Έδρα UNESCO για τις Φυσικές Καταστροφές στη γεώσφαιρα, την υδρόσφαιρα και την ατμόσφαιρα Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ) Επικεφαλής: Καθηγητής κ. Χρήστος Σ. Zerefos, Πρόεδρος του ΝΟΑ Αθήνα, Ιούνιος 2009
Εισαγωγή Οι κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις των φυσικών καταστροφών αυξάνονται συνεχώς. Με την έλευση της επιστήμης και της τεχνολογίας κατά τον προηγούμενο αιώνα, οι φυσικοί κίνδυνοι μπορούν πλέον να κατανοηθούν και να μετρηθούν, αλλά δεν μπορούν να προληφθούν. Ωστόσο, οι επιπτώσεις τους μπορούν να μειωθούν με την κατάλληλη διαχείριση καταστροφών και την αποδοτική αξιοποίηση των σύγχρονων τεχνολογιών της πληροφορίας. Η πρόσφατη αλλαγή του κλίματος οδηγεί επίσης, στην αύξηση των επιπτώσεων των διάφορων περιβαλλοντικών κινδύνων οι οποίες συνδέονται με τα ατμοσφαιρικά και υδρολογικά φαινομένα. Οι οικονομικές και περιβαλλοντικές αλλαγές σε παγκόσμιο και περιφερειακό επίπεδο, απειλούν να δημιουργήσουν νέους κινδύνους και να ενισχύσουν τους ήδη υπάρχοντες, όπως: κατολισθήσεις, πλημμύρες, κύματα καύσωνα και ξηρασίας. Η περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου είναι μια περιοχή με χώρες οι οποίες έχουν υψηλή διαφοροποίηση στους πολιτισμούς τους, τα πρωτόκολλά τους, καθώς και την κοινωνική και πολιτική τους ανάπτυξη. Οι κοινωνίες και οι οικονομίες βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο, γεγονός το οποίο τις καθιστά περισσότερο ευάλωτες στις φυσικές καταστροφές. Η περιοχή αντιμετωπίζει πολλά είδη καταστροφών για το περιβάλλον, συνεχώς (σεισμοί), αυξητικώς (πλημμύρες) και δυνητικώς (κατολισθήσεις, τσουνάμι, μελλοντική άνοδο της στάθμης της θάλασσας σε νησιά και παράκτιες περιοχές). Μελέτες σχετικά με τους φυσικούς κινδύνους περιλαμβάνουν διάφορους επιστημονικούς κλάδους με μικρή σχέση η μία με την άλλη. Καταστροφές υδρογεωλογικής και μετεωρολογικής προέλευσης, όπως σεισμοί, πλημμύρες, ανεμοθύελλες, κατολισθήσεις, εκρήξεις ηφαιστείων, τσουνάμι, ξηρασία και ερημοποίηση έχουν το άμεσο ενδιαφέρον της UNESCO. Η διεθνής συνεργασία για την ανάπτυξη ικανοτήτων στις αναπτυσσόμενες χώρες και την προώθηση της γνώσης, η καινοτομία και η εκπαίδευση έχουν πολύ μεγάλη σημασία, προκειμένου να μειωθούν οι επιπτώσεις των φυσικών κινδύνων. Η Έδρα UNESCO για τις Φυσικές Καταστροφές στη γεώσφαιρα, την υδρόσφαιρα και την ατμόσφαιρα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, είναι το κομβικό σημείο φυσικών καταστροφών σε μια ιστορικώς ευάλωτη περιοχή, με κέντρο την Ελλάδα και τα Βαλκάνια η οποία εκτείνεται έως την πρώην Σοβιετική Ένωση και τη Μέση Ανατολή. Η Έδρα περιλαμβάνει διαφόρους επιστημονικούς και τεχνολογικούς κλάδους οι οποίοι σχετίζονται με τις καταστροφές στο περιβάλλον (υδρολογία, γεωλογία, μετεωρολογία, δορυφορικές λήψεις), καθώς και το δομημένο περιβάλλον (μηχανική, αρχιτεκτονική, και την επιστήμη των υλικών). Ο στόχος της Έδρας εκπληρώνονται μέσω του συνδυασμού των ερευνητικών προσπαθειών από πολλές ειδικότητες, με την ενσωμάτωση και την αξιοποίηση των πληροφοριών από ένα ευρύ φάσμα των υφιστάμενων χρηματοδοτούμενων έργων και της εκτέλεσης εστιασμένης υψηλής ποιότητας έρευνας για τις ερευνητικές περιοχές με σοβαρά κενά γνώσης.
Η Γραμματεία της Νοτιοανατολικής Ευρώπης (SEE) για την Αποτίμηση της Διακινδύνευσης Καταστροφών και Δικτύου Ανακούφισης Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ), η Έδρα UNESCO για τις Φυσικές Καταστροφές στη γεώσφαιρα, την υδρόσφαιρα και την ατμόσφαιρα, θα δημιούργησαν στο πλαίσιο της UNESCO-BRESCE, Γραμματεία της Νοτιοανατολικής Ευρώπης (SEE) για την Αποτίμηση της Διακινδύνευσης Καταστροφών και Δικτύου Ανακούφισης, στο Γεωδυναμικό Ινστιτούτο, το Μάρτιο του 2007. Το δίκτυο αποτελείται από ερευνητικά ιδρύματα για τους τομείς της γεωλογίας / γεωδυναμικής από τις ακόλουθες χώρες: Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Κροατία, Ελλάδα, Μαυροβούνιο, Ρουμανία, Σερβία και Τουρκία. Ο Διευθυντής του δικτύου είναι ο Δρ Γ. Σταυρακάκης και ο Γραμματέας είναι ο Δρ Γ. Χουλιάρας, Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, μέχρι τον Μάρτιο του 2009. Το ανθρώπινο δυναμικό του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου, το οποίο συμβάλει στο έργο της Γραμματείας SEE περιλαμβάνει το ακαδημαϊκό προσωπικό (12 ερευνητές), το επιστημονικό προσωπικό (6), το τεχνικό προσωπικό (10) και το διοικητικό προσωπικό (2). Ο κύριος στόχος του SEE Network είναι να επεξεργαστεί και να εφαρμόσει μια υποπεριφερειακή στρατηγική σεισμικού κινδύνου για την αποτίμηση και ανακούφιση από τις επιπτώσεις ενός σεισμού στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και να ενισχύσει τη συνεργασία στην υπο-περιοχή, και μεταξύ των κρατών και περιοχών της καθώς και το εξωτερικό. Μέχρι σήμερα η Γραμματεία του δικτύου έχει πραγματοποιήσει τις εξής δράσεις: - Διοργάνωση της «1 ης Συνάντηση για την την Αποτίμηση της Διακινδύνευσης Καταστροφών και Δικτύου Ανακούφισης στην ΝΑ Ευρώπη», Αθήνα, 14-16 Μάρτιου 2007 και δημιουργία ενός CD-ROM των παρουσιάσεων. - Συλλογή σεισμολογικών δεδομένων σε μια ψηφιακή βάση με τις του καταλόγου ενόργανες καταλογογραφήσεις σεισμών στην Ελλάδα από τα δελτία του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. - Σχεδιασμός ιστοτόπου : http://www.gein.noa.gr/unesco/unesco_chair.htm
Σχολή κατάρτισης για " Εκτίμηση διακινδύνευσης και διαχείριση φυσικών " 21-23 Νοεμβρίου, 2007 Η Σχολή Κατάρτισης πραγματοποιήθηκε στις 21-23 Νοεμβρίου 2007, στην Αθήνα και έχει ως κοινό - στόχο δημοσίους υπαλλήλους από διάφορα μέρη της Ελλάδας. Η Σχολή οργανώθηκε από κοινού από την Έδρα UNESCO για τις Φυσικές Καταστροφές και το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΕΚΔΑΑ). Ο στόχος ήταν να εκπαιδεύσει στελέχη της δημόσιας διοίκησης για τους κινδύνους από φυσικά φαινόμενα γεωλογικής προέλευσης (π.χ. σεισμοί) αλλά και ατμοσφαιρικής (όπως ακραίες καιρικές και κλιματικά γεγονότα, πλημμύρες, επεισόδια ρύπανση του αέρα κ.λπ.), καθώς και για τις επιπτώσεις αυτών των γεγονότων σε πολλούς τομείς. Η διάρθρωση του κύκλου μαθημάτων είχε ως εξής: οι γεωλογικοί κίνδυνοι o Σεισμικώς ενεργά ρήγματα και μελέτη των μεθόδων-παλαιοσεισμολογία o Εκτίμηση του κινδύνου και της σεισμικής επικινδυνότητας : Ο ρόλος τους στον τομέα της πολιτικής προστασίας o Τσουνάμι και μεθόδοι προστασίας o Χρήση δορυφορικής τεχνολογίας για τη χαρτογράφηση γεωφυσικών καταστροφών o Σεισμομετρία και ανάλυση σεισμογράφου Ατμοσφαιρικοί κίνδυνοι o Κίνδυνοι από ακραία καιρικά φαινόμενα και επιπτώσεις o Μέθοδοι παρατήρησης για τις περιβαλλοντικές καταστροφές και την ατμοσφαιρική ρύπανση o Στοιχεία αλλαγής κλίματος, προβλέψεις και επιπτώσεις σε διάφορους τομείς της οικονομίας o Επιπτώσεις αερίων του θερμοκηπίου και αερολυμάτων o Ατμοσφαιρική ρύπανση και επιπτώσεις της αστικοποίησης o Κίνδυνοι από την καταστροφή του όζοντος και την υπεριώδη ακτινοβολία Διαχείριση και αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών από την Δημόσια Διοίκηση o Το εθνικό νομικό πλαίσιο στη διαχείριση φυσικών καταστροφών o Η διαχείριση των φυσικών καταστροφών στην ΕΕ
Εργαστήριο με θέμα «Οι επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος και των ακραίων φαινόμενων στη Μεσόγειο " 17 Σεπτεμβρίου, 2008 Το Εργαστήριο με θέμα «Οι επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος και των ακραίων φαινομένων στη Μεσόγειο" πραγματοποιήθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου 2008, στο κτήριο "Κωστής Παλαμάς" (Πολιτιστικό Κέντρο του Πανεπιστημίου της Αθήνας) στην Αθήνα. Η ημερίδα διοργανώθηκε από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών στο πλαίσιο των χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ ENSEMBLES, υπό την αιγίδα του Προέδρου της UNESCO για τις Φυσικές Καταστροφές στη γεώσφαιρα, την ατμόσφαιρα και το υδρόσφαιρα. Ο στόχος αυτής της περιφερειακής ημερίδας ήταν να καταδειχθεί ότι με την εμφάνιση ακραίων φαινομένων σε όλη την Ευρώπη αναμένονται αλλαγές οφειλόμενες στην ανθρωπογενή αύξηση της θερμοκρασίας στη Νότια Ευρώπη. Ο κύριος στόχος του εργαστηρίου ήταν να φέρει σε επαφή επιστήμονες του κλίματος με τους ενδιαφερόμενους φορείς και τους τελικούς χρήστες με σκοπό να γνωστοποιηθεί η αντίληψή τους για τις πιθανές επιπτώσεις της προβλεπόμενης αλλαγής του κλίματος, σε ακραία φαινόμενα τα οποία συνδέονται με διάφορους τομείς δραστηριότητας. Ο διάλογος μαζί τους παρείχε μια μοναδική ευκαιρία για ταυτοποίηση πληροφορίας μέσω συνεργασίας, για εντοπισμό ερευνητικών αναγκών, για πολιτικές και μέτρα σχετικά με την αλλαγή του κλίματος στην περιοχή της Μεσογείου. Το εργαστήριο επίσης λειτούργησε ως όχημα για τη διάδοση της υπάρχουσας υψηλότερης επιστημονικής γνώσης για τους ενδιαφερόμενους φορείς. Το κοινό περιελάμβανε την ερευνητική και εκπαιδευτική κοινότητα, τη δημόσια διοίκηση σε διάφορα επίπεδα, τους εμπειρογνωμόνες και τους ενδιαφερόμενους φορείς από τους τομείς της γεωργίας, της υγείας, της ενέργειας, του τουρισμού, των δασικών πυρκαγιών, τους τομείς της προστασίας των πολιτών και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Το ήμισυ του χρόνου διεξαγωγής του εργαστηρίου αφορούσε σε διαλέξεις από την ακαδημαϊκή κοινότητα και τους φορείς, ενώ ο υπόλοιπος μισός περιελάμβανε διαλογική συζήτηση μεταξύ των επιστημόνων και των ενδιαφερομένων φορέων. Η ημερίδα ήταν διηρημένη σε θεματικές περιοχές οι οποίες ορίστηκαν από τους εμπειρογνώμονες των διαφόρων τομέων ως εξής: (1) Η αλλαγή του κλίματος: Η επιστημονική θεώρηση, (2) Η αλλαγή του κλίματος: Οι επιπτώσεις στη γεωργία, (3) Οι κλιματικές αλλαγές: Οι επιπτώσεις στην υγεία, (4) ) Η αλλαγή του κλίματος: Οι επιπτώσεις στον τουρισμό, (4) Η αλλαγή του κλίματος: Ενέργεια, Μεταφορές και Αστικοποίηση, (5) Πολιτική και Μέτρα: Ο ρόλος των κυβερνήσεων και των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων.
Σχολή κατάρτισης "Φυσικοί κίνδυνοι και Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας: Η οικονομική και περιβαλλοντική σημασία τους για την Ελλάδα" 5-6 Φεβρουαρίου 2009 Η Σχολή Κατάρτισης πραγματοποιήθηκε στις 5-6 Φεβρουαρίου, 2009, στην Αθήνα και οργανώθηκε από κοινού από την Έδρα UNESCO για τις Φυσικές Καταστροφές και το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Τοπικής Αυτοδιοίκησης (EΚΔΑΑ). Ο στόχος της Σχολής ήταν να εκπαιδεύσει στελέχη της δημόσιας διοίκησης στους κινδύνους από τα ατμοσφαιρικά φυσικά φαινόμενα (όπως ακραία καιρικά φαινόμενα, πλημμύρες, επεισόδια ρύπανσης του αέρα κλπ.) και τις επιπτώσεις τους, αλλά και να τους εκπαιδεύσει στη χρήση των εναλλακτικών πηγών ενέργειας και της οικονομικής και περιβαλλοντική σημασία τους για την Ελλάδα. Η διάρθρωση του κύκλου μαθημάτων είχε ως εξής: Κλιματικές μεταβολές και φυσικοί κίνδυνοι-οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις Περιβαλλοντική Πολιτική για το μετριασμό των κλιματικών αλλαγών Το νομικό πλαίσιο για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) Ανάπτυξη των τεχνολογιών ΑΠΕ στην Ελλάδα-οικονομική και περιβαλλοντική σημασία
ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ της Έδρας UNESCO για τις Φυσικές Καταστροφές στη γεώσφαιρα, την υδρόσφαιρα και την ατμόσφαιρα Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ) 1. Εργαστήριο για τις κλιματικές επιπτώσεις στη Μεσόγειο Η Έδρα UNESCO για τις Φυσικές Καταστροφές διοργανώνει Εργαστήριο για τις κλιματικές επιπτώσεις στη Μεσόγειο, στο πλαίσιο του προγράμματος της ΕΕ ENSEMBLES, υπό την αιγίδα της UNESCO, εντός του 2009. Το ENSEMBLES έχει ως σκοπό να διατηρήσει και να επεκτείνει την Ευρωπαϊκή υπεροχή στην παροχή πληροφοριών σχετικών με την πολιτική για το κλίμα και τις κλιματικές αλλαγές καθώς και τις αλληλεπιδράσεις τους με την κοινωνία. Υψηλής επιστημονικής γνώσης, υψηλής ανάλυσης, παγκόσμια και περιφερειακά μοντέλα για το γήινο σύστημα τα οποία αναπτύχθηκαν για την Ευρώπη και θα χρησιμοποιούνται για την παραγωγή μιας αντικειμενικής πιθανολογικής εκτίμησης της αβεβαιότητας για το μέλλον του κλίματος. Η δομή του εργαστηρίου θα είναι ως εξής: Η καταγραφή των αλλαγών του κλίματος που παρατηρείται: τι μας λένε; Η κλιματική αλλαγή στη Μεσόγειο: στοιχεία από τα μοντέλα. Τι σημαίνουν τα μοντέλα μας για τα ακραία φαινόμενα στο μέλλον; 1: Θερμοκρασία και Βροχόπτωση 2: ανεμοθύελλες 3: Πλημμύρες Η αξία των μελετών επιπτώσεων για τους τελικούς χρήστες Τομεακές επιπτώσεις: α) Οι επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος και ακραίων φαινομένων στις καλλιέργειες της Μεσογείου το χειμώνα και το καλοκαίρι β) Οι επιπτώσεις των ακραίων κλιματικών φαινομένων για τον τομέα των υδάτων γ) Τα ακραία κλιματικά φαινόμενα και η ενεργειακή ζήτηση δ) Οι φυσικές καταστροφές και το κλίμα οι προοπτικές (αντ) ασφάλειας ε) Οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού ως μέσο για την επίτευξη διεύρυνσης της τουριστικής περιόδου. Το εργαστήριο θα πρέπει να απευθύνεται στους τελικούς χρήστες και τους ενδιαφερόμενους φορείς από ολόκληρη την περιοχή της Μεσογείου (συμπεριλαμβανομένων των χωρών της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής) και θα έχει στόχο να ασχοληθεί με τα ακόλουθα ερωτήματα: Οι κλιματικές αλλαγές στη Μεσόγειο: ποια είναι η κατάταξη σημασίας και σπουδαιότητάς τους έναντι άλλων κινδύνων; Ποιες είναι οι δυνατότητες προσαρμογής σε διάφορες περιοχές σε ολόκληρη τη λεκάνη της Μεσογείου; Ποιες είναι οι ερευνητικές ανάγκες; Πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν;