MOYΣΕΙΟ ΨΑΡΙΩΝ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΑΣ Βαγενάς Γ., Επεσλίδης Δ., Καρδαμηλιώτης Κ., Λαπατσάνης M., Μέττας Λ., Μητσόπουλος Δ. Πειραματικό Γενικό Λύκειο Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη georgevgn@hotmail.com, Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Ζαρφτζιάν Μαριλένα, βιολόγος mazarf12@gmail.com ΠΕΡΙΛΗΨΗ Επιθυμώντας να κάνουμε μια εργασία που να μην είναι στενά θεωρητική αλλά να έχει και στοιχεία σύνθεσης, αποφασίσαμε να φτιάξουμε ένα μουσείο (συλλογή) ζωικών οργανισμών στο σχολείο μας. Ξεκινήσαμε με τα ψάρια που η συλλογή τους είναι σχετικά εύκολη. Επισκεπτόμαστε τις ψαραγορές σε τακτά χρονικά διαστήματα, αγοράζουμε διαφορετικά είδη ψαριών, τα βάζουμε σε φορμόλη 10% για μια πρώτη συντήρηση και μετά από 20 μέρες τα αποθηκεύουμε σε γυάλινα μπουκάλια όπου η συγκέντρωση φορμόλης είναι 8%. Συγκεντρώνουμε πληροφορίες για τα είδη ψαριών τα οποία συλλέξαμε και δημιουργούμε ένα αρχείο για τα ψάρια αυτά. Για τα ψάρια με μεγάλα λέπια, κάνουμε και παρασκευάσματα λεπιών για να βλέπουμε τους δακτύλιους ανάπτυξης. Εκτός από ψάρια, συλλέγονται και μαλάκια, καρκινοειδή, έντομα κλπ. Η συλλογή φυλάσσεται στο εργαστήριο φυσικών επιστημών του σχολείου μας. Λέξεις κλειδιά: ψάρια, μουσείο, φορμόλη, συλλογή ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Η εργασία μας αφορά την κατασκευή ενός μουσείου ψαριών. Αυτό το μουσείο δημιουργήθηκε στο σχολείο μας από τους ίδιους τους μαθητές με τη βοήθεια των καθηγητών Βιολογίας και Χημείας. Η διαδικασία είχε ως εξής: οι μαθητές προμηθευόμαστε ψάρια από την ψαραγορά της Θεσσαλονίκης σε τακτά χρονικά διαστήματα ώστε να έχουμε δείγματα που αλιεύονται σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Τα ψάρια είναι όλα Ελληνικά και προέρχονται από το Αιγαίο και τις λίμνες τις Βόρειας Ελλάδας. Κάθε φορά που κάποιος έφερνε ψάρια, μαζευόμασταν στο Χημείο του σχολείου μας και τα βάζαμε σε διάλυμα φορμόλης 10% όπου παρέμειναν για 20 μέρες (Εικόνα 1 ). Εικόνα 1: Αρχική Συντήρηση οργανισμών σε διάλυμα φορμόλης 10%
Μετά από 20 μέρες τα βάζουμε σε διάλυμα φορμόλη 8%. Κάθε είδος τοποθετείται σε χωριστό γυάλινο δοχείο και από έξω σε ετικέτα αναγράφεται η Ελληνική ονομασία και η επικρατέστερη λατινική ονομασία (εικόνα 2). Εικόνα 2: Δείγματα Ψαριών στην τελική τους αποθήκευση Συνολικά στο μουσείο συγκεντρωθήκαν 20 είδη ψαριών. Μονιμοποιήθηκαν επίσης και άλλα ζώα μια μικρή οχιά ( μας την έφεραν νεκρή από ένα αγρόκτημα ),ένα καβούρι, μια καραβίδα, ένα ελικοπτεράκι, μανδύες από έντομα κλπ. ( Εικόνα 3 ). Εικόνα 3 : Άλλα ζώα του μουσείου ( ελικoπτεράκι, μανδύες από τζιτζίκια, κάβουρας, ψείρα, ζωντανός μονομάχος ). Κάναμε επίσης και παρασκευάσματα λεπιών ( Εικόνα 4 ) ως εξής :από τα ψάρια τα οποία είχαν μεγάλα λέπια ( πχ. Πεταλούδα ) αφαιρούσαμε λέπια τα οποία βάζαμε σε διάλυμα καυστικού καλίου για 10 λεπτά Στη συνέχεια τα στεγνώναμε και να τα βάζαμε ανάμεσα σε δύο αντικειμενοφόρους πλάκες τις οποίες κολλούσαμε μεταξύ τους με κολλητική ταινία όπου και γράφαμε το είδος του ψαριού. Με τον τρόπο αυτόν μπορούμε βλέποντας τα στο μικροσκόπιο να δούμε τους ετήσιους δακτύλιους ανάπτυξης του ψαριού.
Εικόνα 4 : Παρασκευάσματα λεπιών. Στα πλαίσια της ενασχόλησης μας με τα ψάρια συμμετείχαμε στο εργαστήριο Βιολογίας <<Ανατομία ψαριού>> βοηθώντας τους μαθητές της Α Γυμνασίου. (Εικόνα 5 ) Εικόνα 5: από το εργαστήριο ανατομίας ψαριών ( πεταλούδα με αυγά ). Για τα ψάρια που συγκεντρώσαμε καταγράψαμε επίσης και θεωρητικά δεδομένα που αφορούν την οικολογία του είδους (πίνακας 1). Στόχος μας είναι να μεγαλώσουμε το μουσείο μας, να το εμπλουτίζουμε συνεχώς και με άλλα είδη, να αυξήσουμε τις παρεχόμενες πληροφορίες, να κάνουμε διάφορα happening σε σχέση με τα ψάρια. Ήδη η παρουσία μας στο εργαστήριο ανατομίας, τα παρασκευάσματα λεπιών και η γυάλα με το ζωντανό «μονομάχο» έχουν προκαλέσει την προσοχή και το ενδιαφέρον πολλών μαθητών του σχολείου. Και φυσικά κυρίαρχος στόχος είναι να διασκεδάζουμε μέσα στο σχολείο.
Πίνακας 1: Λίγα λόγια για τα ψάρια μας ΛΑΒΡΑΚΙ (Disentrarchus labrax) Το συναντάμε σε κάθε λογής βυθό. Όμως οι βιότοποι που ευνοούν την ανάπτυξη και την παρουσία του λαβρακίου ειναι επι το πλείστων οι λιμνοθάλλασες. ΒΑΚΑΛΑΟΣ (ΜΠΑΚΑΛΙΑΡΟΣ) (Τorbedo nobiliana) Συναντάτε κυρίως στις βόρειες χώρες και στα ψυχρά κλίματα, ιδιαίτερα στον Ατλαντικό Ωκεανό. ΓΛΩΣΣΑ (Solea vulgaris) Η γλώσσα είναι ένα επίπεδο ψάρι. Κολυμπά πολύ κοντά στο βυθό, με αποτέλεσμα να είναι σχετικά δύσκολο να το εντοπίσει κανείς. ΤΣΙΠΟΥΡΑ (Sparus aurata) Η τσιπούρες κυκλοφορούν συνήθως ζευγάρια από τα ρηχά έως τα 30 μέτρα. Συνήθως βρίσκονται σε αμμώδης βυθούς με σκόρπιες φυκίαδες. ΣΚΟΥΜΠΡΙ (Rastrelliger brachysoma) Η λιμνοθάλλασες είναι ο κυρίως βιότοπος του σκουμπριού διότι είναι ένας θαυμαστός τόπος για την διατροφή του. ΔΡΑΚΑΙΝΑ (Trachinus araneus) Κυνηγάει ψάρια, πάντα μικρότερά της, συνήθως νύχτα, και τρέφεται με αυτά, αφού πρώτα τα τσιμπήσει και τα δηλητηριάσει με το υγρό που εκρίνει απο τα αγκάθια της.
ΠΕΣΤΡΟΦΑ (Oncorhynchus mykiss) Η πέστροφα παρουσιάζει ανάδρομο αναπαραγωγή.για ένα μεγάλο μέρος της ζωής της βρίσκεται στους ωκεανούς αλλά όταν έρχεται ο καιρός της αναπαραγωγής επιστέφει στα γλυκά νερά. ΣΑΡΔΕΛΑ (Stenella coerurloalba) Είναι είδος παράκτιο που ζει σε κοπάδια, τόσο σε θαλασσινά όσο και γλυκά νερά. Κάποια είδη από αυτά είναι ανάδρομα, δηλαδή μεταναστεύουν από το θαλάσσιο περιβάλλον στα εσωτερικά ύδατα. ΜΠΑΡΜΠΟΥΝΙ (Mullus surmuletus) Το μπαρμπούνι ζει σε πολλές θάλασσες των εύκρατων περιοχών του πλανήτη, μέσα σε συμπλέγματα φυκιών ή σε αμμώδεις βυθούς, όπου αναζητά τροφή του δηλαδή διάφορα μικρά μαλάκια. KABOYΡΑΣ (Atelecyclus rotundatus) Το καβούρι αυτό ζει στις ελληνικές ακτές και έχει πολύ λεπτό και διαφανές όστρακο. EYXAΡΙΣΤΙΕΣ Θα θέλαμε να εκφράσουμε την ευχαρίστηση μας στον Σύλλογο Γονέων για την χρηματοδότηση που προσέφερε για την εργασία. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ Π.Σ. (1984) : Σημειώσεις εργαστηρίου ιχθυολογίας. Αριστοτέλειο Παν/μιο Θεσ/νίκης www.wikepedia.com