ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΜΕ ΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Κρίση, Οικονομική Ανάπτυξη και Ανθρώπινο Κεφάλαιο Ηλίας Κικίλιας Διοικητής ΟΑΕΔ Διευθυντής Ερευνών / Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών Αθήνα, 11 Δεκεμβρίου 2012
Ανεργία και Δράσεις ΟΑΕΔ 2010-2012 Η ύφεση 2008-2012 > 22% «δικαιολογεί» ανεργία 33% Ενεργοποίηση 71 προγραμμάτων, προϋπολογισμού 3,9 δισ., για 1.370.000 θέσεις Μέχρι σήμερα 1.178.000 ωφελούμενοι, (86%) Συγκράτηση του ρυθμού αύξησης της ανεργίας κατά 5% - 7% 2
Διατήρηση 352.000 επισφαλών θέσεων εργασίας Ένταξη 157.000 ανέργων σε θέσεις εργασίας ή σε νέες ευκαιρίες επιχειρηματικότητας μικρής κλίμακας Διεύρυνση της εποχικής απασχόλησης στον τουρισμό κατά 79.473 θέσεις εργασίας Επαγγελματική εκπαίδευση 547.130 εργαζομένων Επαγγελματική Εκπαίδευση 43.119 νέων στις Σχολές Μαθητείας και στα ΙΕΚ του ΟΑΕΔ 3
Προσφορά Εργασίας (1993-2007) (α) Αύξηση πληθ. εργ. ηλικίας (15-64 ετ.): 7% Αλλά, (β) Αύξηση πτυχιούχων τριτοβάθμιας: 87% (γ) Αύξηση πτυχιούχων ΑΕΙ: 55% (δ) Αύξηση πτυχιούχων ΤΕΙ: 216% (ε) Αύξηση κατόχων μεταπτυχιακών: 860% 4
Προσφορά Εργασίας (1993-2007) 5
Αλλά, Η ζήτηση για θέσεις εργασίας «υψηλού εκπαιδευτικού επιπέδου» στην ελληνική οικονομία ήταν πολύ χαμηλότερη από την προσφορά του αντίστοιχου εργατικού δυναμικού 6
Αναπτυξιακό Έλλειμμα Οικονομίας ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ, 1993-2007 ΑΠΟΛΥΤΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΑΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ 1.700.000 1.200.000 ΥΠΕΡΒΑΛΛΟΥΣΑ ΖΗΤΗΣΗ + 333.000 ΕΛΛΕΙΜΜΑ ΖΗΤΗΣΗΣ - 366.000 ΕΛΛΕΙΜΜΑ ΖΗΤΗΣΗΣ - 362.000 951.267 700.000 604.616 588.893 200.000 242.556 238.889-300.000-90.807 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ < 12 ΕΤΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ >14 ΕΤΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ > 12 ΕΤΗ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ 7
Υποβάθμιση της εργασίας των πτυχιούχων Πιθανότητες (ExpB) των Πτυχιούχων να καταλαμβάνουν Θέσεις Εργασίας σε Επαγγέλματα Ανωτέρου Επιπέδου (Βαθμίδων 3+4) έναντι Κατώτερου (Βαθμ 1+2), 1993, 2000 και 2007 6,0 5,40 5,0 4,0 4,30 3,85 3,0 2,0 1,0 0,0 [ED_TERTIARY=1,00] 1993 2,00 Τ 3+4 2000 2,00 Τ 3+4 2007 2,00 Τ 3+4 8
Υποβάθμιση της εργασίας των πτυχιούχων, Όχι στον Δημόσιο Τομέα Πιθανότητες (ExpB) των Πτυχιούχων να καταλαμβάνουν Θέσεις Εργ ασίας σε Επαγγέλματα Ανωτέρου Επιπέδου (Βαθμίδων 3+4) έναντι Κατώτερου (Βαθμ 1+2), ΣΤΟΝ ΔΗΜΟΣΙΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ, 2007 10,0 9,0 9,2 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 2,3 1,0 0,0 1 Δημόσια Υπηρεσία ή επιχείρηση 2 Ιδιωτική επιχείρηση 9
Συμπέρασμα 1ο Το Αναπτυξιακό Έλλειμμα της Οικονομίας αντιστοιχεί στην αδυναμία της πραγματικής οικονομίας να ανταποκριθεί σε μια διαρκώς αυξανόμενη προσφορά εργατικού δυναμικού υψηλού εκπαιδευτικού επιπέδου. 10
Αλλά, Οι επιχειρήσεις του προηγμένου τομέα της οικονομίας αξιοποιούν τους πτυχιούχους σε 3πλάσιο βαθμό σε σχέση με τον παραδοσιακό τομέα. 11
Αναβάθμιση σε όρους δεξιοτήτων Upskilling Αυξανόμενες απαιτήσεις θέσεων εργασίας, όχι σε τυπικές γνώσεις, αλλά σε βασικές και κομβικές δεξιότητες (basic and key skills). Tο επίπεδο εκπαίδευσης λειτουργεί ως σήμα (screening) αυξημένων δεξιοτήτων στους εργοδότες. 12
Winner-take-all «Κύρος» Σχολών Παράδοξο των μισθών: Πλεονάζουσα προσφορά πτυχιούχων αλλά και αυξημένοι μισθοί. Η ζήτηση για ορισμένες κομβικές δεξιότητες αυξάνεται ταχύτερα από τον αριθμό των πτυχιούχων που κατέχουν τις δεξιότητες αυτές. Κατάταξη με βάση το «κύρος» ΑΕΙ, ως σήμα (screening) αυξημένων δεξιοτήτων. 13
Winner-take-all Δεξιότητες Αξιοποίηση ορισμένων πτυχιούχων σε μια ευρεία κλίμακα δραστηριοτήτων, ιδιαίτερα στον προηγμένο τομέα (Μηχανικοί, Νομικοί, Οικονομία και Διοίκηση) Υψηλή χρησιμότητα σπουδών ακόμα και σε μη συναφείς με τις σπουδές θέσεις εργασίας Στον προηγμένο τομέα, ενδεχομένως, μειώνεται η σημασία της «ειδικότητας» και αυξάνεται η σημασία των βασικών και κομβικών δεξιοτήτων. 14
Οι «απαιτήσεις» τηςαγοράςεργασίας Παράδοξο: Υπερ-προσφορά αλλά και έλλειψη «κατάλληλων» εργαζομένων. Δυσκολίες εξεύρεσης εργαζομένων (1) έλλειψη συγκεκριμένης επαγγελματικής εμπειρίας Αδυναμία επιχειρήσεων (2) ανεπάρκεια συμπεριφοράς και προσωπικότητας (;) (3) έλλειψη γενικής επαγγελματικής εμπειρίας σύνδεση εκπαίδευσης και απασχόλησης (4) έλλειψη τεχνικών γνώσεων (παραδοσιακός) τεχνική και τεχνολογική εκπαίδευση. 15
ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ ΠΤΥΧΙΟΥΧΟΥΣ 16
Συμπεράσματα 1. Αναπτυξιακό έλλειμμα: Χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης Δυϊσμός ελληνικής οικονομίας Αδυναμίες επιχειρήσεων (κατάρτιση) Μείωση απορρόφησης πτυχιούχων από τον δημόσιο τομέα. 2. Κοινωνικό έλλειμμα (1): Κατιούσα κοινωνική κινητικότητα, Μειωμένες προοπτικές ανέλιξης, αλλά και «εκβιαστικό δίλημμα» για τους νέους και τις οικογένειες. 17
Συμπεράσματα 3.Κοινωνικό έλλειμμα (2): Winner-take-all, Σχολές υψηλού «κύρους» Αυξημένες ανισότητες πρόσβασης στις σχολές υψηλού «κύρους» Οικογενειακό status «Κύρος» εκπαιδευτικού ιδρύματος σπουδών Εύρεση εργασίας, Διάρκεια ανεργίας Συνάφεια και ποιότητα εργασίας 18
Συμπεράσματα 4.Εκπαιδευτικό έλλειμμα Δυϊσμός και κατάτμηση «Νησίδες» σχολών κύρους. Σημαντικές ελλείψεις σε Βασικές και Κομβικές Δεξιότητες Γενική παιδεία. Αφορά το σύνολο του εκπαιδευτικού συστήματος και αποτελεί μια διηνεκή διεργασία σε όλο τον κύκλο ζωής των ατόμων. 19
Συμπεράσματα 5.Δημοκρατικό έλλειμμα: Ιδιωτικές δαπάνες για παιδεία Χρηματοδότηση ανώτατης εκπαίδευσης από τη γενική φορολογία Οι οικονομικά και κοινωνικά αδύναμοι συμμετέχουν σχετικά πολύ περισσότερο στα κόστη και πολύ λιγότερο στα οφέλη της ανώτατης εκπαίδευσης 20
Αναγκαίες Κατευθύνσεις Από την Κρατική Εκπαίδευση στην Δημόσια Παιδεία Απεμπλοκή από το αποπροσανατολιστικό ερώτημα «ποιες ειδικότητες πρέπει να παρέχουν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα». Ποιότητα, δομή, οργάνωση και το περιεχόμενο των σπουδών σε κομβικές και θεμελιώδεις δεξιότητες και ικανότητες. 21
Αναγκαίες Κατευθύνσεις Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση Διεύρυνση Συστημάτων Μαθητείας Sandwich Courses Προσαρμογή νεοεισερχόμενων Υποχρεώσεις ιδιωτικού τομέα Προγράμματα εργασιακής εμπειρίας 22