ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΗΘΙΚΗ. Ενότητα 22: Ο ΧΡΥΣΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ. ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Τμήμα Ιερατικών Σπουδών

Transcript

1 ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΗΘΙΚΗ Ενότητα 22: Ο ΧΡΥΣΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Τμήμα Ιερατικών Σπουδών

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας και στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

4 Σκοποί ενότητας Αποσαφηνίζεται ότι τα ηθικά κριτήρια στη ζωή της Εκκλησίας εξετάζονται πάντοτε σε συνάρτηση με την πνευματική ωριμότητα των πιστών. Οι λύσεις των σύγχρονων προβλημάτων, όπως π.χ. του εθνοφυλετισμού, συνδέονται με κάποιες απαράβατες αρχές. Διαπιστώνεται ότι για την αντιμετώπιση των επίκαιρων προβλημάτων κάθε χριστιανική ομολογία εφαρμόζει τον δικό της τρόπο. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία οι τοποθετήσεις γίνονται με βάση το πνεύμα του Ευαγγελίου, της συγκατάβασης- οικονομίας και της ελευθερίας. 4

5 Περιεχόμενα ενότητας Ο ΧΡΥΣΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ. 5

6 22. Ο ΧΡΥΣΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ (1/9) Η ηθική έχει δυναμικό χαρακτήρα. Σκοπός της είναι να βοηθήσει τον άνθρωπο στην αντιμετώπιση του ηθικού προβληματισμού, στη διαμόρφωση ηθικών κριτηρίων και κανόνων ηθικής συμπεριφοράς και να τον κατευθύνει στις σωστές επιλογές. Επειδή όμως ο άνθρωπος έχει παραμερίσει ουσιαστικά την ηθική από την καθημερινή του ζωή, είναι απαραίτητο να την ξαναθυμηθεί. Η χριστιανική ηθική έχει σκοπό να βοηθήσει τον άνθρωπο να ολοκληρωθεί ως πρόσωπο, να τον χειραγωγήσει στη βασιλεία του Θεού, που φανέρωσε ο Χριστός στον κόσμο. 6

7 22. Ο ΧΡΥΣΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ (2/9) Η βάση της ηθικής είναι το Ευαγγέλιο. Αυτό αποκαλύπτει την αγάπη του Θεού προς τον άνθρωπο και καλεί τον άνθρωπο να ανταποκριθεί στη θεία αγάπη ανάλογα με το φιλότιμο και τις δυνάμεις του. Η χριστιανική ηθική δεν είναι ηθική κανόνων, αλλά δείκτης μετοχής στη ζωή του Θεού. Οι εντολές του Χριστού αποκαλύπτουν το θείο ήθος. Ο Χριστός είναι το πλήρωμα του Νόμου και των Προφητών. 7

8 22. Ο ΧΡΥΣΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ (3/9) Το Ευαγγέλιο του Χριστού ολοκληρώνει τη διδασκαλία της Παλαιάς Διαθήκης, και ταυτόχρονα καταξιώνει όλα τα στοιχεία του «σπερματικού λόγου», που υπήρχαν στον προχριστιανικό και εξωχριστιανικό κόσμο. Άλλωστε κάθε άνθρωπος γνωρίζει από τη φύση του το καλό και αναγνωρίζει την αξία του, έστω και αν παρασύρεται από το κακό: «οὐ γὰρ ὃ θέλω ποιῶ ἀγαθόν, ἀλλ ὃ οὐ θέλω κακὸν τοῦτο πράσσω». (Ρωμ. 7,19). Συνεπώς, ο άνθρωπος έχει στη συνείδησή του τις προϋποθέσεις να γνωρίζει το καλό και να το διακρίνει από το κακό. 8

9 22. Ο ΧΡΥΣΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ (4/9) Ο άνθρωπος συμπεριφέρεται καλά προς τους άλλους, όταν συμπεριφέρεται έτσι όπως θα ήθελε να συμπεριφέρονται οι άλλοι απέναντί του. Αυτό επισημαίνει ο χρυσός κανόνας που διατύπωσε ο Χριστός για την ανθρώπινη συμπεριφορά: «Πάντα οὖν ὅσα ἂν θέλητε ἵνα ποιῶσιν ὑμῖν οἱ ἄνθρωποι, οὕτω καὶ ὑμεῖς ποιεῖτε αὐτοῖς οὗτος γάρ ἐστιν ὁ νόμος καὶ οἱ προφῆται». (Μτ. 7,12). Ο κανόνας αυτός με αρνητική διατύπωση υπήρχε και στον αρχαίο ελληνικό και γενικότερα στον προχριστιανικό και εξωχριστιανικό κόσμο: «Ὅ μισεῖς μηδενί ποιήσῃς» (Τωβ. 4,15) Πρόκειται για το επίπεδο της στοιχειώδους ηθικής συμπεριφοράς, που κάνει δυνατή την κοινωνική συνύπαρξη. Ωστόσο, στην περίπτωση αυτή ο άνθρωπος διατηρεί ως κέντρο τον εαυτό του, χωρίς να προσφέρει κάτι ιδιαίτερο στους άλλους. 9

10 22. Ο ΧΡΥΣΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ (5/9) Με τον χρυσό κανόνα εισάγεται το στοιχείο της αγάπης, που μεταφέρει τον άνθρωπο σε υψηλότερο επίπεδο ηθικής, στην ηθική της αγάπης. Εδώ ο άνθρωπος καλείται να βγει από τον εαυτό του και να έρθει στη θέση του πλησίον του. Χρειάζεται να στραφεί με αγάπη στον πλησίον. Να γίνει ο πλησίον του. (παραβολή καλού Σαμαρείτη). Πλησίον είναι ο κάθε άνθρωπος που πλησιάζουμε με αγάπη. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο χριστιανός αδιαφορεί για την ύπαρξη της κακίας, αλλά ότι δεν τη ταυτίζει με το πρόσωπο του συνανθρώπου του. Μισεί το κακό, αλλά όχι τον άνθρωπο που γίνεται φορέας του. Γι αυτόν αισθάνεται θλίψη και συμπάθεια. (διάκριση αμαρτωλούαμαρτίας). 10

11 22. Ο ΧΡΥΣΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ (6/9) Αλλά η ηθική δεν εξαντλείται στα δύο αυτά επίπεδα. Υπάρχει και τρίτο υψηλότερο επίπεδο. Στο επίπεδο αυτό θυσιάζει τον εαυτό του για τους άλλους. Εδώ βρίσκεται το αποκορύφωμα της αγάπης. Είναι η αγάπη που φανέρωσε ο Θεός στον κόσμο. Η αγάπη που υπάρχει και βιώνεται ως παρουσία και μίμηση της αγάπης του Χριστού. Ο Χριστός θυσιάζεται για τους ανθρώπους. Όσοι τον ακολουθούν γίνονται και αυτοί μέτοχοι της καθολικής αυτής προσφοράς και θυσίας προς τον Πατέρα. 11

12 22. Ο ΧΡΥΣΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ (7/9) Και ο απόστολος Παύλος, ως μιμητής Χριστού, προσφέρεται να χάσει την ψυχή του για τους κατά σάρκα συγγενείς του: «ηὐχόμην γὰρ αὐτὸς ἐγὼ ἀνάθεμα εἶναι ἀπὸ τοῦ Χριστοῦ ὑπὲρ τῶν ἀδελφῶν μου, τῶν συγγενῶν μου κατὰ σάρκα». (Ρωμ. 9,3). Ο πνευματικός πατέρας καλείται να ανεβεί στο επίπεδο αυτό. Ο χρυσός αυτός κανόνας θεωρείται από το επίπεδο της αγάπης του Θεού προς τον άνθρωπο και μπορεί να διατυπωθεί ως εξής: «Όσα βλέπετε να κάνει για σας ο Θεός, αυτά να κάνετε και εσείς για τους άλλους». 12

13 22. Ο ΧΡΥΣΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ (8/9) Πολλά προβλήματα της καθημερινής ζωής προκύπτουν άμεσα από την πλεονεξία των ανθρώπων. Η θέση της Εκκλησίας θα μπορούσε να διατυπωθεί με τη φράση του Χριστού: «ὁ δὲ εἶπεν αὐτῷ ἄνθρωπε, τίς με κατέστησε δικαστὴν ἢ μεριστὴν ἐφ ὑμᾶς; εἶπε δὲ πρὸς αὐτούς ὁρᾶτε καὶ φυλάσσεσθε ἀπὸ πάσης πλεονεξίας» (Λκ. 12, 14-15). Η χριστιανική ηθική εκφράζει το πνεύμα του Χριστού και της Εκκλησίας. Με τον λόγο του Θεού ο άνθρωπος απελευθερώνεται από τα πάθη και την ιδιοτέλεια. Προσβλέποντας στη βασιλεία του Θεού υπερνικά τα εμπόδια που προβάλλουν μπροστά του. Όταν λησμονείται αυτός ο στόχος, τότε οποιαδήποτε επιμέρους επιδίωξη χάνει το νόημά της. Εκείνο που εμποδίζει την πραγματοποίηση αυτού του στόχου είναι η ανθρώπινη φιλαυτία, η μητέρα των παθών. 13

14 22. Ο ΧΡΥΣΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ (9/9) Στην ορθόδοξη ηθική τονίζεται η πρωταρχική σπουδαιότητα που έχει η καταπολέμηση της φιλαυτίας και η καλλιέργεια της ανιδιοτελούς αγάπης για την τελείωση του ανθρώπου. Στον δυτικό χριστιανικό κόσμο επικράτησαν παράγοντες που ευνόησαν την σκοπιμότητα και τον ατομοκεντρισμό. (Σχολαστική θεολογία, Μεταρρύθμιση). Η καταπολέμηση της φιλαυτίας και η καλλιέργεια της ανιδιοτελούς αγάπης αποτελούν δύο παράλληλες γραμμές, που διέπουν την ορθόδοξη διδασκαλία και ζωή. Επιπλέον η ορθόδοξη Τριαδολογία και η διάκριση ουσίας και ενεργειών συνδέονται άμεσα με τις βασικές γραμμές της ορθόδοξης χριστιανικής ηθικής. 14

15 Τέλος Ενότητας

16 Σημείωμα Αναφοράς Copyright Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης, ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ. «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΗΘΙΚΗ». Έκδοση: 1.0. Θεσσαλονίκη Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: URL. 16

17 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο. που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο. που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο. Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. 17

18 Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς. το Σημείωμα Αδειοδότησης. τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων. το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει). μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους. 18