Περιεχόμενα 1 Εισαγωγή...1 1.1 Χάρτης και Χαρτογραφία... 1 1.2 Ιστορική αναδρομή... 5 1.3 Βασικά χαρακτηριστικά των χαρτών...12 1.4 Είδη και ταξινόμηση χαρτών...14 1.4.1 Ταξινόμηση με βάση την κλίμακα...15 1.4.2 Ταξινόμηση με βάση τη λειτουργία...16 1.4.3 Ταξινόμηση με βάση το αντικείμενο...22 2 Χαρτογραφική Πληροφορία...29 2.1 Η Χαρτογραφία υπό την οπτική της Γεω πληροφορικής...29 2.1.1 Η χαρτογραφική καταγωγή της γεω πληροφορικής: Αναλογικοί και ψηφιακοί χάρτες...33 2.1.2 Η τοπογραφική φύση των χαρτογραφικών δεδομένων: Χωρική συνέχεια και γεω μετρία...36 2.1.3 Δομές χαρτογραφικών δεδομένων και μοντέλα αναπαράστασης...40 2.1.4 Βασικές αναλυτικές επεξεργασίες...41 2.2 Χαρτογραφικά υπόβαθρα: Συστήματα αναφοράς και χαρτογραφικές προβολές...45 2.2.1 Το σχήμα και το μέγεθος της Γης...46 2.2.2 Το Χαρτογραφικό Σύστημα Αναφοράς...49 2.2.3 Αρχές των απεικονίσεων...52 2.2.4 Συστήματα απεικονίσεων...57 2.2.5 Τα ελληνικά Γεω δαιτικά Συστήματα Αναφοράς...61
viii ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ ΘΕΜΑΤΙΚΗΣ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑΣ 2.3 Η μετρητική φύση των χαρτογραφικών δεδομένων...63 2.3.1 Επίπεδο μέτρησης των γεω γραφικών μεταβλητών...64 2.3.2 Κλίμακες μέτρησης των γεω γραφικών μεταβλητών...66 2.3.3 Μονάδες γεω γραφικής αναφοράς...69 2.4 Διακριτική ικανότητα δεδομένων και διαστασιολογικά ζητήματα...71 2.4.1 Διακριτική ικανότητα και κλίμακα των δεδομένων των συνεχών γεω γραφικών μεταβλητών...71 2.4.2 Διακριτική ικανότητα και κλίμακα των δεδομένων των διακριτών γεω γραφικών μεταβλητών...73 2.5 Χαρτογραφική αφαίρεση, γενίκευση και ταξινόμηση...74 2.5.1 Οι στόχοι της γενίκευσης...78 2.5.2 Οι τύποι και οι διαδικασίες της Γενίκευσης...84 2.6 Πηγές χαρτογραφικών δεδομένων...93 2.6.1 Προέλευση δεδομένων συνεχών γεω γραφικών μεταβλητών...95 2.6.2 Προέλευση δεδομένων διακριτών γεω γραφικών μεταβλητών... 109 2.6.3 Προέλευση περιγραφικών δεδομένων... 113 3 Χάρτες και Θεματικές Απεικονίσεις...115 3.1 Αντικείμενα και Ορισμοί της Θεματικής Χαρτογραφίας... 116 3.2 Καταγωγή των θεματικών χαρτών... 120 3.3 Χωρική ανάλυση και θεματική χαρτογραφία: μία ιστορική σχέση... 135 3.3.1 Τυπικά χωρικά προβλήματα... 138 3.3.2 Ορόσημα στη σχέση της θεματικής χαρτογραφίας με τη χωρική ανάλυση... 140 3.4 Σύγχρονες τάσεις της Θεματικής Χαρτογραφίας... 150 4 Χαρτογραφική Σημειολογία...159 4.1 Οπτική οργάνωση των γραφικών στοιχείων... 160 4.2 Οπτική ισορροπία... 161 4.3 Οπτικές μεταβλητές... 163 4.3.1 Το σχήμα (shape, form)... 164
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ix 4.3.2 Το μέγεθος (size)... 164 4.3.3 Το χρώμα (color)... 166 4.3.4 Το μοτίβο (pattern)... 170 4.3.5 Ο προσανατολισμός (orientation)... 173 4.3.6 Η σχετική θέση (relative position)... 173 4.4 Κανόνες οπτικής ισορροπίας... 174 4.4.1 Νοητοί άξονες της γραφικής σελίδας... 175 4.4.2 Η μεταβολή του μεγέθους και του σχήματος... 176 4.4.3 Χρωματικοί συσχετισμοί... 177 4.4.4 Συσχετισμοί θέσης... 182 4.4.5 Οπτική διεύθυνση και φορά... 182 4.5 Σχεδιαστικές αρχές και χαρτογραφικά σύνολα... 183 4.5.1 Περιορισμοί της ανθρώπινης φυσιολογίας... 183 4.5.2 Συμβάσεις και λειτουργίες γραφικών συνόλων... 185 4.5.3 Οργάνωση υποβάθρου και θεματικού περιεχομένου... 190 5 Θεματικός Συμβολισμός Ποιοτικών Χαρακτηριστικών...193 5.1 Σημειακά δεδομένα... 194 5.1.1 Μεθοδολογία συμβολισμού... 194 5.1.2 Χαρτογραφικό παράδειγμα... 195 5.2 Επιφανειακά δεδομένα... 197 5.2.1 Μεθοδολογία συμβολισμού... 197 5.2.2 Ταξινομήσεις στο συμβολισμό επιφανειών... 199 5.2.3 Παράδειγμα διαχείρισης και απεικόνισης δεδομένων... 201 5.3 Γραμμικά δεδομένα... 204 5.4 Συμβολισμός κατά ιεραρχική διάταξη... 205 5.4.1 Σημεία... 206 5.4.2 Γραμμές... 206 5.4.3 Επιφάνειες... 208 5.5 Χαρτογραφική αναγραφή - τυπογραφία... 209 5.5.1 Τύποι και γραφικές συνιστώσες γραμματοσειρών... 210 5.5.2 Χαρτογραφικές συμβάσεις στη χρήση γραμματοσειρών... 212 5.5.3 Τοποθέτηση της ονοματολογίας... 216
x ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ ΘΕΜΑΤΙΚΗΣ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑΣ 6 Θεματικός Συμβολισμός Ποσοτικών Δεδομένων...221 6.1 Συνεχή φαινόμενα... 222 6.1.1 Ισοπληθείς (ισαριθμικοί) χάρτες... 222 6.1.2 Στατιστικές Επιφάνειες... 223 6.2 Ασυνεχή φαινόμενα - Χάρτες αναλογικών συμβόλων... 232 6.2.1 Αναλογικά σύμβολα πραγματικών τιμών... 233 6.2.2 Αναλογικά Σύμβολα Ομαδοποιημένων Τιμών... 241 6.3 Συμβολισμός απολύτων τιμών σε επιφάνειες... 241 6.3.1 Σημειακός συμβολισμός σε επιφανειακά μεγέθη... 242 6.3.2 Χάρτες διάστιξης (dot maps)... 242 6.3.3 Χαρτογράμματα (cartograms)... 245 6.3.4 Χωρογράμματα (chorems)... 247 6.4 Χωροπληθείς χάρτες. Συμβολισμός «ανηγμένων» επιφανειακών μεγεθών... 249 6.4.1 Το μέγεθος και το σχήμα της μοναδιαίας επιφάνειας.... 251 6.4.2 Το πλήθος και τα όρια των τάξεων... 252 6.4.3 Τα χαρτογραφικά σύμβολα ανά τάξη... 261 6.4.4 Ακρίβεια και σφάλματα χωροπληθών χαρτών... 267 6.5 Δεδομένα που αναφέρονται σε γραμμές... 269 6.6 Πολυμεταβλητές χαρτογραφικές απεικονίσεις... 272 7 Χαρτογραφική Σύνταξη και Παραγωγή...277 7.1 Χαρτογραφική σύνθεση. Πληρότητα, συνθετικά στοιχεία... 277 7.1.1 Ποιοτική αναγνώριση χάρτη... 278 7.1.2 Συνθετικά στοιχεία της χαρτογραφικής σύνθεσης... 279 7.1.3 Παράμετροι ελέγχου του σχεδιασμού του χάρτη... 282 7.2 Γραφική διαχείριση των στοιχείων της χαρτογραφικής σύνθεσης... 286 7.2.1 Η γεωμετρία της γραφικής σελίδας, βοηθητικά πλαίσια και γραμμές... 286 7.2.2 Αρχές οργάνωσης της γραφικής σελίδας... 288 7.2.3 Τοποθέτηση του θεματικού περιεχομένου... 290 7.2.4 Τίτλοι - Παρουσίαση της θεματικής και των περιεχομένων... 291
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ xi Παράρτημα 1 7.2.5 Επεξήγηση του χαρτογραφικού συμβολισμού - Υπόμνημα... 293 7.2.6 Στοιχεία γεωδαιτικής αναγνώρισης... 295 7.2.7 Λοιπά στοιχεία χαρτογραφικής αναγνώρισης... 298 Οι Ψηφιακές Δομές της Θεματικής Χαρτογραφίας... 301 1.1 Η τεχνολογική εξέλιξη και η ανάπτυξη των Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών, ως εργαλείων που ενσωματώνουν ψηφιακές εφαρμογές για την κατασκευή θεματικών χαρτών... 301 1.1.1 Το πλαίσιο λειτουργίας των ΣΓΠ... 306 1.1.2 Η Επιστήμη και οι Τεχνικές της Γεωπληροφορικής... 311 1.1.3 Περιεχόμενο των ΣΓΠ ως πληροφοριακών συστημάτων... 316 1.2 Βάσεις Γεωγραφικών/Γεωχωρικών Δεδομένων... 321 1.2.1 Συστήματα Διαχείρισης Βάσεων Δεδομένων (ΣΔΒΔ)... 322 1.2.2 Συστήματα Διαχείρισης Βάσεων Γεωγραφικών Δεδομένων... 324 1.2.3 Σχεδιασμός Βάσεων Γεωγραφικών δεδομένων... 330 1.3 Μοντέλα και Δομές Γεωγραφικών / Γεωχωρικών Δεδομένων... 332 Παράρτημα 2 1.3.1. Συστήματα Σχεδιαστικής Απόδοσης (CAD)... 332 1.3.2 Μοντέλα Πλεγματικών Δεδομένων (Raster data models)... 333 1.3.3 Μοντέλα Διανυσματικών Δεδομένων (Vector data models)... 337 1.3.4 Μοντέλα Τριγωνικών Ακανόνιστων Δικτύων ΤΙΝ (Triangulated Irregular Network)... 341 1.3.5 Μοντέλα Δικτύου (Network models)... 351 Μία περιήγηση σε θεματικούς χάρτες: Τυπικά γεωγραφικά δεδομένα και επιλογές στο χαρτογραφικό συμβολισμό...355 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 379