ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. α Α3. β Α4. β Α5. δ ΘΕΜΑ Β Β1. 1 Β 2 Α 3 Α 4 Β 5 Β 6 Α 7 Α 8 Β Β2. Σελ. 18 Σχολικού βιβλίου Το γενετικό υλικό ενός ιού μπορεί να είναι είτε DNA είτε RNA και διαθέτει πληροφορίες για τη σύνθεση των πρωτεϊνών του περιβλήματος αλλά και για τη σύνθεση κάποιων ενζύμων απαραίτητων για τον πολλαπλασιασμό του. Β3. Σελ. 13 σχολικού βιβλίου Σε αντίξοες συνθήκες, όπως σε ακραίες θερμοκρασίες ή υπό τη δράση ακτινοβολιών, πολλά βακτήρια μετατρέπονται σε ανθεκτικές μορφές, τα ενδοσπόρια. Τα ενδοσπόρια είναι αφυδατωμένα κύτταρα με ανθεκτικά τοιχώματα και χαμηλούς μεταβολικούς ρυθμούς. Όταν οι συνθήκες του περιβάλλοντος ξαναγίνουν ευνοϊκές, τα ενδοσπόρια βλαστάνουν δίνοντας το καθένα ένα βακτήριο.
Β4. Σελ. 107 σχολικού βιβλίου ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ Στις περιοχές όμως στις οποίες η ατμόσφαιρα έχει επιβαρυνθεί με μεγάλες συγκεντρώσεις των οξειδίων αυτών, είτε διότι γίνεται εντατική καύση υγρών καυσίμων είτε διότι οι ρύποι αυτοί έχουν μεταφερθεί με τον άνεμο, μεγαλώνει και η ποσότητα του νιτρικού και του θειώδους οξέος που βρίσκονται διαλυμένα στο νερό της βροχής. Έτσι όμως η βροχή γίνεται περισσότερο όξινη, καθώς η τιμή του ph της μπορεί να πέσει αρκετά κάτω από το 5. Εξαιτίας του φαινομένου της όξινης βροχής καταστρέφεται το φύλλωμα των δέντρων, ελαττώνεται η γονιμότητα του εδάφους και θανατώνονται οι φυτικοί και ζωικοί οργανισμοί των υδάτινων οικοσυστημάτων. Το ίδιο όμως φαινόμενο προκαλεί καταστροφές και στα ιστορικά αρχιτεκτονικά μνημεία και στα έργα τέχνης που είναι κατασκευασμένα από μάρμαρο, γιατί τα οξέα που περιέχονται στη βροχή διαβρώνουν τις εξωτερικές επιφάνειές τους. Β5. Σελ. 119 120 σχολικού βιβλίου Η Βιολογία, όπως και κάθε άλλη επιστήμη, βασίζεται πάνω σε μερικές θεμελιώδεις γενικεύσεις, πάνω δηλαδή σε μερικές αρχές που ισχύουν σε όλη την έκταση των αντικειμένων που μελετά. Τη μία από αυτές τις γενικεύσεις την έχουμε ήδη γνωρίσει στο εγχειρίδιο της Βιολογίας της Β Λυκείου. Είναι η κυτταρική θεωρία, η οποία υποστηρίζει ότι όλα τα έμβια όντα αποτελούνται από κύτταρα και από προϊόντα κυττάρων. Η άλλη γενίκευση είναι η θεωρία της εξέλιξης, η θεωρία δηλαδή που υποστηρίζει ότι όλα τα έμβια όντα είναι προϊόν εξέλιξης που υπέστησαν προγενέστεροι οργανισμοί. Χωρίς αυτή τη θεωρία η Βιολογία θα έμοιαζε περισσότερο με μια στείρα περιγραφή φυτικών και ζωικών οργανισμών από την οποία θα έλειπε ο μίτος που τους συνδέει μεταξύ τους.
ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΘΕΜΑ Γ 1Γ1. Το Διάγραμμα 4 απεικονίζει τη συγκέντρωση των αντισωμάτων στον οργανισμό ενός ανθρώπου μετά από μόλυνση που προκλήθηκε για δεύτερη φορά από τον ίδιο ιό. Στη δευτερογενή ανοσοβιολογική απόκριση ενεργοποιούνται τα κύτταρα μνήμης, ξεκινά αμέσως η έκκριση αντισωμάτων, είναι μεγάλος ο αριθμός τους στο αίμα και στη λέμφο και κρατάει περισσότερο η παραγωγή τους. Αυτά τα χαρακτηριστικά απεικονίζονται στο διάγραμμα 4. Γ2. Το Διάγραμμα 3 απεικονίζει τη συγκέντρωση του αντιγόνου στον οργανισμό ενός ανθρώπου, τις ημέρες που ακολουθούν μετά τον εμβολιασμό του από το συγκεκριμένο αντιγόνο. Παρατηρούμε πολύ μεγάλη συγκέντρωση αντιγόνου τη στιγμή της μόλυνσης η οποία παραμένει σταθερή και σταδιακά ελαττώνεται. Άρα πρόκειται για χορήγηση εμβολίου το οποίο περιέχει νεκρούς ή εξασθενημένους μικροοργανισμούς ή τμήματά τους (ενεργητική τεχνητή ανοσία). Γ3. Το Διάγραμμα 1 απεικονίζει τη συγκέντρωση των αντισωμάτων που παράγονται στον οργανισμό ενός ανθρώπου, τις ημέρες που ακολουθούν μετά τον πρώτο εμβολιασμό του. Το εμβόλιο, όπως θα έκανε και ο ίδιος ο μικροοργανισμός, ενεργοποιεί τον ανοσοβιολογικό μηχανισμό, για να παραγάγει αντισώματα και κύτταρα μνήμης άρα πραγματοποιείται πρωτογενή ανοσοβιολογική απόκριση. Τα χαρακτηριστικά της Π.Α.Α είναι ότι ξεκινά καθυστερημένα η έκκριση αντισωμάτων, είναι μικρός ο αριθμός τους στο αίμα και στη λέμφο και κρατάει
ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ λιγότερο η παραγωγή τους. Αυτά τα χαρακτηριστικά απεικονίζονται στο διάγραμμα 1. Γ4. Το Διάγραμμα 2 απεικονίζει τη συγκέντρωση των κυτταροτοξικών Τ- λεμφοκυττάρων στον οργανισμό ενός ανθρώπου που μολύνθηκε από ένα βακτήριο. Γνωρίζουμε ότι τα κυτταροτοξικά Τ-λεμφοκύτταρα ενεργοποιούνται στην περίπτωση κατά την οποία το αντιγόνο είναι ένα κύτταρο (καρκινικό κύτταρο, κύτταρο μεταμοσχευμένου ιστού ή κύτταρο μολυσμένο από ιό). Επειδή η μόλυνση γίνεται από βακτήριο δεν ενεργοποιούνται τα κυτταροτοξικά Τ-λεμφοκύτταρα και άρα η συγκέντρωσή τους παραμένει σταθερή το οποίο απεικονίζεται στο διάγραμμα 2. Γ5. Ένας υγιής ενήλικος άνθρωπος μολύνεται από ένα είδος παθογόνου βακτηρίου και δεν εμφανίζει συμπτώματα. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι έρχεται σε επαφή για δεύτερη ή επόμενη φορά με το ίδιο βακτήριο και πραγματοποιεί δευτερογενή ανοσοβιολογική απόκριση. Το άτομο είτε είχε εμβολιαστεί στο παρελθόν για τον ίδιο μικροοργανισμό είτε είχε έρθει σε επαφή με αυτό με φυσικό τρόπο και τώρα ενεργοποιείται η δευτερογενής ανοσοβιολογική απόκριση. Στην περίπτωση αυτή ενεργοποιούνται τα κύτταρα μνήμης, ξεκινά αμέσως η έκκριση αντισωμάτων και έτσι δεν προλαβαίνουν να εμφανιστούν τα συμπτώματα της ασθένειας. Το άτομο δεν ασθενεί και πιθανότατα δεν αντιλαμβάνεται ότι μολύνθηκε. Ένας δεύτερος πιθανός λόγος για τον οποίο δεν εμφάνισε συμπτώματα είναι ότι του χορηγείται μια ποσότητα εμβολίου το οποίο περιέχει νεκρούς ή εξασθενημένους μικροοργανισμούς ή τμήματα τους (ενεργητική τεχνητή ανοσία). Το εμβόλιο όπως θα έκανε και ο ίδιος ο μικροοργανισμός ενεργοποιεί
ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ τον ανοσοβιολογικό μηχανισμό, για να παραγάγει αντισώματα και κύτταρα μνήμης. Το άτομο που εμβολιάζεται δεν εμφανίζει συνήθως τα συμπτώματα της ασθένειας και φυσικά δεν τη μεταδίδει. Τέλος, ένας άλλος πιθανός λόγος για τον οποίο ο άνθρωπος δεν εμφανίζει συμπτώματα είναι η χορήγησή του ορού αντισωμάτων αμέσως μετά τη μόλυνση του με το βακτήριο (παθητική τεχνητή ανοσία). Στον άνθρωπο χορηγούνται έτοιμα αντισώματα τα οποία έχουν παραχθεί σε κάποιο άλλο άτομο ή ζώο. Τα αντισώματα αυτά συνδέονται ειδικά με το παθογόνο βακτήριο και το εξουδετερώνουν, οπότε το άτομο δεν εμφανίζει συμπτώματα. Η δράση της παθητικής ανοσίας είναι άμεση αλλά η διάρκειά της παροδική. ΘΕΜΑ Δ Δ1. Δ2. Βιομάζα κουνελιών: 1kg χ 200 = 200kg (2ο τροφικό επίπεδο) Βιομάζα δέντρων: 2 000kg (1ο τροφικό επίπεδο) Βιομάζα γερακιών: 20kg (3ο τροφικό επίπεδο) Βιομάζα πρωτοζώων: 2kg (4ο τροφικό επίπεδο)
ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ Μόνο το 10% της ενέργειας ενός τροφικού επιπέδου περνάει στο επόμενο, καθώς το 90% της ενέργειας χάνεται. Θεωρία σχολικού βιβλίου σελ. 77: «Έχει υπολογιστεί ότι συνεπώς μειώνεται η βιομάζα του» Βιομάζα τροφικού επιπέδου = 10% βιομάζας προηγούμενου τροφικού επιπέδου. Υπολογισμός μέσης βιομάζας ενός γερακιού: 10 γεράκια αντιστοιχούν σε 20kg 1 γεράκι αντιστοιχεί σε χ; χ=20/10 = 2kg ανά γεράκι Δ3. Όπως παραπάνω: Βιομάζα δέντρων: 400kg Βιομάζα κουνελιών: 40kg Βιομάζα γερακιών: 4kg άρα: Το 1 γεράκι ζυγίζει 2kg Τα x; 4kg x=2 γεράκια μπορεί να υποστηρίξει το οικοσύστημα. Δ4. Με βάση τη θεωρία της φυσικής επιλογής: Στο δασικό οικοσύστημα ο πληθυσμός κουνελιών εμφάνιζε ποικιλομορφία
ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ (ανοικτόχρωμα σκουρόχρωμα). Στο οικοσύστημα, επικρατούσαν αριθμητικά τα σκουρόχρωμα (καμπύλη Β) καθώς ήταν καλύτερα προσαρμοσμένα στο σκουρόχρωμο έδαφος. Στο νέο περιβάλλον μετά τη μετανάστευση το ευνοϊκό γνώρισμα (πλεονέκτημα) έχουν τα ανοικτόχρωμα κουνέλια οπότε ευνοούνται από τη φυσική επιλογή, ως λιγότερο διακριτά από θηρευτές, στο ανοιχτόχρωμο έδαφος. Τα ανοιχτόχρωμα έχουν μεγαλύτερη δυνατότητα επιβίωσης και αναπαραγωγής από τα σκουρόχρωμα. Τα χαρακτηριστικά κληροδοτούνται στους απογόνους. Τα ανοιχτόχρωμα κουνέλια εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα (καμπύλη Α) και επικρατούν αριθμητικά ενώ τα σκουρόχρωμα μειώνονται σταδιακά (καμπύλη Β) όπως φαίνεται και στο διάγραμμα της εικόνας 1. Σχόλιο: Το θέμα μπορεί να αναπτυχθεί πλήρως με εξήγηση ανάλογη του παραδείγματοςτου βιομηχανικού μελανισμού. Επιμέλεια απαντήσεων Χορτάτου Ράνια Βιολόγος