ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΕΡΓΟ: ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΙ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΗΛΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΠΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΕΡΓΟ: ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΙ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΗΛΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΠΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ Π5 ΤΕΥΧΟΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ: ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΕΣ Ο ΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΣΥΝΤΑΚΤEΣ Ελισάβετ Μαυρουδή, Γιώργος Φεσάκης ΕΚ ΟΣΗ: 00-DRAFT Ρόδος, OKT 2008 1

Περιεχόµενα Γενικά...3 ιάθεση µαθηµάτων Τρόποι επιλογής µαθήµατος...3 Πληθυσµός-στόχος...4 υνατότητες αξιοποίησης µαθηµάτων...4 Τεστ αυτοαξιολόγησης Ιδέες για εµβάθυνση...5 υνατότητες επαναχρησιµοποίησης και επέκτασης του περιεχοµένου των µαθηµάτων...5 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α: ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ...6 2

Γενικά Το παραδοτέο Π5 αποτελεί έναν παιδαγωγικό οδηγό για την καλύτερη αξιοποίηση των µαθηµάτων από τους ενδιαφερόµενους εκπαιδευτικούς. Η ανάπτυξη των µαθηµάτων έγινε γύρω από τους ακόλουθους τέσσερις θεµατικούς άξονες: Τοπική Μυθολογία & Ιστορία Περιβάλλον & Τουρισµός Πολιτισµός & Λαογραφία Αρχαιολογία ιάθεση µαθηµάτων Τρόποι επιλογής µαθήµατος Τα µαθήµατα έχουν αναρτηθεί στον κόµβο τηλεκπαίδευσης της Νοµαρχίας ωδεκανήσου (http://lms.nad.gr) όπου εµφανίζονται χωρισµένα σε 5 τµήµατα σύµφωνα µε το παρακάτω µενού επιλογής µαθήµατος: Τµήµατα Μαθήµατα για το νηπιαγωγείο Τοπική Ιστορία Μυθολογία της Περιοχής Ιστορική αναδροµή και Σταθµοί Ιστορικής Σηµασίας της περιοχής Θέµατα Περιβάλλοντος τοπικού ενδιαφέροντος Γενικά θέµατα περιβάλλοντος Ειδικά θέµατα περιβάλλοντος Θέµατα Πολιτισµού Τοπικού Ενδιαφέροντος Θέµατα λαογραφίας- πολιτισµός Θέµατα αρχαιολογικού ενδιαφέροντος Μαθήµατα σχολείων 3

Η πρόσβαση στα µαθήµατα είναι ανοικτή, ελεύθερη σε κάθε ενδιαφερόµενο. Η επιλογή του µαθηµάτων από τον εκπαιδευτικό µπορεί να γίνει: Με βάση τη θεµατική ενότητα, οπότε είναι ιδιαίτερα χρήσιµη η πρώτη σελίδα του κόµβου τηλεκπαίδευσης της ΝΑ, όπου τα µαθήµατα εµφανίζονται οµαδοποιηµένα σύµφωνα µε αυτό το κριτήριο. Με βάση την ηλικία του πληθυσµού-στόχου. Στην προκειµένη περίπτωση ο εκπαιδευτικός πρέπει να συµβουλευτεί την αρχική σελίδα των µαθηµατών που τον ενδιαφέρουν, όπου εµφανίζεται η συγκεκριµένη πληροφορία ή εναλλακτικά τον πίνακα του περιέχεται στο παράρτηµα αυτού του εντύπου. Πληθυσµός-στόχος Έχουν σχεδιαστεί, αναπτυχθεί και αναρτηθεί, στο σύνολο, 42 µαθήµατα, η πλειονότητα των οποίων έχει ως πληθυσµό-στόχο τους µαθητές των τελευταίων τάξεων του ηµοτικού και τους µαθητές Γυµνασίου. Έχουν επίσης αναπτυχθεί δύο (2) µαθήµατα για το Νηπιαγωγείο καθώς κι ένας µικρός αριθµός µαθηµάτων για µαθητές Λυκείου. Ο πληθυσµός-στόχος στον οποίο απευθύνεται κάθε µάθηµα εµφανίζεται στην αρχική σελίδα του µαθήµατος. υνατότητες αξιοποίησης µαθηµάτων Τα µαθήµατα µπορούν να αξιοποιηθούν ατοµικά ή στο πλαίσιο µια οµαδικής διδασκαλίας σε τάξη. Ανάλογα µε τη χρήση του, το συγκεκριµένο υλικό µπορεί να αποτελέσει: Υλικό για αυτοεκπαίδευση Υλικό αναφοράς Εκπαιδευτικό υλικό για χρήση στην τάξη Υλικό για ιστοεξερευνήσεις 4

Τεστ αυτοαξιολόγησης Ιδέες για εµβάθυνση Tα τεστ αυτό-αξιολόγησης αποτελούνται από ειδικές σελίδες-θέµατα που περιλαµβάνουν ερωτήσεις και συνοδεύουν αυτοτελείς ενότητες του µαθήµατος συνήθως κεφάλαια. ίνουν τη δυνατότητα στο µαθητή να εφαρµόσει τη θεωρία που µόλις µελέτησε και να αποκτήσει µια εικόνα για την πρόοδο και τις αδυναµίες του. Κάθε σελίδα-θέµα, περιέχει ερωτήσεις ενός τύπου (Σωστού/Λάθους, Συµπλήρωσης κενού, Πολλαπλής επιλογής, Drag & drop - Αντιστοίχισης.) Ο µαθητής δεν υποχρεούται να απαντήσει όλο το τεστ ή να ακολουθήσει µια συγκεκριµένη σειρά, ενώ µπορεί να επαναλάβει το τεστ όσες φορές θέλει. Αµέσως µόλις δώσει µία απάντηση, ο µαθητής παίρνει ανάδραση από το σύστηµα σχετική µε την ορθότητα των απαντήσεων, ενώ κάποιες φορές λαµβάνει και µια µικρή βοήθεια σε περίπτωση ανεπιτυχούς πρώτης προσπάθειας. Στα µαθήµατα περιέχονται επιπλέον πολλές ιδέες για εµβάθυνση που ποικίλουν από απλά θέµατα για προβληµατισµό και συζήτηση, µέχρι προτάσεις για κατασκευές µε ή χωρίς της χρήση Η/Υ, επισκέψεις σε διάφορους χώρους και δραµατοποιήσεις. υνατότητες επαναχρησιµοποίησης και επέκτασης του περιεχοµένου των µαθηµάτων Τα µαθήµατα διατίθενται σε SCORM modules. Θα µπορούσαν έτσι να φορτωθούν σε οποιαδήποτε πλατφόρµα υποστηρίζει το πρότυπο των µαθησιακών αντικειµένων και µεταδεδοµένων SCORM χωρίς να απαιτείται κάποια προσαρµογή. Όσον αφορά το θέµα της επέκτασης του περιεχοµένου τους, τα µαθήµατα θα µπορούσαν εύκολα να εµπλουτιστούν µε περισσότερα διαδραστικά στοιχεία, να µεταφραστούν σε άλλες γλώσσες και γενικά να αποτελέσουν µία πρώτη βάση για τη δυνατότητα δηµιουργίας επεκτάσεων. 5

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α: ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ Στις σελίδες που ακολουθούν παρατίθεται ένας πλήρης πίνακας των 42 µαθηµάτων που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο του έργου, ο οποίος για κάθε µάθηµα περιλαµβάνει: 1. έναν αύξοντα αριθµό 2. τον κωδικό της θεµατικής ενότητας στην οποία αυτό ανήκει 3. τον τίτλο του µαθήµατος 4. µία σύντοµη περίληψη των περιεχοµένων του µαθήµατος 5. το όνοµα του καθηγητή που είχε την ευθύνη της ανάπτυξης του µαθήµατος 6. τον πληθυσµό-στόχο. Η αντιστοιχία των Θεµατικών Ενοτήτων σε κωδικούς δίνεται στον ακόλουθο πίνακα: 1. Γενικά θέµατα 2. Θέµατα Τοπικής Ιστορίας 2.1 Θέµατα Μυθολογίας της περιοχής 2.2 Ιστορική αναδροµή και Σταθµοί Ιστορικής Σηµασίας της περιοχής 3. Θέµατα Περιβάλλοντος τοπικού ενδιαφέροντος 3.1 Γενικά θέµατα περιβάλλοντος 3.2 Ειδικά θέµατα περιβάλλοντος 4. Θέµατα Πολιτισµού Τοπικού Ενδιαφέροντος 4.1 Θέµατα λαογραφίας- πολιτισµός 4.2 Θέµατα αρχαιολογικού ενδιαφέροντος 6

α/α ΘΕ Τίτλος µαθήµατος Περίληψη Υπεύθυνος Πληθυσµός-στόχος 1 4.1 ΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΤΟΥ ΗΜΟΥ ΡΟ ΙΩΝ Τα παιδιά θα έρθουν σε επαφή µε τη γραπτή γλώσσα µέσα από την προετοιµασία µιας επίσκεψης στο Νεστορίδειο Μέλαθρο του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης του ήµου Ροδίων. Θα τους δοθούν ευκαιρίες να διαβάσουν για πραγµατικούς επικοινωνιακούς σκοπούς.πληροφοριακά κείµενα, εγκυκλοπαίδειες, λεξικά, χάρτες, αλλά και ο περιβάλλων γραπτός λόγος θα αποτελέσουν το κύριο αναγνωστικό υλικό για την κατάκτηση του γραµµατισµού από παιδιά προσχολικής ηλικίας. 2 4.1 ΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΑΛΙΑ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟ ΟΥ Τα παιδιά θα αντιµετωπίσουν µια σειρά αναγνωστικών προκλήσεων, καθώς θα περιηγηθούν στο χώρο της Παλιάς Πόλης της Ρόδου. Στην προσπάθειά τους να γνωρίσουν το σήµερα και το χθες µιας από τις πιο όµορφες γωνιές του πλανήτη, θα έρθουν σε επαφή µε τον κώδικα της γραπτής γλώσσας, θα ανοίξουν χάρτες, θα αναζητήσουν πληροφορίες σε τουριστικούς οδηγούς, θα διαβάσουν επιγραφές, επιστολές, λίστες και αποκόµµατα εφηµερίδων, θα υπογράψουν ένα αναµνηστικό δίπλωµα συµµετοχής και θα γνωρίσουν την πολιτιστική κληρονοµιά της Παλιάς Πόλης. Επιπλέον, θα διαβάσουν και θα ακούσουν ιστορίες που θα τα συγκινήσουν και θα τα διασκεδάσουν. ΓΙΑΝΝΙΚΟΠΟΥΛΟΥ Α. ΓΙΑΝΝΙΚΟΠΟΥΛΟΥ Α. Μαθητές Νηπιαγωγείου Μαθητές Νηπιαγωγείου 3 2.1 ΤΕΛΧΙΝΕΣ-ΟΙ ΜΥΘΙΚΟΙ ΠΡΟΓΟΝΟΙ ΤΩΝ ΡΟ ΙΩΝ Σύµφωνα µε τη µυθολογία, όταν η Ρόδος αναδύθηκε από τη θάλασσα κατοικήθηκε από ανθρώπους µε υπερφυσικές δυνάµεις και έλαβε πλήθος ονοµάτων τα οποία σχετιζόταν µε περιβαλλοντικά της χαρακτηριστικά. 4 2.1 Η ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΤΗΣ ΡΟ ΟΥ Το νησί της Ρόδου εµφανίζεται µέσα από τη θάλασσα και ο ίας το δωρίζει στον θεό Ήλιο. ΚΟΝΤΑΚΟΣ Α. ΚΟΝΤΑΚΟΣ Α. 5 2.1 Η ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ ΤΗΣ ΡΟ ΟΥ Η δηµιουργία των πρώτων πόλεων του νησιού της ΚΟΝΤΑΚΟΣ Α. 7

6 2.1 Η ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΑΤΜΟΥ, ΛΕΡΟΥ, ΛΕΙΨΩΝ, ΚΑΛΥΜΝΟΥ, ΑΣΤΥΠΑΛΑΙΑΣ ΚΑΙ ΣΥΜΗΣ 7 2.1 Η ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΩ, ΝΙΣΥΡΟΥ, ΧΑΛΚΗΣ, ΤΗΛΟΥ ΚΑΙ ΣΥΜΗΣ 8 2.1 Η ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΡΠΑΘΟΥ, ΚΑΣΟΥ ΚΑΙ ΚΑΣΤΕΛΟΡΙΖΟΥ Ρόδου και οι κυριότεροι µύθοι που αφορούν τις πόλεις αυτές. Το µάθηµα εστιάζει στη γνωριµία των µαθητών µε αρχαίους µύθους που αναφέρονται στα νησιά Πάτµο, Λέρο, Λειψοί, Κάλυµνο, Αστυπάλαια, Σύµη της ωδεκανήσου. Γίνεται επίσης αναφορά στους πρώτους κατοίκους των νησιών, σε γενεαλογίες ηρώων και σε θεότητες που σχετίζονται µε τα συγκεκριµένα νησιά. Η δηµιουργία των νησιών της ωδεκανήσου συνδέεται µε όµορφους και εντυπωσιακούς µύθους που ανάγονται στην εποχή της µάχης των Τιτάνων µε τους Ολύµπιους θεούς. Οι µύθοι αυτοί προσεγγίζουν τις γεωλογικές µεταβολές στην περιοχή της ωδεκανήσου και πιο συγκεκριµένα της Κω, της Νισύρου, της Χάλκης, της Τήλου και της Σύµης, αποδίδοντας µε µια επική διάσταση τα κοσµογονικά γεγονότα, τα οποία υπογραµµίζουν την κοινή καταγωγή των νησιών και την κατοίκησή τους από Έλληνες στην αρχαιότητα. Το µάθηµα εστιάζει στη γνωριµία των µαθητών µε αρχαίους µύθους που αναφέρονται στα νησιά Κάρπαθο, Κάσο, Καστελόριζο της ωδεκανήσου. Γίνεται επίσης αναφορά στους πρώτους κατοίκους των νησιών, σε γενεαλογίες ηρώων και σε θεότητες που σχετίζονται µε τα συγκεκριµένα νησιά. ΚΟΝΤΑΚΟΣ Α. ΚΟΝΤΑΚΟΣ Α. ΚΟΝΤΑΚΟΣ Α. 9 2.2 ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΑ, ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΑ ΚΑΙ ΑΡΧΑΪΚΑ ΧΡΟΝΙΑ Η ιστορία της Ρόδου και των ωδεκανήσων κατά την προϊστορία αλλά και κατά τη διάρκεια των γεωµετρικών και των αρχαϊκών χρόνων. Έµφαση δίνεται στην αποκόµιση σαφούς εικόνας της ανάπτυξης της Ρόδου λόγω ειδικών συνθηκών, στις περιόδους που αναφέρονται. 10 2.2 ΚΛΑΣΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ Ο ρόλος της Ρόδου στους µηδικούς πολέµους και η σχέση της µε την Αθήνα και τη Σπάρτη κατά την κλασική περίοδο. Η δηµιουργία της πόλεως της 8

11 2.2 ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝ ΡΟΥ Ρόδου. Ιδιαίτερη µνεία γίνεται στον αθλητισµό, ως έκφραση του αριστοκρατικού ιδεώδους και της υπεροχής της Ρόδου στον πολιτισµικό όσο και στον οικονοµικό και πολιτικό τοµέα. Μάθηµα που αφορά τις σχέσεις της Ρόδου µε τη Μακεδονία και το Χρυσό Αιώνα της ωδεκανήσου κατά την ελληνιστική περίοδο. 12 2.2 Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ Μάθηµα που εστιάζει στη µεγάλη πολιορκία της Ρόδου από το ηµήτριο τον Πολιορκητή, γιο του Αντίγονου και στην επιτυχή -για τη Ρόδο- κατάληξή της. 13 2.2 TΑ Ω ΕΚΑΝΗΣΑ ΡΩΜΑΪΚΗ-ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΠΑΡΧΙΑ Στο µάθηµα περιλαµβάνονται δύο τίτλοι, ένας για τη Ρόδο κατα τη Ρωµαϊκή περίοδο και ένας για τη Ρόδο κατά τη Βυζαντινή περίοδο. 14 2.2 IΠΠΟΤΟΚΡΑΤΙΑ Το µάθηµα αναφέρεται στην περίοδο της Ιπποτοκρατίας στη Ρόδο, που ξεκινάει µε την κατάληψη του νησιού από τους Ιωαννίτες Ιππότες και φτάνει µέχρι την άλωση του νησιού από το Σουλεϊµάν το Μεγαλοπρεπή και την οριστική αποχώρηση των Ιπποτών το 1523. 15 2.2 ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ Το µάθηµα αναφέρεται στην περίοδο της Τουρκοκρατίας στα ωδεκάνησα, η οποία ξεκινάει µε την παράδοσή τους από τους Ιωαννίτες Ιππότες στους Τούρκους -κατάληξη της σκληρής πολιορκίας του Σουλεϊµάν του Μεγαλοπρεπή- και εκτείνεται περίπου 400 χρόνια. Ιδιαίτερα περιγράφεται η µέθοδος του υποχρεωτικού εποικισµού και η παρακµή της Ρόδου κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου. 16 2.2 H ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 Στο µάθηµα γίνεται αναφορά της συµµετοχής της ωδεκανήσου στην εθνεγερσία του 1821. Παράλληλα επιχειρείται µια προσέγγιση της ζωής και της δράσης των ωδεκανησίων που έλαβαν µέρος στον αγώνα. Ιδιαίτερη µνεία γίνεται στο ολοκαύτωµα Μαθητές Ε και ΣΤ τάξεων ηµοτικού Μαθητές Ε και ΣΤ τάξεων ηµοτικού 9

της Κάσου. 17 2.2 H IΤΑΛΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΤΟΧΗ Γίνεται αναφορά στη νέα κατοχική κατάσταση στα ωδεκάνησα, τη ζωή των ωδεκανησίων υπό τον ιταλικό ζυγό καθώς και στα σηµαντικότερα πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν στα γεγονότα του «ωδεκανησιακού ζητήµατος». 18 2.2 H ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ Το µάθηµα αναφέρεται στην έντονη στρατιωτική και διπλωµατική δράση που αρχίζει στα ωδεκάνησα µε την κήρυξη του Ελληνοϊταλικού πολέµου και η οποία καταλήγει στην πολυπόθητη για τους ωδεκανησίους 19 3.1 ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ 20 3.1 Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 21 3.1 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ενσωµάτωση µε την Ελλάδα. Στο µάθηµα αυτό επιδιώκεται η γνωριµία των παιδιών µε τις έννοιες της βιωσιµότητας και της αειφόρου ανάπτυξης, η οριοθέτηση και η σύνδεσή τους µε τα περιβαλλοντικά ζητήµατα, τον καταναλωτισµό και την απασχόληση. Παράλληλα καταδεικνύονται οι επιδράσεις των προβληµάτων αυτών στις τοπικές κοινωνίες µέσω της παγκοσµιοποίησης και αναζητούνται τρόποι «αειφορικής» στάσης απέναντι τους ατοµικά και συλλογικά. Στο µάθηµα αυτό παρουσιάζεται η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Αειφόρο Ανάπτυξη,η φιλοσοφία της Στρατηγικής, η πορεία που ακολούθησε µέχρι να φτάσει στη σηµερινή της µορφή, καθώς και οι βασικές αρχές της. Στο µάθηµα αυτό παρουσιάζεται η Ελληνική Στρατηγική για την Αειφόρο Ανάπτυξη µε ειδική αναφορά στα ωδεκάνησα,η φιλοσοφία της Στρατηγικής, η πορεία που ακολούθησε µέχρι να φτάσει στη σηµερινή της µορφή, καθώς και οι βασικές αρχές της. 22 3.2 ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΝΕΡΟΥ Το µάθηµα διαπραγµατεύεται το πολύ κρίσιµο -στις µέρες µας- ζήτηµα της διαχείρισης του νερού και την ιδιαίτερη σηµασία που αυτό αποκτά σε ένα νοµό όπως τα ωδεκάνησα, µε τα άνυδρα νησιά, τη ΦΩΚΙΑΛΗ Π. ΛΙΑΡΑΚΟΥ Γ. ΚΑΙΛΑ Μ. ΚΑΙΛΑ Μ. Μαθητές Ε και ΣΤ τάξεων ηµοτικού Μαθητές Ε και ΣΤ τάξεων ηµοτικού Μαθητές Γυµνασίου Μαθητές Γυµνασίου Μαθητές ΣΤ ηµοτικού και Γυµνασίου 10

ραδγαία τουριστική ανάπτυξη και την παρατηρούµενη σταδιακή µείωση των αποθεµάτων του. Με αναφορά στη νοµοθεσία και µε δραστηριότητες ευαισθητοποίησης, καταδεικνύονται οι συνέπειες της ρύπανσής του, οι οποίες προκαλούν έντονη ανησυχία και αποτελούν σηµείο αφετηρίας για ατοµικές και συλλογικές δράσεις. 23 3.2 ΕΝΕΡΓΕΙΑ Θα µάθετε τι είναι η ενέργεια, ποιες είναι οι κατηγορίες των πηγών της, µαζί µε τα κυριότερα πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατά τους. Θα ενηµερωθείτε για την ενεργειακή κατάσταση στον κόσµο, όπως και για το τι συµβαίνει στην Ευρώπη, στην Ελλάδα και τα ωδεκάνησα. Θα βρείτε µερικές συµβουλές για το πώς µπορείτε να εξοικονοµήσετε ενέργεια. 24 3.2 ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ Αρχικά, θα κατανοήσουµε την έννοια των απορριµµάτων και τις τρεις βασικές κατηγορίες στις οποίες χωρίζονται: τα βιοµηχανικά, τα αγροτικά και τα αστικά απορρίµµατα. Στη συνέχεια, θα µάθουµε ποια είναι τα προβλήµατα που δηµιουργούνται από την παραγωγή των απορριµµάτων τόσο στο περιβάλλον όσο και σε εµάς τους ανθρώπους. Ακολούθως, θα γνωρίσουµε τα τρία στάδια της ορθολογικής διαχείρισης των απορριµµάτων: το διαχωρισµό στην πηγή, την επεξεργασία (λιπασµατοποίηση, ανακύκλωση, καύση) και τη µεταφορά όσων απέµειναν στους Χώρους Υγειονοµικής Ταφής Απορριµµάτων (ΧΥΤΑ). Έπειτα, θα εξετάσουµε τι επικρατεί στην Ευρώπη, στην Ελλάδα και στα ωδεκάνησα σχετικά µε τη διαχείριση των απορριµµάτων. Τέλος θα αναφέρουµε τρόπους για να µειώσουµε την παραγωγή των απορριµµάτων. 25 3.2 ΘΑΛΑΣΣΑ - ΑΛΙΕΙΑ Στο µάθηµα αυτό, το θέµα είναι η θάλασσα και µια από τις κύριες δραστηριότητες του ανθρώπου σε ΛΙΑΡΑΚΟΥ Γ. ΛΙΑΡΑΚΟΥ Γ. ΛΙΑΡΑΚΟΥ Γ. 10-15 ετών 10-15 ετών 10-15 ετών 11

σχέση µε αυτή, η αλιεία. 26 ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ Στο µάθηµα επιχειρείται η κατανόηση της αξίας της βιοποικιλότητας, η αναφορά στην υφιστάµενη νοµοθεσία, η ευαισθητοποίηση µέσω δραστηριοτήτων, η διερεύνηση των στάσεων και η αναθεώρηση συµπεριφορών απέναντι σε αυτό το τόσο σηµαντικό περιβαλλοντικό ζήτηµα που συµπεριλαµβάνει κάθε µορφή ζωής, καθώς ο πλανήτης µας τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε µεγάλη κρίση λόγω της εξαφάνισης αρκετών ειδών καθώς και πολιτισµικών στοιχείων. 27 ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Στο µάθηµα κατ αρχήν οριοθετείται η έννοια της «προστατευόµενης περιοχής», καταγράφονται οι προστατευόµενες περιοχές σε διεθνές αλλά κυρίως σε τοπικό επίπεδο καθώς και οι νόµοι και οι συµβάσεις που διέπουν την ίδρυση και λειτουργία τους. 28 ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Το µάθηµα ασχολείται µε την ανάπτυξη του τουρισµού στην Ελλάδα και ειδικότερα στις παραθαλάσσιες και τις νησιωτικές περιοχές της. Εξετάζονται κυρίως τα οικονοµικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά αποτελέσµατα της τουριστικής ανάπτυξη και γίνεται αναφορά στις εναλλακτικές µορφές τουρισµού. 29 ΠΑΡΑ ΟΣΙΑΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΣΤΑ Μέσω του µαθήµατος επιχειρείται η γνωριµία των Ω ΕΚΑΝΗΣΑ µαθητών µε τους παραδοσιακούς οικισµούς της 30 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ωδεκανήσου, µελετώνται οι παράγοντες καθώς και οι γενικότερες συνθήκες (κοινωνικές, πολιτισµικές κλπ.) που συνέβαλαν στη διαµόρφωση των παραδοσιακών οικισµών. Το µάθηµα αυτό επιχειρεί να προσδιορίσει το ρόλο των κοινωνικών φορέων στη διαχείριση και προστασία του περιβάλλοντος, στη διαµόρφωση ΚΑΙΛΑ Μ. ΚΑΙΛΑ Μ. ΦΩΚΙΑΛΗ Π. ΦΩΚΙΑΛΗ Π. ΦΩΚΙΑΛΗ Π. Μαθητές ΣΤ ηµοτικού και Γυµνασίου Μαθητές ΣΤ ηµοτικού και Γυµνασίου Μαθητές ΣΤ ηµοτικού και Γυµνασίου Μαθητές ΣΤ ηµοτικού και Γυµνασίου Μαθητές ΣΤ ηµοτικού και Γυµνασίου 12

31 4.1 Ο ΛΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΠΡΩΤΕΣ ΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ ΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ 32 4.1 ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΗΜΙΟΥΡΓΟΙ ΚΑΙ ΤΟΥ ΤΟΠΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Α. 33 4.1 ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΗΜΙΟΥΡΓΟΙ ΚΑΙ ΤΟΥ ΤΟΠΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Β οικολογικών στάσεων και την ενεργοποίηση του πληθυσµού για την ενεργό συµµετοχή του στις διαδικασίες επίλυσης των διαφόρων προβληµάτων τόσο σε τοπικό όσο και σε παγκόσµιο επίπεδο. H ευαισθητοποίηση και πληροφόρηση των παιδιών σε θέµατα της λαϊκής µας παράδοσης, λχ. η ενασχόλησή τους µε τη λαϊκή παραµυθολογία, τις λαϊκές αναπαραστατικές τέχνες, έθιµα ή/και πρακτικές της καθηµερινότητας- αποτελεί εθνική υποχρέωση των εκπαιδευτικών και ασπίδα προστασίας των παιδιών από το πλήθος των αντιπαιδαγωγικών µηνυµάτων και πρακτικών που εισπράττουν κυρίως µέσω των παιδικών τηλεοπτικών εκποµπών, αλλά και διαφόρων ανάλογων εντύπων. Ειδικότερα η παράλληλη ενασχόληση των µικρών µαθητριών και µαθητών µε τις σχέσεις των κοινωνικών φύλων και τις αναπαραστάσεις τους στο πλαίσιο των παραδοσιακών κοινοτήτων τους επιτρέπει να προβληµατιστούν σχετικά και να προχωρήσουν σε συγκρίσεις µε τη σύγχρονη κοινωνική πραγµατικότητα. Ο ρόλος των γυναικών στη δηµιουργία του τοπικού πολιτισµού. Μάθηµα σχετικό µε τη σηµαντικότατη συνεισφορά των γυναικών της ωδεκανήσου στη δηµιουργία του λαϊκού πολιτισµού. 34 4.1 ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΤΗΣ Ω ΕΚΑΝΗΣΟΥ. Στο µάθηµα αυτό, το παραµύθι προσεγγίζεται όχι ως κείµενο - προϊόν µιας απροσδιόριστης φαντασίας αλλά ως στοιχείο της πολιτισµικής µας ιστορίας που όσο παλαιό και αν είναι, διυλίζεται σε ένα παρόν. ίνοντας έµφαση στη γνωριµία των µαθητών µε την πολιτιστική κληρονοµιά του τόπου τους που σχετίζεται µε εθνικές ή διεθνικές παραδόσεις, το µάθηµα βασίζεται στα παραδείγµατα ορισµένων δηµοφιλών λαϊκών παραµυθιών από τα ΓΚΑΣΟΥΚΑ Μ. Μαθητές Νηπιαγωγείου και των 3 πρώτων τάξεων του ηµοτικού (5-7 ετών) ΓΚΑΣΟΥΚΑ Μ. Μαθητές Γυµνασίου ΓΚΑΣΟΥΚΑ Μ. Μαθητές Λυκείου ΚΑΠΛΑΝΟΓΛΟΥ Μ. Μαθητές Γ και τάξεων ηµοτικού 13

35 4.1 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΚΑΙ ΜΟΝΙΜΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΕΚ ΗΛΩΣΕΙΣ 36 4.1 ΕΤΗΣΙΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΕΚ ΗΛΩΣΕΩΝ ωδεκάνησα, που συγκεντρώθηκαν στο πλαίσιο σχετικής εθνογραφικής έρευνας. Οι δραστηριότητες που προτείνουµε επεκτείνονται και εκτός της σχολικής τάξης καθώς επιδιώκουν να εµπνεύσουν ελπίδα και αισιοδοξία, κινητοποιώντας τις δηµιουργικές και εκφραστικές δυνάµεις των µαθητών. Το µάθηµα επιδιώκει την προβολή των Προγραµµάτων Πολιτιστικών ραστηριοτήτων, προκειµένου να ενηµερωθεί το κοινό, οι ηµότες και οι Τουρίστες του Νοµού ωδεκανήσου, για τους Φορείς και τα κατά τόπους Πολιτιστικά γεγονότα. Πρόκειται για καταγραφή των ετήσιων προγραµµάτων πολιτιστικών Εκδηλώσεων (2007-2008), που έλαβαν και λαµβάνουν χώρα στους ήµους και τις Κοινότητες της Νοµαρχίας ωδεκανήσου. 37 4.2 H ΑΡΧΑΙΑ ΛΙΝ ΟΣ Γνωριµία µε την αρχαία πόλη της Λίνδου. Γενικά στοιχεία µνηµειακής τοπογραφίας και παρουσίαση της οχυρωµένης ακρόπολης, των µνηµείων της πόλης και της νεκρόπολης. Παρουσίαση σηµαντικών έργων τέχνης από τις ανασκαφές της Λίνδου. 38 4.2 Η ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΜΙΡΟΣ Γνωριµία µε την αρχαία πόλη της Καµίρου. Γενικά στοιχεία µνηµειακής τοπογραφίας και παρουσίαση των µνηµείων της πόλης, της ακρόπολης και των νεκροπόλεων. Παρουσίαση σηµαντικών έργων τέχνης από τις ανασκαφές της Καµίρου και του νοµίσµατος της πόλης. 39 4.2 Η ΑΡΧΑΙΑ ΙΑΛΥΣΟΣ Γνωριµία µε την αρχαία πόλη της Ιαλυσού. Γενικά στοιχεία µνηµειακής τοπογραφίας και παρουσίαση των µνηµείων της ακρόπολης και των νεκροπόλεων. Παρουσίαση σηµαντικών έργων τέχνης από τις ανασκαφές της Ιαλυσού και του νοµίσµατος της πόλης. 40 4.2 Η ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΡΟ ΟΥ Γνωριµία µε την αρχαία πόλη της Ρόδου. Γενικά στοιχεία µνηµειακής τοπογραφίας και παρουσίαση της ακρόπολης και των µνηµείων της, της οχύρωσης, ΠΑΠΑ ΟΠΟΥΛΟΣ Ι. ΠΑΠΑ ΟΠΟΥΛΟΣ Ι. ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ Μ. ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ Μ. ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ Μ. ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ Μ. Στο σύνολο του πληθυσµού Στο σύνολο του πληθυσµού Άτοµα 12+ ετών Άτοµα 12+ ετών Άτοµα 12+ ετών Άτοµα 12+ ετών 14

των λιµανιών και των νεκροπόλεων της. Παρουσίαση σηµαντικών έργων τέχνης, του νοµίσµατος της πόλης και του περίφηµου Κολοσσού της Ρόδου. 41 4.2 Η ΑΡΧΑΙΑ ΚΥΜΙΣΑΛΑ Γνωριµία µε την αρχαία πόλη της Κυµισάλας.Γενικά στοιχεία µνηµειακής τοπογραφίας και παρουσίαση της οχυρωµένης ακρόπολής, και της νεκρόπολης.παρουσίαση σηµαντικών έργων τέχνης από τις ανασκαφές της Κυµισάλας. 42 4.2 Η ΑΡΧΑΙΑ ΚΩΣ Γνωριµία µε την αρχαία πόλη της Κω. Γενικά στοιχεία µνηµειακής τοπογραφίας και γενική παρουσίαση της αρχαίας αγοράς, του λιµένα, της ρωµαϊκής έπαυλης, γνωστής ως casa romana, του Ωδείου και άλλων διάσπαρτων αρχαιοτήτων. Παρουσίαση σηµαντικών έργων τέχνης από τις ανασκαφές της Κω στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κω και συζήτηση για το νόµισµα της πόλης. Παρουσίαση του Ασκληπιείου και της διαδικασίας ίασης κατά την αρχαιότητα. ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ Μ. ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ Μ. Άτοµα 12+ ετών Άτοµα 12+ ετών 15