ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ ΕΙΡΗΝΗ ΤΣΙΠΡΑΚΟΥ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Διπλωματική Εργασία για την απόκτηση Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης Πειραιάς, 2009

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ ΕΙΡΗΝΗ ΤΣΙΠΡΑΚΟΥ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Επιβλέπων Καθηγητής : Καθηγητής Θεόδωρος Παπαηλίας Μελέτη για την απόκτηση Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης Πειραιάς, 2009 2

UNIVERSITY OF PIRAEUS ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ HEALTH MANAGEMENT TEI PIRAEUS Eirini Tsiprakou ALTERNATIVE MANAGEMENT OF HOSPITAL WASTE Dissertation presented to the faculty of the University of Piraeus in fulfillment of the requirements for the degree of M.Sc. in Health Management Piraeus, 2009 3

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Κατά τη διάρκεια εκπόνησης της διπλωματικής μου εργασίας, απαιτήθηκε η συλλογή πλήθους στοιχείων, όπου χωρίς τη συμβολή συγκεκριμένων φορέων και ανθρώπων, η ολοκλήρωση της θα ήταν αδύνατη. Ως εκ τούτου, θα ήθελα να ευχαριστήσω το ΥΠΕΧΩΔΕ και συγκεκριμένα το γραφείο Εναλλακτικής Διαχείρισης, Το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας, Την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, το ΕΛΙΝΥΑΕ καθώς και τους καθηγητές του μεταπτυχιακού προγράμματος «Διοίκησης της Υγείας», που με προθυμία με πληροφορούσαν για οτιδήποτε χρειαζόταν. Την μέχρι σήμερα πορεία μου την οφείλω στην οικογένειά μου, που με στηρίζει σε κάθε μου βήμα και αποτελεί για μένα κίνητρο αυτοβελτίωσης και δημιουργίας. Ιδιαίτερα όμως θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα καθηγητή μου Θεόδωρο Παπαηλία, που με τις πολύτιμες κατευθύνσεις, συμβουλές και γνώσεις του, στάθηκε αφορμή και κίνητρο για να ολοκληρώσω τη φοίτησή μου στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα, να είμαι συνεπής στις υποχρεώσεις μου και να ενδυναμώσει την επιθυμία μου για συνεχή μάθηση. 4

Περίληψη Ο ορισμός που δίνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας για τα Ιατρικά Απόβλητα, τα περιγράφει ως απόβλητα που παράγονται από δραστηριότητες που αφορούν υγειονομική περίθαλψη ανθρώπων ή ζώων σε Υγειονομικές Μονάδες, ερευνητικά εργαστήρια ή ερευνητικές δραστηριότητες που έχουν να κάνουν με «φροντίδα υγείας». Ποσοστό της τάξης του 75% - 90% των Ιατρικών Αποβλήτων θεωρούνται μη επικίνδυνα. Τα υπόλοιπα 10-25% θεωρούνται επικίνδυνα, με δυνατότητα πρόκλησης μίας σειράς κινδύνων για την υγεία, σε περίπτωση επαφής ή έκθεσης σε αυτά. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να αναπτύξει ένα σύστημα συλλογής των ιατρικών αποβλήτων για την Ελλάδα. Βασικές προϋποθέσεις για την ανάπτυξη ενός συστήματος που θα αναλυθεί είναι η πλήρης εφαρμογή του υφιστάμενου εθνικού θεσμικού πλαισίου και των οδηγιών της Ε.Ε., η συνεχής επιμόρφωση και τεχνική επάρκεια του προσωπικού για την συλλογή, μεταφορά και αποτέφρωση των απόβλητων. Η τεχνική αρτιότητα και η τήρηση των κανόνων υγιεινής και ασφάλειας στην συλλογή, μεταφορά και αποτέφρωση των απόβλητων και τέλος η τεχνική πληρότητα και οικονομία λειτουργίας του δικτύου. Η συλλογή και η μεταφορά από τις ιατρικές μονάδες ή χώρους προσωρινής αποθήκευσης προς τις μονάδες αποτέφρωσης θα γίνεται βάση μιας ομάδας σημαντικών κριτηρίων. Στόχος της εργασίας είναι η προσέγγιση ενός συστήματος διαχείρισης ιατρικών αποβλήτων που θα εξυπηρετεί πάνω από εκατό χιλιάδες (100.000) σημεία παραγωγής ιατρικών επικινδύνων απόβλητων και θα γίνεται μέσω ενός μοντέλου το οποίο θα χωρίζει τη χώρα σε άξονες και κρίσιμα σημεία ενδιαφέροντος. Λέξεις Κλειδιά: ιατρικά απόβλητα, διαχείριση ιατρικών αποβλήτων 5

Graduate: Eirini Tsiprakou Thesis «Alternative Management of Hospital Waste» for the Degree Master in Health Management University of Piraeus- TEI of Piraeus, Greece. Supervisor: Dr Theodoros Papailias Abstract The definition that gives the World Organisation of Health for the Medical Waste, describes it as waste that is produced by activities that concern sanitary care of persons or animals in Sanitary Units, inquiring laboratories or inquiring activities that they have make with health care. Percentage of order of the 75% of - 90% of Medical Waste, are considered as not dangerously. The remainder 10-25% they are considered as dangerous, with possibility of challenge of line of dangers for the health, with contact or report in them. Aim of present dissertation is to develop a system of collection of medical waste for Greece. Basic conditions for the growth of system that will be analyzed are the full implementation of existing national frame and directives of EU, the continuous training and technical sufficiency of personnel for the collection, transport and incineration of waste. The technique completeness and the observation of rules of hygiene and safety in the collection, transport and incineration outcast and finally the technical plenitude and economy of operation of network. The collection and the transport by the medical units or spaces of provisional storage to the units of incineration will become base of team of important criteria. Objective of work is the approach of system of management of medical waste that it will serve above hundred thousands (100.000) points of production of medical dangerous waste and will become via a model which will separate in axes and critical points of interest. Words Keys: medical waste, management of medical waste 6

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...10 1.1 ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ... 11 2. ΕΙΔΗ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΩΝ14 2.1. Είδη ιατρικών προϊόντων... 14 2.1.1. Ταξινόμηση ιατρικών αποβλήτων... 14 3. ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ «ΣΥΛΛΟΓΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΑΠΟΤΕΦΡΩΣΗ ΤΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΜΟΛΥΣΜΑΤΙΚΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ»... 39 4. ΤΕΧΝΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ... 57 4.1 Εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την λειτουργία του συστήματος.. 57 4.2. ΠΕ από την λειτουργία των οχημάτων κατά την συλλογή και μεταφορά των χρησιμοποιημένων συσσωρευτών... 57 4.4 ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ... 63 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 67 6. ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ 68 7

Κατάλογος Πινάκων Σχημάτων ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Κατηγορίες Ιατρικών Αποβλήτων... 15 ΠΙΝΑΚΑΣ 1.1 ΙΑ ΑΧ, που προσομοιάζουν με τα οικιακά απόβλητα 16 ΠΙΝΑΚΑΣ 1.1.1 ΕΙΑ-ΜΧ: Επικίνδυνα ΙΑ αμιγώς μολυσματικού χαρακτήρα.. 17 ΠΙΝΑΚΑΣ 1.1.2 ΕΙΑ-ΜΤΧ: Επικίνδυνα ΙΑ με τοξικό & μολυσματικό χαρακτήρα... 18 ΠΙΝΑΚΑΣ 1.1.3 ΕΙΑ-ΤΧ: Επικίνδυνα ΙΑ αμιγώς τοξικού χαρακτήρα... 18 ΠΙΝΑΚΑΣ 1.2. Υγειονομικές Περιφέρειες της Ελλάδας και εποπτευόμενα Π.Ε.Σ.Υ 24 ΠΙΝΑΚΑΣ 1.3. Αριθμός κλινών σε Δημ. & Ιδιωτικές ΥΜ & ποσότητες παραγόμενων αποβλήτων ανά Υγειονομική Περιφέρεια 2004.. 29 ΠΙΝΑΚΑΣ 1.4. Θεματολογία εκπαίδευσης ανά κατηγορία εργαζομένων 56 ΠΙΝΑΚΑΣ 1.4.1 Οι Κίνδυνοι στις θέσεις Εργασίας.. 60 ΠΙΝΑΚΑΣ 1.4.2 Επαγγελματικές Ασθένειες.61 ΣΧΗΜΑ 1. Σύνολο Υγειονομικών Μονάδων στην Ελλάδα 22 ΣΧΗΜΑ 1.1. Δημόσια & Ιδιωτικά Νοσηλευτικά Ιδρύματα στην Ελλάδα.. 22 ΣΧΗΜΑ 1.1.1 Κλίνες Υγειονομικών Μονάδων στην Ελλάδα.23 ΣΧΗΜΑ 1.2 Υγειονομικές Περιφέρειες στην Ελλάδα.25 ΣΧΗΜΑ 1.2.1. Κατανομή Υγειονομικών Μονάδων ανά ΠΕ.Σ.Υ 26 ΣΧΗΜΑ 1.2.2. Κατανομή Υγειονομικών Μονάδων ανά Νομό 27 ΣΧΗΜΑ 1.3. Παραγόμενα Ιατρικά Απόβλητα(kg/ημέρα) σε εθνικό επίπεδο το 2004.30 ΣΧΗΜΑ 1.3.1. Συνολικός Αριθμός κλινών Υγειονομικών Μονάδων σε επίπεδο χώρας και εκτίμηση για το 2011. 31 ΣΧΗΜΑ 1.3.1.1. Παραγωγή ΙΑ-ΜΧ ανά κατηγορία Υγειονομικών Μονάδων & ανά ΣΧΗΜΑ ΠΕ.ΣΥ..32 1.3.1.2. Παραγωγή ΙΑ-ΜΧ ανά κατηγορία Υγειονομικών Μονάδων & ανά Νομό.33 ΣΧΗΜΑ 1.4. Ενότητες Ολοκληρωμένου Σχεδιασμού Διαχείρισης Ιατρικών Αποβλήτων 40 8

ΣΥΝΤΟΜΕΥΣΕΙΣ ΙΑ ΙΑΤΡΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΕΙΑ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΙΑΤΡΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΜΧ ΜΟΛΥΣΜΑΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΧ ΤΟΞΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΑΧ ΑΣΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΑΜΧ ΑΜΙΓΩΣ ΜΟΛΥΣΜΑΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΜΤΧ ΜΟΛΥΣΜΑΤΙΚΟΥ ΤΟΞΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΕΛΙΝΥΑΕ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΥΓΕΙΑΣ ΥΠΕΧΩΔΕ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΥΜ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ΧΥΤΑ ΧΩΡΟΙ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΤΑΦΗΣ ΠΕΣΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ ΕΣΔΚΝΑ ΕΝΙΑΙΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΔΗΜΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ Ν. ΑΤΤΙΚΗΣ ΔΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ 9

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα μη επεξεργασμένα ιατρικά απόβλητα θέτουν σε υψηλό βαθμό κινδύνου τη Δημόσια Υγεία, αλλά και το περιβάλλον. Από τους σημαντικότερους γι αυτό παράγοντες, είναι η φύση των προς διαχείριση αποβλήτων, ένα σημαντικό ποσοστό των οποίων είναι μολυσματικά ή τοξικά. Τα απόβλητα γενικότερα, και ιδίως τα ιατρικά μολυσματικά απόβλητα, είναι φορείς βακτηρίων και ιών που μπορούν, κάτω από κατάλληλες συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας, να πολλαπλασιάζονται και εν συνεχεία να εξαπλώνονται, με κίνδυνο πρόκλησης σοβαρών βλαβών στον άνθρωπο, αλλά και στο περιβάλλον μέσω αέρα, εδάφους και υδροφόρου ορίζοντα. Παράλληλα υπάρχει και ο κίνδυνος τραυματισμού των εργαζομένων από μικρά αιχμηρά αντικείμενα όπως, βελόνες, νυστέρια κ.α., που είναι πολύ πιθανό να περιέχονται στα απόβλητα αυτά. Παράλληλα, στις υγειονομικές μονάδες (νοσοκομεία, κλινικές, ιατρικά κέντρα, κέντρα υγείας, διαγνωστικά εργαστήρια, κλπ), όπως ορίζονται στην ΚΥΑ 37591/2031/03 «Μέτρα και όροι για τη διαχείριση των ιατρικών αποβλήτων από υγειονομικές μονάδες», χρησιμοποιούνται τοξικές χημικές ουσίες και άλλα επικίνδυνα υλικά για διαγνωστικούς και θεραπευτικούς σκοπούς, όπως χημικές ενώσεις που χρησιμοποιούνται στη Χημειοθεραπεία, ραδιονουκλίδια, αέριες ενώσεις που χρησιμοποιούνται στην Αναισθησιολογία, φορμαλδεϋδη, υδράργυρος, φωτογραφικά υγρά, διάφορα τοξικά και διαβρωτικά υγρά. 10

Η διαχείριση και η απαλλαγή από τα ιατρικά απόβλητα, μολυσματικά και μη, πρέπει να ακολουθεί περιβαλλοντικά και υγειονομικά αποδεκτούς κανόνες. Στην αντίθετη περίπτωση, απλά το πρόβλημα της ρύπανσης μεταφέρεται από το ένα μέσο στο άλλο (στην περίπτωση της απλής απόρριψης, στο έδαφος ή στην περίπτωση της αποτέφρωσης των αποβλήτων σε μη κατάλληλες για το σκοπό αυτό εγκαταστάσεις, στον αέρα). Η κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα, όσον αφορά τη διαχείριση των ιατρικών αποβλήτων θα παρουσιαστεί στη συνέχεια. Κάποια γενικά συμπεράσματα που προκύπτουν είναι: Παρόλο που η συλλογή των ιατρικών αποβλήτων ορθώς έχει ξεκινήσει να γίνεται ξεχωριστά σε ειδικούς σάκους, με διαφορετικό χρώμα ανάλογα με την επικινδυνότητά τους, στη συνέχεια, μεγάλο μέρος από αυτά οδηγούνται από κοινού για ταφή σε χώρους ταφής των αστικών απορριμμάτων. Η μεταφορά λοιπόν μεγάλου ποσοστού των ιατρικών αποβλήτων γίνεται από τα συνηθισμένα απορριμματοφόρα των ΟΤΑ (Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης). Συνέπεια των παραπάνω είναι να εγκυμονούν κίνδυνοι για την υγεία των εργαζόμενων, τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον γενικότερα. Τα τελευταία χρόνια πραγματοποιείται «απολύμανση/αδρανοποίηση» των ιατρικών αποβλήτων, είτε με τη χρήση θερμότητας ή μικροκυμάτων ή χημικών ουσιών. Όμως, η λειτουργία του ειδικού αυτού εξοπλισμού κρίνεται αναποτελεσματική και ανεπαρκής για την επεξεργασία μη διαχωρισμένων ιατρικών αποβλήτων. Ακόμα και όταν αυτή εφαρμόζεται ακολουθώντας αυστηρούς όρους, κανόνες και προδιαγραφές με αποτέλεσμα όντως να εξαλείφεται ο μολυσματικός παράγοντας από τα Ιατρικά Απόβλητα, σε καμία περίπτωση δεν απαλλάσσει από τoν επικίνδυνο/τοξικό χαρακτήρα των αποβλήτων αυτών, γεγονός που οφείλεται στο ότι δεν γίνεται σωστός διαχωρισμός των ΙΑ (Ιατρικών Αποβλήτων). Οι μονάδες αποτέφρωσης μολυσματικών αποβλήτων, στα νοσοκομεία που διαθέτουν τέτοιες μονάδες, είναι συνήθως παλαιάς τεχνολογίας και δεν λειτουργούν σύμφωνα με τις θεσμοθετημένες προδιαγραφές καύσης αποβλήτων. Έτσι έχουμε ως αποτέλεσμα την επιβάρυνση της ατμόσφαιρας με επικίνδυνους αέριους ρύπους και τη μη επαρκή προστασία της Δημόσιας Υγείας και του Περιβάλλοντος. Τα υπολείμματα της καύσης θάβονται μαζί με τα αστικά απορρίμματα, στους ίδιους χώρους ταφής, χωρίς να έχει πρωτύτερα προσδιοριστεί η σύσταση της τέφρας ή η περιεκτικότητά της σε βαρέα μέταλλα, προκειμένου να κριθεί εάν πρέπει ή όχι να γίνεται διάθεσή της μαζί με τα αστικά. Στα Νοσηλευτικά Ιδρύματα, τα ιατρικά απόβλητα αποτελούν πρόβλημα που αντιμετωπίζεται εκ των ενόντων με μη εξειδικευμένο προσωπικό, με αποτέλεσμα να μην ακολουθούνται κανόνες ασφαλούς διαχείρισης και να καταγράφονται ατυχήματα και άλλα προβλήματα που αφορούν θέματα υγιεινής και ασφάλειας. 1.1 ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ 11

Στην Ελλάδα, μέχρι πρότινος, δεν υπήρχε ειδική για τα ιατρικά απόβλητα νομοθετική ρύθμιση. Για το λόγο αυτό εφαρμόζονταν επιμέρους ρυθμίσεις από πληθώρα διατάξεων που αναφέρονται στην προστασία του περιβάλλοντος, τις συνιστώμενες πρακτικές διαχείρισης αποβλήτων και την προστασία της υγείας των εργαζόμενων που έρχονται σε επαφή με βιολογικούς και άλλους παράγοντες κατά την επιτέλεση της εργασίας τους. Οι κανονιστικές αυτές διατάξεις, στην πλειονότητά τους, περιελάμβαναν γενικού χαρακτήρα ρυθμίσεις και δεν έδιδαν επαρκές πλαίσιο οδηγιών ορθής διαχείρισης των συγκεκριμένων αποβλήτων. Αποτέλεσμα ήταν να μην καλύπτονται θέματα ουσίας για το συγκεκριμένο έργο, αντίθετα να δημιουργούνται συγχύσεις, παρερμηνείες και κατά το δοκούν εφαρμογή από τους υπόχρεους των προβλεπομένων στις κανονιστικές αυτές διατάξεις. Παράλληλα καθίστατο δυσχερής ο σχετικός έλεγχος από τις αρμόδιες αρχές και η επιβολή τυχόν μέτρων ή κυρώσεων. Στα τέλη του 2003 εκδόθηκε η ΚΥΑ Αριθ.Η.Π. 37591/2031, με τίτλο «μέτρα και όροι για τη διαχείριση ιατρικών αποβλήτων από υγειονομικές μονάδες» η οποία έθεσε τις βασικές αρχές για τη διαχείριση των ιατρικών αποβλήτων. Η εν λόγω ΚΥΑ έδωσε λύση στο πρόβλημα και αποτελεί σήμερα την βασική διάταξη αναφορικά με τη διαχείριση ιατρικών αποβλήτων. 1. ΚΥΑ 37591/2031/03 «Μέτρα και όροι για τη διαχείριση των ιατρικών αποβλήτων από υγειονομικές μονάδες». 2. Ν. 1650/1986 (Α 160) «Για την προστασία του περιβάλλοντος». 3. Ν. 3010/2002 (Α 91) «Εναρμόνιση του Ν. 1650/1986 με τις οδηγίες 97/11 ΕΕ και 96/61 ΕΕ, διαδικασία οριοθέτησης και ρυθμίσεις θεμάτων για τα υδατορέματα και άλλες διατάξεις». 4. ΚΥΑ 19396/1546/97 (Β 604) «Μέτρα και όροι για τη διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων». 5. ΚΥΑ 69728/824/96 (Β 358) «Μέτρα και όροι για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων». 6. ΚΥΑ 114218/97 (Β 1016) «Κατάρτιση πλαισίου Προδιαγραφών και γενικών προγραμμάτων διαχείρισης στερεών αποβλήτων». 7. ΚΥΑ 113944/97 (Β 1016) «Εθνικός Σχεδιασμός Διαχείρισης Στερεών αποβλήτων (Γενικές κατευθύνσεις της πολιτικής διαχείρισης των στερεών αποβλήτων)». 8. ΚΥΑ οικ. 14312/1302/Β 723/2000 «Συμπλήρωση και εξειδίκευση της υπ αρ. 113944/97 ΚΥΑ, παρ. ΙΙ., κεφάλαιο Λ (κατηγορία νοσοκομειακών αποβλήτων). 9. ΚΥΑ 69269/5387/1990 (Β 678) «Κατάταξη έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες, περιεχόμενο Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.), καθορισμός περιεχομένου Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών και λοιπές συναφείς διατάξεις, σύμφωνα με το Ν. 1650/1986». 10. ΚΥΑ Η.Π. 15393/2332/5.8.2002 ΦΕΚ Β 1022, Κατάταξη δημόσιων και ιδιωτικών έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες σύμφωνα με το άρθρο 3 του Ν. 1650/1986, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 1 του Ν. 3010/2002 «εναρμόνιση του Ν. 1650/1986 με τις οδηγίες 97/11/ΕΕ και 96/61/ΕΕ κά (Α 91)». 12

11. ΚΥΑ 75308/5512/90 (Β 691) «Καθορισμός τρόπου ενημέρωσης πολιτών και φορέων εκπροσώπησης τους για το περιεχόμενο της ΜΠΕ των έργων και δραστηριοτήτων, σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 5, του Ν. 1650/86. 12. ΚΥΑ 2487/455/1999 (Β 196) «Μέτρα και όροι για την πρόληψη και τον περιορισμό της ρύπανσης του περιβάλλοντος από την αποτέφρωση επικίνδυνων αποβλήτων». 13. Π.Δ. 517/1991 (Α 202) «Τεχνικές προδιαγραφές, απαραίτητος ιατρικός εξοπλισμός, διάκριση και σύνθεση προσωπικού και συμπλήρωση του υπ αρ. 247/91 Π. Δ. (όροι, Προϋποθέσεις και διαδικασία για την ίδρυση, λειτουργία και μεταβίβαση ιδιωτικών κλινικών). 14. Π.Δ. 235/2000 (Α 199) Ειδικές ρυθμίσεις για τον εκσυγχρονισμό και την λειτουργία ιδιωτικών κλινικών, που υπάγονται στις διατάξεις της παραγρ. 2 του άρθρου 8 του Ν. 2345/95 «Οργανωμένες υπηρεσίες παροχής προστασίας από φορείς κοινωνικής πρόνοιας και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 213/Α/95). 15. ΚΥΑ 1014 (ΦΟΡ)94/2001(Β 216) «περί κανονισμών ακτινοπροστασίας». 16. Π.Δ. 16/1996 (Α 10) «Μέτρα για τη βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία σε συμμόρφωση με την οδηγία 89/654/ΕΟΚ». 17. Π.Δ. 17/1996 (Α 11) «Μέτρα για τη βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία σε συμμόρφωση με τις οδηγίες 89/391/ΕΟΚ και 91/383/ΕΟΚ», σε συνδυασμό με άλλες ειδικότερες ρυθμίσεις για την προστασία των εργαζομένων από κινδύνους που αυτοί διατρέχουν λόγω της έκθεσής τους σε βιολογικούς, χημικούς, καρκινογόνους παράγοντες κατά την εργασία. 18. Πρότυπο ΕΛΟΤ σειρά 866/97 «Βιολογικά συστήματα για τον έλεγχο αποστειρωτών και διαδικασιών αποστείρωσης». 19. Πρότυπο ΕΛΟΤ σειρά 867/97 «Μη Βιολογικά συστήματα για χρήση σε αποστειρωτές». 20. Πρότυπο ΕΛΟΤ 12347/98 «Βιοτεχνολογία Κριτήρια απόδοσης για αποστειρωτές ατμού και αυτόκαυστα». 21. Πρότυπο ΕΛΟΤ 12128/98 ««Βιοτεχνολογία Εργαστήρια για έρευνα, ανάπτυξη και αναλύσεις Επίπεδα ασφάλειας μικροβιολογικών εργαστηρίων, περιοχές κινδύνου, κατασκευαστικές και φυσικές απαιτήσεις ασφαλείας». 22. Πρότυπο ΕΛΟΤ 12740/00 «Βιοτεχνολογία Εργαστήρια για έρευνα, ανάπτυξη και αναλύσεις Καθοδήγηση για διαχείριση, απενεργοποίηση και έλεγχο αποβλήτων». 23. Ν. 2939/2001, ΦΕΚ 179 Α, 1.08.2001. Στην ΚΥΑ 14312/1302/Β, η οποία εκδόθηκε για τη συμπλήρωση θεμάτων που αφορούν τον Εθνικό Σχεδιασμό Διαχείρισης Αποβλήτων, προβλέπεται η έκδοση ειδικού σχεδίου για τη διαχείριση των ιατρικών αποβλήτων, το οποίο όμως εκκρεμεί. Με βάση τις γενικές οδηγίες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας για τη Διαχείριση των Αποβλήτων, ένα τέτοιο σχέδιο θα πρέπει στη σύνταξή του να λάβει υπόψη μεταξύ των άλλων και τις παρακάτω αρχές: 13

Την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» (polluter pays principle). Στο σχέδιο πρέπει να περιγράφονται ασφαλείς χειρισμοί, ασφαλής διάθεση, κίνητρα για μείωση της παραγωγής των αποβλήτων. Την αρχή της «προφύλαξης» (precaution principle). Ακόμα και αν υπάρχει αμφιβολία ως προς την ύπαρξη κινδύνου, τα μέτρα θα πρέπει να λαμβάνονται σαν να είναι αυτός υπαρκτός. Την αρχή του «καθήκοντος» (duty care principle). Ο διαχειριστής είναι ηθικά υπεύθυνος και θα πρέπει να επιδείξει τη μεγαλύτερη δυνατή φροντίδα για την εφαρμογή κατάλληλων πρακτικών και τη χρήση κατάλληλου εξοπλισμού με σκοπό τη διαφύλαξη της Δημόσιας Υγείας και του περιβάλλοντος. 2. ΕΙΔΗ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΩΝ 2.1. Είδη ιατρικών προϊόντων Με την λέξη ιατρικό προϊόν νοείται κάθε ιατρικό προϊόν το οποίο χρησιμοποιείται τόσο στην πρόγνωση, πρόληψη αλλά και θεραπεία ασθενών, ανθρώπων και ζώων. 2.1.1. Ταξινόμηση ιατρικών αποβλήτων Τα ιατρικά απόβλητα μπορούν να ταξινομηθούν ως εξής : Σύμφωνα με την ΚΥΑ 37591/2031, ως Ιατρικά Απόβλητα θεωρούνται τα απόβλητα που παράγονται από Υγειονομικές Μονάδες και αναφέρονται στον κατάλογο αποβλήτων του Παραρτήματος της Απόφασης 2001/118/ΕΚ του Συμβουλίου της 16 ης Ιανουαρίου 2001 των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (EEL 47/2001). Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ-WHO) δίνει έναν γενικότερο ορισμό για τα Ιατρικά Απόβλητα, ως τα απόβλητα που παράγονται από δραστηριότητες που αφορούν υγειονομική περίθαλψη ανθρώπων ή ζώων σε Υγειονομικές Μονάδες (ΥΜ), ερευνητικά εργαστήρια ή ερευνητικές δραστηριότητες που έχουν να κάνουν με «φροντίδα υγείας», αλλά και από άλλες μικρότερες πηγές, όπως φροντίδα υγείας παρεχόμενη στο σπίτι. 14

Ποσοστό της τάξης του 75% - 90% των Ιατρικών Αποβλήτων θεωρούνται μη επικίνδυνα (προσομοιάζουν με τα οικιακά απορρίμματα). Τα υπόλοιπα 10-25% θεωρούνται επικίνδυνα, με δυνατότητα πρόκλησης μίας σειράς κινδύνων για την υγεία, σε περίπτωση επαφής ή έκθεσης σε αυτά. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τα Ιατρικά Απόβλητα περιλαμβάνουν διάφορες επιμέρους κατηγορίες (Πίνακας 1). Για πρακτικούς κυρίως λόγους, που αφορούν στον τρόπο διαχείρισής τους, η ΚΥΑ 37591/2031 τα κατηγοριοποιεί σε 4 κατηγορίες, ως ακολούθως: (α) Ιατρικά Απόβλητα Αστικού Χαρακτήρα (ΙΑ-ΑΧ) που προσομοιάζουν με τα οικιακά απόβλητα (Πίνακας 1.1). (β) Επικίνδυνα Ιατρικά Απόβλητα (ΕΙΑ): β.1) αμιγώς μολυσματικού χαρακτήρα απόβλητα (ΕΙΑ-ΜΧ) β.2) απόβλητα που έχουν ταυτόχρονα τοξικό και μολυσματικό χαρακτήρα (ΕΙΑ-ΜΤΧ) β.3) απόβλητα αμιγώς τοξικού χαρακτήρα (μη μολυσματικού χαρακτήρα) (ΕΙΑ-ΤΧ) (γ) Άλλα Ιατρικά Απόβλητα (ΑΙΑ): Ραδιενεργά, μπαταρίες, συσκευασίες με αέρια υπό πίεση, κ.ά. ΠΙΝΑΚΑΣ 1: Κατηγορίες Ιατρικών Αποβλήτων * 1. Μολυσματικά απόβλητα 2. Παθολογικά απόβλητα Απόβλητα στα οποία υπάρχει υπόνοια ότι περιέχουν παθογόνους μικροοργανισμούς, όπως καλλιέργειες από το εργαστήριο, απόβλητα από δωμάτια απομόνωσης, απόβλητα από χειρουργεία, άλλα απόβλητα, όπως γάντια, χειροπετσέτες, φίλτρα κ.α. υλικά που έχουν έλθει σε επαφή με ασθενείς που πάσχουν από μεταδοτικό νόσημα και κάνουν αιμοδιάλυση Ανθρώπινοι ιστοί & μέρη σώματος, αλλά & υγρά όπως αίμα ή άλλα βιολογικά υγρά 3. Αιχμηρά Βελόνες, νυστέρια, λεπίδες, σπασμένο γυαλί * Πηγή: WHO, Safe management of wastes from Health care activities, Geneva, 1999 15

4. Φαρμακευτικά απόβλητα 5. Γενοτοξικά απόβλητα 6. Χημικά απόβλητα 7. Απόβλητα με υψηλή περιεκτικότητα σε βαρέα μέταλλα Ληγμένα φάρμακα ή φάρμακα που δεν χρειάζονται πλέον, δοχεία ή άλλη συσκευασία που έχει έλθει σε επαφή με φάρμακα Απόβλητα που περιέχουν κυτταροστατικά φάρμακα ή γενοτοξικά χημικά Απόβλητα που περιέχουν χημικές ουσίες όπως χημικά αντιδραστήρια, υγρά εμφάνισης φιλμ, απολυμαντικά, διαλύτες Μπαταρίες, σπασμένα θερμόμετρα 8. Περιέκτες αερίων υπό πίεση Συσκευασίες αεροζόλ και σπρέι Απόβλητα που περιέχουν ραδιονουκλίδια όπως υπολείμματα από υγρά που χρησιμοποιούνται για ραδιοθεραπείες, διαγνωστικούς σκοπούς ή εργαστηριακή έρευνα, μολυσμένη συσκευασία, 9. Ραδιενεργά απόβλητα απορροφητικό υλικό ή περιέκτες, ούρα & περιττώματα ασθενών που έχουν υποστεί ραδιοθεραπεία ή έλεγχο με ραδιονουκλίδια, ραδιενεργές πηγές Συγκεκριμένα τα ΙΑ, ανάλογα με τον τρόπο διαχείρισής τους, πρέπει να διαχωρίζονται σε: Προσομοιάζοντα με οικιακά απόβλητα (ΙΑ Αστικού Χαρακτήρα), τα οποία θα πρέπει να διαχειρίζονται όπως και τα οικιακά, ακολουθώντας τους ίδιους τρόπους και μεθόδους διαχείρισης. ΕΙΑ (Επικίνδυνα Ιατρικά Απόβλητα), είτε αυτά είναι ΕΙΑ-ΜΧ, ΕΙΑ-ΜΤΧ, ΕΙΑ-ΤΧ ή ΑΙΑ, για τη διαχείριση των οποίων θα πρέπει να ακολουθούνται οι όροι και προϋποθέσεις που προβλέπονται στην ΚΥΑ 37591/2031 και στις κανονιστικές διατάξεις περί επικινδύνων αποβλήτων. Ραδιενεργά, για τη διαχείριση των οποίων θα πρέπει να εφαρμόζονται τα προβλεπόμενα στην ΚΥΑ περί κανονισμών ακτινοπροστασίας. ΠΙΝΑΚΑΣ 1.1: ΙΑ-ΑΧ: ΙA που προσομοιάζουν με τα οικιακά απόβλητα 16

απόβλητα από την παρασκευή φαγητών, που προέρχονται από τις κουζίνες των υγειονομικών μονάδων απόβλητα από δραστηριότητες εστίασης και τα υπολείμματα των τροφίμων που προέρχονται από τα τμήματα νοσηλείας των υγειονομικών μονάδων, εκτός από εκείνα που προέρχονται από ασθενείς που πάσχουν από μολυσματικές ασθένειες, για τους οποίους ο θεράπων ιατρός έχει διαγνώσει ότι πάσχουν από μία ασθένεια που μπορεί να μεταδοθεί με αυτά τα υπολείμματα γυαλί, χαρτί, χαρτόνι, πλαστικό, μέταλλα, υλικά συσκευασίας γενικά, ογκώδη υλικά, καθώς και άλλα μη επικίνδυνα απόβλητα που, λόγω της ποιότητάς τους, εξομοιώνονται με τα οικιακά απόβλητα παραγόμενα κατά τις εργασίες καθαρισμού κοινόχρηστων χώρων απόβλητα από ρουχισμό μίας χρήσεως εκτός εάν εμπίπτουν στις περιγραφόμενες κατηγορίες αποβλήτων του Πίνακα 3 της παρούσης απόβλητα που προέρχονται από κηπουρικές εργασίες, που εκτελούνται στο περιβάλλον των υγειονομικών μονάδων ορθοπεδικοί γύψοι, σερβιέτες, βρεφικές πάνες και πάνες για ενήλικες, εκτός εάν εμπίπτουν στις περιγραφόμενες κατηγορίες αποβλήτων του Πίνακα 2.3 της παρούσης ΕΙΑ αμιγώς μολυσματικού χαρακτήρα, που έχουν υποστεί επιτυχώς και πλήρως τη διαδικασία αποστείρωσης. Πηγή: ΕΛΙΝΥΑΕ, Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας 2008 ΠΙΝΑΚΑΣ 1.1.1: ΕΙΑ-ΜΧ: Επικίνδυνα Ιατρικά Απόβλητα αμιγώς μολυσματικού χαρακτήρα Ιστοί και όργανα ανθρώπινου σώματος όλα τα απόβλητα που προέρχονται από περιβάλλοντα, στα οποία υφίσταται κίνδυνος βιολογικής μετάδοσης δια του αέρος, καθώς και από περιβάλλοντα απομόνωσης, στα οποία βρίσκονται ασθενείς πάσχοντες από μεταδοτικό νόσημα και έχουν μολυνθεί από: α) αίμα ή άλλα βιολογικά υγρά που περιέχουν αίμα σε ποσότητα τέτοια, ώστε αυτό να είναι ορατό. β) κόπρανα και ούρα στην περίπτωση συγκεκριμένου ασθενούς, στον οποίο έχει αναγνωριστεί κλινικά από τον θεράποντα ιατρό μία νόσος που μπορεί να μεταδοθεί με αυτά τα απεκκρίματα. γ) σπέρμα, κολπικές εκκρίσεις, εγκεφαλονωτιαίο υγρό, αρθρικό υγρό, πλευριτικό υγρό, περιτοναϊκό υγρό, περικάρδιο υγρό ή αμνιακό υγρό δ) ιστοί, όργανα, σώμα νεκρών ζώων ή μέρη σώματος ζώων Ενδεικτικά αναφέρονται: - βελόνες, σύριγγες, λάμες, χειρουργικά νυστέρια - εργαλεία για κολποσκόπηση και τεστ-παπ. - οφθαλμικές ράβδοι μη αποστειρωμένες. - οφθαλμικές ράβδοι από TNT. - σωλήνες παροχετεύσεων και διασωληνώσεων. 17

- Κυκλώματα για εξωσωματική κυκλοφορία, λεκανίτσες μιας χρήσεως για τη λήψη υλικού βιοψίας ενδομήτριου - καθετήρες (κύστης, φλεβών, αρτηριών, για πλευριτικές παροχετεύσεις κλπ.), συνδέσεις. - σετ μετάγγισης. - μολυσμένα εργαλεία από ενδοφλέβια χορήγηση ορού. - φίλτρα διύλισης. - γάντια μίας χρήσεως. - υλικό μίας χρήσεως: σταγονόμετρα, δοκιμαστικοί σωλήνες, προστατευτικός ρουχισμός και μάσκες, γυαλιά, πανιά, σεντόνια, μπότες, γαλότσες κά. - ιατρικά υλικά (γάζες, ταμπόν, επίδεσμοι, τσιρότα, σωληνοειδή ράμματα). - σακούλες (για μεταγγίσεις, για ούρα, για παρεντερική διατροφή). - σετ για εγχύσεις. - ορθοσκόπια και γαστροσκόπια. - σωλήνες μύτης για βρογχοαναρρόφηση, για οξυγονοθεραπεία κλπ. - ψήκτρες, καθετήρες για κυτταρολογική λήψη. - ρινοσκόπια μίας χρήσεως. - μητροσκόπια. - δόντια και μέρη σώματος μικρού μεγέθους μη αναγνωρίσιμα. - μικρές κλίνες για πειραματόζωα. - κενά δοχεία εμβολίων ζωντανού αντιγόνου. - υπολείμματα φαγητού από το δίσκο του ασθενούς τα απόβλητα που προέρχονται από κτηνιατρικές δραστηριότητες και α) έχουν μολυνθεί από παθογόνους για τον άνθρωπο και τα ζώα παράγοντες, όπως σύριγγες και βελόνες. β) έχουν έρθει σε επαφή με οποιοδήποτε βιολογικό υγρό που εκκρίνεται ή απεκκρίνεται και για τα οποία υγρά έχει διαπιστωθεί κλινικά, από τον υπεύθυνο κτηνίατρο, κίνδυνος μετάδοσης νόσου, όπως αίμα, κόπρανα ούρα. γ) σώμα νεκρών ζώων ή μέρη σώματος ζώων, ιστοί ή όργανα ζώων. Πηγή: ΕΛΙΝΥΑΕ, Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας 2008 ΠΙΝΑΚΑΣ 1.1.2 : ΕΙΑ-ΜΤΧ: Επικίνδυνα Ιατρικά Απόβλητα που έχουν ταυτόχρονα τοξικό και μολυσματικό χαρακτήρα 1. Απόβλητα από ανάπτυξη ερευνητικών δραστηριοτήτων και μικροβιολογικών - βιοχημικών εξετάσεων 2. Ανατομικά απόβλητα, από παθολογοανατομικά εργαστήρια Πλάκες, τριβλία καλλιέργειας και άλλα μέσα που χρησιμοποιούνται στη μικροβιολογία και που έχουν μολυνθεί από παθογόνους παράγοντες Ιστοί, όργανα και μέρη σώματος μη αναγνωρίσιμα, πειραματόζωα 18

3. Απόβλητα, από παθολογικά και άλλα τμήματα όπου γίνονται χημειοθεραπείες Χρησιμοποιημένες συσκευασίες ορών με κυτταροστατικά φάρμακα από ασθενείς στους οποίους εφαρμόζεται χημειοθεραπεία Πηγή: ΕΛΙΝΥΑΕ, Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας 2008 ΠΙΝΑΚΑΣ 1.1.3 : ΕΙΑ-ΤΧ: Επικίνδυνα Ιατρικά Απόβλητα αμιγώς τοξικού χαρακτήρα Τα ΙΑ που χαρακτηρίζονται με τους κωδικούς αριθμούς 18.01.06*, 18.01.08, 18.01.10, 18.02.05* και 18.02.07* του Ευρωπαϊκού Καταλόγου Αποβλήτων. Απόβλητα που περιέχουν υδράργυρο, άλλα βαρέα μέταλλα, επικίνδυνες οργανικές ενώσεις, κλπ. Εξαντλημένα προσροφητικά υλικά, φίλτρα Έλαια εκροής από αντλίες κενού Μονωτικά υλικά που περιέχουν αμίαντο Ληγμένα φάρμακα ή φάρμακα που δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν, συμπεριλαμβανομένων των κυτταροστατικών φαρμάκων 2.2. Ποσότητες και είδος επικίνδυνων ιατρικών αποβλήτων που διατίθενται στην αγορά Η προσέγγιση για το σύνολο των επικίνδυνων ιατρικών αποβλήτων που παράγεται στην εσωτερική αγορά, λόγω απουσίας στατιστικών δεδομένων, προκύπτει από την εξής ανάλυση στο σύνολο των υγειονομικών μονάδων της χώρας που είναι: 1. νοσοκομεία 2. κέντρα υγείας 3. ιδιωτικές κλινικές 4. ιατρικά κέντρα 5. διαγνωστικά εργαστήρια Οι υπόλοιπες κατηγορίες Υγειονομικών Μονάδων, όπως ορίζονται στην ΚΥΑ 37591/2031, δηλ. Κέντρα Αιμοδοσίας, Μικροβιολογικά Εργαστήρια, Κτηνιατρικές Κλινικές και Κτηνιατρικά Διαγνωστικά και Ερευνητικά Εργαστήρια δεν συμπεριλήφθηκαν στην έρευνα, κυρίως λόγω της πολύ μεγάλης διασποράς και μικρής παραγωγής ΕΙΑ που τις χαρακτηρίζει. 19

Η συλλογή των απαραίτητων στοιχείων, αφορούσε κατά κύριο λόγο τα ακόλουθα: Γενικά στοιχεία, όπως είδος υγειονομικής μονάδας ιδρύματος (Δημόσιο-Ιδιωτικό, Νοσοκομείο-Κλινική κλπ), δυναμικότητα σε κλίνες κλπ. Ειδικά στοιχεία, όπως ποσότητες παραγόμενων Ιατρικών Αποβλήτων και τρόπος διαχείρισής τους ανά κατηγορία (διαχωρισμός, συλλογή, μεταφορά, προσωρινή αποθήκευση, επεξεργασία, τελική διάθεση) Εξειδικευμένα στοιχεία, όπως για τη λειτουργία του αποτεφρωτικού κλιβάνου (στις περιπτώσεις όπου αναφερόταν καύση των αποβλήτων) και για την εφαρμογή των προβλεπομένων στην ΚΥΑ 2487/455/1999 για την πρόληψη και τον περιορισμό της ρύπανσης του περιβάλλοντος από την αποτέφρωση επικίνδυνων αποβλήτων (αριθμός σχετικής άδειας, στοιχεία χειριστού του κλιβάνου, έλεγχοι εκπομπών κλπ). Το ποσοστό των Υγειονομικών Μονάδων που έλαβε μέρος στην ανάλυση για την αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης διαχείρισης των Ιατρικών Αποβλήτων στην Ελλάδα προσεγγίζει το 100% των Δημοσίων Νοσοκομείων, Ιδιωτικών Κλινικών, Ιατρικών Κέντρων, Κέντρων Υγείας και Διαγνωστικών Εργαστηρίων της χώρας. Έπειτα από επεξεργασία των συλλεχθέντων στοιχείων διαπιστώθηκε για την υπάρχουσα κατάσταση στην Ελλάδα, ότι: Σε κάποιες περιπτώσεις, για την περιοχή της Αττικής, η συλλογή των αποβλήτων γίνεται ξεχωριστά, σε ειδικούς σάκους με διαφορετικό χρώμα για τα μολυσματικά και τα προσομοιάζοντα με τα οικιακά. Ως ένα ποσοστό των υγειονομικών μονάδων γίνεται επεξεργασία των μολυσματικών ιατρικών αποβλήτων (καύση ή αποστείρωση) και στη συνέχεια αυτά οδηγούνται από κοινού για ταφή σε χώρους ταφής των αστικών απορριμμάτων (ΧΥΤΑ ή ΧΑΕΑΑ ). Η μεταφορά όλων των ιατρικών αποβλήτων γίνεται από τα συνηθισμένα απορριμματοφόρα των ΟΤΑ πλην της περιπτώσεως του ΕΣΔΚΝΑ, ο οποίος, ως αρμόδια αρχή, έχει προμηθευτεί ειδικά απορριμματοφόρα (φορτηγά-ψυγεία). Τα τελευταία χρόνια γίνεται χρήση ειδικού εξοπλισμού για την «απολύμανση» των Ιατρικών Αποβλήτων, είτε με τη χρήση θερμότητας ή μικροκυμάτων ή χημικών. Όμως η λειτουργία του κρίνεται αναποτελεσματική και ανεπαρκής για την επεξεργασία των Ιατρικών Αποβλήτων, κυρίως λόγω μη σωστού διαχωρισμού τους. Ακόμα και όταν η παραπάνω διαδικασία εφαρμόζεται ακολουθώντας αυστηρά όρους/κανόνες και προδιαγραφές με αποτέλεσμα όντως να εξαλείφεται ο μολυσματικός παράγοντας από τα Ιατρικά Απόβλητα, σε καμία περίπτωση δεν απαλλάσσει από τον επικίνδυνο/τοξικό χαρακτήρα των αποβλήτων αυτών. Στο Νομό Αττικής λειτουργεί η μοναδική στη χώρα συλλογική εγκατάσταση αποτέφρωσης, ενώ έχει ήδη κατασκευαστεί και έχει ήδη ξεκινήσει να λειτουργεί σύγχρονη εγκατάσταση αποτέφρωσης (συνολικής δυναμικότητας 30 tn/ημέρα), με σκοπό την κάλυψη του συνόλου των υγειονομικών μονάδων του νομού και της υπόλοιπης Ελλάδας. ΧΥΤΑ: Χώροι Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων ΧΑΕΑΑ: Χώροι Ανεξέλεγκτης Εναπόθεσης Αστικών Αποβλήτων 20

Από τα υπόλοιπα νοσηλευτικά ιδρύματα της χώρας, ένα μικρό ποσοστό διαθέτει αποτεφρωτικό κλίβανο, κάποια διαθέτουν μονάδες αποστείρωσης και ένα ποσοστό περίπου 20% διαθέτουν τα ΕΙΑ τους απευθείας, ανεπεξέργαστα, σε ΧΥΤΑ ή ΧΑΕΑΑ*. Οι μονάδες αποτέφρωσης μολυσματικών αποβλήτων, στα νοσοκομεία που διαθέτουν τέτοιες μονάδες, είναι συνήθως παλαιάς τεχνολογίας και δεν λειτουργούν σύμφωνα με τις θεσμοθετημένες προδιαγραφές καύσης αποβλήτων. Έτσι, έχουμε ως αποτέλεσμα επιβάρυνση της ατμόσφαιρας με επικίνδυνους αέριους ρύπους και μη επαρκή προστασία της Δημόσιας Υγείας και του Περιβάλλοντος. Τα υπολείμματα της καύσης (τέφρες) θάβονται μαζί με τα αστικά απόβλητα σε ΧΥΤΑ ή ΧΑΕΑΑ *. Δεν γίνεται έλεγχος αέριων εκπομπών και δεν κρατείται αρχείο σχετικά με ποσότητες που αποτεφρώνονται, τις μετρήσεις αέριων εκπομπών ή άλλων στοιχείων λειτουργίας του κλιβάνου. Στα Νοσηλευτικά Ιδρύματα τα Ιατρικά Απόβλητα αποτελούν πρόβλημα που αντιμετωπίζεται εκ των ενόντων με μη εξειδικευμένο προσωπικό. Ως έργο ειδικής ευθύνης, η διαχείριση των Ιατρικών Αποβλήτων έχει ανατεθεί μόνο στο 1% των περιπτώσεων σε επόπτες δημόσιας υγείας, ενώ στις υπόλοιπες των περιπτώσεων την αρμοδιότητα μοιράζονται η επιτροπή ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων, ο διοικητικός διευθυντής ή ο Δ/ντής του τεχνικού τομέα του νοσοκομείου. Αποτέλεσμα του γεγονότος αυτού είναι η μη ορθολογική διαχείριση των Επικινδύνων Ιατρικών Αποβλήτων. Σε όλες τις περιπτώσεις, πλην μιας (μεγάλο αντικαρκινικό νοσοκομείο της πρωτεύουσας) δηλώθηκε ότι, τα ραδιονουκλίδια που χρησιμοποιούνται για διαγνωστικούς, ερευνητικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς συλλέγονται χωριστά, αποθηκεύονται για κατάλληλο χρονικό διάστημα προς εξουδετέρωση της ραδιενεργού δράσης τους και στη συνέχεια διατίθενται για ταφή στους χώρους διάθεσης των δημοτικών αποβλήτων. Σε όλες τις περιπτώσεις υπάρχει υπεύθυνος ακτινοπροστασίας. Στοιχεία του Υπουργείου Υγείας - Πρόνοιας, Γεν. Δ/νση Ανάπτυξης Μονάδων Υγείας, τμήμα Α, σε συνδυασμό με τα στοιχεία της ειδικής έρευνας που διενεργήσαμε, δείχνουν ότι στη χώρα μας λειτουργούν 350 Δημόσια Νοσηλευτικά Ιδρύματα (εκ των οποίων 130 Δημόσια Νοσοκομεία, 18 Νοσοκομεία-Κέντρα Υγείας και 202 Κέντρα Υγείας), με 48.737 κλίνες και 216 Ιδιωτικά Θεραπευτήρια (κλινικές και ιατρικά κέντρα) με 16.051 στο σύνολό τους κλίνες. Παρατηρούμε δηλαδή ότι, σε αναλογία, ο αριθμός τόσο των Δημόσιων Θεραπευτηρίων όσο και των κλινών αυτών είναι αρκετά μεγαλύτερος από των Ιδιωτικών. Αν αναλογιστούμε όμως ότι ο αριθμός των Κέντρων Υγείας είναι ιδιαίτερα μεγάλος, αντιλαμβανόμαστε ότι ο αριθμός των Δημόσιων Νοσοκομείων (130) είναι κατά πολύ μικρότερος των Ιδιωτικών (216) (Σχήματα 1. και 1.1). Αυτό έχει να κάνει με τις προτεραιότητες και τις επιλογές στις * ΧΥΤΑ: Χώροι Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων ΧΑΕΑΑ: Χώροι Ανεξέλεγκτης Εναπόθεσης Αστικών Αποβλήτων 21

προσπάθειες τυχόν διορθωτικών παρεμβάσεων στις εργασίες διαχείρισης των παραγόμενων αποβλήτων από τα παραπάνω ιδρύματα. Συνοπτικά, ο αριθμός των Υγειονομικών Μονάδων στην Ελλάδα, σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση και τα στοιχεία του Υπουργείου Υγείας Πρόνοιας απεικονίζεται στο Σχήμα 1. ΣΧΗΜΑ 1. Σύνολο Υγειονομικών Μονάδων στην Ελλάδα 202 (21%) 401 (42%) 18 (2%) 216 (22%) 130 (13%) ΔΗΜΟΣΙΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΚΛΙΝΙΚΕΣ - ΙΑΤΡΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ - ΚΕΝΤΡΑ ΥΓΕΙΑΣ ΚΕΝΤΡΑ ΥΓΕΙΑΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ 22

ΣΧΗΜΑ 1.1.: Δημόσια και Ιδιωτικά Νοσηλευτικά Ιδρύματα στην Ελλάδα 216 (38%) 350 (62%) ΔΗΜΟΣΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ ΣΧΗΜΑ 1.1.1.: Κλίνες Υγειονομικών Μονάδων στην Ελλάδα 2.368 (4%) 1.203 (2%) 16.051 (25%) 45.166 (69%) ΔΗΜΟΣΙΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ - ΚΕΝΤΡΑ ΥΓΕΙΑΣ ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΚΛΙΝΙΚΕΣ - ΙΑΤΡΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΚΕΝΤΡΑ ΥΓΕΙΑΣ 23

Οι ως άνω Υγειονομικές Μονάδες είναι κατανεμημένες σε όλη τη χώρα και εποπτεύονται από τα 17 ΠΕ.Σ.Υ. (Περιφερειακά Συστήματα Υγείας), που δημιουργήθηκαν μετά την τελευταία μεταρρύθμιση του Εθνικού Συστήματος Υγείας και που λειτουργούν στις 13 Υγειονομικές Περιφέρειες της χώρας, όπως φαίνεται στον Πίνακα 1.2. Στα Σχήματα 1.2.1. και 1.2.2 παρουσιάζεται η κατανομή τους ανά Νομό και Υγειονομική Περιφέρεια. Από τα εν λόγω Διαγράμματα γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η περιοχή της Αττικής διαδραματίζει βαρύνοντα ρόλο στην υπάρχουσα κατάσταση της υγειονομικής περίθαλψης (αλλά και παραγωγής Ιατρικών Αποβλήτων) στην Ελλάδα, καθώς σε αυτήν βρίσκεται το 73,5% περίπου των Υγειονομικών Μονάδων της χώρας, οι οποίες διαθέτουν το 46,5% των νοσοκομειακών κλινών και από τις δραστηριότητες των οποίων παράγεται το 46,7% περίπου των ελληνικών ΕΙΑ. ΠΙΝΑΚΑΣ 1.2: Υγειονομικές Περιφέρειες της Ελλάδας και εποπτευόμενα ΠΕ.Σ.Υ. Υγειονομική Περιφέρεια Εποπτευόμενα ΠΕ.Σ.Υ. 1 η Αττικής Α ΠΕ.Σ.Υ.Π. Αττικής (1) Β ΠΕ.Σ.Υ.Π. Αττικής (2) Γ ΠΕ.Σ.Υ.Π. Αττικής (3) 2 η Θεσσαλίας ΠΕ.Σ.Υ.Π. Θεσσαλίας (4) 3 η Στερεάς Ελλάδας ΠΕ.Σ.Υ.Π. Στερεάς Ελλάδας (5) 4 η Ηπείρου ΠΕ.Σ.Υ.Π. Ηπείρου (6) 5 η Κεντρικής Μακεδονίας Α ΠΕ.Σ.Υ.Π. Κεντρικής Μακεδονίας (7) Β ΠΕ.Σ.Υ.Π. Κεντρικής Μακεδονίας (8) 6 η Ιονίων νήσων ΠΕ.Σ.Υ.Π. Ιονίων νήσων (9) 7 η Δυτικής Ελλάδος ΠΕ.Σ.Υ.Π. Δυτικής Ελλάδος (10) 8 η Πελοποννήσου ΠΕ.Σ.Υ.Π. Πελοποννήσου (11) 9 η Κρήτης ΠΕ.Σ.Υ.Π. Κρήτης (12) 10 η Δυτικής Μακεδονίας ΠΕ.Σ.Υ.Π. Δυτικής Μακεδονίας (13) 24

11 η Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης 12 η Νοτίου Αιγαίου ΠΕ.Σ.Υ.Π. Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης (14) Α ΠΕ.Σ.Υ.Π. Νοτίου Αιγαίου (15) Β ΠΕ.Σ.Υ.Π. Νοτίου Αιγαίου (16) 13 η Βορείου Αιγαίου ΠΕ.Σ.Υ.Π. Βορείου Αιγαίου (17) ΣΧΗΜΑ 1.2: Υγειονομικές Περιφέρειες στην Ελλάδα 25

26

ΣΧΗΜΑ 1.2.1. Κατανομή Υγειονομικών Μονάδων ανά ΠΕ.Σ.Υ. 140 120 100 80 60 40 20 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 ΔΗΜΟΣΙΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΚΛΙΝΙΚΕΣ - ΙΑΤΡΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ - ΚΕΝΤΡΑ ΥΓΕΙΑΣ ΚΕΝΤΡΑ ΥΓΕΙΑΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ Πηγή: Υπουργείο Υγείας & Πρόνοιας, Δ/νση Ανάπτυξης Υγειονομικών μονάδων Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 27

ΣΧΗΜΑ 1.2.2. Κατανομή Υγειονομικών Μονάδων ανά Νομό 350 300 250 200 150 100 50 0 Αθηνών Ανατολικής Αττικής Αιτωλοακαρνανίας Αργολίδας Αρκαδίας Άρτας Αχαϊας Βοιωτίας Γρεβενών Δράμας Δυτικής Αττικής Δωδεκανήσου Έβρου Ευβοίας Ευρυτανίας Ζακύνθου Ηλείας Ημαθίας Ηρακλείου Θεσπρωτίας Θεσσαλονίκης Ιωαννίνων Καβάλας Καρδίτσας Καστοριάς Κέρκυρας Κεφαλληνίας Κιλκίς Κοζάνης Κορινθίας Κυκλάδων Λακωνίας Λαρίσης Λασιθίου Λέσβος Λευκάδας Μαγνησίας Μεσσηνίας Ξάνθης Πειραιώς Πέλλας Πιερίας Πρέβεζας Ρεθύμνης Ροδόπης Σάμου Σερρών Τρικάλων Φθιώτιδας Φλώρινας Φωκίδας Χαλκιδικής Χανίων Χίου ΔΗΜΟΣΙΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΚΛΙΝΙΚΕΣ - ΙΑΤΡΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ - ΚΕΝΤΡΑ ΥΓΕΙΑΣ ΚΕΝΤΡΑ ΥΓΕΙΑΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ 28

2.3 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Στον Πίνακα 1.3 που ακολουθεί, παρουσιάζονται αναλυτικά, ανά Υγειονομική Περιφέρεια, τα παραπάνω στοιχεία μαζί με τις υπολογισθείσες ποσότητες των παραγόμενων αποβλήτων, τόσο στο σύνολό τους, αλλά και κατά κατηγορία αποβλήτου (ΕΙΑ-ΜΧ, ΙΑ-ΑΧ). Ο υπολογισμός των παραγόμενων αποβλήτων έγινε για τις δύο αυτές κατηγορίες (οικιακά μολυσματικά) λόγω της φύσεως των διαθέσιμων από τα νοσηλευτικά ιδρύματα στοιχείων. Έτσι, από την επεξεργασία των αποτελεσμάτων της έρευνάς μας για την υφιστάμενη κατάσταση της διαχείρισης των Ιατρικών Αποβλήτων στην Ελλάδα, βρέθηκε ότι σήμερα συγκεντρώνονται προς διάθεση περίπου 85 τόνοι ΙΑ-ΑΧ και 27,5 τόνοι ΕΙΑ-ΜΧ καθημερινά (τα ΕΙΑ-ΜΧ αναφέρονται στις κατηγορίες υγειονομικών μονάδων που εξετάστηκαν στη μελέτη μας 1.1.1). Λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη την αναμενόμενη αύξηση του αριθμού των κλινών σε πανελλήνια κλίμακα, στην επόμενη επταετία, αντιλαμβανόμαστε ότι το έτος 2011, ο αριθμός των κλινών των νοσηλευτικών ιδρυμάτων στην Ελλάδα θα ανέρχεται στις 68.778 (Σχήμα 1.3.1). Αντίστοιχα, οι παραγόμενες ποσότητες ΕΙΑ αναμένονται να έχουν αυξηθεί από τις 27.328 kg/ημέρα το 2004 στις 29.011 kg/ημέρα το 2011. 29

ΠΙΝΑΚΑΣ 1.3. Αριθμός κλινών σε Δημόσιες & Ιδιωτικές Υγειονομικές Μονάδες και ποσότητες παραγόμενων αποβλήτων ανά Υγειονομική Περιφέρεια (στοιχεία 2004) Υγειονομική Περιφέρεια 1 η Υγειονομική περιφέρεια Αττικής 2 η Υγειονομική περιφέρεια Θεσσαλίας 3 η Υγειονομική περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας 4 η Υγειονομική περιφέρεια Ηπείρου 5 η Υγειονομική περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας 6 η Υγειονομική περιφέρεια Ιονίων νήσων 7 η Υγειονομική περιφέρεια Δυτικής Ελλάδος 8 η Υγειονομική περιφέρεια Πελοποννήσου 9 η Υγειονομική περιφέρεια Κρήτης 10 η Υγειονομική περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας Αριθμός κλινών Δημοσίων Υ.Μ. Ιδιωτικών Υ.Μ. Σύνολο κλινών Ποσότητες παραγόμενων αποβλήτων (kg/ημέρα) Οικιακά Μολυσματικά Σύνολο 21.181 8.924 30.105 38.221 12.761 50.982 2.143 1757 3.900 4.863 1.663 6.526 1.130 202 1.332 1.367 630 1.997 1.833 55 1.888 1.938 986 2.924 8444 2994 11.438 17.799 4.220 22.019 910 50 960 1.568 370 1.938 2.428 557 2.985 3.901 1.416 5.317 1.796 126 1.922 1.213 852 2.065 2.972 313 3.285 5.166 1.543 6.709 797 530 1.327 1.795 494 2.289 30

Υγειονομική Περιφέρεια 11 η Υγειονομική περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης 12 η Υγειονομική περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου 13 η Υγειονομική περιφέρεια Βορείου Αιγαίου Αριθμός κλινών Δημοσίων Υ.Μ. Ιδιωτικών Υ.Μ. Σύνολο κλινών Ποσότητες παραγόμενων αποβλήτων (kg/ημέρα) Οικιακά Μολυσματικά Σύνολο 2.227 442 2.669 3.036 1.202 4.238 2.264 20 2.284 2.173 854 3.027 612 81 693 634 337 971 Σύνολο 48.737 16.051 64.788 83.672 27.328 111.000 Εκτίμηση 2011 51.738 17.040 68.778 88.825 29.011 117.836 Πηγή: Υπουργείο Υγείας & Πρόνοιας, Δ/νση Ανάπτυξης Υγειονομικών μονάδων Εθνική Στατιστική Υπηρεσία ΣΧΗΜΑ 1.3. Παραγόμενα Ιατρικά Απόβλητα (kg/ημέρα) σε εθνικό επίπεδο εν έτη 2004 27,3 tn/ημέρα 83,7 tn/ημέρα IA-AX EIA-MX Πηγή: ΕΛΙΝΥΑΕ, Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας 31

ΣΧΗΜΑ 1.3.1. Συνολικός αριθμός κλινών Υγειονομικών Μονάδων σε επίπεδο χώρας και εκτίμηση για το έτος 2011 70000 αριθμός κλινών 65000 60000 55000 50000 45000 40000 1989 1998 2004 2011 έτος Πηγή: Υπουργείο Υγείας & Πρόνοιας, Δ/νση Ανάπτυξης Υγειονομικών μονάδων Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 32

ΣΧΗΜΑ 1.3.1.1. Παραγωγή Μολυσματικών Ιατρικών Αποβλήτων ανά κατηγορία Υγειονομικών Μονάδων και ανά ΠΕ.Σ.Υ. kg/ημέρα 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 ΔΗΜΟΣΙΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΚΛΙΝΙΚΕΣ - ΙΑΤΡΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ - ΚΕΝΤΡΑ ΥΓΕΙΑΣ ΚΕΝΤΡΑ ΥΓΕΙΑΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ 33

ΣΧΗΜΑ 1.3.1.2. Παραγωγή Μολυσματικών Ιατρικών Αποβλήτων ανά κατηγορία Υγειονομικών Μονάδων και Νομό 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 Αθηνών Ανατολικής Αττικής Αιτωλοακαρνανίας Αργολίδας Αρκαδίας Άρτας Αχαϊας Βοιωτίας Γρεβενών Δράμας Δυτικής Αττικής Δωδεκανήσου Έβρου Ευβοίας Ευρυτανίας Ζακύνθου Ηλείας Ημαθίας Ηρακλείου Θεσπρωτίας Θεσσαλονίκης Ιωαννίνων Καβάλας Καρδίτσας Καστοριάς Κέρκυρας Κεφαλληνίας Κιλκίς Κοζάνης Κορινθίας Κυκλάδων Λακωνίας Λαρίσης Λασιθίου Λέσβος Λευκάδας Μαγνησίας Μεσσηνίας Ξάνθης Πειραιώς Πέλλας Πιερίας Πρέβεζας Ρεθύμνης Ροδόπης Σάμου Σερρών Τρικάλων Φθιώτιδας Φλώρινας Φωκίδας Χαλκιδικής Χανίων Χίου ΔΗΜΟΣΙΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΚΛΙΝΙΚΕΣ - ΙΑΤΡΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ - ΚΕΝΤΡΑ ΥΓΕΙΑΣ ΚΕΝΤΡΑ ΥΓΕΙΑΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ 34

2.4 ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Όσον αφορά στη διαχείριση των παραγόμενων Ιατρικών Αποβλήτων, στις περισσότερες περιπτώσεις πραγματοποιείται, πλημμελώς όμως, διαχωρισμός τους σε διαφορετικού χρώματος σάκους, ενώ σε όλες τις περιπτώσεις τα αιχμηρά δηλώθηκε ότι συγκεντρώνονται χωριστά σε ειδικές ανθεκτικές στο τρύπημα συσκευασίες (συνήθως κίτρινα πλαστικά δοχεία με άσπρο καπάκι). Ο διαχωρισμός των Ιατρικών Αποβλήτων, παρόλο που πραγματοποιείται στις περισσότερες των περιπτώσεων, συνήθως δεν γίνεται σωστά, με αποτέλεσμα να συμπεριλαμβάνονται στο ρεύμα των ΕΙΑ και σημαντικές ποσότητες ΙΑ-ΑΧ. Ως αποτέλεσμα, ο λανθασμένος διαχωρισμός των ιατρικών απορριμμάτων: (α) πολλαπλασιάζει το κόστος διαχείρισης των ΕΙΑ και (β) προκαλεί μεγάλες ποσότητες τοξικής ρύπανσης στο περιβάλλον. Ενώ βασικό στοιχείο ελέγχου της ροής των νοσοκομειακών αποβλήτων είναι η ελαχιστοποίηση στην πηγή παραγωγής τους, συχνά παρατηρείται το προσωπικό των Υγειονομικών Μονάδων που παράγουν μολυσματικά ΙΑ, είτε λόγω πίεσης χρόνου είτε από αδιαφορία, και πολύ λιγότερο από άγνοια, να μην δίνει την απαραίτητη σημασία στην ελαχιστοποίηση των μολυσματικών ποσοτήτων και να τοποθετεί μη μολυσματικά απόβλητα στους σάκους των μολυσματικών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να πολλαπλασιάζονται οι ποσότητες των απορριμμάτων που απαιτούν ειδική αντιμετώπιση, το κόστος, η ρύπανση, κλπ. Στην αντίθετη περίπτωση που μολυσματικά απόβλητα καταλήγουν στους κάδους των οικιακών απορριμμάτων υφίσταται κίνδυνος μόλυνσης από παθογόνους μικροοργανισμούς και βακτηρίδια, όχι μόνο του νοσηλευτικού προσωπικού της εκάστοτε μονάδας και του προσωπικού συλλογής των απορριμμάτων, αλλά και όποιων έρχονται σε επαφή με αυτά. Επιπλέον, αν αυτά καταλήξουν στη χωματερή, υπάρχει κίνδυνος μετάδοσης ασθενειών στους εκεί εργαζομένους, αλλά και σε ανύποπτους πολίτες μέσω των αδέσποτων ζώων που κυκλοφορούν. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στο στάδιο του διαχωρισμού των ΕΙΑ από τα ΙΑ-ΑΧ και στη σωστή ενημέρωση και εκπαίδευση των εργαζομένων στις Υγειονομικές Μονάδες, σχετικά με το ποια είναι και πώς αντιμετωπίζονται. 2.4.1 ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΩΝ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΙΑ Έως σήμερα, η διαχείριση των ΕΙΑ αντιμετωπίζεται κυρίως εντός των Υγειονομικών Μονάδων. Ως αποτέλεσμα, η συλλογή και μεταφορά των ιατρικών απορριμμάτων πραγματοποιείται κατά κύριο λόγο εσωτερικά των Υ.Μ. (Υγειονομικών Μονάδων). 35

Ένα μικρό ποσοστό των Υγειονομικών Μονάδων, κυρίως νοσοκομεία της Αττικής, διαθέτουν τα ΕΙΑ τους στη Μονάδα Αποτέφρωσης του ΕΣΔΚΝΑ στα Άνω Λιόσια Αττικής. Η συλλογή των εν λόγω ΕΙΑ πραγματοποιείται από ειδικά οχήματα του ΕΣΔΚΝΑ, με τρόπο ώστε να πληρούνται οι προβλεπόμενες προδιαγραφές. Στις περιπτώσεις όπου δεν γίνεται έως σήμερα επεξεργασία των ΕΙΑ, αυτά εισέρχονται στο ρεύμα των αστικών απορριμμάτων, συλλέγονται μαζί τους και μεταφέρονται σε ΧΥΤΑ ή ΧΑΕΑΑ, με αποτέλεσμα να μην πληρούνται οι προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας των εργαζομένων, ή όσων άλλων έρχονται σε επαφή με τα ΕΙΑ, αλλά και να επιβαρύνεται και το περιβάλλον σε όλα τα στάδια της διαδικασίας μέχρι και αυτό της διάθεσης. 2.4.2 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Τα προσομοιάζοντα με τα οικιακά (ΙΑ-ΑΧ) διατίθενται μαζί με τα δημοτικά απόβλητα, ενώ τα μολυσματικά ακολουθούν τελικά και αυτά τον ίδιο δρόμο είτε χωρίς προηγούμενη επεξεργασία (σε μεμονωμένες περιπτώσεις), είτε μετά από επεξεργασία όπως αποστείρωση ή καύση. Όσον αφορά τη λειτουργία των αποτεφρωτικών κλιβάνων για την καύση των Μολυσματικών Ιατρικών Αποβλήτων, κανένας δεν διαθέτει την απαιτούμενη άδεια λειτουργίας από τις κατά τόπους αρμόδιες Νομαρχίες. Κατά τα τέλη του 2002, σε ελάχιστους από αυτούς είχαν εγκριθεί περιβαλλοντικοί όροι λειτουργίας, οι οποίοι όμως σε καμία περίπτωση δεν εφαρμόζονται. Το αποτέλεσμα είναι να μην υπάρχουν στοιχεία για την εύρυθμη λειτουργία των κλιβάνων, όπως π.χ. για αέριες εκπομπές ή άλλα στοιχεία λειτουργίας τους, στοιχεία που θα μπορούσαν να αποδείξουν την αποτελεσματικότητα της μεθόδου όσον αφορά την προστασία του περιβάλλοντος από τη ρύπανση και όχι τη μεταφορά της από το ένα μέσο (έδαφος) στο άλλο (αέρας). Την ευθύνη για τη λειτουργία των αποτεφρωτικών κλιβάνων έχουν μη εξειδικευμένα άτομα, ενώ η παραγόμενη τέφρα διατίθεται στους χώρους ταφής των αστικών αποβλήτων χωρίς τις προηγούμενες σχετικές δοκιμές που προβλέπει η κείμενη νομοθεσία. Ο μοναδικός κλίβανος που διαθέτει κατάλληλη αντιρρυπαντική τεχνολογία είναι αυτός που έως σήμερα διαχειρίζεται ο ΕΣΔΚΝΑ στα Άνω Λιόσια Αττικής, δεν λειτουργεί όμως σε πλήρη δυναμικότητα. Μετά την ανάθεση του έργου της λειτουργίας του εν λόγω αποτεφρωτήρα (παρόν διαγωνισμός), αναμένεται να λειτουργήσει σε πλήρη δυναμικότητα. 36

2.4.3 ΤΕΛΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Εάν στην περιοχή λειτουργεί οργανωμένος ΧΥΤΑ (Χώρος Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων) τότε τα Ιατρικά Απόβλητα ή τα υπολείμματα της επεξεργασίας αυτών διατίθενται σε αυτόν, ενώ σε κάθε άλλη περίπτωση διατίθενται σε ΧΑΕΑΑ (Χώρους Ανεξέλεγκτης Εναπόθεσης Αστικών Αποβλήτων), οι οποίοι δεν έχουν καμία υποδομή και σε καμία περίπτωση δεν θεωρούνται κατάλληλοι γι αυτό το σκοπό. Στη χώρα μας, μέχρι προσφάτως (τέλη του 2002), λειτουργούσαν 33 Χώροι Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων - ΧΥΤΑ (Πίνακας 1.1.1.), σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στη νομοθεσία. Αυτοί καλύπτουν περίπου το 55% του πληθυσμού της χώρας (πηγή στοιχείων: ΥΠΕΧΩΔΕ, Τμ. Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων). 2.4.3.1 ΠΟΛΥ ΜΙΚΡΕΣ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ (ιατρεία, φαρμακεία, οδοντιατρεία, διαγνωστικά κέντρα κλπ.) Για τις μικρές ιατρικές μονάδες, όπως αυτές ορίζονται ως εξαίρεση του άρθρου 2 παράγρ. 11 της ΚΥΑ αριθμ. Η.Π. 37591/2031 ΦΕΚ 1419Β 1/10/2003 (δηλ. υγειονομικές μονάδες μικρότερες των 200 τ.μ. ή με προσωπικό μικρότερο των 5 ατόμων), ισχύει η αρχή ο ρυπαίνων πληρώνει και κατά συνέπεια κάθε κάτοχος ιατρικών αποβλήτων, επικίνδυνων ή μη, υποχρεούται: 1. Να εξασφαλίζει ο ίδιος τη συλλογή, μεταφορά, αποθήκευση, αξιοποίηση, επεξεργασία ή διάθεσή τους σύμφωνα με την παραπάνω ΚΥΑ. 2. Να παραδίδει τα απόβλητα σε φυσικό ή νομικό πρόσωπο στο οποίο έχει χορηγηθεί σχετική άδεια (συλλογή, μεταφορά, αποθήκευση, αξιοποίηση, επεξεργασία ή διάθεσή τους) σύμφωνα με την παραπάνω ΚΥΑ. Ο αριθμός των μονάδων που λειτουργεί στο επίπεδο της εξαίρεσης του παραπάνω άρθρου, σε όλη την χώρα, ανέρχεται περίπου σε: α. 50.000 περίπου ιατρεία β. 15.000 οδοντιατρεία και γ. 10.000 φαρμακεία και περίπου δ. 5.000 εργαστήρια μικροβιολογικών αναλύσεων, ειδικά εργαστήρια κλπ. και ε. 3.000 κτηνιατρεία. Οι παραπάνω μονάδες παράγουν συνολικά, κατά μέσο όρο ημερησίως περίπου 30.000 κιλά επικίνδυνα και μολυσματικά στερεά απόβλητα. Επίσης πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι κατά τους θερινούς μήνες υπάρχει, λόγω τουριστικής περιόδου, μια μεγάλη αύξηση των στερεών επικίνδυνων ιατρικών αποβλήτων. Μετά το 2007 προβλέπεται μία ετήσια αύξηση της τάξης του 5% στην παραπάνω ποσότητα. 37

2.4.3.2 Προϋπάρχουσα εμπειρία σε επικίνδυνα υγρά απόβλητα Εκτός των στερεών επικίνδυνων αποβλήτων, παράγονται αντίστοιχες ποσότητες επικίνδυνων υγρών αποβλήτων, τόσο στις μεγάλες όσο και στις μικρές υγειονομικές μονάδες. 2.4.3.3.Προϋπάρχουσα εμπειρία σε θέματα διαχείρισης νοσοκομειακών Η εταιρία μας διαθέτει άδεια συλλογής και μεταφοράς επικίνδυνων ιατρικών αποβλήτων και διαχειρίζεται επίσης τον μοναδικό αποτεφρωτήρα νοσοκομειακών αποβλήτων στην Ελλάδα στις εγκαταστάσεις των Άνω Λιοσίων Αττικής. 38

3. ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ «ΣΥΛΛΟΓΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΑΠΟΤΕΦΡΩΣΗ ΤΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΜΟΛΥΣΜΑΤΙΚΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ» 3.1. ΓΕΝΙΚΑ Με τον όρο Διαχείριση Ιατρικών Αποβλήτων (ΔΙΑ) περιγράφονται όλες οι εργασίες που αποσκοπούν στο να καταστήσουν τα Ιατρικά Απόβλητα αβλαβή για τη Δημόσια Υγεία και το Περιβάλλον, δίδοντας ιδιαίτερη έμφαση στην προστασία των εργαζομένων. Η ασφαλής διαχείριση των Ιατρικών Αποβλήτων προϋποθέτει τη σύνταξη και εφαρμογή Περιφερειακού Σχεδιασμού (σχεδιασμού σε τοπικό επίπεδο). Το διαχειριστικό αυτό σχέδιο εξειδικεύει τα προβλεπόμενα του προϋπάρχοντος Εθνικού Σχεδιασμού, έτσι ώστε να εφαρμόζονται ενιαίοι κανόνες για τις επιμέρους εργασίες της ΔΙΑ, προσαρμοσμένοι όμως στις ειδικότερες κατά περίπτωση ανάγκες. Τέλος στο διαχειριστικό αυτό σχέδιο θα πρέπει να έχουν συμφωνήσει όλοι οι εμπλεκόμενοι. Η διαχείριση εντός ΥΜ περιλαμβάνει όλες τις εργασίες, οι οποίες αναφέρονται στο διαχωρισμό των αποβλήτων, συλλογή, μεταφορά, προσωρινή αποθήκευση ή/και επεξεργασία τους εντός μιας ΥΜ καθώς και τον έλεγχο, την παρακολούθηση, και την τήρηση σχετικού αρχείου. Η διαχείριση εκτός ΥΜ περιλαμβάνει όλες τις εργασίες συλλογής των αποβλήτων, μεταφοράς και επεξεργασίας τους εκτός των ΥΜ, την τελική τους διάθεση καθώς και τον έλεγχο, την παρακολούθηση και την τήρηση σχετικού αρχείου. Ένας Ολοκληρωμένος Σχεδιασμός Διαχείρισης Επικινδύνων Ιατρικών Αποβλήτων αποτελείται από μία σειρά ενοτήτων, όπως φαίνεται στο Σχήμα 1.4 39