ginaikes:layout 1 10/2/2009 10:49 μ Page 1 οι γυναίκες

ginaikes:layout 1 10/2/2009 10:49 μ Page 1 οι γυναίκες

ginaikes:layout 1 10/2/2009 10:49 μ Page 2

ginaikes:layout 1 10/2/2009 10:49 μ Page 3 ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΟΥ ΖΑΛΟΓΓΟΥ πέτρινο μνημείο, του Γιώργου Ζογγολόπουλου, 1960 (Ζάλογγο) Το τεράστιο μνημείο βρίσκεται στο βράχο από όπου έπεσαν με τα βρέφη τους, χορεύοντας, οι Σουλιώτισσες, για να αποφύγουν την αιχμαλωσία και την ατίμωση από τους Τουρκαλβανούς του Αλή Πασά το 1803. Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος (1902-2004) θεωρείται ως ένας από τους πιο σημαντικούς νεοέλληνες γλύπτες. Ήταν ακόμη ζωγράφος και αρχιτέκτονας. Η προσπάθειά του να δημιουργήσει το πρωτοποριακό Ηρώο του Ζαλόγγου, μνημειακή σύνθεση με τύπωση, διήρκεσε μια τετραετία (1954-60). Οι 5.500 τραχιές πέτρες, που έφτασαν από 160 χλμ. απόσταση, του έδωσαν τη δυνατότητα να δημιουργήσει ένα μνημείο απέριττο, αλλά και δυνατό. Το ηρώο στήθηκε με λαϊκό έρανο και την έμπρακτη βοήθεια των γυναικών του Ζαλόγγου, οι οποίες κάθε άνοιξη, για παραπάνω από έξι χρόνια, φόρτωναν τα ζώα τους με πέτρες, που τις ανέβαζαν από ένα δύσβατο μονοπάτι και τις κατέθεταν σαν ιερή προσφορά στους πελεκητές πετράδες της περιοχής, για να τις αρμολογήσουν μία-μία στο σιδερένιο και τσιμεντένιο σκελετό. Το ηρώο αποτελείται από σχηματοποιημένες γεωμετρικά γυναικείες μορφές που είναι πιασμένες στο χορό του θανάτου, σαν πρόσωπα χορού αρχαίας τραγωδίας. Ο Ζογγολόπουλος προτιμούσε να το ονομάζει ως Ο χορός των γυναικών στο Ζάλογγο. Η φθίνουσα κλίμακα των τεσσάρων γυναικών, η πρώτη από τις οποίες έχει ύψος 12,60 μ., υπαινίσσεται με την καθοδική διαγώνιο, την ηρωική πτώση. Χωρίς ατομικά χαρακτηριστικά στα πρόσωπα και στα σώματα, οι γυναίκες στέκονται βουβές. Κατασκευασμένο από σκληρή λευκή πέτρα, λαξεύτηκε επί τόπου. Το μνημείο είναι ορατό από 40 χλμ.

ginaikes:layout 1 10/2/2009 10:49 μ Page 4

ginaikes:layout 1 10/2/2009 10:49 μ Page 5 Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΗΣ ΠΙΝΔΟΥ ορειχάλκινο άγαλμα, του Γιώργου Καλακαλλά, 1993 (Κεντρικό Ζαγόρι) Το γιγαντιαίο ορειχάλκινο άγαλμα είναι αφιερωμένο στις ανώνυμες ηπειρώτισσες, οι οποίες κατά τον πόλεμο του 1940-41, προσέφεραν ανεκτίμητες υπηρεσίες μεταφέροντας στην πλάτη τους πυρομαχηκά, τρόφιμα και εφόδια, στις απόκρυμνες πλαγιές της Πίνδου, όπου μάχονταν οι έλληνες στρατιώτες. Το έργο του Γιώργου Καλακαλλά (Τύρναβος 1938) διαπνέεται από έναν εσωτερικό δυναμισμό. Συνδυάζει την κλασική ισορροπία με την αφαίρεση. Η μορφή του είναι απόλυτα καθαρή, οι γραμμές απλές και οι επιφάνειες λιτές, χωρίς περιττές πτυχές. Ο Γ. Καλακαλλάς έχει φιλοτεχνήσει επίσης ενδιαφέρουσες προτομές.

ginaikes:layout 1 10/2/2009 10:49 μ Page 6 ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΩΝ ΤΣΕΡΙΤΣΑΝΩΝ ορειχάλκινο ανάγλυφο, του Κώστα Καζάκου, 2003 (Πλατάνια-Τσερίτσανα)

ginaikes:layout 1 10/2/2009 10:49 μ Page 7 ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΗ ορειχαλκινο άγαλμα, του Μιχάλη Τόμπρου, 1952 (Κόνιτσα) Από τα ωραιότερα δείγματα της πρώϊμης ελληνικής μεταπολεμικής γλυπτικής. Παριστάνει τη βασίλισσα Φρειδερίκη (1917-1981), φορώντας τοπική ενδυμασία και κρατώντας στην αγκαλιά της ένα ορφανό του πολέμου. Τοποθετήθηκε αρχικά στην Κεντρική Πλατεία της Κόνιτσας το 1953. Έμεινε στη θέση αυτή μέχρι το 1970, όταν μικρόνοες, άτεχνοι και ανιστόρητοι εκπρόσωποι του τότε στρατιωτικού καθεστώτος το απομάκρυναν, ύστερα από ένα δημοψήφισμα που καταργούσε τη βασιλεία. Σήμερα βρίσκεται δυστυχώς φυλακισμένο σε μια σκοτεινή αποθήκη της Κόνιτσας. Ο Μιχάλης Τόμπρος τραυματίστηκε ψυχικά από αυτή τη μεταχείρηση του έργου του, το οποίο θεωρούσε από τα πιο σημαντικά.

ginaikes:layout 1 10/2/2009 10:49 μ Page 8

ginaikes:layout 1 10/2/2009 10:49 μ Page 9 ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ μαρμάρινο ανάγλυφο, της Νίτσας Συνίκη - Παπακώστα, 1999 (Βίτσα) Η ηπειρώτισσα γλύπτρια, ζωγράφος και εικονογράφος Νίτσα Συνίκη-Παπακώστα (Γιάννενα 1941) δουλεύει το σκληρό υλικό του μαρμάρου σε όλες του τις εκφάνσεις. Το παρατιθέμενο ανάγλυφο είναι λιτό και εκφράζει -όπως τα περισσότερα έργα της- τη χαρά της ζωής. Η μεγάλη κυρία του Ζαγορίου, η Αγγελική Παπάζογλου, αποδίδεται μετωπικά, με εκφραστικό πρόσωπο και περίτεχνη φορεσιά. Τα δύο παιδιά νοιώθουν σιγουριά κοντά της, κρατώντας στα χέρια τους τα σχολικά είδη που τόσο απλόχερα τους προσέφερε. Η Αγγελική Παπάζογλου (1810-1891) καταγόταν από το Σκαμνέλι. Έκανε έργα κοινής ωφέλειας στα Γιάννενα και στο Ζαγόρι. Επισκεύασε τους δρόμους, ανακαίνισε τις εκκλησίες και έδωσε το σπίτι της στα Γιάννενα για τη δημιουργία υφαντικής σχολής για τα φτωχά κορίτσια. Όρισε επίσης να δίνονται χρήματα κάθε χρόνο στο Νοσοκομείο Γ. Χατζηκώστα για τους αρρώστους με χρόνιες ή σοβαρές νόσους, καθώς και στους άπορους της πόλης. Το κληροδότημά της εξακολουθεί ακόμη να αποδίδει καρπούς για την εκπαίδευση.

ginaikes:layout 1 10/2/2009 10:49 μ Page 10 Η ΜΑΝΑ ΤΟΥ ΚΕΡΑΣΟΒΟΥ ορειχάλκινη προτομή, του Jean - Mark Koisneref (Αγία Παρασκευή)

ginaikes:layout 1 10/2/2009 10:49 μ Page 11 Η ΠΩΓΩΝΙΣΙΑ ΜΑΝΑ ορειχάλκινο άγαλμα, του Τζων Ματζολίνι, 2005 (Πωγωνιανή) Ο αμερικανός γλύπτης αποδίδει πιστά την παραδοσιακή φορεσιά του Πωγωνίου. Τριάντα χωριά φορούσαν την ίδια με λίγες παραλλαγές. Ήταν λιτή και μόνο στο γάμο τους τα κορίτσια πρόσθεταν επιπλέον στολίδια. Λευκός κεφαλόδεσμος σφιχτά δεμένος. Το εσωτερικό ρούχο ήταν υφαντή λευκή μάλλινη φανέλα. Το πουκάμισο είναι από χασέ, με γιακά στολισμένο με λεπτή μεταξωτή δαντέλλα στα τελειώματα. Το υφαντό μακρύ άσπρο σεγκούνι που φορούσαν από πάνω δεν είχε καθόλου κεντίδι, καθώς και η λευκή ποδιά τους. Το πανωφόρι -πάνω από το σεγκούνι- ήταν μεταξωτό, με μακριά μανίκια. Στο στήθος μία σειρά ασημένια κουμπιά και ένα ζεύγος πόρπες. Ο νυφικός κεφαλόδεσμος ήταν πολύπλοκος και συμπληρώνονταν με κορώνα, που δανείζονταν, συνήθως, από την εκκλησία

ginaikes:layout 1 10/2/2009 10:49 μ Page 12 Η ΜΑΝΑ ΤΩΝ ΠΡΑΜΑΝΤΩΝ ορειχάλκινο ανάγλυφο, του Σπύρου Στρατόπουλου, 2003 (Πράμαντα)

ginaikes:layout 1 10/2/2009 10:49 μ Page 13 Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΟΣ μαρμάρινο άγαλμα, του Χρήστου Λάμπρου, 1996 (Κεφαλοχώρι Κόνιτσας)

ginaikes:layout 1 10/2/2009 10:49 μ Page 14 Η ΗΠΕΙΡΩΤΙΣΣΑ ΑΓΡΟΤΙΣΣΑ μαρμάρινο ανάγλυφο, του Γιάννη Καγιώργη, 1996 (Καλοχώρι)

ginaikes:layout 1 10/2/2009 10:49 μ Page 15 Η ΗΠΕΙΡΩΤΙΣΣΑ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ πέτρινο ανάγλυφο, του Στέφανου Παπαμιχάλη, 2003 (Βρυσούλα)

ginaikes:layout 1 10/2/2009 10:49 μ Page 16 Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΩΝ ΠΡΑΜΑΝΤΩΝ μαρμάρινο ανάγλυφο, του Χρήστου Λάμπρου, 2000 (Πράμαντα) Ο κονιτσιώτης γλύπτης και ζωγράφος Χρήστος Λάμπρου (Κόνιτσα 1951) δίνει τη δική του διατύπωση για την αγρότισσα του ηπειρωτικού χωριού. Αποδίδει την ανθρωποκεντρική του σύνθεση με λιτή αφαιρετική γραμμή, σε λευκό μάρμαρο, όπως είναι γενικά η προτίμηση. Το παρατιθέμενο έργο του μπορεί να χαρακτηριστεί ως γεωμετρικό και οι φόρμες του, χωρίς καμπυλότητες και λεπτομέρειες, αποδίδουν τόσο την κίνησή του, όσο και τη στατικότητα, με πειστικότητα. Η απουσία μορφολογικών στοιχείων δίνει στο ανάγλυφο μια ενδιαφέρουσα αυστηρότητα και λιτότητα.

ginaikes:layout 1 10/2/2009 10:49 μ Page 17 ΖΑΚΕΛΙΝ ΛΙΕΡΟΒ-ΦΡΕΣΤΑ ορειχάλκινο άγαλμα, του Κώστα Καζάκου, 1998 (Κοσμηρά) Η Ζακελίν Λιερόβ-Φρέστα (1942-1997) ήταν φαρμακοποιός και ο σύζυγος της τοπικός ευεργέτης του χωριού Κοσμηρά. Το γλυπτό είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες διατυπώσεις του Κώστα Καζάκου. Απλή σύνθεση με απαλές γραμμές και χωρίς περιττά στοιχεία, αποδίδει αυτό που ήταν στη ζωή της η Ζακελίν, μια μορφωμένη και απλή γυναίκα. Οι ανεπαίσθητες πτυχώσεις των αστικών ρούχων της συνυπάρχουν αρμονικότατα με το κομψό σώμα της, η μελετημένη απόδοση των χεριών της -με ένα τριαντάφυλλο στην παλάμη- το χτένισμα και τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά και κυρίως η στητή και αποφασιστική στάση της εικονιζόμενης, κάνουν το άγαλμα να ξεχωρίζει. H AΓΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ μαρμάρινο ανάγλυφο, του Ακίμ Αράπ, 1998 (Καστάνιανη)

ginaikes:layout 1 10/2/2009 10:49 μ Page 18