Κυριακή 11 Νοεμβρίου 2018

Κυριακή 11 Νοεμβρίου 2018 ΚΥΡΙΑΚΗ H ΛΟΥΚΑ, Μηνᾶ μεγαλομ., Βίκτωρος, Βικεντίου διακ. μ. Θεοδώρου ὁσ. τοῦ Στουδίτου Ἀπολυτίκιον Παναγίας Προυσιωτίσσης Ἦχος α Τῆς Ἑλλάδος ἁπάσης Σύ προΐστασαι πρόμαχος καί τερατουργός ἐξαισίων τῇ ἐκ Προύσσης εἰκόνι Σου, Πανάχραντε Παρθένε Μαριάμ καί γάρ φωτίζεις ἐν τάχει τούς τυφλούς δεινούς τε ἀπελαύνεις δαίμονας καί παραλύτους δέ συσφίγγεις, Ἀγαθή, κρημνῶν τε σῴζεις καί πάσης βλάβης τούς Σοί προσφεύγοντας. Δόξα τῷ Σῷ ἀσπόρῳ τοκετῷ, δόξα τῷ Σέ θαυμαστώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διά Σοῦ τοιαῦτα θαύματα. ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΚΥΡΙΑΚΗ Η ΛΟΥΚΑ Ο ΑΔΙΑΦΟΡΟΣ ΙΟΥΔΑΙΟΣ ΙΕΡΕΥΣ ΚΑΙ ΛΕΥΙΤΗΣ 1. Καί ἄλλοτε, ἀδελφοί χριστιανοί, σᾶς μίλησα πάνω στήν σημερινή εὐαγγελική περικοπή καί σᾶς εἶπα τήν μεγάλη ἀλήθεια ὅτι ἡ Ἐκκλησία μας, αὐτή εἶναι τό πανδοχεῖο, στό ὁποῖο ὁ καλός Σαμαρείτης, δηλαδή, ὁ Χριστός μας, παρέδωκε τόν πληγιασμένο ἀπό τήν ἁμαρτία ἄνθρωπο γιά νά τόν θεραπεύσει. Ναί, ἡ

Ἐκκλησία εἶναι θεραπευτήριο καί ἐμεῖς οἱ ἱερεῖς ἔχουμε σ αὐτό τήν θέση τοῦ θεράποντος ἰατροῦ. Ἀλλά πρέπει νά κάνει ὑπακοή ὁ ἄρρωστος στόν ἰατρό καί νά παίρνει τά φάρμακά του, γιά νά γίνει καλά. Ἀλλιῶς θά παραμένει στήν ἀρρώστια του. Ἔτσι καί ὁ χριστιανός πρέπει νά κάνει ὑπακοή στίς νουθεσίες τοῦ πνευματικοῦ, γιά νά ἀπολαύσει τήν πευματική του ὑγεία καί νά γεύεται τόν Θεό. 2. Ἡ εὐαγγελική περικοπή πού ἀκούσαμε, ἀδελφοί, εἶναι παραβολή. Καί ἀφοῦ εἶναι παραβολή, μποροῦμε λοιπόν, ἑρμηνεύοντες παραβολικά, νά ποῦμε ὅτι ὁ ἄνθρωπος αὐτός, ὁ ὁποῖος κατέβαινε ἀπό τήν Ἱερουσαλήμ στήν Ἰεριχώ, καί ἔπεσε στά χέρια τῶν ληστῶν, εἶναι γενικά ὅλη ἡ ἀνθρωπότητα. Πάνω σ αὐτήν ἔπεσαν θλίψεις καί πολλές ὠδῖνες καί τήν ἄφησαν «ἡμιθανῆ», ὅπως μᾶς εἶπε τό σημερινό Εὐαγγέλιο γιά τόν πεσόντα στούς ληστές. Τό κακό ὅμως εἶναι ὅτι πολλοί ἄνθρωποι εἶναι ἄσπλαγχνοι καί ἀνάλγητοι γιά τόν πόνο καί τό κακό τῶν ἄλλων καί παρέρχονται ἀδιάφοροι τόν πόνο τους. 3. Ἀλλά αὐτό πού προξενεῖ χειρότερη ἀκόμη ἐντύπωση εἶναι ὅτι, κατά τήν σημερινή εὐαγγελική περικοπή, ὡς ἄσπλαγχνοι καί ἀνάλγητοι στόν πληγιασμένο ἄνθρωπο φάνηκαν δύο ἱερατικά πρόσωπα, ἕνας ἱερεύς καί ἕνας λευΐτης. Προξενεῖ πραγματικά πολύ κακή ἐντύπωση αὐτό, γιατί ἀπό τούς ἱερεῖς περιμένει κανείς μεγάλη συμπάθεια πρός τόν πονεμένο καί ὄχι προσπέρασμα καί ἀδιαφορία στόν πόνο του. Πῶς καντήντησαν ἔτσι οἱ ἱερεῖς τῶν Ἰουδαίων, ὥστε νά εἶναι τόσο ἄσπλαγχνοι; Μήν ἀπορεῖτε, χριστιανοί μου γι αὐτό. Γιατί ἡ εὐσπλαγχνία εἶναι θεία ἀρετή καί ὑπάρχει ἐκεῖ πού τό ἔδαφος τῆς ψυχῆς εἶναι καλό. Ἀλλά οἱ ἱερεῖς τοῦ Ἰουδαϊσμοῦ εἶχαν μεγάλο ἐγωισμό καί ἔπαρση, γιατί θεωροῦνταν ὡς ἄρχοντες καί εἶχαν μεγάλη θέση στήν κοινωνία. Κατεῖχαν τά σκῆπτρα τῆς ἑβραϊκῆς ἀριστοκρατίας. Καί ἡ ὑπερήφανη ψυχή δέν μπορεῖ νά ἔχει συμπάθεια καί εὐσπλαγχνία πρός τόν ἀνήμπορο. Ἔπειτα οἱ Ἰουδαῖοι ἱερεῖς ἦταν καί πολύ πλούσιοι. Ἀφοῦ νά φανταστεῖτε ὅτι, κατά τήν ἐντολή τοῦ Νόμου, ὅλοι οἱ Ἰουδαῖοι ἔπρεπε νά καταθέτουν ὑπέρ τῶν ἱερέων τό ἕνα δέκατο ἀπό τήν περιουσία τους. Ἔτσι οἱ Ἰουδαῖοι ἱερεῖς ἦταν πάμπλουτοι. Καί ὁ πλούσιος, ἀγαπητοί μου, γίνεται συνήθως ἀνάλγητος. Γι αὐτό, ὅπως μᾶς εἶπε τό ἱερό Εὐγγέλιο, ὁ ἱερεύς καί ὁ λευΐτης προσπέρασαν ἀδιάφορα τόν πληγιασμένο ἄνθρωπο, πού εἶδαν στόν δρόμο τους, καί δέν τόν βοήθησαν. Θά πῶ καί τό ἄλλο: Ὅτι ὁ τόπος πού ἦταν ὁ ἑτοιμοθάνατος ἄνθρωπος ἦταν ἔρημος. Δέν ὑπῆρχαν λοιπόν φωτογράφοι νά φωτογραφήσουν τήν ἀγαθοεργία τοῦ ἱερέα καί τοῦ λευΐτη, ἄν τήν ἔκαναν. Οἱ ἱερεῖς τῶν Ἰουδαίων τά πάντα ἔκαναν πρός τό θεαθῆναι. Ἄν ὅμως ὁ πληγωμένος καί ἀνήμπορος ἦταν στίς πλατεῖες τῆς Ἱερουσαλήμ, ἐκεῖ βεβαίως θά τόν βοηθοῦσαν οἱ ἱερεῖς καί οἱ λευΐτες καί δέν θά τόν προσπερνοῦσαν, γιατί ἐκεῖ θά κέρδιζαν ἔπαινο λαμπρό αὐτοί οἱ δοξομανεῖς. 2

4. Ἀλλά θά πῶ καί μία ἄλλη ἑρμηνεία, γιατί ὁ Ἰουδαῖος ἱερέας καί λευΐτης προσπέρασαν γρήγορα τόν πληγωμένο πού συνάντησαν. Οἱ ἰουδαῖοι ἱερεῖς ἦταν πολύ σχολαστικοί στό θρησκευτικό τους τυπικό. Ἤθελαν νά τηροῦν ἐπακριβῶς καί τό γράμμα τοῦ Νόμου χωρίς καμμιά παρέκλιση. Ὁ Ἰουδαῖος λοιπόν ἱερεύς καί ὁ Λευΐτης προσπέρασαν τόν καταπληγωμένο ἀπό τούς ληστές ἄνθρωπο, γιατί, πιθανόν ἔπρεπε νά μήν ἀργήσουν νά κάνουν τόν «Ὄρθρο» τους καί τόν «Ἑσπερινό» τους τήν καθορισμένη ὥρα, γιατί ἡ παρέκλιση ἀπό τό τυπικό τῆς λατρείας εἶναι μεγάλη ἁμαρτία. Ἔτσι, ἄφησαν τόν πληγωμένο στά αἵματά του καί στόν πόνο του. Καί ὅμως! Θά ἔπρεπε νά παραθεωρήσουν τήν ὥρα τοῦ λειτουργικοῦ τους τυπικοῦ, ἀκόμη δέ νά ἀφήσουν καί ἀτέλεστη τήν λατρεία τους, γιά νά σώσουν μιά ἀνθρώπινη ζωή. Ἡ ἀγάπη στόν πονεμένο, αὐτή εἶναι ἡ πιό μεγάλη ἀρετή. 5. Ἀλλά, δόξα τῷ Θεῶ, ὑπάρχουν καί οἱ ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, μέ πονετική καί εὐσπλαγχνική καρδιά καί οἱ ὁποῖοι συγκινοῦνται στόν πόνο τῶν συνανθρώπων τους καί θυσιάζονται γιά τόν σωσμό τους. Οἱ ἄνθρωποι αὐτοί μοιάζουν μέ τόν καλό Σαμαρείτη τῆς σημερινῆς εὐαγγελικῆς περικοπῆς. Ὁ καλός Σαμαρείτης,ὁ σωστός χριστιανός, ἔχει ἀγάπη σέ κάθε ἄνθρωπο καί ὄχι μόνο στόν συγγενῆ του ἤ μόνο τόν ὁμόθρησκό του καί τόν πατριώτη του. Ὁ σωστός χριστιανός ἔχει ἀγάπη καί στόν ἐχθρό του ἀκόμη. Γιατί, ἀκοῦστε: Ὁ πληγωμένος ἀπό τούς ληστές τῆς εὐαγγελικῆς περικοπῆς μας ἦταν ἰουδαῖος καί οἱ Ἰουδαῖοι θεωροῦσαν ὡς ἐχθρούς τούς Σαμαρεῖτες. Ὁ καλός ὅμως Σαμαρείτης δέν σκέφθηκε τήν ἐθνική ἐχθρότητα πρός τόν πληγωμένο, ἀλλά εἶδε τόν πόνο του, εἶδε τήν ἀνάγκη του καί ἔσκυψε νά τόν θεραπεύσει. Ἔτσι, ἀγαπητοί μου, εἶναι τά παιδιά τοῦ Θεοῦ τά εὐλογημένα, πού μοιάζουν μέ τόν Θεό πατέρα, πού ἀνατέλει τόν ἥλιο Του καί σέ καλούς καί κακούς καί σέ βρέχει καί σέ δικαίους καί ἀδίκους. Ἔτσι φέρθηκε καί ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός πού θυσιάστηκε γιά ὅλο τόν κόσμο καί καλεῖ ὅλους, ἀδιακρίτους ὅλους, σέ σωτηρία. Μέ πολλές εὐχές, Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας 3

xyyz ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΨΑΛΤΗΡΙΟΥ ΨΑΛΜΟΣ ΝΒ 52 Εἰς τὸ τέλος, ὑπὲρ μαελέθ συνέσεως τῷ Δαυΐδ. Ο ΑΦΡΩΝ 2 Εἶπεν ἄφρων ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ Οὐκ ἔστι Θεός. διεφθάρησαν καὶ ἐβδελύχθησαν ἐν ἀνομίαις, οὐκ ἔστι ποιῶν ἀγαθόν. 3 Ὁ Θεὸς ἐκ τοῦ οὐρανοῦ διέκυψεν ἐπὶ τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων τοῦ ἰδεῖν εἰ ἔστι συνιὼν ἢ ἐκζητῶν τὸν Θεόν. 4 Πάντες ἐξέκλιναν, ἅμα ἠχρειώθησαν, οὐκ ἔστι ποιῶν ἀγαθόν, οὐκ ἔστιν ἕως ἑνός. 5 Οὐχί γνώσονται πάντες οἱ ἐργαζόμενοι τὴν ἀνομίαν; Οἱ κατεσθίοντες τὸν λαόν μου ἐν βρώσει ἄρτου τὸν Κύριον οὐκ ἐπεκαλέσαντο. 6 Ἐκεῖ ἐφοβήθησαν φόβον, οὗ οὐκ ἦν φόβος, ὅτι ὁ Θεὸς διεσπόρπισεν ὀστᾶ ἀνθρωπαρέσκων κατῃσχύνθησαν, ὅτι ὁ Θεὸς ἐξουδένωσεν αὐτούς. 7 Τίς δώσει ἐκ Σιὼν τὸ σωτήριον τοῦ Ισραήλ; Ἐν τῷ ἀποστρέψαι τὸν Θεὸν τὴν αἰχμαλωσίαν τοῦ λαοῦ αὐτοῦ ἀγαλλιάσεται Ιακὼβ καὶ εὐφρανθήσεται Ισραήλ. 1. Ὁ ποιητής τοῦ ψαλμοῦ αὐτοῦ ἀναφέρεται σέ συγχρόνους του ἀνθρώπους, οἱ ὁποῖοι ἔχουν φθάσει σέ τέτοιο σημεῖο κακίας καί διαφθορᾶς, ὥστε πίστευαν ὅτι δέν ὑπάρχει Θεός (στίχ. 2). Ὅπως φαίνεται ἀπό τόν ὅλο ψαλμό, δέν πρόκειται περί θεωρητικῆς ἀπιστίας τῶν ἀνθρώπων αὐτῶν. Δέν πρόκειται, δηλαδή, περί ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι μέ λογικούς στοχασμούς καί λογικά τάχα ἐπιχειρήματα διετύπωναν μία ἀθεϊστική θεωρία, ἀλλά περί ἀνθρώπων οἱ ὁποῖοι μέ τίς πράξεις τους δήλωναν πραγματικά ὅτι δέν εἶχαν καμμιά ἔννοια περί τοῦ Θεοῦ ὅτι ὁ Θεός ἔδωσε ἠθικές ἐντολές καί ὅτι θά τιμωρήσει τό κακό, γιά νά ἐπιβάλει τήν ἠθική τάξη στόν κόσμο. Αὐτούς ὁ ποιητής μας τούς χαρακτηρίζει ὡς «ἄφρονες» μέ τήν πρακτική λοιπόν καί ὄχι μέ τήν θεωρητική ἔννοια, ὅτι δηλαδή αὐτοί οἱ «ἄφρονες» στεροῦνται νοήσεως καί λογικῆς. Εἶναι «ἄφρονες» μέ τήν ἔννοια ὅτι δέν 4

ἔχουν ἠθικό αἴσθημα, δέν ἔχουν τό κριτήριο τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ. Εἶναι πωρωμένοι. Αὐτοί οἱ ἄνθρωποι πραγματικά διακηρύττουν ὅτι δέν ὑπάρχει Θεός, γιατί δέν εἶναι δυνατόν οἱ πεπωρωμένοι καί διεφθαρμένοι νά νοήσουν Θεό ὡς τό ἀνώτατο ἠθικό Ὤν, πού ἔθεσε τήν ἠθική τάξη στόν κόσμο. 2. Ὅτι πραγματικά αὐτή εἶναι ἡ ἔννοια τῆς λέξεως «ἄφρων» στόν ψαλμό μας, φαίνεται ἀπό τά ἀμέσως παρακάτω λεγόμενα ἀπό τόν ψαλμωδό: «Διεφθάρησαν καί ἐβδελύχθησαν ἐν ἀνομίαις, οὐκ ἔστι ποιῶν ἀγαθόν» (στίχ. 2β). Δηλαδή, διεφθάρησαν καί ἔγιναν βδελυκτοί γιά τίς ἁμαρτίες τους. Δέν ὑπάρχει οὔτε ἕνας πού νά πράττει τό καλό. Ὁ ποιητής, ὅπως πράττουν καί οἱ προφῆτες, παρουσιάζει τήν γενική διαφθορά τῆς κοινωνίας. Γιά βεβαίωση μάλιστα τῆς διαπιστώσεώς του αὐτῆς ὁ προφήτης παρουσιάζει τόν ἴδιο τόν Θεό νά κύπτει ἀπό τό ὕψος τοῦ οὐρανοῦ, γιά νά ἐξετάσει ἄν ὑπάρχει ἄνθρωπος «συνιών» (στίχ. 3), ἀντίθετος πρός τόν «ἄφρονα», πού νά ζητᾶ τόν Θεό. Καί ὁ Θεός διαπιστώνει ὅτι ὅλοι τους, «ἕως ἑνός» (βλ. Ἱερ. 5,1), ἔχουν ἀποστατήσει καί ἔχουν παρεκλίνει ἀπ Αὐτόν. «Πάντες ἐξέκλιναν ἅμα ἠχρειώθησαν» (στίχ. 4)! 3. Στήν συνέχεια ὁ ποιητής ὁμιλεῖ γιά τούς ὑπεύθυνους τῆς οἰκτρῆς αὐτῆς κατάστασης, ὅπως τήν εἶπε παραπάνω. Τά κείμενα ὅμως, καί τῶν Ο καί τό Ἑβρ., θεωροῦνται ἐφθαρμένα καί μόνο μέ τίς διορθώσεις τῶν ἑρμηνευτῶν ἐξάγεται κάποια ἔννοια. Κατά πρῶτον ὁ ποιητής ἐκπλήσσεται γιά τήν ἐπικρατοῦσα ἀφροσύνη, γιά τήν ὁποία μίλησε προηγουμένως («εἶπεν ἄφρων») καί λέγει: «Οὐχί γνώσονται πάντες οἱ ἐργαζόμενοι τήν ἀνομίαν;» (στίχ. 5α). Δηλαδή, «δέν ἔχουν γνώση, δέν ἔχουν μυαλό, ὅλοι αὐτοί πού κάνουν τήν ἁμαρτία;». Ποιοί εἶναι αὐτοί; Μεταξύ τῶν ἄλλων, εἶναι καί αὐτοί γιά τούς ὁποίους λέγει ἀμέσως παρακάτω ὁ στίχ.: «Οἱ ἔσθοντες τόν λαόν μου βρώσει ἄρτου τόν Θεόν οὐκ ἐπεκαλέσαντο» (στίχ. 5β). Αὐτοί πρέπει νά εἶναι κάποια τάξη ὑπευθύνων γιά τόν λαό. Μάλιστα, κατά τήν γενομένη διόρθωση τοῦ στίχ. ἀπό τούς ἑρμηνευτές, πρόκειται περί τῶν ἱερέων, γιατί τό ἡμιστίχ. ὁμιλεῖ γιά «βρώση ἄρτου». Κατά τήν διόρθωση τῶν ἑρμηνευτῶν τό ἀρχικό κείμενο τοῦ ἡμιστιχ. θά ἔλεγε: «Οἱ ἐσθίοντες τόν ἄρτο τοῦ Θεοῦ τόν λαό μου κατεσθίουν (ἤ παραπλανοῦν), τόν Θεό δέν ἐπικαλοῦνται». «Ἄρτος τοῦ Θεοῦ» εἶναι ἡ θυσία καί, ὅπως μᾶς εἶναι γνωστό, οἱ ἱερεῖς λάμβαναν ἕνα μέρος τῆς θυσίας. Αὐτούς λοιπόν τούς ἱερεῖς, πού καθοδηγοῦν τόν λαό καί τρώγουν ἀπό τίς θυσίες, αὐτούς ἐλέγχει τώρα ὁ ποιητής τοῦ ψαλμοῦ μας ὅτι δέν «ἐπικαλοῦνται τόν Θεό», δέν ἐκζητοῦν τόν Θεό, δηλαδή, δέν πράττουν τό ἀγαθό (βλ. στίχ. 3 τήν φράση «ἐκζητῶν τόν Θεόν»). Ὥστε εἶχε διαφθαρεῖ ἡ τάξη τῶν ἱερέων καί ἔτσι ἔδινε κακό παράδειγμα στόν λαό. Στήν ἀλήθεια δηλαδή οἱ ἱερεῖς δέν καθοδηγοῦσαν, ἀλλά παραπλανοῦσαν τόν λαό. Σ αὐτόν τόν στίχ. λοιπόν ὁ 5

ποιητής ἐλέγχει τούς ἱερεῖς, ὅπως, ὡς γνωστό, τό ἴδιο κάνουν καί οἱ προφῆτες σέ πολλά σημεῖα τοῦ λόγου τους. 4. Ἀλλά γιά τήν διαγωγή αὐτή τῶν ἱερέων θά ἔλθει ἡ τιμωρία τους ἀπό τόν Θεό. Γι αὐτή τήν τιμωρία ὁμιλεῖ ὁ στίχ. 6. Ἀλλά καί πάλι ὁ στίχ. ἐδῶ διορθώνεται, γιατί ὡς ἔχει δέν δίνει σαφές νόημα. Κατά πιθανότητα τό ἀρχικό κείμενο θά ἔλεγε: «Ἀλήθεια, ἀντικείμενο φόβου θά γίνουν, γιατί ὁ Θεός θά διασκορπίσει τά ὀστᾶ τους καί οἱ ἀνθρωπάρεσκοι θά καταισχυνθοῦν, γιατί ὁ Θεός θά τούς ἐξουδενώσει». Οἱ ἱερεῖς, ἐνῶ αὐτοί εἶναι ἀξιωματοῦχοι, θά ἔχουν οἰκτρό τέλος. Γιατί τά ὀστᾶ τους δέν θά εἶναι σέ οἰκογενειακό τάφο, ἀλλά θά εἶναι ἐκορπισμένα ἐδῶ καί ἐκεῖ. Ἐπειδή αὐτοί ἦταν «ἀνθρωπάρεσκοι» καί φρόντιζαν νά ἀρέσουν στούς ἀνθρώπους καί ὄχι στόν Θεό διά τῶν καλῶν πράξεων, γι αὐτό καί ὁ Θεός διασκόρπισε τά κόκκαλά τους καί τούς ἐστέρησε τῆς νεκρικῆς ταφῆς, πράγμα τό ὁποῖο ἐθεωρεῖτο μεγάλη κατάρα. 5. Ὁ ψαλμός κλείει μέ τήν εὐχή τοῦ ποιητοῦ νά ἔλθει ἡ σωτηρία τοῦ Ἰσραήλ ἀπό τήν Σιών (στίχ. 7). Ἄρα ὁ λαός εὑρίσκεται σέ αἰχμαλωσία. Καί ὅταν ὁ Θεός θά ἐπαναφέρει τούς αἰχμαλώτους στήν πάτριο γῆ, τότε θά ἀγαλλιάσει ὁ Ἰακώβ καί θά εὐφρανθεῖ ὁ Ἰσραήλ, λέγει πάλι στό τέλος ὁ ψαλμός μας. Πιθανόν ὁ Ψαλμός νά εἶναι τοῦ Δαβίδ, ὅπως ὑποθέτει ἡ ἐπιγραφή του. Ἀλλά ἡ αἰχμαλωσία τοῦ λαοῦ ἦταν πολύ ἀργότερα ἀπό τήν ἐποχή τοῦ Δαβίδ. Θά πρέπει λοιπόν νά ὑποθέσουμε ὅτι ὁ τελευταῖος στίχος εἶναι μία μετέπειτα λειτουργική προσθήκη, ὅταν ὁ ψαλμός εἰσήχθη στήν λατρεία. Ὅπως εἴδαμε ἀπό τήν σύντομο ἀνάλυση, ὁ ποιητής τοῦ ψαλμοῦ μας εἶναι ποτισμένος ἀπό τά κηρύγματα τῶν προφητῶν. Ὁ Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας 6