Η θέση του Επιμελητηρίου Μεσσηνίας για το πρόγραμμα ΤΕΜΠΜΕ (Ταμείο Εγγυοδοσίας Μικρών και Πολύ Μικρών Επιχειρήσεων) Μεγάλη σύγχυση και προβληματισμός επικρατεί για την αποτελεσματικότητα του ΤΕΜΠΜΕ και την ταχύτητα υλοποίησης των μέτρων της ενίσχυσης της ρευστότητας των ΜμΕ, παρότι έχουν ήδη περάσει αρκετές εβδομάδες από την έναρξη εφαρμογής των μέτρων. Ανάλογα με την πλευρά που εκπροσωπεί ο καθένας -τράπεζες, επιχειρηματίες, κυβέρνηση ή κόμματα της αντιπολίτευσης γίνεται διαφορετική αξιολόγηση του προγράμματος και ακούγονται ποικίλες απόψεις. Εξαιτίας αυτού γεγονότος καθώς και λόγω της ασύμμετρης πληροφόρησης είναι δύσκολο να προσεγγίσουμε αντικειμενικά το πρόβλημα και να αναδείξουμε τα μειονεκτήματα και πλεονεκτήματα του προγράμματος. Σκόπιμο κρίνουμε επομένως να εστιάσουμε την προσοχή μας περισσότερο στα ζητήματα που τίθενται και λιγότερο στις απαντήσεις και να υπογραμμίσουμε κάποια θέματα που κατά την γνώμη μας θα κρίνουν την πορεία του ΤΕΜΠΜΕ (και άλλων παρομοίων προγραμμάτων) μέσα την ύφεση της οικονομίας που γνωρίζει σήμερα η χώρα μας, η Ε.Ε. και ολόκληρος ο πλανήτης. Συγκεκριμένα, ενδιαφέρον έχει να δούμε: την πορεία του ΤΕΜΠΜΕ και τη ρευστότητα των ΜμΕ σήμερα τα κριτήρια επιλογής των επιχειρήσεων που χρειάζονται ενίσχυση το κόστος κάλυψης νέου δανεισμού για τις Τράπεζες τι μπορεί να καλύψει το ΤΕΜΠΜΕ το ΤΕΜΠΜΕ και το πακέτο των 28 δις την Κοινωνική Ευθύνη των τραπεζών και να καταλήξουμε στο τέλος σε συμπεράσματα και προτάσεις. Η πορεία του ΤΕΜΠΜΕ και η ρευστότητα των ΜμΕ σήμερα Υπάρχει η πληροφορία ότι οι επιχειρήσεις που θα θελήσουν να εκταμιεύσουν τα επιδοτούμενα δάνεια από το ΤΕΜΠΜΕ, θα αναγκαστούν να εμπλακούν σε έναν γραφειοκρατικό κυκεώνα που απαιτεί περίπου 3 μήνες ανταλλαγής δικαιολογητικών και υπομονής, μέχρι να βάλουν τα χρήματα στο ταμείο τους. Σύμφωνα με δηλώσεις του Δ/τη της ΕΤΕ κ. Αράπογλου σε οικονομική εφημερίδα, από τις 4.500 αιτήσεις που είχαν υποβληθεί μέχρι τις 25 Ιανουαρίου (στην ΕΤΕ) εκτιμάται ότι θα εγκριθεί πάνω από το 70% και θα χορηγηθούν δάνεια ύψους 400 εκατ. δάνεια σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις με τον μέσο όρο να κυμαίνεται στα 100.000 (συνολικά τα δάνεια της Εθνικής σε μικρομεσαίους θα ξεπεράσουν τα δύο δις. ). Σε πλήρη αντίθεση με όσα αναφέρει στις δηλώσεις του ο κ. Αράπογλου είναι η σχετική πληροφόρηση από το ΥΠ.ΑΝ. σύμφωνα με την οποία (και παρά το γεγονός ότι έχει υπογραφεί σχετική σύμβαση μεταξύ του Δημοσίου και των τραπεζών), το πρόγραμμα ουσιαστικά δεν υφίσταται, καθώς ο αριθμός των χρηματοδοτήσεων που έχει εγκριθεί είναι πάρα πολύ μικρός. Σύμφωνα με τελευταία στοιχεία της ΚΕΕΕ και του ΤΕΜΠΜΕ, έχουν δοθεί περίπου 317 εκατ.
εκ των οποίων η συντριπτική πλειοψηφία έχει χορηγηθεί από την Αγροτική Τράπεζα και την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος όπως φαίνεται από τον παρακάτω πίνακα: Συμμετοχή στο ΤΕΜΠΜΕ από Τράπεζες (30 Ιανουαρίου 2009) Ποσά δανείων (εκ. ) Συμμετοχή ως ποσό δανείου Συμμετοχή ως προς τον αριθμό δανείων ΑΤΕ 120.5 38.00% 48.5% ΕΤΕ 118.9 37.50% 36.0% Πειραιώς 17.8 5.60% 5.1% Alpha 23.8 7.52% 2.8% Eurobank 11.5 3.62% 2.6% Άλλες Τράπεζες 24.6 7.76% 5.0% Πυγή: ΤΕΜΠΜΕ - ΚΕΕΕ Ως προς την ρευστότητα των επιχειρήσεων έχει καταγραφεί τις τελευταίες εβδομάδες επιδείνωση στη δυνατότητα δανεισμού μέσω προεξόφλησης επιταγών. Eνώ μέχρι τώρα οι τράπεζες δέχονταν συνήθως για προεξόφληση επιταγές με διάρκεια 10 μήνες, υπό τις νέες συνθήκες περιορίζουν τη διάρκεια αυτή στους 7 με 8 μήνες και ταυτόχρονα απαιτούν πολύ μεγαλύτερη διασπορά ανά πελάτη. Επίσης, οι Τράπεζες προχωρούν και στην αναθεώρηση των ορίων δανεισμού της κάθε επιχείρησης μέσω της διαδικασίας προεξόφλησης επιταγών πελατών, μειώνοντας τα όρια αυτά και θέτοντας ταυτόχρονα αυστηρότερα κριτήρια στην αποδοχή των επιταγών. Πρακτικά, η εξέλιξη αυτή σημαίνει ότι περιορίζεται η ευχέρεια των επιχειρήσεων να εισφέρουν πολλές και μεγάλης αξίας επιταγές για προεξόφληση, αντιμετωπίζοντας -εμμέσως πλην σαφώς- μεσοπρόθεσμα προβλήματα λήψης κεφαλαίου κίνησης. Σύμφωνα με εκτιμήσεις παραγόντων της αγοράς, ο περιορισμός του χρόνου διάρκειας των επιταγών που προσκομίζονται προς προεξόφληση κατά 40% περίπου, σημαίνει ότι πολλές επιταγές θα παραμένουν ανενεργές (στα συρτάρια των δικαιούχων, σύμφωνα με την ορολογία της αγοράς). Την ίδια στιγμή, καταγράφεται δραματική αύξηση των ακάλυπτων επιταγών, οι οποίες πλησίασαν σε απόσταση αναπνοής το 1,3 δισ. το 2008 έναντι 921,3 εκατ. το 2007. Κριτήρια επιλογής των επιχειρήσεων που χρειάζονται ενίσχυση Διαπιστώνεται ότι από τα μέτρα αυτά εξαιρείται μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων του πρωτογενή τομέα, των εργοληπτικών-κατασκευαστικών επιχειρήσεων καθώς και των συνεταιριστικών, δηλαδή επιχειρήσεων οι οποίες δραστηριοποιούνται σε κλάδους που καλούνται να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της χρηματοοικονομικής κρίσης. Δεδομένου ότι δεν υπάρχει σαφήνεια ως προς τα κριτήρια επιλογής των κλάδων που καλύπτονται, οι εξαιρέσεις αυτές βάζουν μια σειρά από ερωτήματα για το αν εξετάζεται: η παρούσα ζήτηση και προσφορά δανεισμού ανά κλάδο το μέγεθος των επιχειρήσεων ανά κλάδο η γενική οικονομική κατάσταση του κλάδου και κατ επέκταση η χρηματοπιστωτική του αξιοπιστία ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ & θέσεις για το πρόγραμμα ΤΕΜΠΜΕ 2
Ένα βασικό ερώτημα που τίθεται είναι γιατί το κράτος δεν επιτρέπει στην αγορά να κατανείμει τη ρευστότητα μόνη της ανάλογα με το που υπάρχουν πραγματικά ανάγκες, αφού σύμφωνα με το πρόγραμμα του ΤΕΜΠΜΕ αφορά τις επιχειρήσεις που έχουν τουλάχιστον τρεις κλεισμένες διαχειριστικές χρήσεις και τρία συνεχόμενα χρόνια κερδοφορίας (http://www.tempme.gr 12/2008). Στην πράξη διαπιστώνουμε ότι αυτός ο κανόνας δεν λαμβάνει υπ όψιν του ότι: - Πολλές επιχειρήσεις που ιδρύθηκαν το 2006 είναι αδύνατο να έχουν κερδοφορία επί τρία συνεχόμενα έτη, όπως επίσης επιχειρήσεις που ιδρύθηκαν μετά το 2006 δεν έχουν καν βιβλία και χρήσεις τριών χρόνων - Επιχειρήσεις που λειτουργούν σε περιοχές που επλήγησαν από φυσικές καταστροφές (π.χ. πυρόπληκτοι νομοί 2007) είναι επίσης λογικό να μην λειτουργούν με κερδοφορία τα τελευταία δύο χρόνια. - Επιχειρήσεις με μικρό τζίρο είναι εμπειρικά αποδεδειγμένο ότι αντιμετωπίζουν μεγαλύτερη διακύμανση στην κερδοφορία τους και ως εκ τούτου είναι πιθανό να έχουν (μικρές) ζημιές. - Εξαιρούνται κερδοφόρες επιχειρήσεις του πρωτογενή τομέα. Με άλλα λόγια o κανόνας των τριών ετών κερδοφορίας φαίνεται να ταιριάζει περισσότερο σε μια επιχείρηση του τύπου αλυσίδα Σούπερ μάρκετ και λιγότερο για μια ΜμΕ. Το κόστος κάλυψης νέου δανεισμού για τις Τράπεζες Οι τράπεζες διεκδικούν αύξηση του spread επί του Εuribor, λόγω του υψηλού κόστους άντλησης κεφαλαίου. Παράλληλα, προτείνουν την επιβολή εφάπαξ προμήθειας 1% επί του δανείου. H εξέλιξη αυτή αποτελεί «καμπανάκι» για τις συνθήκες ρευστότητας που επικρατούν στην αγορά. Οι τράπεζες που δανείζουν μέσω ΤΕΜΠΜΕ δεσμεύονται να δανείζουν στο Euribor συν 2.1%. Το Euribor τριών (3) μηνών σήμερα κυμαίνεται στο 2%. Για να δούμε αν το επιτόκιο αυτό συμφέρει τις τράπεζες πρέπει να εξετάσουμε τις πηγές άντλησης κεφαλαίου που είναι διαθέσιμες σήμερα: - EKT, μέσω ανταλλαγής τιτλοποιημένων δανείων ή ομολόγων όπου πληρώνουν το επιτόκιο κυρίας αναχρηματοδότησης το οποίο είναι περίπου 0.10% μικρότερο του Euribor (3 μηνών) συν κάποιο spread ανάλογα με τον ανταλασόμενο τίτλο. Εν τούτοις, μέσω της EKT η ποσότητα αντλήσιμου κεφαλαίου είναι σχετικά περιορισμένη. Διατραπεζική αγορά, όπου πληρώνουν ανάλογα με την χρηματοπιστοληπτική ποιότητα της εκάστοτε τράπεζας και ανάλογα με την προθεσμία δανεισμού. Η αγορά αυτή εκτός του ότι έχει παγώσει τους τελευταίους 12 18 μήνες, τα επιτόκια μπορεί να φτάνουν το Euribor συν 2-3%. - Από τις καταθέσεις επιχειρήσεων ή νοικοκυριών όπου στους βραχυπρόθεσμους λογαριασμούς (λιγότερο από ένα έτος) πληρώνουν γύρω στο 3.5-4.5%. - Το Υπ. Οικονομικών μέσω της έκδοσης 8δις κρατικών ομολόγων όπου δανείζονται στο Euribor συν μια προμήθεια γύρω στο 0.25-0.75% συν το spread κρατικού χρέους. Δηλαδή το κόστος ανέρχεται στο 5.25%-6.0%. ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ & θέσεις για το πρόγραμμα ΤΕΜΠΜΕ 3
Από τα παραπάνω διαπιστώνουμε ότι η τρέχουσα συγκυρία αφήνει τις τράπεζες να αντλούν κεφάλαια με μέσο κόστος γύρω στο 4-5%. Επίσης είναι εμφανές ότι το κόστος αυτό αυξάνει με την αύξηση του κόστους έκδοσης κρατικών ομολόγων που είναι σήμερα περίπου 2.5% πάνω από τα γερμανικά ομόλογα (από 0,55% στις αρχές του 2008). Δεν είναι τυχαίο ότι η συνεργασία Τράπεζας Πειραιώς και ΕΒΕΑ προσφέρει δάνεια με επιτόκια που κυμαίνονται στο 7-8%, δηλαδή 3-4% πάνω από το επιτόκιο χορήγησης του ΤΕΜΠΜΕ. Ένας επιπλέον βασικός παράγοντας που διαμορφώνει το κόστος δανεισμού για τις τράπεζες είναι η πιθανότητα κινδύνου στα δάνεια των επιχειρήσεων μέσω του ΤΕΜΠΜΕ. Αν λάβουμε υπ όψιν ότι το ΤΕΜΠΜΕ εγγυάται το 80% του δανείου και το επιτόκιο στο οποίο δεσμεύεται να δεχτεί η τράπεζα είναι σήμερα γύρω στο 4%, τότε για τα ανεξασφάλιστα δάνεια που τρέχουν με ένα επιτόκιο 10% συμφέρει την τράπεζα να τα ενσωματώσει στο ΤΕΜΠΜΕ όταν το ποσοστό καταπτώσεων ξεπερνάει το 7%. Στα ίδια δάνεια που τρέχουν στο 8% το ποσοστό καταπτώσεων πρέπει να ξεπεράσει το 4,5% για να συμφέρει την τράπεζα να τα ενσωματώσει στο ΤΕΜΠΜΕ. Αν και ο υπολογισμός εδώ βασίζεται σε ένα απλό μοντέλο τραπεζικού ισολογισμού, βλέπουμε ωστόσο πως το ποσοστό καταπτώσεων είναι κλειδί στο κατά πόσο συμφέρει τις τράπεζες να αξιοποιήσουν στις χρηματοδοτήσεις τους το πρόγραμμα του ΤΕΜΠΜΕ. Δεν υπάρχουν διαθέσιμα ιστορικά στοιχεία για τον ρυθμό καταπτώσεων σε περιόδους ύφεσης στην Ελλάδα, αλλά κάνοντας μια απλή συσχέτιση με χώρες που διαθέτουν τέτοια στοιχεία έχουμε να παρατηρήσουμε τα εξής: - Στην Αμερική, στην Αγγλία και σε χώρες της Ε.Ε. σε περιόδους επώδυνης ύφεσης από πλευρά χρηματοπιστοληπτικής ποιότητας (δεκαετία του 90 στην Αγγλία και 2001 2003 στην Αμερική), οι χρεοκοπίες άγγιζαν το 3 4% του συνολικού αριθμού των επιχειρήσεων. - Αν δεχθούμε ότι 2 3 χρόνια πριν από την κρίση η αξία συμβολαίων ασφάλισης ακάλυπτου τραπεζικού δανεισμού (Credit Default Swap spreads) για τις Ελληνικές τράπεζες είναι περίπου 75% μεγαλύτερη από Αμερικανικές ή Αγγλικές, στην πράξη αυτό σημαίνει 75% μεγαλύτερη πιθανότητα καταπτώσεων για τις Ελληνικές Τράπεζες. - Αν δεχθούμε ένα πιο απαισιόδοξο σενάριο σύμφωνα με το οποίο η διαφορά αυτή ανάμεσα σε ελληνικές και ξένες τράπεζες διπλασιάζεται σε περιόδους κρίσης (δηλαδή 150% μεγαλύτερη πιθανότητα χρεοκοπίας), τότε σε μία ύφεση που παρατηρείται μία φορά στα 30 40 χρόνια, οι καταπτώσεις ενδέχεται να αγγίξουν το 10%. - Αν εκτιμάμε ότι η κρίση αυτή θα αυξήσει τις χρεοκοπίες σημαντικά, τότε οι τράπεζες έχουν στα χέρια τους ένα επιπλέον εργαλείο να μειώσουν αναμενόμενες ζημιές επισφαλών δανείων. Τι μπορεί να καλύψει το ΤΕΜΠΜΕ Στην ουσία το ΤΕΜΠΜΕ αντιστοιχεί με τη δημιουργία μίας νέας τράπεζας. Αρχικά, μπαίνει το μετοχικό κεφάλαιο, στην περίπτωσή μας με 240 εκατ., ύστερα προσδιορίζεται ο βαθμός κινδύνου που είναι διατιθέμενοι να αναλάβουν οι μέτοχοι, αρχίζει η συγκέντρωση καταθέσεων και παράλληλα ανοίγουν οι βρύσες δανειοδότησης. Στην περίπτωση βέβαια του ΤΕΜΠΜΕ οι καταθέσεις παραμένουν στα ταμεία των υπαρχουσών ιδιωτικών τραπεζών καθώς το ΤΕΜΠΜΕ επιδοτεί το επιτόκιο δανεισμού και οι τράπεζες δίνουν το δάνειο. ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ & θέσεις για το πρόγραμμα ΤΕΜΠΜΕ 4
Με τη λειτουργία της νέας τράπεζας κάθε δάνειο που δεν αποπληρώνεται «τρώει» μέρος του μετοχικού κεφαλαίου (στην περίπτωση του ΤΕΜΠΜΕ κάθε 1 που δεν αποπληρώνεται τρώει το 0,80 του μετοχικού κεφαλαίου). Γι αυτό, είναι σημαντικό να προσδιοριστεί ο κίνδυνος που είναι διατιθέμενοι να αναλάβουν οι μέτοχοι. Αν οι μέτοχοι της τράπεζας περιμένουν ότι το μέγιστο σημείο δανειακών καταπτώσεων υπό τις τρέχουσες οικονομικές συγκυρίες θα είναι γύρω στο 5%, τότε θα ήταν διατιθέμενοι να δανείσουν ως και 6 δις, δηλαδή το 25πλάσιο του μετοχικού κεφαλαίου για να έχουν κεφαλαιακή επάρκεια. Ως εκ τούτου, όσο πιο συντηρητικοί είναι οι μέτοχοι, τόσο μεγαλύτερες είναι οι προσδοκίες καταπτώσεων και τόσο μικρότερο το μέγιστο ποσό δανειοδότησης. O πρόεδρος του ΤΕΜΠΜΕ κ. Νίκος Δομένικος διαβεβαιώνει ότι οι οικονομικές δυνατότητες του Ταμείου είναι αρκετά μεγάλες ώστε να εγγυηθεί για δάνεια μέχρι και 2,5 δις. Χονδρικά αυτό σημαίνει ότι το ΤΕΜΠΜΕ θέλει να είναι προετοιμασμένο ενόψει της ύφεσης για ένα ποσοστό καταπτώσεων μέχρι και 12% (2.5 δις x 80% x 12% = 240 εκατ. ). Η παραπάνω ανάλυση θέτει τα εξής ερωτήματα: Πρώτον: αν το ΤΕΜΠΜΕ θέλει να έχει ποσοστό κεφαλαιακής επάρκειας κοντά στο 12%, γιατί έχουμε κατάπτωση των εγγυήσεων όταν οι επισφάλειες αυξηθούν πάνω από το 7% των χρηματοδοτήσεων; Αν το ΤΕΜΠΜΕ είναι διατιθέμενο να δεχτεί μόνο 7% τότε το μέγιστο ποσό επιχορηγουμένων δανείων θα έπρεπε να είναι πιο κοντά στα 4,3 δις. Δεύτερον: σε περίπτωση που το ποσοστό των επισφαλειών αυξηθεί στο 12%, γιατί το ΤΕΜΠΜΕ αποσύρει την εγγύησή του για το σύνολο των δανείων, αντί απλά να διακόψει περεταίρω δανειοδότηση της τράπεζας μέσω του προγράμματος; Το ΤΕΜΠΜΕ και το πακέτο των 28 δις Από την παραπάνω προσέγγιση φαίνεται ότι ο βαθμός στον οποίο το ΤΕΜΠΜΕ θα προωθήσει αρκετή ρευστότητα στην αγορά εξαρτάται από τις συνθήκες στην διατραπεζική αγορά, το επίπεδο πιστωτικού κινδύνου στην ελληνική οικονομία εν όψει της μεγάλης ύφεσης και την πορεία του πακέτου των 28 δις. Για τους δύο πρώτους παράγοντες είναι εμφανές ότι όσο παραμένουν οι αντίξοες συνθήκες στην διατραπεζική αγορά οι τράπεζες θα παραμένουν διστακτικές στο να αυξήσουν τον δανεισμό μέσω του προγράμματος ΤΕΜΠΜΕ. Επίσης, αν οι χρεοκοπίες σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις έχουν σημαντική αύξηση τα επόμενα 2 χρόνια, αυτό δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο την κατάσταση όσον αναφορά την προσφορά νέου δανεισμού. Παρόλα αυτά, (όπως προαναφέραμε) σε ένα περιβάλλον όπου το ποσοστό χρεωκοπιών σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά είναι πάρα πολύ υψηλό, τότε οι εγγυήσεις του ΤΕΜΠΜΕ προσφέρουν ένα εργαλείο μείωσης των πιστωτικών ζημιών στις τράπεζες. Σ ότι αφορά τον τρίτο παράγοντα, ο στόχος του πακέτου των 28 δις είναι να οχυρώσει τις τράπεζες για το σενάριο σημαντικής αύξησης στα επισφαλή δάνεια, να ενισχύσει την ρευστότητα τους και τελικά να επαναφέρει την επενδυτική και διατραπεζική αυτοπεποίθηση σε φυσιολογικά επίπεδα. Το πακέτο αυτό στηρίζεται σε τρεις πυλώνες: 1. στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου 5 δις, όπου το κράτος αγοράζει απ ευθείας προνομιούχες μετοχές. 2. στην κρατική εγγύηση 15 δις ομολογιών που έχουν εκδοθεί από τις τράπεζες. ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ & θέσεις για το πρόγραμμα ΤΕΜΠΜΕ 5
3. στην έκδοση ειδικών κρατικών ομολογιών ύψους 8 δις, οι οποίες κατατίθενται στις τράπεζες και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως ενέχυρο δανεισμού τους από την ΕΚΤ. Η κατανομή έγινε γιατί το κράτος πιστεύει ότι το πακέτο θα υποστηρίξει μια αύξηση δανεισμού για το 2009 γύρω στο 10%, το οποίο συγκριτικά με στοιχεία ξένων χωρών θεωρείται ιδιαίτερα θετικό. Η Ένωση Ελληνικών Τραπεζών θεωρεί το πακέτο επαρκές για να καλύψει τις ανάγκες ρευστότητας της αγοράς και δεν θα χρειασθεί περεταίρω στήριξη. Κατά τη δική μας γνώμη, η επιτυχία του πακέτου στήριξης και κατ επέκταση η ώθηση που μπορεί να δώσει στο ΤΕΜΠΜΕ είναι ιδιαίτερα αβέβαιη και πιο συγκεκριμένα η επιτυχία του εξαρτάται από: - Το κόστος έκδοσης κρατικού χρέους, το οποίο είναι πολύ υψηλό και με ανοδικές τάσεις. - Τη στάση των ξένων επενδυτών απέναντι στις ελληνικές τράπεζες. (πρόσφατα οίκοι αξιολόγησης πιστωτικού κινδύνου βαθμολόγησαν αρνητικά ένα μέρος των ελληνικών τραπεζών) - Τον βαθμό νομισματικής χαλάρωσης από την ΕΚΤ, που προκαλεί όλο και μεγαλύτερη ανησυχία, αν αναλογιστεί κανείς την έμφαση που δίνεται στη σταθερότητα των τιμών σε σχέση με την πτώση στην παραγωγή και την άνοδο της ανεργίας. - Τον χρόνο ανάκαμψης της παγκόσμιας οικονομίας. Πρόσφατα το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στο Davos αναθεώρησε αρνητικά τις προβλέψεις της Ελλάδος. - Την ανάκαμψη της εγχώριας ζήτησης και την αγορά εργασίας, που φαίνεται να δυσχεραίνει όλο και περισσότερο, γεγονός που επαναλαμβάνεται σε περιόδους κρίσης και πλήττει όπως είναι φυσικό και τις ισχυρές οικονομίες της Ε.Ε. Η Κοινωνική Ευθύνη των τραπεζών Οι παραπάνω παρατηρήσεις συνδέονται με το πολυσυζητημένο θέμα της Κοινωνικής Ευθύνης των Τραπεζών ιδιαίτερα στην κρίση αυτή. Η τοποθέτηση μας εδώ είναι απλή: όπως κάθε επιχείρηση έτσι και μία τράπεζα έχει βασικό στόχο την επιβίωσή της. Για την ιδιωτική επιχείρηση η Κοινωνική της Ευθύνη αποτελεί ένα αγαθό το οποίο ισοδυναμεί με την εξωτερίκευση του κόστους παραγωγής στην κοινωνία. Σε ένα σύστημα που λειτουργεί με βάση τους νόμους της αγοράς για να αντιμετωπισθεί αυτή η εξωτερίκευση πρέπει να ορίσουμε μία τιμή για το αγαθό αυτό, γεγονός που αυξάνει το κόστος παραγωγής για την επιχείρηση. Eίναι σαφές ότι αν αυτό δεν είναι εφικτό, τότε το «χέρι» του κράτους αναπληρώνει τους νόμους της αγοράς. Η παρούσα κατάσταση στην παγκόσμια και εγχώρια οικονομία καθιστά σαφές ότι, αν οι τράπεζες επωμιστούν το κόστος της Κοινωνικής Ευθύνης, αυτό σημαίνει ότι πρέπει να δίνουν δάνεια που πιθανότατα είναι ζημιογόνα γι αυτές. Επομένως, τα επίφοβα σημεία που χρήζουν προσοχής είναι δύο: 1. Λαμβάνουμε υπ όψη τον παράγοντα "νόμοι της αγοράς" και κάνουμε τους όρους δανεισμού πιο ευνοϊκούς για τις τράπεζες. Το ποσοστό εγγύησης ή καταπτώσεων που αναλαμβάνει το κράτος και το κόστος το οποίο επωμίζεται ο φορολογούμενος πολίτης να συνδέεται με την προσφορά και απόδοση τραπεζικού μεριδίου μετοχών προς το κράτος και κατ επέκταση στον πολίτη. ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ & θέσεις για το πρόγραμμα ΤΕΜΠΜΕ 6
2. Ξεχνάμε τον παράγοντα «αγορά» και ζητάμε την άμεση παρουσία του κράτους στο Διοικητικό Συμβούλιο της Τράπεζας με μερική ή ολική κρατικοποίηση και σ αυτή την περίπτωση κοιτάμε πρώτα απ όλα την διάσωση της ελληνικής οικονομίας. Συμπέρασμα και προτάσεις του Επιμελητηρίου Μεσσηνίας Κάτω από το φόβο μιας έντονης οικονομικής κρίσης, θα πρέπει να δίδεται μεγάλη έμφαση στο μέτωπο των προσδοκιών και στη διατήρηση κλίματος εμπιστοσύνης στην αγορά. Πρωτεύων στόχος είναι η διατήρηση του παραγωγικού ιστού της οικονομίας μας και ιδιαίτερα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, οι οποίες αποτελούν μάλιστα και το σπουδαιότερο κομμάτι του. Σε ότι αφορά τα μέτρα, απαιτείται οι κανόνες του παιχνιδιού να είναι ξεκάθαροι και ίδιοι για όλους τους ενδιαφερόμενους. Αυτό σημαίνει ότι το ποσό δανείου και ο χρόνος μέσα στον οποίο εκταμιεύει μία επιχείρηση, αν και σημαντικοί παράγοντες, είναι δευτερεύοντες σε σύγκριση με την παροχή απόλυτης σιγουριάς ως προς τα εισπραττόμενα. Επίσης, θα πρέπει να υπάρξει ένα σαφές νομοθετικό πλαίσιο υλοποίησης του προγράμματος από τις τράπεζες και όχι απλά οι τελευταίες να υπογράφουν απλά μια «θέληση συμμετοχής». Οι προτάσεις μας είναι οι εξής: 1. Αλλαγή του όρου περί «τριών συνεχόμενων ετών κερδοφορίας» σε «μία κερδοφορία τα 3 τελευταία έτη» και ιδιαίτερα για τις ΜμΕ των πυρόπληκτων νομών του 2007, θα πρέπει η κερδοφορία να υπολογίζεται με το Μέσον Όρο των τριών τελευταίων ετών. 2. Δυνατότητα επιλογής από τον δανειζόμενο χρονικού διαστήματος αποπληρωμής του δανείου από 3 μέχρι 6 έτη με ειδικές ρήτρες που να δεσμεύουν ποσοστό από την κερδοφορία των επιχειρήσεων (όπως δηλώνεται στην εφορία) έτσι ώστε να κάνουν πιο ελκυστικές τις αποδόσεις του δανείου για τις τράπεζες. 3. Διευκόλυνση είτε παροχή κινήτρων για τη δημιουργία Ειδικών Επενδυτικών Κεφαλαίων στόχος των οποίων θα είναι η δανειοδότηση στοχευμένων ΜμΕ (ανάλογα με την περιφέρεια ή την δραστηριότητα) ή και η απόκτηση μετατρέψιμων ομολογιών αυτών. 4. Διατήρηση της δυνατότητας διακοπής της περαιτέρω συνεργασίας ΤΕΜΠΜΕ - Τραπεζών για καταπτώσεις πέραν του 10% αντί του 7% και απάλειψης της δυνατότητας του ΤΕΜΠΜΕ να υπαναχωρεί από τις ήδη δοθείσες εγγυήσεις του, όταν ξεπεραστεί το 12% ποσοστού καταπτώσεων, τις οποίες θα πρέπει να καταβάλει σε κάθε τράπεζα άνευ ετέρου. 5. Το επιτόκιο χορηγήσεων να κυμαίνεται βάσει του μέγιστου ανάμεσα στην απόδοση 3ετους κρατικού ομολόγου συν 1% spread και το Euribor συν 3% spread. 6. Ένταξη στο πρόγραμμα ΤΕΜΠΜΕ όλων των επιχειρήσεων όλων των τομέων της οικονομίας με την προϋπόθεση ότι είναι εγγεγραμμένα μέλη στα κατά τόπους Επιμελητήρια και ότι πληρούν τους όρους όπως αυτοί θα διαμορφωθούν τελικά. 7. Απάλειψη της δυνατότητας του ΤΕΜΠΜΕ να υπαναχωρεί από τις δοθείσες εγγυήσεις. ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ & θέσεις για το πρόγραμμα ΤΕΜΠΜΕ 7
8. Κατάργηση της δέσμευσης των ετήσιων μονάδων εργασίας στα επίπεδα του 2007 καθ όλη τη διάρκεια αποπληρωμής του δανείου. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό από όλους τους εμπλεκόμενους ότι το συγκεκριμένο πρόγραμμα του ΤΕΜΠΜΕ -όπως και το πακέτο των 28 δις - στην ουσία μεταφέρει εν όψει της ύφεσης ζημιογόνα δάνεια από τους ισολογισμούς των τραπεζών στον κρατικό προϋπολογισμό, με ότι σημαίνει αυτό για την προστασία της ρευστότητας, αλλά και των κερδών του χρηματοπιστωτικού μας συστήματος. Επιπλέον, το κράτος προσπαθεί για μια ακόμη φορά να τονώσει τη ζήτηση της οικονομίας όχι με το υγιέστερο τρόπο, αλλά με δανεισμό, όπως άλλωστε συμβαίνει εδώ και αρκετά χρόνια. Είναι ουσιώδες, αλλά και αναπόφευκτο, στο μέλλον, το κράτος να αντιστρέψει την πολιτική αυτή και να ζητήσει από τον απλό φορολογούμενο (είτε είναι επιχείρηση είτε είναι νοικοκυριό) την αποπληρωμή της σημερινής σπατάλης και τον περιορισμό της δαπάνης. Το πρόβλημα φυσικά μεταφέρεται χρονικά στην μετά την ύφεση περίοδο, όπου το κράτος με τις δημοσιονομικές πολιτικές του θα κληθεί να δημιουργήσει τις συνθήκες μιας οικονομίας (επιχειρήσεις και νοικοκυριά) ικανής να εξοφλήσει το χρέος της. Γιατί, όπως έχει πει και ο Greenspan (πρώην διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ) «μια οικονομία χωρίς αποταμιεύσεις είναι μια οικονομία χωρίς μέλλον». Για το λόγο αυτό, θα πρέπει να ληφθούν άμεσα σειρά μέτρων που θα δημιουργήσουν τη βάση για ουσιαστική και διατηρήσιμη ανάπτυξη των επιχειρήσεων. Καλαμάτα 11/2/2009 Για το Επιμελητήριο Μεσσηνίας Γιώργος Καραμπάτος Πρόεδρος ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ & θέσεις για το πρόγραμμα ΤΕΜΠΜΕ 8