Agrosynergie Groupement Européen d Intérêt Economique Σύµβαση-πλαίσιο αριθ. 30-CE-0035027/00-37 Αξιολογήσεις στον τοµέα των οπωροκηπευτικών Αξιολόγηση του καθεστώτος τιµών εισόδου και του καθεστώτος επιστροφών κατά την εξαγωγή στον τοµέα των οπωροκηπευτικών Σύνοψη Τελικό Απρίλιος 2008
1. ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Η παρούσα µελέτη εντάσσεται στο πλαίσιο αξιολόγησης της κοινής οργάνωσης των αγορών (ΚΟΑ) στον τοµέα των οπωροκηπευτικών. Στόχος της είναι η εκτίµηση του αντικτύπου του καθεστώτος τιµής εισόδου (ΚΤΕ) στον τοµέα των νωπών οπωροκηπευτικών και του καθεστώτος των επιστροφών κατά την εξαγωγή (ΚΕΕ) στον τοµέα των νωπών και µεταποιηµένων οπωροκηπευτικών. Η αξιολόγηση καλύπτει χρονικά το διάστηµα που ακολούθησε τον κανονισµό αριθ. 3290/94 του Συµβουλίου της 21 ης εκεµβρίου 1994 έως το 2006 ενώ γεωγραφικά καλύπτει την επικράτεια της ΕΕ - 25 (ΕΕ - 15 έως το 2004). 2. ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Η ΚΟΑ στο τοµέα των οπωροκηπευτικών θεσπίστηκε µε το κανονισµό αριθ. 1035/72 του Συµβουλίου, µε στόχο «τη σταθεροποίηση της κοινοτικής αγοράς, παρεµποδίζοντας την επίδραση του επιπέδου τιµών των τρίτων χωρών και των διακυµάνσεών τους». Ο εν λόγω κανονισµός εισήγαγε το σύστηµα των τιµών αναγωγής καθώς και γενικούς κανόνες περί της χορηγήσεως επιστροφών κατά την εξαγωγή. Ύστερα από τις συµφωνίες ΓΣ Ε στο πλαίσιο του Γύρου της Ουρουγουάης (URAA) το 1994, το καθεστώς εισαγωγών για τα οπωροκηπευτικά τροποποιήθηκε από τον κανονισµό αριθ. 3290/94 του Συµβουλίου και τον κανονισµό αριθ. 3223/94 της Επιτροπής, οι οποίοι προέβλεπαν τη µετατροπή όλων των µέτρων για τον περιορισµό των εισαγωγών σε εισαγωγικούς δασµούς («δασµολόγηση»). Η µεταρρύθµιση η οποία εισήχθη το 1996 µε τους κανονισµούς αριθ. 2200/96 και αριθ. 2201/96 του Συµβουλίου, δεν τροποποίησε τα καθεστώτα τιµής εισόδου και επιστροφών κατά την εξαγωγή. Ο κανονισµός αριθ. 1182/2007 του Συµβουλίου της 26 ης Σεπτεµβρίου 2007 µεταρρύθµισε την ΚΟΑ στον τοµέα των οπωροκηπευτικών, καταργώντας και το ΚΕΕ για τα οπωροκηπευτικά. 3. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ Η αξιολόγηση συνδυάζει την ποσοτική ανάλυση µέσω της µοντελοποίησης και άλλων ποσοτικών µεθόδων µε τη συλλογή και την ανάλυση ποιοτικών δεδοµένων τα οποία συλλέγονται µέσω λεπτοµερών συνεντεύξεων που διεξάγονται µε τους κύριους ενδιαφερόµενους σε επτά κράτη µέλη. Πραγµατοποιήθηκε επίσης προπαρασκευαστική ανάλυση σχετικά µε τις τάσεις των πιο συναφών µεταβλητών οι οποίες εµπλέκονται στην παρούσα αξιολόγηση. 4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Η µελέτη διαρθρώνεται µε βάση πέντε θέµατα: Σταθερότητα της αγοράς στην ΕΕ Ανάπτυξη του εµπορίου στην ΕΕ Ανταγωνιστικότητα του τοµέα των οπωροκηπευτικών στην ΕΕ ιαχείριση, διοίκηση και αποτελεσµατικότητα του ΚΤΕ και του ΚΕΕ Συνοχή. 4.1 Σταθερότητα της αγοράς στην ΕΕ Επίδραση του ΚΤΕ Η σύγκριση των ηµερήσιων κατ αποκοπή τιµών κατά την εισαγωγή (ΚΑΤΕ) µε το κατώφλι ενεργοποίησης της τιµής εισόδου επέτρεψε να εντοπιστούν οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες πρέπει να εφαρµόζεται ο µέγιστος ισοδύναµος δασµός (MΙ ) και οδήγησε σε πολύ διαφορετικά αποτελέσµατα. Για µεγάλο αριθµό 1
προϊόντων και χωρών καταγωγής, η σχετική διαφορά µεταξύ των ΚΑΤΕ και του κατωφλίου ενεργοποίησης της τιµής εισόδου υπήρξε σταθερή ή αυξανόµενη και µόνον ένας σχετικά µικρός αριθµός ΚΑΤΕ ήταν χαµηλότερες από το κατώφλι ενεργοποίησης της τιµής εισόδου. Στις περιπτώσεις αυτές, η διάρθρωση της τιµής φαίνεται να συνδέεται µε τη γεωγραφική προέλευση των εισαγόµενων προϊόντων καθώς οι δαπάνες µεταφοράς διαδραµατίζουν σηµαντικό ρόλο. Οι διαφορές στις εξαγωγές οπωροκηπευτικών στην ΕΕ ήταν συχνά µεγαλύτερες από εκείνες που παρατηρήθηκαν στην εσωτερική παραγωγή στις κύριες χώρες-εταίρους, ανεξαρτήτως εάν τα προϊόντα καλύπτονται από το ΚΤΕ ή όχι. Ούτε η ανάλυση της διακύµανσης των τιµών δεν προσφέρει σαφή απάντηση όσον αφορά την επίδραση του ΚΤΕ. Εντούτοις, µια βαθύτερη ανάλυση που πραγµατοποιήθηκε στις ηµερήσιες εισαγωγές ντοµάτας Μαρόκου κατέδειξε ότι στην περίπτωση αυτή το ΚΤΕ δεν είχε καµία επίδραση ακόµη και σε περιόδους κατά τις οποίες η ΚΑΤΕ ήταν χαµηλότερη από το κατώφλι ενεργοποίησης της τιµής εισόδου. εν διαπιστώθηκε συνάφεια µεταξύ ΚΑΤΕ οι οποίες ήταν χαµηλότερες από το κατώφλι ενεργοποίησης της τιµής εισόδου και της προσφυγής σε αποσύρσεις. Γενικά, µπορούµε να συµπεράνουµε ότι, µολονότι δεν αποκλείεται η συµβολή του ΚΤΕ στην αποφυγή των κρίσεων που οφείλονται σε αφύσικα χαµηλές τιµές, τα διαθέσιµα αντικειµενικά στοιχεία δεν µας επιτρέπουν να το ισχυριστούµε µε βεβαιότητα. Επίδραση του ΚΕΕ Η ανάλυση της σχέσης µεταξύ µεταβολών στο ΚΕΕ και στο σύνολο των εξαγωγών και της παραγωγής έδειξε ότι δεν υπάρχει σαφής σχέση µεταξύ αυτών των µεταβλητών και ότι το ΚΕΕ δεν επηρεάζεται από τις µεταβολές στην εγχώρια παραγωγή. Ωστόσο, το ΚΕΕ µπορεί να είχε επίπτωση στην κατανοµή των εξαγωγών ανά προορισµό, αυξάνοντας την ποσότητα των οπωροκηπευτικών που φτάνουν σε γειτονικές χώρες, όπως σε ορισµένες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Η ανάλυση αντιπαραδειγµάτων, µε βάση τη σύγκριση των εξαγωγών και των διακυµάνσεων των τιµών, δεν δείχνει διαφορές µεταξύ προϊόντων που εξάγονται εντός και εκτός του πλαισίου του ΚΕΕ και δεν µας επιτρέπει να αποµονώσουµε την επίδρασή του από άλλους παράγοντες. Η ανάλυση της σχέσης µεταξύ αποσύρσεων και επιστροφών κατά την εξαγωγή έδειξε ότι χρησιµοποιήθηκαν και οι δυο µηχανισµοί για τη σταθεροποίηση της αγοράς, µολονότι η ανάλυση των διαθέσιµων δεδοµένων επιτρέπει να συµπεράνουµε ότι το ΚΕΕ είχε αµελητέα επίδραση στη σταθεροποίηση της αγοράς των οπωροκηπευτικών στην ΕΕ. 4.2 Ανάπτυξη του εµπορίου στην ΕΕ Επίδραση του ΚΤΕ Η ανάλυση αντιπαραδειγµάτων δεν προσφέρει αποδείξεις ως προς το εάν το ΚΤΕ περιόρισε την αύξηση των εισαγωγών οπωροκηπευτικών κατά την περίοδο 2000-2006. Η εφαρµογή, µάλιστα, του URAA κατέδειξε τη σηµαντική µείωση της προστασίας που παρείχε το σύστηµα κατά την περίοδο 1995-2001. Ωστόσο, το ΚΤΕ λειτουργεί σωστά όταν σηµειώνεται απότοµη αύξηση των εισαγωγών. Το ΚΤΕ µπορεί επίσης να αποδειχθεί σηµαντικό για ορισµένες εποχές, προϊόντα και προµηθευτές, ιδίως προϊόντα ευαλλοίωτου χαρακτήρα και προϊόντα προέλευσης η οποία συνεπάγεται χαµηλότερο µεταφορικό κόστος στην κοινοτική αγορά. Συνεπώς, θεωρούµε το ΚΤΕ περισσότερο ως τρόπο εντοπισµού διαταραχών στην αγορά παρά ως εµπόδιο στις συναλλαγές. Όσον αφορά τα κατ αξίαν ισοδύναµα, τα οποία µετρούν το επίπεδο προστασίας που προσφέρει το ΚΤΕ σε διαφορετικούς προτιµησιακούς εταίρους και προϊόντα, µπορούµε να συµπεράνουµε ότι, (i) εκτός από τις περιπτώσεις της ντοµάτας και των αγγουριών, σε ορισµένες εποχές και σε περιπτώσεις πλεονάσµατος η µείωση των τιµών εισόδου είχε µικρή επίδραση στη ροή των συναλλαγών, (ii) από νοµισµατική άποψη, µόνον στην περίπτωση της ντοµάτας Μαρόκου και σε µικρότερη κλίµακα, των κληµεντίνων Μαρόκου, διαπιστώθηκε σηµαντική επίδραση λόγω της µείωσης των τιµών εισόδου. Ένα πρότυπο εµπορίου µερικής ισορροπίας επέτρεψε την προσοµοίωση του αντικτύπου που θα προέκυπτε από τη σταδιακή κατάργηση του ΚΤΕ για 4 σηµαντικά προϊόντα στις µηνιαίες ροές εισαγωγών. Τα 2
αποτελέσµατα δείχνουν αµελητέα επίδραση για πολλούς µήνες κατά τους οποίους εφαρµόζεται το ΚΤΕ και σηµαντικά αποτελέσµατα σε εισαγωγές ΕΕ µόνον σε ορισµένους µήνες ανά προϊόν (π.χ το Νοέµβριο για τις ντοµάτες). Επίδραση του ΚΕΕ Από το 1995, η αύξηση των κοινοτικών εξαγωγών οπωροκηπευτικών προϊόντων στο πλαίσιο του ΚΕΕ υπήρξε, γενικά, πιο µικρή από εκείνη των προϊόντων εκτός του πλαισίου ΚΕΕ. Ωστόσο, είναι δύσκολο να αποµονωθεί ο αντίκτυπος του ΚΕΕ από άλλες επιδράσεις που καθορίζουν την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών, εν µέρει λόγω παραγόντων που δεν αφορούν τις τιµές, περιλαµβανοµένου του ρόλου των ιδιωτικών προδιαγραφών. Η γενική µείωση, σταδιακά, τόσο της χρησιµοποίησης των επιστροφών κατά την εξαγωγή όσο και των µεµονωµένων επιδοτήσεων των επιστροφών κατά την εξαγωγή προκαλεί αµφιβολίες ως προς την αποτελεσµατικότητα του ΚΕΕ από την άποψη της στρατηγικής προώθησης των εξαγωγών, εκτός από την περίπτωση στην οποία οι επιδοτήσεις επικεντρώνονται σε συγκεκριµένα φορτία ή προορισµούς. Επιπλέον, δεν προέκυψε κάποιο στοιχείο που να αποδεικνύει τη σύνδεση µεταξύ δαπανών επιστροφών κατά την εξαγωγή και µεταβολών ως προς τις εξαγωγές, γεγονός το οποίο στηρίζει την υπόθεση ότι το ΚΕΕ πρέπει να θεωρείται περισσότερο ως µέτρο για την ανακούφιση της κοινοτικής αγοράς σε περιόδους κορεσµού παρά ως στρατηγική προώθησης των εξαγωγών. Ένα πρότυπο εµπορίου µερικής ισορροπίας, το οποίο χρησιµοποιήθηκε για την προσοµοίωση του αντικτύπου της πλήρους απόσυρσης του ΚΕΕ σε προϊόντα τα οποία αντιπροσωπεύουν ποσοστό 80% των επιστροφών κατά την εξαγωγή για τα νωπά οπωροκηπευτικά έδειξε ότι µόνον τα πορτοκάλια θα επηρεάζονταν ελαφρά από τη σταδιακή κατάργηση του ΚΕΕ. Συνεπώς, φαίνεται πως αυτό αποτελεί ευνοϊκό µέτρο από άποψη κοινωνικής ευµάρειας το οποίο θα επέτρεπε την πιο αποτελεσµατική χρησιµοποίηση των δηµοσιονοµικών πόρων. 4.3 Ανταγωνιστικότητα του τοµέα των οπωροκηπευτικών στην ΕΕ Επίδραση του ΚΤΕ Οι δείκτες απόδοσης τους οποίους υπολογίσαµε δείχνουν ότι η ικανότητα του τοµέα των οπωροκηπευτικών της ΕΕ να ανταγωνίζεται στις παγκόσµιες αγορές επηρεάζεται σηµαντικά από τις τάσεις των συναλλαγµατικών ισοτιµιών του ευρώ, και ότι η ανταγωνιστικότητα της ΕΕ δεν φαίνεται να συνδέεται µε το είδος των µέτρων εξωτερικής προστασίας τα οποία χαρακτηρίζουν διάφορα προϊόντα. ιαπιστώνουµε µόνον ότι το ΚΤΕ δεν κράτησε τις εισαγωγές των οπωροκηπευτικών εκτός της κοινοτικής αγοράς, ιδίως από χώρες του νοτίου ηµισφαιρίου, σε περιόδους κατά τις οποίες δεν βρίσκονται σε άµεσο ανταγωνισµό µε την κοινοτική παραγωγή. Η ανάλυση αντιπαραδειγµάτων έδειξε ότι οι τιµές των προϊόντων είτε εισάγονται εκτός της περιόδου παραγωγής της ΕΕ είτε από µακρινές χώρες είναι γενικά υψηλότερες σε σχέση µε εκείνες των τιµών παραγωγού στην ΕΕ, ενώ οι τιµές των προϊόντων που ανταγωνίζονται άµεσα την ενδοκοινοτική παραγωγή είναι συχνά χαµηλότερες. Εντούτοις, είναι δύσκολο να προσδιοριστεί µε σαφήνεια η επίδραση του ΚΤΕ και συνεπώς δεν είναι δυνατόν να καταλήξουµε µε βεβαιότητα ως προς το εάν το ΚΤΕ είναι σε θέση να επηρεάσει τις τιµές και τον προσανατολισµό προς την αγορά των γεωργών της ΕΕ. Επίδραση του ΚΕΕ Μετά τον URAA, η ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών των οπωροκηπευτικών της ΕΕ στις παγκόσµιες αγορές, εκτός ΚΕΕ, παρουσίασε βελτίωση για ορισµένα φρούτα. Αφετέρου, οι διαθέσιµες επιδοτήσεις συνέβαλαν σηµαντικά στις εξαγωγές σε αγορές πορτοκαλιών σε χαµηλές τιµές. Η παρούσα ανάλυση δεν επιτρέπει να καταλήξουµε ότι το ΚΕΕ είχε επίδραση στις τιµές παραγωγού και στον προσανατολισµό προς την αγορά των γεωργών. Επιβεβαιώνει ότι ο ανταγωνισµός στον τοµέα των οπωροκηπευτικών συνδέεται σε µεγάλο βαθµό µε παράγοντες που δεν αφορούν τις τιµές, όπως είναι η ικανότητα ανταπόκρισης στις απαιτήσεις για την προµήθεια µεγάλων αλυσίδων λιανικής πώλησης. Στο 3
πλαίσιο αυτό συµπεραίνουµε ότι η διαµόρφωση του ΚΕΕ παρουσίαζε ολοένα και µεγαλύτερη αδυναµία να προσφέρει στήριξη στην ανταγωνιστικότητα νωπών οπωροκηπευτικών της ΕΕ εκτός Κοινότητας. 4.4 ιαχείριση, διοίκηση και αποτελεσµατικότητα του ΚΤΕ και του ΚΕΕ Λειτουργία του ΚΤΕ Η ανάλυση κατέδειξε ότι οι διαδικασίες είναι αρκετά απλές και ενδεδειγµένες, µε εξαίρεση τα παρακάτω κρίσιµα σηµεία: Απουσία µιας τυποποιηµένης διαδικασίας για τη συλλογή δεδοµένων σχετικά µε τις τιµές της αγοράς και τις ποσότητες στα κράτη µέλη. Οι παράµετροι υπολογισµού των ΚΑΤΕ (ήτοι οι µειώσεις για τα έξοδα µεταφοράς και ασφάλισης) δεν ευθυγραµµίστηκαν µε µεταβολές που επήλθαν σταδιακά, µε κίνδυνο τα επίπεδα των ΚΑΤΕ να είναι συχνά χαµηλότερα από τις τρέχουσες τιµές της αγοράς της ΕΕ. Ο µη προβλέψιµος χαρακτήρας των ηµερήσιων διακυµάνσεων των ΚΑΤΕ, κάτι που επηρεάζει σηµαντικά τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων των εµπόρων. Η ελεύθερη επιλογή των εισαγωγέων µεταξύ τριών διαφορετικών µεθόδων δήλωσης, σύµφωνα µε τον κανονισµό αριθ. 3223/94 της Επιτροπής, φαίνεται πως έρχεται σε αντίθεση µε τον κοινοτικό τελωνειακό κώδικα. Η ανάλυση όσον αφορά την αποδοτικότητα καθίσταται δύσκολη λόγω της έλλειψης ποσοτικών δεδοµένων σχετικά µε συγκεκριµένες ή συνολικές δαπάνες που αφορούν τη διαχείριση του ΚΤΕ. Συνεπώς, αξιολογήσαµε εάν το ΚΤΕ δικαιολογείται (ή όχι) σε σχέση µε τα αποτελέσµατα που επιτυγχάνει, συγκρίνοντάς το µε άλλα µέτρα που λαµβάνονται στα σύνορα, ήτοι: 1) µε το κανονικό καθεστώς εισαγωγών της ΕΕ 2) το νέο απλουστευµένο σύστηµα για την αποτίµηση ορισµένων νωπών οπωροκηπευτικών που εισάγονται επί παρακαταθήκη. Η ανάλυση δείχνει ότι το ΚΤΕ µπορεί να επιτύχει ένα ευρύτερο πεδίο αποτελεσµάτων εάν συγκριθεί µε τα εν λόγω δυο µέτρα που λαµβάνονται στα σύνορα, µολονότι η διαχείριση αυτών των εναλλακτικών µέτρων προϋποθέτει πολύ µικρότερο αριθµό ανθρώπινων πόρων. Σύµφωνα µε τα προηγούµενα αποτελέσµατα αξιολόγησης συµπεραίνουµε ότι, όσον αφορά την αποδοτικότητα, η διατήρηση του συστήµατος µπορεί να περιοριστεί, ανά προϊόν, στα πιο ευαίσθητα διαστήµατα της περιόδου εµπορίας. Λειτουργία του ΚΕΕ Οι διαδικασίες του ΚΕΕ κρίνονται γενικά ως αρκετά απλές αλλά όχι πάντοτε ενδεδειγµένες όσον αφορά τους στόχους. Τα πιο σηµαντικά κρίσιµα σηµεία που αναφέρθηκαν ήταν τα εξής: Η υποχρέωση σύστασης εγγύησης 20 ευρώ/τόνο για το «σύστηµα A3», η οποία λειτουργεί περιοριστικά για τις µικροµεσαίες εταιρείες εξαγωγής. Ο απρόβλεπτος χαρακτήρας της διαθεσιµότητας επιστροφών κατά την εξαγωγή στο «σύστηµα B». Πράγµατι, η περιοδική κατανοµή/χορήγηση των επιστροφών κατά την εξαγωγή ανά προϊόν εξαντλείται πολύ συχνά τις πρώτες 8 έως 15 ηµέρες. Η διαδικασία τελωνειακών ελέγχων είναι εξαιρετικά γραφειοκρατική και περίπλοκη. Ο αριθµός εγγράφων που ζητείται και ελέγχεται στο πλαίσιο της διαδικασίας «πληρωµών των επιστροφών κατά την εξαγωγή» είναι δυσανάλογα µεγάλος σε σχέση µε τα λαµβανόµενα οφέλη. Συνεχίζοντας την ανάλυση του ΚΕΕ που ξεκινήσαµε στο θέµα 1, προκύπτει ότι ενώ οι δαπάνες για αποσύρσεις είχαν σαφή επίδραση στη σταθεροποίηση των τιµών, η πραγµατική συµβολή του ΚΕΕ ως προς την αποδοτικότητα δεν είναι σαφής και συνδέεται µόνον µε ορισµένα προϊόντα, όπως είναι τα πορτοκάλια και τα λεµόνια, υπό συνθήκες αφύσικα µικρής ελαστικότητας ως προς τις τιµές, ενώ σε άλλες περιπτώσεις ο αντίκτυπος θεωρείται αµελητέος. Η συγκριτική ανάλυση που πραγµατοποιήσαµε µεταξύ ΚΕΕ και των µέτρων µε παρόµοιους στόχους, όπως είναι τα µέτρα προώθησης αγροτικών προϊόντων σε τρίτες χώρες, έδειξε ότι αυτές οι δύο πολιτικές 4
προϋποθέτουν το ίδιο κόστος αλλά από άποψη αντικτύπου, βεβαιώθηκε, από ενδιάµεσες αναλύσεις ότι οι ενδιαφερόµενοι έχουν εκφράσει µεγαλύτερο ενδιαφέρον για τα προγράµµατα προώθησης που επικεντρώνονται στην εσωτερική αγορά παρά σε τρίτες χώρες. Συνεπώς, το εν λόγω µέσο δεν µπορεί να θεωρηθεί προς το παρόν ως αποτελεσµατική εναλλακτική λύση σε σχέση µε το ΚΕΕ για την «εξασφάλιση εξαγωγικών πωλήσεων σε τιµές της παγκόσµιας αγοράς». 4.5 Συνοχή Εσωτερική συνοχή του ΚΤΕ και του ΚΕΕ Η ανάλυση της υφιστάµενης συνοχής µεταξύ των διαφορετικών εµπορικών µέτρων στην ΚΟΑ στον τοµέα των οπωροκηπευτικών (ΚΤΕ, ΚΕΕ, Π δασµολογικές ποσοστώσεις, Ε ειδικές διατάξεις διασφάλισης) και των στόχων του ΚΤΕ και του ΚΕΕ, καθώς και µεταξύ των στόχων των δυο καθεστώτων και εκείνων της µεταρρύθµισης της ΚΓΠ, ορίστηκε ως εσωτερική συνοχή. Η επεξεργασία των στοιχείων που είχαµε στη διάθεσή µας για την παρούσα ανάλυση µας οδηγεί στα ακόλουθα συµπεράσµατα: ιαπιστώθηκε µια γενική σύγκλιση των εµπορικών µέτρων προς τους γενικούς στόχους του ΚΤΕ και του ΚΕΕ τα οποία, επιπλέον, δεν αποτέλεσαν εµπόδιο στην επίτευξη των στόχων και των δυο καθεστώτων. Τα δυο καθεστώτα, καθώς εισάγουν στοιχεία στρέβλωσης στον τοµέα των οπωροκηπευτικών, θεωρητικά φαίνεται να αντίκεινται στην αρχή στην οποία στηρίζεται η µεταρρύθµιση της ΚΓΠ: στον ισχυρότερο προσανατολισµό προς την αγορά. Από την άλλη πλευρά, τα αποτελέσµατα των ποσοτικών αναλύσεων σχετικά µε την αποτελεσµατικότητα που αναφέραµε προηγουµένως δείχνουν ότι δεν προέκυψε κανένα σαφές αποτέλεσµα για το ΚΕΕ, οπότε δεν είναι δυνατόν να καταλήξουµε µε βεβαιότητα στο συµπέρασµα ότι το ΚΤΕ είναι πιθανόν να επηρεάσει τις τιµές και τον προσανατολισµό προς την αγορά των γεωργών της ΕΕ. Συνεπώς, µολονότι το ΚΕΕ και το ΚΤΕ φαίνεται, θεωρητικά, να µην συνάδουν µε τη µεταρρύθµιση της ΚΓΠ, τα πραγµατικά αποτελέσµατα αυτών των δυο καθεστώτων δεν οδηγούν µε σαφήνεια στο συµπέρασµα της στρέβλωσης της ελεύθερης λειτουργίας της αγοράς στην ΕΕ. Εξωτερική συνοχή του ΚΤΕ και του ΚΕΕ Μέσω µιας λογικής ανάλυσης των θεωρητικών αποτελεσµάτων του ΚΤΕ, της αναπτυξιακής πολιτικής και της κοινής εµπορικής πολιτικής, προέκυψε ότι η ταυτόχρονη διάδραση των τριών διαφορετικών πολιτικών της ΚΓΠ, της αναπτυξιακής πολιτικής και της κοινής εµπορικής πολιτικής εξασφαλίζει τη «συνοχή του συστήµατος». Πράγµατι, οι προτιµησιακοί δασµολογικοί συντελεστές οι οποίοι χορηγήθηκαν στο πλαίσιο προτιµησιακών συµφωνιών της κοινής εµπορικής πολιτικής σε όλες τις αναπτυσσόµενες χώρες όπου η αναπτυξιακή πολιτική προβλέπει χρηµατοοικονοµική και τεχνική βοήθεια, εξισορροπούν τυχόν υφιστάµενες ασυµβατότητες µεταξύ ΚΤΕ και µέτρων της αναπτυξιακής πολιτικής. Επιπλέον, αποδείχθηκε ότι η εξειδίκευση των εκµεταλλεύσεων, καθώς και οι καιρικές συνθήκες στις αναπτυσσόµενες χώρες, έχουν ως αποτέλεσµα η παραγωγή και οι εξαγωγές οπωροκηπευτικών στην κοινοτική αγορά στο πλαίσιο του ΚΤΕ, να µην επηρεάζονται από το ΚΤΕ. Αφετέρου, διαπιστώσαµε µια θεωρητική ασυµβατότητα µεταξύ ΚΕΕ και καθεστώτων της αναπτυξιακής πολιτικής. Συγκεκριµένα, η απουσία περιορισµών ή διαφοροποιήσεων για τα επίπεδα επιδότησης του ΚΕΕ στην κοινοτική νοµοθεσία, ανά χώρα προορισµού, µπορεί να έχει άµεση ή έµµεση επίδραση στους στόχους της αναπτυξιακής πολιτικής. Στο συµπέρασµα αυτό συντείνει και η ειδική µελέτη των κοινοτικών εξαγωγών που ενισχύονται από το ΚΕΕ στις αναπτυσσόµενες χώρες όπου εφαρµόζεται αναπτυξιακή πολιτική. Αυτά τα πρώτα συµπεράσµατα πρέπει να εξεταστούν προσεκτικά λαµβάνοντας υπόψη και εντάσσοντας στο πλαίσιό τους συναφή στοιχεία όσον αφορά την ισχύουσα λειτουργία του ΚΕΕ και της αναπτυξιακής πολιτικής, τα οποία αποδεικνύουν σαφώς το γενικό συµπέρασµα ότι το ΚΕΕ δεν εµποδίζει, απαραίτητα, την παραγωγή των αναπτυσσόµενων χωρών, περιορίζοντας έτσι την άποψη περί γενικής και θεωρητικής ασυµβατότητας του ΚΕΕ σε σχέση µε την αναπτυξιακή πολιτική της ΕΕ. 5
5. ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ Μετά την έναρξη της αξιολόγησης, ο κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 1182/2007 του Συµβουλίου µεταρρύθµισε την ΚΟΑ στον τοµέα των οπωροκηπευτικών, καταργώντας τη χορήγηση επιστροφών κατά την εξαγωγή για τα οπωροκηπευτικά. Συνεπώς, δεν υποβάλλουµε συστάσεις σχετικά µε το εν λόγω καθεστώς. Με δεδοµένο αυτό, οι κύριες συστάσεις µας για πιθανούς τρόπους βελτίωσης του σηµερινού ΚΤΕ έχουν ως εξής: 1. Η προσοµοίωση της σταδιακής κατάργησης του ΚΤΕ για τέσσερα προϊόντα είχε ως αποτέλεσµα αµελητέο αντίκτυπο στις ροές εισαγωγών για πολλούς µήνες και σηµαντικά αποτελέσµατα µόνον σε ορισµένους µήνες ανά προϊόν. Κατά συνέπεια, όσον αφορά την αποτελεσµατικότητα, συνιστούµε τη διατήρηση ενός ευέλικτου συστήµατος περιορισµένου ανά προϊόν, σε εκείνες τις περιόδους του έτους εµπορίας κατά τις οποίες οι ΚΑΤΕ συµβαίνει να είναι συχνότερα πιο χαµηλές από το κατώφλι ενεργοποίησης της τιµής εισόδου. 2. Για την αντιστάθµιση του απρόβλεπτου χαρακτήρα των ηµερήσιων διακυµάνσεων των ΚΑΤΕ συνιστάται η αντικατάσταση των ηµερήσιων δηµοσιεύσεών τους από τη δηµοσίευση του µέσου όρου των ηµερήσιων ΚΑΤΕ µια ή δύο φορές την εβδοµάδα. 3. Για τη διασφάλιση της ποιότητας και της οµοιογένειας των δεδοµένων που παρέχονται στην Επιτροπή, συνιστούµε την επεξεργασία µιας τυποποιηµένης διαδικασίας για τη συλλογή, σε εθνικό επίπεδο και για τον διασταυρωτικό έλεγχο ή την επικύρωση των δεδοµένων σχετικά µε τις τιµές και τις ποσότητες της αγοράς. 4. Λόγω του αυξηµένου µεριδίου στην αγορά των µεγάλων αλυσίδων λιανικής πώλησης στον τοµέα των νωπών τροφίµων, των αλλαγών στα κυκλώµατα εµπορίας και του περιορισµού της αλυσίδας εφοδιασµού, συνιστούµε να εξεταστεί ο τρόπος µε τον οποίο θα αναθεωρηθεί η διαδικασία της συλλογής δεδοµένων σχετικά µε τις τιµές, για την καλύτερη αξιολόγηση της πραγµατικής σηµασίας των εισαγόµενων νωπών οπωροκηπευτικών. 5. Προκύπτει ότι οι παράµετροι υπολογισµού των ΚΑΤΕ: (i) δεν έχουν προσαρµοστεί στο αυξηµένο κόστος µεταφοράς και ασφάλισης (ii) βασίζονται σε τιµές χονδρικής και όχι στις τελικές τιµές των αλυσίδων καταστηµάτων λιανικής πώλησης (iii) εξακολουθούν να θεωρούν ως τιµές αναγωγής τις τιµές των αντιπροσωπευτικών αγορών οι οποίες έχουν καθοριστεί βάσει του κανονισµού αριθ. 3223/94 της Επιτροπής, παρά το γεγονός ότι, µε την πάροδο του χρόνου, ορισµένες από αυτές τις αγορές/σηµεία εισόδου έχουν χάσει τη σηµασία τους και είναι σήµερα περιθωριακές. Αυτό µας οδηγεί στο να συστήσουµε το ενδεχόµενο ενηµέρωσης των µεθόδων υπολογισµού και των παραµέτρων των ΚΑΤΕ. 6. Προκύπτει µια εµφανής αντίφαση µεταξύ του κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 3223/94, όπου αναφέρεται ότι ο εισαγωγέας έχει την «ευχέρεια επιλογής» µεταξύ 3 µεθόδων δήλωσης των τιµών εισαγωγής και του κοινοτικού τελωνειακού κώδικα, ο οποίος δεν επιτρέπει αυτή την ελεύθερη επιλογή. Έτσι, συνιστούµε την ανεύρεση ενιαίας ερµηνείας από την Επιτροπή για την αποσαφήνιση αυτής της διαφοράς. 6