύχτα καθίσει σε δένδρο στην αυλή και κράξει τρεις φορές με φωνή ο- ξεία και διαπεραστική, όλα αυτά είναι σημάδια που προμαντεύουν τον θάνατο κάποιου στο οικείο σπίτι. Σήμερα πια τίποτα σχεδόν από τα παραπάνω δεν ισχύει. Ύστερα από την τεράστια πρόοδο της επιστήμης, οι νεότεροι άνθρωποι έχουν απελευθερωθεί σε μεγάλο βαθμό από αυτές και οι δεισιδαιμονικές τους φοβίες εκλείπουν σε μεγάλο βαθμό από τις σκέψεις τους. Τα περισσότερα έθιμα έχουν ξεχαστεί, και αν κάποια διατηρούνται, αυτά τα βρίσκουμε γραμμένα σε κάποια βιβλία, ή σπανιότερα τα ακούμε από γεροντότερους ανθρώπους που και αυτοί τα έμαθαν από τους προγονούς τους. Εντούτοις η τόσο μεγάλη ανάπτυξη του πολιτισμού, δεν μπόρεσε να αποσοβήσει τελείως αυτές τις προλήψεις, και πολλές φορές όταν κάτι παράδοξο συμβαίνει, οι νεότεροι άνθρωποι στρέφονται στις παλιές δοξασίες που είχαν αναπτύξει οι πρόγονοι τους. Μερικές παλιές δοξασίες που αφορούν τα ζώα και τον άνθρωπο, παραθέτω πάρα κάτω: Βούς Στην αρχαία Ελλάδα ο ταύρος ήταν η ενσάρκωση και το σύμβολο της δημιουργίας καθώς και η δύναμη που εξουσίαζε την 3
έρημη γη και έφερνε τις βροχές αλλά και την κακοκαιρία. Η ζωή των ανθρώπων εξαρτιόταν από αυτόν, γιατί διαδραμάτιζε πρωτεύοντα ρόλο στις καθημερινές εργασίες όπως το όργωμα, αλλά και σε τελετές που τους συνόδευε από τη τη γέννηση έως τον θάνατό τους. Στη διάρκεια της σποράς οι γεωργοί κρεμούσαν φυλαχτά στα βόδια για να τα προστατέψουν από τη βασκανία, ενώ στις μεγάλες γιορτές τα τάιζαν με κουλούρια που ζήμωναν οι νυκοκυρές. Άν τη νύχτα όμως ένα βόδι κογκά, έχουν να πουν ότι θα φάει τον αφέντη του, δηλαδή θα ζήσει περισσότερο από το αφεντικό του. Ότι δηλαδή διαισθάνεται το σύντομο θάνατο του αφέντη του. Λόττα Οι πρωτινοί χωρικοί σε όλα τα χωριά, α- νάγιωνναν λόττες (γουρούνες), οι οποίες γεννούσαν δώδεκα γουρουνάκια και βάλε τη φορά, και από αυτές είχαν ένα εισόδημα υπολογίσιμο με το οποίο ενδυόταν ο- λόκληρη πολυάριθμη οικογένεια. Σε ορισμένα χωριά της περιοχής της χαμηλής Πάφου, οι πρωτινοί έλεγαν στα μικρά μωρά τους ιστορίες για τη λόττα με τα κούνια και τα γουρουνούθκια της που έ- βγαινε από τη σπηλιά της τα μεσάνυχτα και με τα κούνια της να παίζουν, γύριζε στις αυλές των νυκοκυραίων και ρήμαζε τα περβόλια τους, και έτρωγε τα μωρά που δεν κοιμόντουσαν. Φυσικά οι περισσότεροι ήταν σίγουροι ότι ήταν ιστορίες για να φοβηθούν τα μικρά παιδιά, όμως πολλοί θεωρούσαν τις λόττες ως σύμβολο του Σατανά ο οποίος μεταμορφώνεται σε τοιαύτες, και όσοι άνθρωποι είναι αλαφροΐσκιωτοι, έχουν τη δυνατότητα να τις βλέπουν με τα γουρουνούθκια τους να τους ακλουθούν και ξαφνικά να εξαφανίζονται. Πρόβατα και αίγες «Απ του διαβόλου το μαντρί μήτε κατσίκι μήτε αρνί» καθώς λέει η παροιμία, γι αυτό όταν κακοί γείτονες θέλουν να καταστρέψουν το κοπάδι ποιμένος τον οποίον φθονούν, κρυφά χωρίς να γίνουν αντιληπτοί, τοποθετούν πηθκιάν (πετσιάν) λαγού κάτω από το σκαμνί που κάθεται και αρμέγει, οπότε τοιουτοτρόπως ένα ένα τα ζώα του ψοφούν. Αυτό συμβαίνει γιατι ο λαγός καθώς κοιμάται τη μέρα και βγαίνει τη νύχτα στο σκότος, θεωρείται ως ο διάβολος μεταμορφωμένος. Όταν σε κοπάδι προβάτων πέσει επιδημία, για να τα προφυλάξουν σφάζουν ένα αρνί και κρεμμάζουν ψηλά την σπλήνα του σε ένα καννί κάτω από τον ήλιο, που ενώ σιγά ξεραινέται, το ίδιο σιγά διώχνει την αρρώστια. Όταν οι βοσκοί υποψιαστούν ότι το κοπάδι μμαθκιάστηκε, τοποθετούν σε δοχείο με νερό προσφάι και τρίχες και με αυτό ραντίζουν τα πρόβατα. Έτσι πιστεύουν ότι διώχνουν το μάτι. Άλλος τρόπος για να διωξουν τη βασκανία, σε άπαννη (καινούργια) κούπα με νερό ρίχνουν αναμμένα κάρβουνα και ραντίζουν τα πρόβατα λέγοντες «Εις το όνομα του πατρός και του Αγίου πνεύματος». Όταν για πολλές μέρες κάποια αίγια ρέγχει συνεχώς, αυτό είναι σημάδι ότι θα ξυλιφτεί ολόκληρο το κοπάδι. Για να προλάβουν το κακό την σφάζουν και την θάβουν χωρίς να φάνε καθόλου από το κρέας της. Όρνιθα Οι πετεινοί διαφέρουν από τις όρνιθες στο φτέρωμα τους, στην μακριά ουρά τους, έχουν μεγάλο λειρί, έχουν λοφίο στο κεφάλι και δυνατότερη φωνή με την οποία κάθε ξημέρωμα κράζουν προαναγγέλλοντας την αυγή. Οι όρνιθες δεν κράζουν λοιπόν, αλλά οι πετεινοί. Αν όμως αυτό συμβεί, θεωρείται κακός οιωνός και οι άνθρωποι πιστεύουν ότι θα έρθει μεγάλο κακό και θάνατος να τους βρει στο σπίτι τους. Για να τα αποτρέψουν, παίρνουν την όρνιθα στο κατώφλι του σπιτιού και της κόβουν το κεφάλι πέρα για πέρα με ένα χτύπημα ξιναριού. Εάν αυτό δεν επιτευχθεί από το πρώτο χτύπημα, τότε σίγουρα στο σπίτι κάποιος πολύ σύντομα θα πεθάνει. Με το αίμα της κοκκινίζουν το κατώφλι, την δε όρνιθα την μαγειρεύουν προς βρώσιν, την κεφαλήν όμως την απορρίπτουν ώς μιαράν. Τα παλαιότερα χρόνια μετά από κάποιο στεφάνωμα, πριν εισέλθει το αντρόγυνο στην οικία, εσυνηθίζετο ο γαμπρός να κόβει με ένα χτύπημα το κεφάλι μιας όρνιθας και να ραντίζει με αίμα το κατώφλι, εννοώντας ότι έτσι θα γίνει το βράδυ με τα λευκά σεντόνια από το παρθενικό αίμα της νύφης. Κατά το θεμελίωμα ενός καινούριου σπιτιού, στο παρελθόν συνηθιζόταν η σφαγή ενός πετεινού, για να υπάρχει προκοπή. Σκύλος Παλιότερα που δεν υπήρχαν γιατροί με πολλές γνώσεις, οι οικείοι ενός ασθενούς πήγαιναν ένα σκύλο δίπλα του πιστεύοντας ότι με το γλείψιμο του τον βοηθούσε να φύγουν τα συμπτώματα της αρρώστιας και να γιάνουν οι πληγές του. Επίσης συ- 4
νήθιζαν να δίνουν τροφή σε αδέσποτους σκύλους γιατι πίστευαν ότι έτσι οι θεοί μεριμνούσαν να είναι υγιείς και τυχεροί. Επίσης εάν ένας αδέσποτος σκύλος τους α- κολουθούσε στο σπίτι τους, ήταν δείγμα ότι σύντομα κάτι τυχερό θα τους συνεβαινε. Άλλοι πιστεύουν ότι αν σκύλος περάσει ανάμεσα από αντρόγυνο θα χωρίσουν, και για να μην συμβεί αυτό, θα πρέπει να φτύσουν αμέσως. Πολύ παλιά πίστευαν ότι εάν ένας σκύλος αρχίσει να ουρλιάζει χωρίς λόγο, τότε κάτι κακό θα συμβεί, με πιθανότερο τον θάνατο κάποιου στο ίδιο σπίτι. Όταν σκύλος λυσσιάσει δεν έχει σωτηρία όπως γνωριζουμε, γι αυτό οι πρωτινοί για να τον βοηθήσουν να ψοφήσει γρήγορα ώστε να μην βασανίζεται, κοσκίνιζαν αντίστροφα τρεις φορές με νερό άνωθεν της κεφαλής του, δηλαδή περιέστρεφαν αντίστροφα από αριστερά προς δεξιά ένα κόσκινο με νερό. Γάτα Τις μαύρες γάτες τις θεωρούν ως σημάδι κακής τύχης και τις έχουν συνδέσει με μάγισσες. Πιστεύουν πως όταν μία μαύρη γάτα διασχίζει το δρόμο κάποιου, θα έχει άσχημη τύχη, ή θα τον βρει κάποια καταστροφή ή ακόμα και θάνατος. Ωστόσο σε κάποιους ισχύει το αντίθετο, δηλαδή οι μαύρες γάτες θεωρούνται πως φέρνουν τύχη. Η γάτα αρέσκεται πολύ στην καθαριότητα, και δια της γλώσσης της αυτοκαθαρίζεται. Οι Κύπριοι αυτό το θεωρούν καλό οιωνό. Αν μετά τον καθαρισμό η γάτα στρέψει την κεφαλή και το βλέμμα της προς την σσώπορτα, αυτό θεωρείται οιωνός ότι συγγενής ξενιτεμένος θα επιστρέψει, αν δε το στρέψει προς την εξώπορτα, σημαίνει ότι συγγενής θα ξενιτευτεί. Για τη δεύτερη περίπτωση όταν φεύγει κάποιος που θέλετε να γυρίσει σύντομα, ρίξτε πίσω του νερό. ΓΗΤΕΙΕΣ ΚΑΙ ΕΞΟΡΚΙΣΜΟΙ Οι Γητεία είναι η τελετή δια της οποίας μεταλλάσσουμε τη θέληση μας σε ενέργεια ώστε με την άμεση σκέψη μας να επηρεάσουμε τα γεγονότα. Δηλαδή είναι η διαδικασία κατά την οποία ότι ποθήσουμε πολύ, συνειδητά το κάνουμε να συμβαίνει. Δια αυτής μπορούμε να επηρεάσουμε πράγματα απλά και περίπλοκα. Με ομαδική γητεία τα αποτελέσματα είναι απεριόριστα. Έχει γραφτεί ότι ο λόγος που ο Χίτλερ δεν επιτέθηκε ποτέ στην Αγγλία από την στεριά, είναι διότι εκατοντάδες Άγγλοι μύστες συναθροίστηκαν και ένωσαν τη θέληση τους ενάντια στη θέληση του Χίτλερ να αποβιβαστεί στη χώρα τους. Η γητεία πρέπει να χρησιμοποιείται για καλό, και αν ο γητευτής τη χρησιμοποιήσει για κακό, το κακό επιστρέφει και επηρεάζει τον ίδιο. Υπάρχουν χιλιάδες βιβλία στα οποία είναι γραμμένες γητείες και ξόρκια, αλλά τίποτα δεν φέρνει αποτέλεσμα αν δεν διαβάζονται από τα κατάλληλα άτομα. Για να επιτευχθεί η γητεία, χρειάζεται άτομο χαρισματικό που με εξάσκηση και αυτοσυγκέντρωση να μπορεί κατευθύνει την ενέργεια του ώ- στε η θέληση του να μετατρέπεται σε έργο. Στην Κυπρο γητεία ονομάζουμε τα ξόρκια δια των οποίων γίνεται γοητεία ή γητειά, δηλαδή δάμασμα του κακού ώστε να υπακούει και να φεύγει. Τα παλαιότερα χρόνια δεν υπήρχαν γιατροί και φάρμακα. Γι αυτό με τις γητειές και τα γιατροσόφια προσπαθούσαν να γιάνουν τους άρρωστους. Ο γητευτής πρεπει να στεκει απέναντι του δύοντος ή ανατέλλοντος ηλίου επρός στον ασθενή και να απαγγέλλει τις ευχές οι ο- ποίες ενωμένες με τη δύναμη της θελήσεως του και της επιθυμίας του, διώχνουν το κακό. Ο πόνος των εντέρων είναι από τους πλέον δυσβάχταστους πόνους, γι αυτό λέγεται και καρδιόπονος. Ο γητευτής στέκεται μπροστά στον ξαπλωμένο ασθενή και κοιτάζοντας προς την ανατολή, με ένα κοφτερό μαχαίρι σταυρώνει την κοιλίαν και διαβάζει την ακόλουθον ευχή, "Λαρτίν εμαείρεψα, φατσιήν επαρασιώνωσα Τρεις ελιές εις το τραπέζιν τσιαι κορτίν ψουμίν κομμένον Τσιαι κρομμύιν σαπιμένον τσιαι τυρίν σαρατσιασμένον Φεύκε πόνε των αντέρων, ο Χριστός σε κατατρέσιει με το δεξιόν του σιέριν τσιαι με το κοφτερόν μασιέριν, τσιει που σε φτάνει κόφκει σε, τσιαμέτες κατακόφκει σε". Αμέσως μετά την ανάγνωση της ευχής, ο γητευτής μπήγει στη γη το μαχαίρι με το οποίον σταύρωσε την κοιλίαν του ασθενούς. Τα ξόρκια για τις γητείες αποτελούν σημαντικό κεφάλαιο στον λαϊκό πολιτισμό και είναι χιλιάδες. Από αυτά ελάχιστα έχουν καταγραφεί, ενώ πολλά εξακολουθούν να 5
υπάρχουν μέσα από τον προφορικό λόγο, κυρίως στην ύπαιθρο και στα χωριά, τόπους στους οποίους οι άνθρωποι πιστεύουν περισσότερο στη μαγεία και στο υ- περφυσικό, καθώς εκεί είναι περισσότερο εκτεθειμένοι στη φύση όπου ελλοχεύουν όλα τα παράξενα της φύσης από τα οποία και εγεννήθησαν οι δοξασίες και οι δεισιδαιμονίες. Οι γητείες είναι επωδές από λόγια με αποτρεπτικό ή θεραπευτικό χαρακτήρα, συνήθως σε έμμετρο λόγο για να βοηθά στην απομνημόνευση τους. Παρ όλη την πρόοδο της επιστήμης και της ιατρικής, η μαγεία ακόμα συνηθίζεται να εξασκείται ευρέως, και σε κάθε περίσταση ανίατης ασθένειας, οι άνθρωποι προστρέχουν στους εξωρκιστές και στους μάγους για τους οποίους πιστεύουν ότι με την επικοινωνία τους με τα δαιμονικά πνεύματα, δύνανται να τα εκδιώκουν και να θεραπεύυουν τους ανθρώπους. Κατά τις λαϊκές δοξασίες οι δαίμονες περιφέρονται στη γη και παραπλανούν τους ανθρώπους κατά τις μεσονύχτιες ώρες μέχρι ότου κράξουν οι πετεινοί. Όταν παραπλανήσουν κάποιον, αυτός καταλαμβάνεται από επιληψία, και για να θεραπευτεί πρέπει με ξόρκια και γητείες, ο μάγος να καλέσει τον σατανά και να τον εκδιώξει. Αυτό πρέπει να γίνει κατά τας μεσονυχτίους ώρας σε νύχταν σκοτεινή και ασέληνον χωρίς ανθρώπινην παρουσίαν και σε τόπον έρημον όπου να υπάρχει τουλάχιστον μία συκή. Είναι αυτοί οι τόποι, οι συνήθεις περιοχές και ώρες που ο μάγος καλεί τον έξω αποδώ. Σε αυτόν τον τόπο θα χαράξει με το ραβδίν του ένα πεντάγωνο με εμβαδόν 40 τετραγωνικών ποδών, απόσταση κατά την ο- ποίαν ο διάβολος δεν έχει δικαίωμα να πλησιάσει άνθρωπο, και θα γράψει εις την περιφέρεια του το τροπάριον του Αρχάγγελου Μιχαήλ, «Όπου επισκιάσει η χάρις σου Μιχαήλ Αρχάγγελε, εκείθεν του διαβόλου εκδιώκεται η δύναμις» Για να είναι το κάλεσμα επιτυχές, ο εξωρκιστής χρειάζεται οπωσδήποτε μιαν παρθένον κόρην, με την οποίαν θα καθίσει εντός του πενταγώνου, ώστε η αθωότητα της να αποτρέψει τον διάβολον να πλησιάσει και η παρθενία της να αποτελέσει ελιξήριο της επήρρειας του στον μάγον. Στη συνέχεια αρχίζει να διαβάζει εξωρκισμούς χωρίς σταματημό, ώσπου να α- κουστεί ο βρυχηθμός του δαίμονα υποχθόνιος ίδιος με υπόκωφη βοή, τον οποίον ο μάγος δια του σημείου του σταυρού εκδώχνει στα πέρατα, και θεραπεύεται ο α- σθενή ΜΑΤΙΑΣΜΑ, ΒΑΣΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΜΑΓΓΑ- ΝΕΙΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Μάτιασμα, βασκανία και μαγγανεία ονομάζονται οι πράξεις που γίνονται με τη βοήθεια απόκρυφων και πνευματικών δυνάμεων πέραν του συμβατού και του φυσικού. Είναι η πρόκληση διαταραχής ή βλάβης από επίδραση κακής ενέργειας από κάποιους ανθρώπους που έχουν σκοτεινές και δαιμονικές δυνάμεις. Κυρίως προκαλείται δια των οφθαλμών, γι αυτό ονομάζεται και μάτιασμα. Η βασκανία και το μάτιασμα προκαλούνται από θαυμασμό ή πόθο για την ομορφιά, την υγεία και τα χαρίσματα ανθρώπων, ζώων και άψυχων πραγμάτων που δεν έχουν οι βάσκανοι, με αποτέλεσμα αυτοί να φθονούν όσους τα έχουν. Πολλές φορές το μάτιασμα προκαλείται χωρίς μαγεία ή μαγγανεία, αλλά άδολα και χωρίς συναίσθηση ή υποψία από τα άτομα που ματιάζουν, και μη γνωρίζοντας την επικίνδυνη επίδραση των ματιών ή των λόγων τους. Άλλες φορές προκαλείται συνειδητά, όταν οι βάσκανοι καταντούν χαιρέκακοι και φθονεροί. Αν άνθρωποι που προκαλούν το μάτιασμα και γνωρίζουν αυτή τη δύναμη τους φτύσουν και πουν, -φτού, φτού να μη βασκαθείς, μπορούν έτσι να μπλοκάρουν την εξερχόμενη ενέργεια τους, αποφεύγοντας την πρόκληση βασκανίας και ματιάσματος. Στη βασκανία κάποιοι πιστεύουν και κάποιοι δυσπιστούν, ενώ ελάχιστοι την α- πορρίπτουν, αφού σε όλη διάρκεια της ζωής του καθενός, αρκετές φορές έτυχε να ματιαστεί με αποτέλεσμα θέλοντας ή μη όσο δύσπιστος και να είναι, να διερωτάται περί της αληθείας. Η βασκανία εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους όπως ζαλάδα, κακή διάθεση και πονοκέφαλο χωρίς ιδιαίτερο λόγο, απλά από μια κακή συναπάντηση με κάποιον Σαββατογεννημένο, με κάποιον που έχει σμιχτά φρύδια, ή με άτομο κακότροπο και τυχαίνει να εκπέμπει δυνατό μαγνητισμό. 6
ΠΡΩΤΙΝΕΣ ΣΥΝΤΑΓΕΣ Ο Χριστιανισμός παραδέχεται την ύπαρξη της βασκανίας και την αποδίδει σε επέμβαση του πονηρού πνεύματος και συνιστά τον εξορκισμό δια του σταυρού και το διάβασμα εκκλησιαστικών ευχών ή δεήσεων. 1. ΑΛΕΞΗΤΗΡΙΟΝ ΤΟΥ ΠΥΡΕΤΟΥ Τους παλιούς καιρούς όταν την ύπαιθρο διέρχονταν και περιφέρονταν Αθίγγανοι μεταφέροντας μαζί τους αρκούδες δίδοντας παραστάσεις στα πανηγύρια, οι χωρικοί α- γόραζαν από αυτούς τρίχες της αρκούδας τις οποίες χρησιμοποιούσαν για βασκανίες και θεραπείες. Πίστευαν ότι αν κάποιος άρρωστος είχε πυρετό, καίγοντας τις τρίχες σε κάρβουνα στο θυμιατήρι και καπνίζοντας τον ασθενή, αυτός έβρισκε τη γιατρειά του. Πίστευαν ακόμα ότι οι τρίχες της αρκούδας ως φυλαχτό αποτρέπουν τη βασκανία, και ότι αν κάποιος ματιασμένος δρασκελείσει μια αρκούδα, ξεματιάζεται. 2. ΦΑΙΝΕΙ ΠΑΣΙ Όταν ο ασθενής έχει ρίγος και πυρετό, μια άμεση θεραπεία είναι το κάπνισμα δια τριών Αγιασμένων φύλλων ελιάς. Τοποθετώντας σε καπνηστήρι πάνω σε κάρβουνο ένα ένα τα φύλλα και κατά το πρώτον λέγοντας την ευχή «ζαβός, δραγός και δίδυμος», κατά το δεύτερον «Ιησούς Χριστός νικά και όλα τα κακά σκορπά», και κατά το τρίτο «Φως Χριστού φαίνει πάσι», καπνίζουμε τον ασθενή άνωθεν της κεφαλής του. Ύστερα διαλύουμε σε νερό την τέφρα των καμένων φύλλων και τον ποτίζουμε. Με αυτό τον τρόπο ο ασθενής θεραπεύεται πλήρως. Άλλος τρόπος θεραπείας είναι να σταυρώσουμε τον ασθενή στο μέτωπο τρεις φορές λέγοντας την ευχή, «Βάρος, τσίλος, φτόνος έπεσεν επι τον δούλον του Θεού. Άρατε Άγιοι Άγγελοι τον ριοπυρετόν, την πύρεξιν, την καρτάναν και ρίξε τα στο Άγιον Όρος, και έπαρον το κακόν το εξ εμού ρυσθείς επ ονόματος του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, Αμήν» 3. ΣΚΑΘΘΑΡΟΙ - ΚΑΛΛΟΙ Η πικροδάφνη, αροδάφνη ή ροδοδάφνη είναι τοξικό φυτό και τα μέρη του είναι δηλητηριώδη, γι αυτό δεν πρέπει να τρώγονται. Ακόμα και οι αναθυμιάσεις από το κάψιμο της πικροδάφνης είναι επικίνδυνες γι' αυτό δεν πρέπει τα κλαδιά της να χρησιμοποιούνται σαν καυσόξυλα. Αν και δηλητηριώδες φυτό, παράγωγα του χρησιμοποιούνται ως θεραπευτικά βότανα. Έχει θεραπευτικές ι- διότητες εναντίον του καρκίνου, θεραπεύει τον πονοκέφαλο από μεθύσι έχει επίσης επουλωτικές ιδιότητες Είναι αυτοφυής αειθαλής θάμνος και αναπτύσσεται σε αμμώδεις, ασβεστώδεις και ηλιόλουστες περιοχές με υγρό υπόστρωμα, όπως όχθες ποταμών σε χαμηλό υψόμετρο. Άνεδρη αροδάφνη που βλαστά και αναπτύσσεται μακριά από νερό, είναι ωφέλιμη και χρησιμοποιείται εναντίον των σκάθαρων. Κόβοντας κλαδί πικροδάφνης, σε ένα από τα φύλλα κάνουμε με το χέρι μας τρεις φορές το σημείο του σταυρού λέγοντας «Εις το όνομα του Πατρός του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, Αμήν». Ακολούθως αποσπούμε το φύλλο με τον γύρο φλοιό του κλαδιού σχίζοντας τον με ένα μαχαιράκι λέγοντας, «Έτσι το ίδιο να σσιειστεί (σχισθεί) τσι ο σκάθαρος» Ακολούθως θάβουμε το φύλλο κάτω από μια πέτρα, και όταν με τις μέρες αρχίσει να σέπεται, το ίδιο αρχίζει και ο σκάθαρος ή ο κάλλος να σέπεται και να θεραπεύεται. Εάν οι κάλλοι και οι σκάθθαροι είναι περισσότεροι του ενός, τότε επαναλαμβάνουμε τη διαδικασία με ίδιο αριθμό φύλλων. 4. ΒΔΕΛΛΕΣ Η βδέλλα είναι είδος σκουληκιού που ζει σε έλη, λάκκους, λίμνες και γενικά στο νερό. Έχει σώμα πλατύ και ευέλικτο. Στο στόμα της διαθέτει τρεις σειρές από δόντια με τα οποία κολλά στο δέρμα του ανθρώπου ή του ζώου και ρουφά αίμα, με το οποίο και τρέφεται. Το αίμα που ρουφάει μπορεί να είναι έως πέντε φορές περισσότερο από τον όγκο του σώματός της. Θεωρείται επικίνδυνη, καθώς η μεγάλη αφαίμαξη προκαλεί αδυνάτισμα και θάνατο. Στο παρελθόν οι βδέλλες χρησιμοποιήθηκαν στην ιατρική για τοπικές αφαιμάξεις τοποθετώντας τες στο δέρμα των ασθενών. Για την απομάκρυνσή τους χρησιμοποιείται αλατόνερο. Οι πρωτινοί άνθρωποι τις χρησιμοποιούσαν για ξόρκισμα όταν γυναίκες παρ όλες τις προσπάθειες δεν μπορούσαν να τεκνοποιήσουν. Μάζευαν βδέλλες τις οποίες τοποθετούσαν πάνω από την νηστια (εστία φωτιάς) που μαγείρευαν, και όταν από τον καπνό της φωτιάς ξηραίνονταν, τις κοπανούσαν και το κονίαμα τους το διέλυαν σε ζεστό νερό. Ακολούθως έδιδαν στην ενδιαφερόμενη για τεκνοποίηση να το πιει. Έπρεπε να το καταπιεί βρόγχο βρόγχο, και σε κάθε βρόγχο να λέει, «Καθώς κολλούν οι αβτέλλες πάνω στον άνθρωπον, έτσι να κολληθεί μωρούιν πάνω πουν η μήτρα μου». 7
8