Μελέτη της εδαφικής απόκρισης με τη χρήση σεισμών και μικροθορύβου στην πόλη του Αιγίου

Μελέτη της εδαφικής απόκρισης με τη χρήση σεισμών και μικροθορύβου στην πόλη του Αιγίου Study of soil response using earthquakes and microtremor in Aigion city, Greece ΡΑΠΤΑΚΗΣ, Δ. ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ, Π. MAΚΡΑ, Κ. ΠΑΝΔΗ. Κ. ΜΑΝΑΚΟΥ, Μ. ΠΙΤΙΛΑΚΗΣ, Κ. Φυσικός, Δρ. & Λέκτορας Πολιτικών Μηχανικών, Α.Π.Θ. Γεωλόγος, Δρ. Πολιτικών Μηχανικών. Δρ Πολιτικός Μηχανικός, Δόκιμος Ερευνητής ΙΤΣΑΚ. Πολιτικός Μηχανικός, Μsc Σεισμικής Μηχανικής Γεωλόγος, Msc Γεωφυσικής Πολιτικός Μηχανικός, Καθηγητής Α.Π.Θ. ΠΕΡΙΛΗΨΗ : Στην περιοχή του Αιγίου εκτελέσθηκε εκτεταμένο πρόγραμμα μετρήσεων πεδίου για τον προσδιορισμό του εδαφικού προσομοιώματος (δυσδιάστατη τομή) και τη μελέτη της σεισμικής απόκρισής του. Τα εμπειρικά (από μικροθόρυβο και σεισμούς) αποτελέσματα της απόκρισης συσχετίσθηκαν με τη γεωλογική δομή δια θεωρητικών αναλύσεων και είναι συμβατά. Από τις διαφορές των αποτελεσμάτων (σεισμών, μικροθορύβου, και προσομοίωσης) προέκυψε ότι έστω και αν κυριαρχεί ο Δ συντονισμός εντούτοις η πλευρική διάδοση έχει σημαντική συμβολή στην πρόσθετη ενίσχυση του πλάτους και τη διάρκεια της ισχυρής κίνησης. ABSTRACT : An extensive program of field measurements was performed in Aigion city for the definition of the soil structure (2d cross-section) and its site response. The empirical results (from microtremors and earthquakes) are compatible with the geologic structure. The differences between the results (earthquakes, mictrotremor, and simulations) showed even if the D resonance dominates then the contribution of the lateral propagation is important in the additional amplification and the shaking duration of the strong ground motion.. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ένταση της ισχυρής κίνησης σχετίζεται με παραμέτρους όπως η σεισμική πηγή η διαδρομή και oι τοπικές εδαφικές συνθήκες. Παρόλα αυτά οι τελευταίες αποτελούν τον πλέον σημαντικό παράγοντα για την ερμηνεία της διαφοροποίησης της σεισμικής απόκρισης από θέση σε θέση (Aki, 988). Συνεπώς η γνώση της γεωλογικής δομής με όρους γεωμετρικών και μηχανικών χαρακτηριστικών είναι σημαντική κυρίως για δυο λόγους. Ο ένας αφορά την ερμηνεία των καταγραφών σεισμών και ο άλλος αφορά τη δυνατότητα προσομοίωσής τους όχι σαν αυτοσκοπό αλλά για την δυνατότητα πρόβλεψης του σεισμού σχεδιασμού, σε περιπτώσεις χαμηλής σεισμικότητας ή και απουσίας ενόργανων παρατηρήσεων. Λαμβάνοντας λοιπόν υπόψη τα πλεονεκτήματα ενός υψηλής ποιότητας δείγματος καταγραφών και της καλής γνώσης των εδαφικών συνθηκών σε περιοχή του Αιγίου επιχειρείται η πρόταση μιας δισδιάστατης (2Δ) εδαφικής μηκοτομής και μια πρώτη εκτίμηση της σεισμικής απόκρισής της. Είναι γνωστό ότι το Αίγιο βρίσκεται σε μια περιοχή με την υψηλότερη σεισμικότητα (συχνότητα και μεγέθη σεισμών) στον ελλαδικό χώρο. Η πόλη δοκιμάσθηκε στο απώτερο και πρόσφατο παρελθόν από πολλούς και ισχυρούς σεισμούς με μεγέθη από 6. έως 7. (Σχ. ). Ο πλέον πρόσφατος ισχυρός σεισμός (5-6-995 με Ms 6.2) προκάλεσε ανθρώπινες απώλειες και εκτεταμένες βλάβες με πολλές συνέπειες στη ζωή της πόλης. Στην παρούσα εργασία παρουσιάζεται η 2Δ μηκοτομή, που προσδιορίσθηκε με μετρήσεις πεδίου (cross hole, άλλες σεισμικές διασκοπήσεις, γεωτεχνικές γεωτρήσεις, και ανάλυση μικροθορύβου, βλ. Apostolidis et al. 25). Kατά μήκος της τομής εκτιμήθηκε η σεισμική απόκριση με εμπειρικές συναρτήσεις μεταφοράς που προέκυψαν από μετρήσεις μικροθο- 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γεωτεχνικής & Γεωπεριβαλλοντικής Μηχανικής, ΤΕΕ, Ξάνθη, 3/5-2/6/26

ρύβου σε πολλές θέσεις, καταγραφές σεισμών σε μια θέση (), με κατακόρυφο δίκτυο επιταχυνσιογράφων, και Δ θεωρητικές συναρτήσεις μεταφοράς. 2. Η 2Δ ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ Η πόλη του Αιγίου βρίσκεται ως γνωστόν σε μια περιοχή με περίπλοκη γεωλογία. Η περιπλοκότητα αυτή οφείλεται κατά κύριο λόγο στην ύπαρξη του σεισμικού ρήγματος που τέμνει την πόλη. Πρακτικά το ρήγμα αυτό ανήκει σε μια ευρύτερη πολυ-ρηγματωμένη ζώνη με κυρίαρχα τα μεταπτωτικά άλματα που έχουν ως συνέπεια την έντονη διαφοροποίηση του πάχους και του είδους των αποθέσεων στην άμεση γειτονιά του. Είναι εύλογο, λοιπόν, η μελέτη της σεισμικής απόκρισης στην περιοχή αυτή να λαμβάνει υπόψη αυτή την πλευρική ασυνέχεια. Για τον σκοπό αυτόν επανασχεδιάσθηκε η 2Δ μηκοτομή του σχ. 2. Η τομή αυτή διέρχεται σχεδόν εγκάρσια από τη ζώνη αυτή καθώς επίσης και από το κατακόρυφο δίκτυο επιταχυνσιογράφων (Σχ. ). Για τον προσδιορισμό της γεωμετρίας και των ιδιοτήτων της στρωματογραφίας πραγματοποιήθηκε πλήθος μετρήσεων κυρίως πεδίου (Apostolidis et al. 25) και δευτερευόντως εργαστηρίου (Pitilakis at al. 24a,b). Ο επανασχεδιασμός της τομής κρίθηκε αναγκαίος μετά από την επεξεργασία και σύνθεση πρόσφατων δεδομένων που προέκυψαν από γεωτεχνικές γεωτρήσεις και μετρήσεις μικροθορύβου σε δίκτυα κυκλικής διάταξης (σχ. 3). Οι τελευταίες ειδικά έδωσαν τη δυνατότητα να προσδιορισθεί η ταχύτητα Vs σε μεγάλα βάθη για 3 επιλεγμένες θέσεις (βλ. σχ. ). 2 DISTANCE (m) 3 4 5 6 7 8 9 2 Microtremor array measurements Microtremor measurements New sampling boreholes Existing sampling boreholes S8 GHP S2 S3S4 S5 S6 S7 B S S9 S7 S6 S5 THA S4 S3 S2 S S XAR B2 AIG- Σχ.. Τεκτονικός χάρτης και μεγάλοι σεισμοί (πάνω). Τοπογραφικός χάρτης με τη δυσδιάστατη τομή και τις εργασίες πεδίου (κάτω). Fig.. Tectonic map with large earthquakes (top). Topographic map with the 2D crosssection and all field measurements (bottom). DEPTH (m) 2 3 4 5 6 7 8 9 C E F G H GHP B 2 3 4 5 6 7 B2 XAR AIG THA 5 6 7 A Σχ. 2. Προκαταρκτική απλοποιημένη δισδιάστατη τομή (πάνω). Τελικό προτεινόμενο δισδιάστατο προσομοίωμα (κάτω). Fig. 2. Previous simplified preliminary 2D cross-section (top). Finally proposed 2D soil model (bottom). Η μεθοδος που περιλαμβάνει τον προσδιορισμό αφενός των πειραματικών καμπυλών σκέδασης της ταχύτητας φάσης των Rayleigh κυμάτων περιεχομένων στο μικροθόρυβο και των Vs προσομοιωμάτων (Herrmann, 985) περιγράφεται από τους (Aki 957, Yaglom 962, Henstridge 979, Okada 99, 997). 8 9 2 3 4 SEA B C D E F G H 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γεωτεχνικής & Γεωπεριβαλλοντικής Μηχανικής, ΤΕΕ, Ξάνθη, 3/5-2/6/26 2

Eνδεικτικά αποτελέσματα δίδονται στο σχήμα 4. Η τελική γεωφυσική γεωτεχνική τομή (σχ. 2) περιγράφει με μεγαλύτερη ακρίβεια τη γεωμετρία και τις δυναμικές ιδιότητες των βασικών εδαφικών σχηματισμών, είναι συμβατή με τη γεωλογία της περιοχής και αποτελεί ένα κατάλληλο εδαφικό προσομοίωμα για την ερμηνεία των σεισμικών καταγραφών και για την προσομοίωση της σεισμικής απόκρισης. Σημειώνεται επίσης ότι στο παρελθόν έχουν προταθεί και άλλες τομές (πχ Athanasopoulos et al. 999) όμως σε διαφορετικές γεωγραφικές θέσεις, και παρά το γεγονός ότι είναι απλοποιημένες παρουσιάζουν συμβατή αλληλουχία των βασικών σχηματισμών. D 2 R 4 3 Amplitude Amplitude Amplitude Amplitude.8.4 -.4 -.8.8.4 -.4 -.8.8.4 -.4 -.8.8.4 -.4 -.8 4 8 2 6 Time (sec) Σχ. 3. Κυκλική διάταξη σταθμών μικροθορύβου και παράδειγμα καταγραφών σε μία θέση Fig. 3. The circular seismograph array for microtremor measurements and example of their recordings at a site. Phase velocity (km/sec).2.8.6.4.2 Dispersion curves Site XAR Site THA Site GHP 2 4 6 (b) Σχ. 4. Πειραματικές καμπύλες σκέδασης της ταχύτητας φάσης σε κάθε θέση (αριστερά). Vs προσομοίωμα και επιλυόμενοι πυρήνες με το βάθος (δεξιά). Fig. 4. Εxperimental phase velocity dispersion curves for each site (left). Inverted V s profile and resolving kernels with the depth (right). 3. ΣΕΙΣΜΙΚΗ ΑΠΟΚΡΙΣΗ & ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΜΕ ΤΟ ΠΡΟΣΟΜΟΙΜΑ Η καλή γνώση της δομής στην περιοχή του ρήγματος του Αιγίου και οι πολλές καταγραφές σεισμών και μικροθορύβου επέτρεψαν την εκτίμηση της σεισμικής απόκρισης σε σχέση με τις υποκείμενες εδαφικές συνθήκες. Οι καταγραφές σεισμών αφορούν τη θέση όπου εγκαταστάθηκε κατακόρυφο δίκτυο επιταχυνσιογράφων, ενώ αυτές του μικροθορύβου αφορούν 7 επιλεγμένες θέσεις κατανεμημένες κατά μήκος της 2Δ μηκοτομής. Η μελέτη της σεισμικής απόκρισης πλαισιώνεται από τις αντίστοιχες Δ συναρτήσεις μεταφοράς σε συσχέτιση με το εδαφικό προσομοίωμα. 3. Καταγραφές στο δίκτυο Το κατακόρυφο δίκτυο επιταχυνσιογράφων εγκαταστάθηκε στο λιμάνι του Αιγίου και αποτελείται από 3Δ επιταχυνσιόμετρα στα βάθη των 78, 6, 3, 4 και μέτρων. Το βαθύτερο αυτών τοποθετήθηκε στον σκληρό σχηματισμό του κροκαλοπαγούς, ενώ οι επιφανειακοί στις χαλαρές αποθέσεις. Επιλέχθηκε μικρός αριθμός καταγραφών από ένα πλήθος 5 2 τοπικών και μακρινών σεισμών με διαφορετικές επικεντρικές αποστάσεις (5km<R<5km), σεισμικές πηγές και αζιμούθια, με σχετικά μικρά μεγέθη (2.3 < M < 4.4). Σκοπός αυτής της επιλογής είναι η αντιπροσωπευτικότητα στη μελέτη της επίδρασης των τοπικών εδαφικών συνθηκών στην απόκρισή τους. Για τη καλύτερη διερεύνηση της επίδρασης αυτής περιστράφηκαν οι οριζόντιες συνιστώσες των σεισμών για όλα τα βάθη έτσι ώστε η ακτινική συνιστώσα να είναι κάθετη στο ρήγμα του Αιγίου και η εγκάρσια παράλληλη σε αυτό. Τα δεδομένα αυτά χρησιμοποιήθηκαν με δύο διαφορετικές τεχνικές (SSR και HVSR) υπολογισμού της εμπειρικής συνάρτησης μεταφοράς για τις δυο οριζόντιες συνιστώσες και για όλα τα βάθη. Η SSR απαιτεί σταθμό αναφοράς, που στην προκειμένη περίπτωση χρησιμοποιείται αυτός στα 78μ. βάθους (σχηματισμός με Vs > 8 m/sec), ενώ για την τεχνική HVSR ως αναφορά χρησιμοποιήθηκε η κατακόρυφη συνιστώσα (Langston 979 και Lermo and Chávez-García 994). Η τεχνική αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο για σεισμικές καταγραφές όσο και για καταγραφές μικροθορύβου. Οι μέσοι φασματικοί λόγοι HVSR για τις δυο οριζόντιες συνιστώσες από την επιφάνεια μέχρι το βαθύτερο όργανο δείχνουν δύο προεξάρχουσες συχνότητες συντονισμού.5 και.85 Hz περίπου (σχ. 5). Ο παράγοντας ενίσχυσης στο θεμελιώδη συντονισμό φαίνεται σταθερά κυμαινόμενος μεταξύ 2 και 3 γιά όλα τα βάθη εκτός από το χαμηλότερο στα 78 μ. Η δεύτερη αιχμή στα.8 Hz είναι ελαφρώς μεγαλύτερη (4-5) και ευρύτερη από την πρώτη. Ο φασματικός λόγος στο βάθος των 78 μ. δεν 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γεωτεχνικής & Γεωπεριβαλλοντικής Μηχανικής, ΤΕΕ, Ξάνθη, 3/5-2/6/26 3

δείχνει σημαντική ενίσχυση για μεγάλο εύρος συχνοτήτων, που αποτελεί ένδειξη ότι ο σταθμός αυτός θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως αναφοράς στην τεχνική SSR. HVSR SPECTRAL RATIO m -4m -3m -57m SSR SPECTRAL RATIO m -4m -3m -57m Πράγματι οι μέσοι φασματικοί λόγοι SSR, για τους σεισμούς που χρησιμοποιήθηκαν στη τεχνική HVSR, δείχνουν μια καθαρή αιχμή στη συχνότητα.95 Hz για την ακτινική συνιστώσα ενώ στην εγκάρσια συνιστώσα η αιχμή είναι ανομοιογενής στις συχνότητες.85 και.95 Hz με μικρότερους παράγοντες ενίσχυσης από ότι στην ακτινική συνιστώσα. Το επίπεδο ενίσχυσης σε όλα τα βάθη κυμαίνεται μεταξύ 6 και 5. Από τη σύγκριση των μέσων φασματικών λόγων παρατηρείται ότι η πλέον προεξάρχουσα συχνότητα αναφορικά με τα μέγιστα πλάτη ενίσχυσης είναι περίπου στο. Hz. Η συχνότητα αυτή, λαβαίνοντας υπόψη την επιφανειακή γεωλογία, μπορεί να ερμηνευθεί ως αυτή του συντονισμού των σχηματισμών μεταξύ επιφάνειας και κροκαλοπαγούς. Αυτό δικαιολογείται επίσης από τα μεγάλα πλάτη HVSR και SSR σε σχέση με τη μεγάλη αντίθεση των ταχυτήτων Vs μεταξύ των χαλαρών επιφανειακών αποθέσεων και του συνεκτικού σχηματισμού σε βάθος από 5 έως 8 μ. Το γεγονός ότι υπάρχει μια αιχμή.5 Hz (H/V) θα μπορούσε να συσχετισθεί με το βάθος - ντάδων μέτρων του κρυσταλλικού υποβάθρου όπως έδειξε γεώτρηση βάθους χλμ. Για την επιβεβαίωση της παρατήρησης αυτής πραγματοποιήθηκαν πρόσθετες Δ θεωρητικές αναλύσεις με πεπερασμένες διαφορές (Moczo et al., 24). Σύμφωνα με αυτές είναι δυνατόν να ληφούν χρονοϊστορίες στα ενδιάμεσα βάθη των υπόγειων επιταχυνσιομέτρων. Το εδαφικό προσομοίωμα είναι αυτό που προέκυψε από μετρήσεις CH και αντιστροφής μικροθορύβου (στα μεγάλα βάθη η Vs εκτιμήθηκε). Η επεξεργασία τους απέδωσε τις συναρτήσεις μεταφοράς SSR του σχ. 6. m m -78m. FREQUENCY (Hz). FREQUENCY (Hz) NS component EW component Σχ. 5. Μέσες συναρτήσεις μεταφοράς HVSR (αριστερά) και SSR (δεξιά), των δύο συνιστωσών, για 4 σεισμούς στο δίκτυο CORRSA. Fig. 5. Average transfer functions for both components using HVSR technique (left) and SSR technique (right), for 4 earthquakes at CORRSA down-hole array. HVSR SPECTRAL RATIO -4m -3m -57m SSR SPECTRAL RATIO -4m -3m -57m -78m. FREQUENCY (Hz). FREQUENCY (Hz) Σχ. 6. Θεωρητικές συναρτήσεις μεταφοράς SSR με το σήμα αναφοράς στα 555μ. (αριστερά) και 78μ. (δεξιά), σε σύγκριση με EW συνιστώσα. Fig. 6. Theoretical transfer functions SSR with the reference signal at 555m (left) and 78m (right), in comparison with the EW component. Στην αριστερή πλευρά του παρουσιάζονται αυτές που υπολογίσθηκαν με το συνθετικό 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γεωτεχνικής & Γεωπεριβαλλοντικής Μηχανικής, ΤΕΕ, Ξάνθη, 3/5-2/6/26 4

σήμα αναφοράς σε βάθος 555 μ. (δύσκαμπτο κρισταλλικό υπόβαθρο, Vs 2m/s). Οπως προκύπτει, η μορφή τους είναι παρόμοια με αυτή των εμπειρικών HVSR (σχ. 5), με τους δυο «λοβούς» (αιχμές) ενίσχυσης στις συχνότητες.5 και. Hz. Αντίθετα, στις συναρτήσεις μεταφοράς (δεξιά του σχ. 6), που υπολογίσθηκαν με με το συνθετικό σήμα αναφοράς σε βάθος 78 μ. (κροκαλοπαγές), δεν προκύπτει η αιχμή στη συχνότητα.5 Hz. Η μορφή τους σε όλα τα βάθη είναι όμοια με την αντίστοιχη των εμπειρικών SSR). Αμφότερες οι παρατηρήσεις λοιπόν επιβεβαιώνουν το παραπάνω σχόλιο για την επίδραση του θεωρούμενου κάθε φορά πάχους των αποθέσεων στα χαρακτηριστικά της σεισμικής απόκρισης. Επίσης, από την ομοιότητα θεωρητικών και εμπειρικών συναρτήσεων μεταφοράς συνάγεται η ορθότητα του εδαφικού προσομοιώματος. Σε ότι αφορά τη διαφορά του επιπέδου ενίσχυσης μεταξύ θεωρητικών και εμπειρικών, κυρίως τις SSR, προκύπτει (παρά τις όποιες μικρές διαφορές υπολογισμένης και πραγματικής δυστμησίας) μια ισχυρή ένδειξη ότι η Δ προσομοίωση δεν μπορεί να αναπαραστήσει την ενίσχυση που οφείλεται στα σύνθετα 2Δ φαινόμενα της κυματικής διάδοσης. Επιπλέον μια ισχυρή ένδειξη ό,τι υπάρχει πλευρική διάδοση επιφανειακών κυμάτων που δημιουργούνται στις οριζόντιες ασυνέχειες είναι η μεγάλη διαφορά στο επίπεδο της ενίσχυσης (σε όλες τις συχνότητες ενδιαφέροντος) των μέσων εμπειρικών λόγων HVSR και SSR, παρά το γεγονός ότι η μορφή τους είναι όμοια. Είναι γνωστό (Field and Jacob 995, Chávez-García et al. 999, Raptakis et al. 2, 24a,b, 25) ότι στις περιπτώσεις αυτές η HVSR δίνει συνήθως μικρότερα πλάτη από την SSR. Η διαφορά αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι ενισχύεται και η κατακόρυφη συνιστώσα. Πράγματι, ο λόγος των κατακόρυφων συνιστωσών, για όλα τα βάθη, δείχνει ενίσχυση παρόμοια με αυτή των οριζοντίων σε ελαφρώς μετατοπισμένες συχνότητες. Η ενίσχυση αυτή οφείλεται στην ύπαρξη κατά κύριο λόγο των περιθλώμενων (στη διαρηγμένη ζώνη), Rayleigh κυμάτων. Τα περιθλώμενα Love και Rayleigh αλληλεπιδρούν με τα S κύματα που προκύπτουν από τη κατακόρυφη διάδοση. Το αποτέλεσμα είναι ο φασματικός λόγος να παρουσιάζει περίπλοκη μορφή σε σχέση με την αντίστοιχη Δ συνάρτηση μεταφοράς. Παρόλα αυτά επειδή στο πεδίο τιμών των συχνοτήτων η επίδραση της περίπλοκης γεωλογικής δομής στη σεισμική διάδοση δεν είναι σαφώς ενδεικτική όσο στο πεδίο του χρόνου, στο σχ. 7 παρατίθενται απλώς οι καταγραφές (3 συνιστώσες) του ίδιου σεισμού στις θέσεις και ΟΤΕ που απέχουν λιγότερο από χλμ και ανάμεσά τους μεσολαβεί η περίπλοκη πλευρική ασυνέχεια του ρήγματος του Αιγίου. Οι διαφορές στα πλάτη και τη διάρκεια της διέγερσης είναι προφανείς. acceleration (cm/sec2).8.4 -.4 -.8.4 -.4 -.8.4 -.4 -.8 7/3/22 6:23:49. Lat=38.4 Lon=22.2 5km M=3.7 EW -4 m NS -4 m V -4m 2 3 4 Time (sec).8.4 -.4 -.8.4 -.4 -.8.4 -.4 -.8 OTE EW OTE NS OTE V 2 3 4 Time (sec) Σχ. 7. Ταυτόχρονες καταγραφές (ίδιος σεισμός) στις θέσεις OTE και. Fig. 7. Simultaneous recordings (same event) at OTE and sites. 3.2 Μικροθόρυβος & Δ συναρτήσεις μεταφοράς Δεδομένης της καλής σύμφωνίας των SSR και HVSR στη θέση και ότι η τελευταία δίνει όμοια αποτελέσματα σε σεισμούς και μικροθόρυβο, η τεχνική αυτή χρησιμοποιήθηκε σε εδαφικό θόρυβο καταγραφών 3 λεπτών που λήφθηκε σε 7 θέσεις κατά μήκος της 2Δ τομής με μεσοδιαστήματα των 2 και 2 μ. Σκοπός των μετρήσεων ήταν από τη μία η συσχέτιση με την 2Δ μηκοτομή, στη βάση της θεμελιώδους συχνότητας, και από την άλλη η προκαταρκτική εκτίμηση της σεισμικής απόκρισης. Η διαδικασία προ-επεξεργασίας του μικροθορύβου («παραθυροποίηση», «εξομάλυνση», κ.ά) περιγράφεται αναλυτικά από τους Raptakis et al. (25) και Apostolidis et al. (25). Το σχ. 8 δείχνει αντιπροσωπευτικά παραδείγματα των μέσων λόγων για τις θέσεις S3, S8, S και S5, που βρίσκονται στις διαφορετικές εδαφικές συνθήκες της μηκοτομής. Παρατηρείται μια καλή συμφωνία για όλα τα χρονικά παράθυρα και μεταξύ των δυο οριζοντίων συνιστωσών. Στο σύνολο των αποτελεσμάτων η μέση μέγιστη αιχμή προκύπτει σε συχνότητες από.85 σε 7 Hz και με ενισχύσεις μεταξύ 2 και 7. Για λόγους ελέγχου της αξιοπιστίας των αποτελεσμάτων στην κοινή 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γεωτεχνικής & Γεωπεριβαλλοντικής Μηχανικής, ΤΕΕ, Ξάνθη, 3/5-2/6/26 5

Amplification Amplification.. Hanging wall of Aigion fault (S3) Foot wall of Aigion fault (S) HVSR N-S E-W D Escarpment of Aigion fault (S8) Foot wall of Aigion fault (, S5) Σχ.8. Αντιπροσωπευτικοί λόγοι HVSR (μικροθόρυβος) σε 4 από τα 7 σημεία κατά μήκος της 2Δ τομής μαζί με Δ θεωρητικές συναρτήσεις μεταφοράς. Fig.8. Representatives HVSR (microtremor) at 4 from 7 sites along the 2D cross-section together with D theoretical transfer functions. θέση /S5 συγκρίθηκαν οι αντίστοιχοι μέσοι λόγοι από θόρυβο και σεισμούς. Το σχήμα 9 δείχνει ότι οι μορφές και τα πλάτη είναι όμοια. Το γεγονός αυτό είναι ενθαρυντικό για την αποδοχή της ορθότητας του συνόλου των αποτελεσμάτων κατά μήκος της τομής. Στο σχήμα παρουσιάζεται η κατανομή των προεξαρχουσών συχνοτήτων και των παραγόντων ενίσχυσης κατά μήκος της τομής. Οι χαμηλότερες συχνότητες,.hz περίπου, με σημαντικό πλάτος (>3), παρουσιάζονται στην περιοχή κατάντη του ρήγματος πρός την ακτογραμμή, ενώ οι υψηλότερες (5-7 Hz) είναι κυρίαρχες ανάντη του ρήγματος. Στην ενδιάμεση ρηγματωμένη ζώνη δεν διακρίνονται αξιοσημείωτες αιχμές ενίσχυσης μέχρι Hz, όπως αναμένετο. Μια πρώτη ένδειξη είναι ότι το πάχος των πρόσφατων αποθέσεων (Ολόκαινο) είναι μεγαλύτερο στο κάτω τμήμα από ότι στο άνω της μηκοτομής. Παρόλα αυτά σε ορισμένες θέσεις (σε όλη την τομή) οι συναρτήσεις μεταφοράς δείχνουν μια χαμηλού πλάτους μεν αλλά διακριτή αιχμή σε συχνότητες μεταξύ.4 και.6 Hz. Η παρατήρηση αυτή είναι παρόμοια με αυτή από τους σεισμούς στη θέση. Συνεπώς είναι πιθανό να αντιστοιχεί η αιχμή αυτή στο βάθος του κρυσταλλικού υποβάθρου. Ολα τα ενόργανα αποτελέσματα συσχετίζονται ικανοποιητικά με το 2Δ προσομοίωμα. Παρόλα αυτά, για να συσχετισθούν ευθέως οι δεσπόζουσες συχνότητες με το πάχος και τις ιδιότητες των αποθέσεων υπολογίσθηκε η Δ θεωρητική απόκριση, με τη μέθοδο του συντελεστή ανακλαστικότητας (Kennet, 983), σε όλες τις θέσεις όπου έγιναν μετρήσεις μικροθορύβου. Τα αντίστοιχα Δ Vs ομοιώματα με ημίχωρο το κροκαλοπαγές εξάχθηκαν από το 2Δ ομοίωμα (σχ. 2). Οι Δ συναρτήσεις μεταφοράς, παραδείγματα δείχνονται στο σχ. 8, πρ οσομοιάζουν καλώς με τις αντίστοιχες εμπειρικές, τουλάχιστον στο πλάτος και κυρίως στις συχνότητες συντονισμού. Ορισμένες διαφορές μόνο σε λίγες θέσεις (S, S2, S7) οφείλονται σε τοπικές εδαφικές περιπλοκότητες. Τα χαρακτηριστικά των Δ και των εμπειρικών συναρτήσεων μεταφοράς παρουσιάζονται μαζί στο σχ.. Παρά την καλή συμφωνία τους παρατηρείται μεγάλη διαφορά ενίσχυσης σε σχέση με τους λόγους SSR στη θέση. Είναι προφανές ότι οι Δ εκτιμήσεις δεν μπορούν να αναπαραστήσουν τα πλάτη και τη συνθετότητα της φασματικής μορφής από σεισμούς. Αυτό είναι μια ισχυρή ένδειξη ότι λαμβάνουν χώρα περίπλοκες επιδράσεις της τοπικής γεωλογίας στη σεισμική κίνηση λόγω της πλευρικής διάδοσης. Είναι γνωστό ότι η πλευρική διάδοση επιφέρει επιπρόσθετη ενίσχυση σε αυτή της Δ προσομοίωσης (κατακόρυφη διάδοση των οριζόντια πολωμένων διατμητικών κυμάτων. Amplification. N-S HVSR earthquakes HVSR noise E-W Σχ. 9. Μέσοι λόγοι HVSR 4 σεισμών με τους αντίστοιχους από καταγραφές μικροθορύβου στη θέση. Fig. 9. Average HVSR from 4 earthquakes together with those from noise measurements at site. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Oι μετρήσεις πεδίου και η σύνθεση όλων των δεδομένων οδήγησαν στην κατασκευή του αναθεωρημένου και ακριβέστερου 2Δ εδαφικού προσομοιώματος. Το προσομοίωμα αυτό είναι κατάλληλο και συμβατό με τις απαιτήσεις της σύγχρονης προσέγγισης της σεισμικής 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γεωτεχνικής & Γεωπεριβαλλοντικής Μηχανικής, ΤΕΕ, Ξάνθη, 3/5-2/6/26 6

Elevation (m) 5-5 - NNE Hanging wall S S2 S3 S4S5S6S7 N-S E-W D Escarpment (Conglomerate) S8 S9 Foot wall SSS2 S3 S4S5 S6 S7 SSW 9 8 7 6 5 4 3 2 8 6 4 2.9.8.7.6.5 Amplification Resonant frequency (Hz) 2 4 6 8 Distanse (m) Σχ.. Συχνότητες συντονισμού και πλάτη ενίσχυσης από Δ αναλύσεις και μετρήσεις μικροθορύβου κατά μήκος της τομής. Η καλή συμφωνία δείχνει ότι η τομή είναι αξιόπιστη. Fig.. Resonant frequencies and amplification factors for both D estimates and microtremors along the cross-section. Their good fitting shows that the profile is accurate. απόκρισης. Η καλή γνώση των εδαφικών συνθηκών, το μεγάλο δείγμα υψηλής ποιότητας σεισμικών καταγραφών και οι μετρήσεις μικροθορύβου έδωσαν τη δυνατότητα της εκτίμησης της επίδρασης της τοπικής γεωλογίας στη σεισμική απόκριση. Τα αποτελέσματα της τεχνικής HVSR (εμπειρικών συναρτήσεων μεταφοράς σεισμών και μικροθορύβου) καθώς και της Δ προσομοίωσης είναι συμβατά και μεταξύ τους και με το 2Δ εδαφικό προσομοίωμα, γεγονός που επιβεβαιώνει την αξιοπιστία του και ενθαρύνει για τη χρήση του μικροθορύβου γαι την προκαταρκτική εκτίμηση χαρακτηριστικών της σεισμικής απόκρισης. Παρόλα αυτά, η διαφορά στο επίπεδο ενίσχυσης, σε ότι αφορά κυρίως τα σεισμικά δεδομένα, μεταξύ των τεχνικών HVSR και SSR σε συνδυασμό με την Δ προσομοίωση δείχνει ότι α) η κατακόρυφη συνιστώσα ενισχύεται στον ίδιο βαθμό περίπου με τις οριζόντιες, γεγονός που υποδεικνύει την πλευρική διάδοση των περιθλώμενων επιφανειακών κυμάτων, β) σε περίπλοκες γεωλογικές συνθήκες η Δ προσέγγιση δεν μπορεί να προβλέψει αξιόπιστα το σεισμό σχεδιασμού ούτε ως προς το πλάτος της σεισμικής διέγερσης ούτε προς τη διάρκεια διέγερσης, παρά το γεγονός ότι στην περίπτωση της θέσης (γειτνιάζουσα στην πλευρική ασυνέχεια) ο Δ συντονισμός φαίνεται να προεξάρχει, γ) περίπλοκα φαινόμενα επίδρασης οφειλόμενα στην πλευρική διάδοση επιφέρουν πρόσθετη ενίσχυση σε σχέση με αυτή του Δ συντονισμού, ιδιαίτερα σε θέσεις που αντιστοιχούν στη κεντρική περιοχή της όλης γεωλογικής δομής (δηλ. περιλαμβανομένου του Κορινθιακού κόλπου). και όχι μόνο της γειτνιάζουσας στην πλευρική ασυνέχεια. Για όλους αυτούς του λόγους και διότι οι παρατηρήσεις αυτές βασίζονται σε μερικές μόνο ενδείξεις κυρίως στο πεδίο των συχνοτήτων, απαιτείται η δισδιάστατη προσέγγιση και στο πεδίο του χρόνου δεδομένου ότι η πληροφορία για τη φάση δεν υπάρχει στο πεδίο των συχνοτήτων. 5. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Μέρος των μετρήσεων πεδίου - εργαστηρίου, το δiκτυo επιταχυνσιογράφων, η απολαβή καταγραφών των σεισμών χρηματοδοτήθηκαν στα πλαίσια των CORSEIS (EVG-999-- 2) και XSOILS (DP 23). Ευχαριστίες οφείλονται στους Κ. Μακρόπουλο καθηγητή και Δ. Διαγουρτά ερευνητή (Παν. Αθηνών) και το IRSN, για τη συνολική συνεισφορά τους. 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Aki, K. (957). Space and Time Spectra of Stationary Stochastic Waves, with Special Reference to Microtremors, Bull. Earthq. 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γεωτεχνικής & Γεωπεριβαλλοντικής Μηχανικής, ΤΕΕ, Ξάνθη, 3/5-2/6/26 7

Res. Inst. Tokyo Univ. 25, 45-457. Aki, K. (988). Local site effects on strong ground motion, Earthquake Engineering and Soil Dynamics II Recent Advances in Ground Motion Evaluation, June 27-3, Park City, Utah. Apostolidis P., D. Raptakis, K. Pandi, M. Manakou and K. Pitilakis (25). Definition of subsoil structure and preliminary ground response in Aigion city (Greece) using microtremors and earthquakes, accepted for publication in Soil Dyn. Earthq. Engng. Athanasopoulos G.A., P.C. Pelekis, and E.A. Leonidou (999). Effects of surface topography on seismic ground response in the Egion (Greece) 5 June 995 earthquake, Soil Dynamics and Earthquake Engineering, 8 (2),35-49 Chavez-Garcia, F.J., W. R. Stephenson, and M. Rodriguez (999). Lateral propagation effects observed at Parkway, New Zealand. A case history to compare D vs 2D site effects,bull. Seis. Soc. Am. 89, 78-732. Chavez-Garcia, F.J., D. Raptakis, K. Makra, and K. Pitilakis (2). Site effects at Euroseistest- II. Results from 2D numerical modelling and comparison with observations, Soil Dyn. Earthq. Engrg. 9, 23-39 CORSEIS Final Scientific Report. An integrated study of seismic hazard assessment in the area of Aigion, Gulf of Corinth, Greece, (Coordinator P. Bernard), Project: EVG-999-2, 22. Field, E. H. and K. H. Jacob (995). A comparison and test of various siteresponse estimation techniques, including three that are not reference-site dependent, Bull. Seism. Soc. Am. 85, 27-43. Henstridge, J. D. (979). A signal processing method for circular arrays, Geophysics 44, 79-84. Herrmann, R. (985). Computer programs in seismology, vol. III., Saint Louis University. Kennett, B.L.N. (983). Seismic Wave Propagation in Stratified Media, Cambridge: Cambridge University Press. Langston, C.A. (979). Structure under Mount Rainier, Washington, inferred from teleseismic body waves, J. Geoph. Res. 84, 4749-4762. Lermo, J., and F.J. Chavez-Garcia (993). Site effects evaluation using spectral ratios with only one station, Bull. Seis. Soc. Am. 83, 574-594. Moczo, P., Kristek, J. and L. Halada (24). The finite difference method for seismologists. Comenius Univ. Bratislava. Okada, H. (997). A new method of underground structure estimation Using Microtremors, Division of Earth Planetary Sciences, Graduate School of Science, Hokkaido University, Japan, Lecture notes. Okada, H., T. Matsushima, T. Moriya, and T. Sasasatani (99). An exploration technique using long-period microtremors for determination of deep geological structures under urbanized areas (in Japanese), Butsuri-Tansa 43, 42-47. Pitilakis, K., K. Makropoulos, P. Bernard, F. Lemeille, Helene-Lyon-Caen, C. Berge- Thierry, T. Tika, M. Manakou, D. Diagourtas, D. Raptakis, P. Kallioglou, K. Makra, D. Pitilakis and F. Bonilla (24a). The Corinth Gulf Soft Soil Array () to study site effects, Comptes Rendus Geosciences 336, 353-365 Pitilakis, K., D. Raptakis, K. Makra, O. Ktenidou, K. Pandi, M. Manakou, D. Pitilakis and D. Diagourtas (24b). Effects of surface and subsurface topography on strong ground motion at the city of aegion Greece, 3th World Conference on Earthquake Engineering, Vancouver, Canada, Paper No. 282. Raptakis, D., F.J. Chavez-Gascia, K. Makra, and K. Pitilakis (2). Site effects at Euroseistest - I. Determination of the valley structure and confrontation of observations with D analysis, Soil Dyn. Earthq. Engrg. 9, -22 Raptakis, D., Makra, K., Anastasiadis, A., and K. Pitilakis (24a) Complex site effects in Thessaloniki (Greece). I. Soil structure and confrontation of observations with D analysis, Bulletin of Earthquake Engineering 2, 27-3. Raptakis, D., Makra, K., Anastasiadis, A., and K. Pitilakis (24b) Complex site effects in Thessaloniki (Greece). II. 2D SH Modeling and engineering insights Bulletin of Earthquake Engineering 2, 3-327. Raptakis, D., Manakou, M., Chávez-García, F.J., Makra, K., Pitilakis, K. (25). 3D configuration of Mygdonian basin and preliminary estimate of its site response. Soil Dyn. Earthq. Engrg., 25, 87-887. Yaglom, A. M. (962). An Introduction to the Theory of Stationary Random Functions (translated and edited by R. A. Silverman), Dover Publications 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γεωτεχνικής & Γεωπεριβαλλοντικής Μηχανικής, ΤΕΕ, Ξάνθη, 3/5-2/6/26 8