ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΔΟΜΕΝΙΚΟΥ PROJECT ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2012-2013

«ΓΝΩΡΙΖΩ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ΜΟΥ: ΠΑΡΕΛΘΟΝ, ΠΑΡΟΝ, ΜΕΛΛΟΝ»

ΟΙ ΟΜΑΔΕΣ ΜΑΣ

ΒΑΛΑΝΤΗΣ ΒΑΛΑΝΤΗΣ ΡΑΦΑΗΛΙΑ ΡΑΦΑΗΛΙΑ ΞΕΝΙΑ ΞΕΝΙΑ ΜΑΡΙΟΣ ΜΑΡΙΟΣ ΚΑΛΥΨΩ ΚΑΛΥΨΩ ΟΙ ΑΝΩΝΥΜΟΙ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΗΛΙΑΝΑ ΗΛΙΑΝΑ ΖΗΣΗΣ ΖΗΣΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ FANTASTIC 5

ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΒΑΓΙΑ ΒΑΓΙΑ ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΜΟΙ

ΤΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ

ΤΑ ΧΑΡΤΟΝΙΑ

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ ΥΠΟΕΡΩΤΗΜΑΤΑ

ΠΗΓΕΣ

ΕΡΓΑΛΕΙΑ

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΠΗΓΗΣ

ΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΔΟΜΕΝΙΚΟΥ

Η ΕΠΙΣΚΕΨΗ

Η ΑΦΙΣΑ

ΤΙΤΑΡΗΣΙΟΣ

Η ΠΟΤΑΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ Ίχνη νεολιθικών οικισμών: στη Μαγούλα, στο Δομένικο και στο Μεσοχώρι. Βρέθηκαν νεολιθικοί οικισμοί, τμήματα ειδωλίων, πελέκεις, νεολιθικά εργαλεία.

Γεωμετρική εποχή (1.100-800 π.χ.) Οι Περραιβοί συστήνουν το Κοινό, μια συμμαχία πόλεων στο οποίο συμμετέχουν και οι Μύλαι, οι Χυρετίαι, το Ερεικίνιο και η Μάλλοια, πόλεις της Ποταμιάς.

Αρχαϊκά χρόνια (800-500 π.χ.) Το Κοινό των Περραιβών εξακολουθεί να λειτουργεί.

Ελληνιστική εποχή Οι Περραιβοί, είναι υποταγμένοι στους Μακεδόνες.

Ρωμαϊκή περίοδος 196 π.χ. :απελευθερώνονται από τους Ρωμαίους 146 π.χ.:προσαρτώνται από τους Θεσσαλούς. Τότε εξαφανίζεται και το Κοινό των Περραιβών.

Βυζαντινή εποχή Η Περραιβία ανήκε στην Provincia Thessalia (επαρχία Θεσσαλίας). Σημαντικά τμήματα βυζαντινής κατοίκησης : Παλιόκαστρο, Δομένικο. Κοντά στη Συκιά και στο Πραιτώρι : τμήματα οχύρωσης με τετράγωνους πύργους.

5ος και 6ος αιώνας επιδρομές γερμανικών και ουνικών φύλων επιδρομές Αβάρων με αποτέλεσμα τη λεηλασία και την καταστροφή των οικισμών.

7ος αιώνας Εμφάνιση Σλάβων στην κοιλάδα: αφομοιώνονται από τους γηγενείς κατοίκους.

10ος αιώνας Εμφάνιση Βλάχων: νομαδική ελληνική φυλή, με περιστασιακό τόπο διαμονής τους την Ποταμιά.

11ος - 12ος αιώνας Ακμή Οι πόλεις και οι οικισμοί αναπτύσσονται και οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία και τη βιοτεχνία.

1204 Μετά την υποταγή της Κωνσταντινούπολης στους Λατίνους, έχουμε την εισβολή των Φράγκων στην περιοχή, όπως και στον υπόλοιπο ελληνικό χώρο.

Αρχές 14ου αιώνα Η περιοχή βρίσκεται υπό φραγκική κατοχή, ως τμήμα του δουκάτου Αθηνών, ενώ παράλληλα δέχεται την εισβολή των Αλβανών.

Μέσα 14ου αιώνα Οι Σέρβοι κατακτούν ειρηνικά την περιοχή.

Τουρκοκρατία 1395 :η περιοχή παραδίδεται στους Τούρκους.

ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

1592-1593 Το Βλαχογιάννι Βλαχογιάννη Το Πραιτώρι Πρετόρι Η Συκιά Κάτου Σηκήα Το Μεσοχώρι Μυλόβηστα (Μυλόγουστα)

ΒΛΑΧΟΓΙΑΝΝΗ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

ΠΡΕΤΟΡΙ

ΜYΛΟΒΗΣΤΑ (ΜΕΣΟΧΩΡΙ)

ΜΑΓΟΥΛΑ

Κατά το 18ο -19ο αιώνα: Η Μαγούλα αναφέρεται ως Μαγούλα Το Αμούρι ως Αμούρη

16ος αιώνας Τα χωριά της Ποταμιάς: εικόνα εγκατάλειψης και ερήμωσης. Με την πάροδο των χρόνων οι ορεινές κοινότητες άρχισαν να αναπτύσσονται, να ασχολούνται με το εμπόριο και να ξανακατοικούνται τα πεδινά χωριά.

Αρχές 18ου αιώνα Στο Βλαχογιάννι, στο Μεσοχώρι και σε άλλα χωριά συστήθηκαν «αδελφάτα», οικονομικές συνεργασίες με βάση την καλλιέργεια, την επεξεργασία και την πώληση του φυτού κάνναβη. Οι έλληνες κάτοικοι της Ποταμιάς τον αιώνα αυτό είναι πλούσιοι και καλλιεργημένοι. Ασχολούνταν με την κτηνοτροφία και την καλλιέργεια της γης. Επίσης η ανάπτυξη της βαμβακοκαλλιέργειας προώθησε τη χειροτεχνία και το εμπόριο νημάτων.

19ος αιώνας Ο Αλή Πασάς και ο γιός του Βελή Πασάς κάνουν τσιφλίκια όλα τα χωριά της Ποταμιάς, τα οποία κατά την επανάσταση του 1821, λεηλατήθηκαν από τα τουρκικά στρατεύματα. Μετά το θάνατο του Αλή Πασά τα χωριά διανεμήθηκαν σε Τούρκους μπέηδες. Έτσι άρχισε η παρακμή των χωριών.

1881-1912 Το Νοέμβριο του 1881, η Θεσσαλία προσαρτάται στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος. H περιοχή Ποταμιάς παραμένει υπό τουρκική διοίκηση ως τις 6 Οκτωβρίου 1912. Μετά την κρίσιμη μάχη του Σαρανταπόρου απελευθερώνεται η επαρχία Ελασσόνας.

Β Παγκόσμιος Πόλεμος Οι Άγγλοι οχυρώνονται και πολεμούν με τους εχθρούς.

Εξαιτίας παρενόχλησης της ιταλικής φάλαγγας στη θέση «Μαυρίτσα» Δομενίκου, στις 16 Φεβρουαρίου 1943 από τους εφεδροελασίτες, πυρπολήθηκε όλο το χωριό και εκτελέστηκαν: 90 άνδρες στο Καυκάκι, στη Μαυρίτσα 9 άτομα και στη γέφυρα Τράφου 4 βοσκοί. Τα γυναικόπαιδα τα οδήγησαν στο Αμούρι. Συνολικά εκτελέστηκαν 118 κάτοικοι Δομενίκου, 12 Μεσοχωρίτες και 5 Αμουριώτες.

Εμφύλιος Υπήρξαν πολλοί νεκροί και ανυπολόγιστες υλικές ζημιές. Ρήμαξαν τα χωριά και οι απώλειες ήταν τριπλάσιες από την Κατοχή.

1950 ως σήμερα Τα χωριά άρχισαν να αναπτύσσονται ξανά : Απέκτησαν ηλεκτρισμό, ύδρευση, τηλέφωνο, ασφαλτοστρώθηκαν οι παλιοί δρόμοι και δημιουργήθηκαν νέοι. Χτίστηκαν νέα σπίτια, κοινότητες, ιατρεία, σχολεία.

Ξεκίνησε η άρδευση των χωραφιών, υιοθετήθηκαν νέες μέθοδοι παραγωγής, αναπτύχθηκαν οι σιτοκαλλιέργειες, οι καπνοκαλλιέργειες, οι δεντροφυτεύσεις, εφαρμόσθηκαν λιπάσματα και φυτοφάρμακα.

Ιδρύθηκαν χοιροτροφικές και αγελαδοτροφικές μονάδες.

Δημιουργήθηκαν πομώνες (γεωτρήσεις), καθώς σημειώθηκε πτώση των υδάτων και στέρεψαν οι πηγές στα Βοδιανά, που βρίσκονται στο κέντρο του κάμπου της Ποταμιάς, στα όρια Δομενίκου Μαγούλας.

Η ΕΡΕΥΝΑ

«ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ», 1997 Δήμος Ποταμιάς: Αμούρι, Βλαχογιάννι, Δομένικο, Μαγούλα, Μεγάλο Ελευθεροχώρι, Μεσοχώρι, Πραιτώρι, Συκιά με έδρα το Βλαχογιάννι, ενώ η Βερδικούσια με τα Αμπέλια παραμένει κοινότητα.

ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ, 2011 Ο Δήμος Ποταμιάς εντάχθηκε στο Δήμο Ελασσόνας

ΑΠΟΓΡΑΦΗ 2001 Βλαχογιάννι :908 Μαγούλα: 422 Μεσοχώρι: 613 Πραιτώρι: 438 Ανάληψη: 141 Δήμος Ποταμιάς: 5065 κάτοικοι Αμπέλια:241

ΑΠΟΓΡΑΦΗ 2011 Βλαχογιάννι :895 Μαγούλα: 232 Μεσοχώρι: 551 Πραιτώρι: 362 Ανάληψη:99 Αμπέλια:256

ΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

ΦΥΛΟ 52 59 ΑΝΔΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ

ΗΛΙΚΙΑ 26 ΩΣ 15 24 16-18 18-30 15 19 27 31-50 51 +

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ 4 3 11 ΑΓΡΟΤΕΣ 10 ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΟΙ 52 ΑΛΛΟ: ΑΝΕΡΓΟΙ 31 ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΟΙ ΟΙΚΙΑΚΑ

ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ ΤΗΝ ΠΑΛΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΣΑΣ; 14% ΝΑΙ ΌΧΙ 86%

ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ ΕΘΙΜΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΣΑΣ; 16 ΝΑΙ ΌΧΙ 95

ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΡΟΒΛΗΘΕΙ Ο ΤΟΠΟΣ ΣΑΣ; ΙΝΤΕΡΝΕΤ 13% ΆΛΛΟ 26% 50% 11% ΜΜΕ ΕΘΙΜΑ

ΣΑΣ ΑΡΕΣΕΙ Η ΖΩΗ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ; 18% ΝΑΙ ΌΧΙ 82%

ΘΑ ΕΠΙΛΕΓΑΤΕ ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΩΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ ΤΟΠΟ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ; 32% ΝΑΙ 68% ΌΧΙ

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Πλεονεκτήματα της ζωής στο χωριό Υπάρχει περισσότερος ελεύθερος και διαθέσιμος χρόνος, ευκαιρίες για χόμπυ, σύσφιγξη των κοινωνικών επαφών και σχέσεων, επαρκέστερη οικονομική κάλυψη των προσωπικών και οικογενειακών αναγκών. Οι ρυθμοί εδώ είναι πιο αργοί, εκλείπει το άγχος, σημαντική η επαφή με τη φύση. Η οικονομική κρίση δεν είναι εδώ τόσο φανερή όπως στις πόλεις όπου υπάρχει υπερπληθώρα ανθρώπων και υψηλά ποσοστά ανεργίας. Τέλος, το σημαντικότερο πλεονέκτημα είναι ότι τα χωριά διαθέτουν όμορφα αξιοθέατα που μας κάνουν να νιώθουμε πιο ευχάριστα καθώς τα αντικρίζουμε και νιώθουμε περήφανοι για την καταγωγή μας.

ΤΑ ΚΛΗΔΟΝΑ, ΒΛΑΧΟΓΙΑΝΝΙ

Η ΠΙΡΠΙΡΙΤΣΑ

Η ΠΟΤΑΜΙΑ ΣΗΜΕΡΑ

ΒΛΑΧΟΓΙΑΝΝΙ Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 150 μ. στη δυτική όχθη του Τιταρήσιου. Στα ανατολικά του χωριού έχουν εντοπιστεί ερείπια που πιθανόν ανήκουν στην αρχαία Περραιβική πόλη Μάλλοια ή Ερεικίνιο. Το Βλαχογιάννι το συνδέει με το Μεσοχώρι η τεράστια, μονής, όμως κυκλοφορίας, πέτρινη γέφυρα. Η ιδιαίτερα ελκυστική φύση ενισχύεται από το παραποτάμιο δάσος με λεύκες στον Τιταρήσιο, το φράγμα και τη λίμνη της Αγρελιάς, το Σμολιώτικο (Σμολιώτη) ποταμό, το ρέμα «Καρκατσέλι» και τις κορυφές «Χάρτζια» και «Καπρισιούτα». Πριν το Μεγάλο Ελευθεροχώρι σώζεται νερόμυλος σε καλή κατάσταση. Στο χωριό και τη γύρω περιοχή υπάρχουν οι εκκλησίες των Αγίας Αικατερίνης, Αγίας Τριάδος, Αγίου Ραφαήλ, Προφήτη Ηλία (αρχές 19ου αι.), Αγίου Αθανασίου (1813) και Αγίου Γεωργίου.

ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ

ΜΑΓΟΥΛΑ Είναι χτισμένη επάνω σε ένα πολύ μικρό λόφο (εξού και η ονομασία, αφού «Μαγούλα» είναι ο πολύ μικρός λοφίσκος). Απέχει από την Ελασσόνα 15 χλμ. και είναι χτισμένη σε υψόμετρο 150 μ. Επίσης αυτό που μπορεί κανείς να αντικρύσει όταν βρεθεί εκεί είναι το τεράστιο υδραγωγείο της περιοχής ύψους 7,5 μέτρων ένα από τα μεγαλύτερα της Επαρχίας. Ο επισκέπτης, αρχικά μπορεί να πάει στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (1848), η οποία διαθέτει ξυλόγλυπτο τέμπλο και εικόνες από το 1818. Κατόπιν, μπορεί να κάνει έναν φυσιολατρικό περίπατο στις όμορφες όχθες του ποταμού και να συναντήσει τις παλιές διαδρομές που ένωναν τη Μαγούλα με τα υπόλοιπα χωριά του δήμου Ποταμιάς.

ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΜΑΓΟΥΛΑ

ΜΕΣΟΧΩΡΙ Βρίσκεται ανάμεσα από το Δομένικο και το Δαμάσι απέχει από την Ελασσόνα 22 χλμ., 38,9 χλμ.από Λάρισα και είναι χτισμένο σε υψόμετρο 140 μ. Η παλαιότερη ονομασία του χωριού ήταν «Μυλόγουστα» και η τοποθεσία του δεν ήταν στη σημερινή θέση. Βρισκόταν σε βουνό πάνω από το σημερινό χωριό στην τοποθεσία Βρυζόστη όπου σήμερα σώζεται η εκκλησία και μύλοι (σε έναν από τους μύλους πρόσφατα έγινε αναπαλαίωση). Η ονομασία είναι πιθανόν να προέρχεται από το «Μύλοι της Αυγούστας» ιδιοκτησίας της επί Ρωμαϊκής εποχής. Επίσης και για την σημερινή ονομασία υπάρχουν δύο εκδοχές: μία γιατί το χωριό μας βρίσκεται χιλιομετρικά στη μέση της παλιάς διαδρομής Τύρναβος Ελασσόνα και η άλλη εκδοχή διότι ο δρόμος που διασχίζει το χωριό το χωρίζει στη μέση. Στο χωριό και τη γύρω περιοχή υπάρχουν οι εκκλησίες του Αγίου Δημητρίου, του Αγίου Νικολάου, της Αγίας Τριάδας. Για τους φυσιολάτρες, προτείνεται η πηγή στη θέση Βρυζόστι και η γέφυρα που οδηγεί στο γειτονικό Βλαχογιάννι.

ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ

ΠΡΑΙΤΩΡΙ Απέχει από την Ελασσόνα 18 χλμ. και είναι χτισμένο σε υψόμετρο 220 μ. Όταν η Ελλάδα έφυγε από την περίοδο της Τουρκοκρατίας το χωριό κατά κάποιο τρόπο «ενώθηκε» ξανά. Είναι πιθανή η ετυμολογία του ονόματος του χωριού από το λατινικό praetor (=τίτλος αιρετών αρχόντων στην αρχαία Ρώμη). Υπάρχει δάσος με λεύκες. Ίχνη βυζαντινής οχύρωσης εντοπίστηκαν στην τοποθεσία «Καστρί». Αξίζει η πεζοπορία στην κορυφή «Αλωνάκι», ενώ ενδιαφέρουσα είναι η πανίδα και ορνιθοπανίδα των δασών της περιοχής (λύκοι, αλεπούδες, ασβοί, λαγοί, μπεκάτσες και τρυγόνια). Αξιόλογη είναι η ενοριακή εκκλησία του Αγίου Νικολάου (1770) με τις τοιχογραφίες, καθώς και το ξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου της ίδιας χρονολογίας.

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΑΓΙΑ ΑΝΑΛΗΨΗ Απέχει από την Ελασσόνα 17 χλμ. και είναι χτισμένη σε υψόμετρο 230 μ. Ιδρύθηκε από πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή μετά τη μικρασιατική καταστροφή το 1922. Ένα χωριό ήρεμο όπου μπορεί κανείς να εξασκήσει το χόμπυ του κυνηγιού σε πολλά είδη όπως των πτηνών και των αγριόχοιρων ακόμη και να απολαύσει την απέραντη θέα της Ποταμιάς και του Ολύμπου από τις περιοχές της Οξυάς, του Μπαρτζόλακου και Κρεμαστού. Πίσω από την Ανάληψη υπάρχει η Παλιομαγούλα και η Παλιοσυκιά, που είναι πλέον έρημοι μικροοικισμοί.

ΜΟΝΗ ΑΝΑΛΗΨΕΩΣ

ΑΓΙΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ

ΑΜΠΕΛΙΑ Τα Αμπέλια,είναι διάσπαρτα μικρά οικήματα που έχουν ένα ενιαίο όνομα στους πρόποδες των ανατολικών Αντιχασίων της περιοχής. Ανήκαν στην κοινότητα Βερδικούσιας. Πριν μπει κανείς στο χωριό, συναντά έναν πολύ μικρότερο οικισμό, τα Παλιάμπελα, όπου ζούνε μόνιμα ελάχιστοι κάτοικοι. Στο χωριό, εκθαμβωτική μοιάζει η Εκκλησία των Αγίων Πάντων, ενώ οι κάτοικοι εκτός από την γεωργία και την κτηνοτροφία ασχολούνται με τα χοιροστάσια.

ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΩΝ ΧΩΡΙΩΝ

Προτείνουμε : την ίδρυση πολιτιστικών συλλόγων σε κάθε χωριό, τη δημιουργία διαδικτυακών ιστοτόπων, τη διαφήμιση μέσω των ΜΜΕ και του διαδικτύου, καθώς και τη σύνταξη τουριστικού οδηγού. Μέσω του σχολείου αλλά και των υπολοίπων φορέων ζητάμε να ενημερωνόμαστε για την τοπική ιστορία. Η ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού μέσα από πολιτιστικές εκδηλώσεις δε δημιουργεί μόνο μια αίσθηση γνώσης και υπερηφάνειας για την τοπική ιστορία και ταυτότητα αλλά βοηθά στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, στην ανάπτυξη υλικοτεχνικής υποδομής, με συνέπεια την οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

Ίων Δραγούμης «Πήγαινε λοιπόν στα δημοτικά τραγούδια, στη δημοτική τέχνη,στη χωριάτικη και τη λαϊκή ζωή για να βρεις τη γλώσσα σου και την ψυχή σου, και με αυτά τα εφόδια, αν έχεις μέσα σου ορμή και τόλμη, θα πλάσεις ό, τι θέλεις, παράδοση και πολιτισμό, αλήθεια και φιλοσοφία», αλλά και ανάπτυξη και οικονομική ευημερία θα συμπληρώναμε εμείς!

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΠΟΛΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ!

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΜΠΟΥΜΠΑΣ, Σπυρίδων, Περραιβία Ειδική Εκδοτική. ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ Αθ., Πίσω στο χωριό. ΤΕΔΚ Ν.ΛΑΡΙΣΑΣ, Δήμος Ποταμιάς. ΣΠΑΝΟΣ Κωνσταντίνος, «Θεσσαλικό Ημερολόγιο». ΓΑΛΛΗΣ Κωνσταντίνος, «Πρόσφατες έρευνες στη νεολιθική Θεσσαλία», ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ Τεύχος 34, Μάρτιος 1990. Τ.Ε.Δ.Κ. Λάρισας, «ΘΕΣΣΑΛΙΑ: Θέματα ιστορίας Ιστορικές πηγές», Εκδ. Οίκος Εμ. Λαβδάκης, Λάρισα 2009. ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ Νικόλαος, «Θεσσαλία»,Περιφερειακές Εκδόσεις Έλλα, Λάρισα 1995, (πρώτη έκδοση 1880). ΜΠΟΥΜΠΑΣ Σπυρίδων Αντ., «Το Περραιβικόν Γένος και ο Όλυμπος», Ειδική Εκδοτική, Αθήνα 2000. STAHLIN Friedrich, «Η Αρχαία Θεσσαλία»,Εκδ. Οίκος Αδελφών Κυριακίδη Α.Ε., Θεσσαλονίκη 2008. STΑHLIN Friedrich,(μετ. Τόμης Αλεξόπουλος) «Η Περραιβία», (1984). ΖΟΥΚΑΣ Αλέκος, «Πασχαλιόγορτα Δήμου Ποταμιάς» (2005) ΖΔΑΝΗΣ Νίκος, «Πληθυσμιακά στοιχεία για τους οικισμούς της Ελασσόνας το 1904», Θεσσαλικό Ημερολόγιο. ΓΚΡΙΖΙΩΤΗΣ Αχιλλέας, «Το πανηγύρι στο μοναστήρι της Ανάληψης [Ελασσόνας]». ΜΑΤΟΥΛΗ Ερμιόνη, «Χριστουγεννιάτικα κάλαντα από το χωριό Μεσοχώρι της Ελασσόνας». ΜΑΤΟΥΛΗ Ερμιόνη, «Πέντε γαμήλια τραγούδια από το Μεσοχώρι της Ελασσόνας», (1984). ΜΑΤΟΥΛΗ Ερμιόνη, «Τρία δημοτικά τραγούδια από το Μεσοχώρι της Ελασσόνας». ΣΩΤΗΡΙΟΥ Ελένη, «Πασχαλιάτικα τραγούδια από το Βλαχογιάννι της Ελασσόνας». ΑΝΔΡΩΝΗΣ Στάθης, «Η γραμματική του ελασσονίτικου γλωσσικού ιδιώματος».