1. ΕΙΣΑΓΩΓ Ή ΔΟΜΉ ΕΝΑΕΡΊΟΥ ΧΏΡΟΥ Στην Αεροναυτιλία, Εναέριος Χώρος ορίζεται το τμήμα της ατμόσφαιρας μιας χώρας το οποίο ελέγχεται πάνω από το έδαφος της. Αυτοί οι εναέριοι χώροι έχουν 2 μορφές: Ελεγχόμενοι εναέριοι χώροι, οι οποίοι είναι τμήματα ορισμένων διαστάσεων μέσα στα οποία παρέχονται ΕΕΚ υπηρεσίες σε IFR και VFR πτήσεις ανάλογα με τον τύπο του εναέριου χώρου. Μη ελεγχόμενοι εναέριοι χώροι, στους οποίους οι ΕΕΚ δεν ασκούν έλεγχο στις πτήσεις αλλά λειτουργούν συμβουλευτικά ως προς αυτές. 2. ΠΕΡΙΟ ΧΉ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΠΤ ΗΣ ΗΣ Η Περιοχή Πληροφοριών Πτήσης ή Flight Information Region (FIR) είναι ένα τμήμα εναερίου χώρου ορισμένων διαστάσεων στο οποίο παρέχονται Υπηρεσίες Πληροφοριών Πτήσης Flight Information Service (FIS) και υπηρεσίες συνέγερσης. Υπηρεσίες Πληροφοριών Πτήσης: Μια υπηρεσία που παρέχεται στόχος της οποίας είναι η παροχή πληροφοριών και συμβουλών που είναι χρήσιμες για την ασφαλή και αποτελεσματική διεξαγωγή των πτήσεων. Υπηρεσίες συνέγερσης: Είναι μια υπηρεσία που παρέχεται για την ειδοποίηση των απαραίτητων οργανισμών σχετικά με αεροσκάφη που χρήζουν έρευνας και διάσωσης, αλλά και να υποστηρίζουν τους οργανισμούς αυτούς με όποιο τρόπο τους είναι δυνατόν. Δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο μέγεθος για τις περιοχές FIR είναι θέμα πρακτικότητας και διαχείρισης των εκάστοτε χωρών. Ένα FIR για μια μεσαίου μεγέθους εναέριο χώρο μιας χώρας Αρκετά FIR για ένα μεγάλου μεγέθους εναέριο χώρο μιας χώρας Ένα FIR για αρκετά μικρού μεγέθους εναέριους χώρους μιας χώρας Δομή Εναερίου Χώρου Έκδοση 1 4 Ιουλ. 15 Σελίδα 1
Σε μερικές περιπτώσεις υπάρχει κατακόρυφος διαχωρισμός στο FIR μιας χώρας, σε αυτή την περίπτωση το χαμηλότερο τμήμα ονομάζεται FIR, ενώ το υψηλότερο τμήμα λέγεται Ανώτερη Περιοχή Πληροφοριών Upper Information Region (UIR). Μια Υπηρεσία Πληροφοριών και Υπηρεσία Συνέγερσης είναι τα απολύτως βασικά επίπεδα των Υπηρεσιών Εναέριας Κυκλοφορίας Air Traffic Service που παρέχουν πληροφορίες σχετικές με την ασφαλή και αποτελεσματική διεξαγωγή των πτήσεων αλλά και για την ειδοποίηση των απαραίτητων οργανισμών αν ένα αεροσκάφος βρεθεί σε δυσκολία. 3. ΕΛΕΓΧΌΜ ΕΝΟΣ ΕΝΑΕΡΙΟΣ ΧΩ ΡΟΣ CO NTRO LLED AIRSPACE Οι ελεγχόμενοι εναέριοι χώροι συμπεριλαμβάνουν αρκετούς τύπους όπως, CTR, CTA, TMA, ACC κ.α., οι οποίοι αναλύονται παρακάτω. 3.1. Ζ ΩΝΗ ΕΛ ΕΓ Χ ΟΥ CONTROL ZON E (CTR) Μία Ζώνη Ελέγχου Control Zone (CTR) ή γνωστή και ως Controlled Traffic Region, είναι ένας ελεγχόμενος εναέριος χώρος ο οποίος εκτείνεται από την επιφάνεια μέχρι ένα ορισμένο ανώτερο επίπεδο. Είναι τοποθετημένη για την προστασία της εναέριας κυκλοφορίας που λειτουργεί από και προς ένα συγκεκριμένο αεροδρόμιο. Η περιοχή αυτή είναι αφιερωμένη στον Tower Controller Ελεγκτή Πύργου Ελέγχου Αεροδρομίου. Αεροδρόμιο Σε μερικές χώρες, ο εναέριος χώρος αυτός ενώ υπάρχει δεν ονομάζεται CTR (όπως στις ΗΠΑ) Μην μπερδεύεται τον όρο «CTR» της πραγματικότητας με την θέση ελέγχου στον IVAO, «ICAO_CTR» Δομή Εναερίου Χώρου Έκδοση 1 4 Ιουλ. 15 Σελίδα 2
3.2. ΠΕ ΡΙΟΧΗ ΕΛΕΓ ΧΟ Υ CONTROL A RE A (CTA) Η Περιοχή Ελέγχου Control Area (CTA) είναι μια περιοχή ελεγχόμενου εναερίου χώρου που εκτείνεται από ένα ορισμένο χαμηλό ύψος σε ένα ορισμένο ανώτερο ύψος. Το χαμηλότερο όριο της περιοχής αυτής δεν μπορεί να είναι ίδιο με το έδαφος. Συνήθως βρίσκεται πάνω από τη Ζώνη Ελέγχου (CTR) και παρέχει προστασία στα αεροσκάφη που βρίσκονται σε άνοδο κατά την αναχώρηση του από το αεροδρόμιο. Μια CTA μπορεί να σχηματίζεται από: Τερματικές Περιοχές Ελέγχου (TMA) επαρκών διαστάσεων ώστε να μπορούν να συμπεριλάβουν όλη την κυκλοφορία γύρω από ένα πολυσύχναστο αεροδρόμιο. Αλληλοσυνδεόμενους Αεροδιαδρόμους Τοπικές Περιοχές Ελέγχου με συγκεκριμένες διαδρομές ATS (βλ.:3.5.), οι οποίες έχουν οριστεί για τον προγραμματισμό των πτήσεων και για την οργάνωση της ομαλής ροής της κυκλοφορίας. Σε περίπτωση Εναερίου Χώρου σε Ωκεανό, οι Περιοχές Ελέγχου μπορεί να δημιουργηθούν με την ίδρυση ενός ή περισσοτέρων διαδρομών που εξυπηρετούν συγκεκριμένη ροή κυκλοφορίας. Μια CTA δεν μπορεί να επικαλύπτει τις CTR πολλών αεροδρομίων. Σε αυτή την περίπτωση, η περιοχή αυτή είναι γνωστή ως, Τερματική Περιοχή Ελέγχου, Terminal Maneuvering Area (TMA) Δομή Εναερίου Χώρου Έκδοση 1 4 Ιουλ. 15 Σελίδα 3
3.3. Τ ΕΡ ΜΑΤ Ι ΚΗ ΠΕ ΡΙΟ ΧΗ Ε ΛΕΓ ΧΟΥ T ER MIN AL CO NTROL AR EA (T MA) Μια Τερματική Περιοχή Ελέγχου Terminal Control Area (TMA) επίσης γνωστή ως, Terminal Maneuvering Area (Ελλ: Τερματική Περιοχή Ελιγμών) είναι ο Ελεγχόμενος Εναέριος Χώρος που περικυκλώνει τα κυρίως αεροδρόμια όπου υπάρχει μεγάλη κυκλοφορία. Εναέριος Χώρος μιας ΤΜΑ είναι συνήθως σχεδιασμένος και κεντραρισμένος στο κεντρικό κυρίως αεροδρόμιο. Διαφέρει από την Περιοχή Ελέγχου ή CTA αφού είναι χωρισμένη σε αρκετά επίπεδα μεγαλύτερων περιοχών. Μια ΤΜΑ είναι ένας εναέριος χώρος στον οποίο Υπηρεσίες Ελέγχου Προσέγγισης Approach Control Service παρέχονται. 3.4. ΚΕ ΝΤΡΟ ΠΕ ΡΙΟ ΧΗΣ ΕΛ ΕΓ Χ ΟΥ AR EA CONTROL CENT ER ( ACC) Ένα Κέντρο Περιοχής Ελέγχου Area Control Center (ACC) ή επίσης γνωστό ως Terminal Maneuvering Area (Ελλ: Τερματική Περιοχή Ελιγμών) είναι μια Ελεγχόμενη περιοχή η οποία εκτείνεται από ένα ορισμένο χαμηλότερο επίπεδο σε ένα ορισμένο υψηλότερο επίπεδο, και τα δύο όμως σε υψηλά υψόμετρα. Ένα ACC είναι ο εναέριος χώρος στον οποίο παρέχονται υπηρεσίες ελέγχου διαδρομής, στις IFR πτήσεις σε μεγάλα υψόμετρα μεταξύ των αναχωρήσεων και αφίξεων αεροδρομίων. Ο εναέριος χώρος ελέγχεται από ΕΕΚ διαδρομής και μπορεί να είναι Περιοχή Πληροφοριών Πτήσεων ή μέρος αυτής. Στις Η.Π.Α. η αντίστοιχη μονάδα λέγεται Air Route Traffic Control Centre (ARTCC) Δομή Εναερίου Χώρου Έκδοση 1 4 Ιουλ. 15 Σελίδα 4
Στον IVAO τα περισσότερα Κέντρα Περιοχής Ελέγχου, λειτουργούνται από τα Τμήματα των χωρών στις οποίες βρίσκονται. 3.5. AT S ΔΙΑΔΡΟ ΜΗ AT S ROUT E Μια ATS Διαδρομή, είναι μία συγκεκριμένη διαδρομή σχεδιασμένη για την διευθέτησης της ροής της κυκλοφορίας, όπως αυτό κρίνεται απαραίτητο για την παροχή Υπηρεσιών Εναέριας Κυκλοφορίας. Ο όρος «ATS Διαδρομή» χρησιμοποιείται αναλόγως για να αναφερθούμε σε: Αεροδιαδρόμους (Airways), Συμβουλευτική διαδρομή (Advisory Route), Ελεγχόμενη ή μη διαδρομή, Διαδρομή Αναχώρησης ή Διαδρομή Άφιξης, Κλπ Μια διαδρομή ATS ορίζεται από τις προδιαγραφές της διαδρομής που περιλαμβάνουν προσδιοριστικό διαδρομής ATS, το κομμάτι προς ή από σημαντικά σημεία (waypoints), η απόσταση μεταξύ των σημαντικών σημείων, τις απαιτήσεις υποβολής αναφορών και, όπως καθορίζεται από την αρμόδια αρχή ATS, το χαμηλότερο ασφαλές ύψος. Οι προδιαγραφές των διαδρομών ATS δημοσιεύονται στα Εθνικά AIP. 3.6. ΑΕ ΡΟ ΔΙΑΔΡΟ ΜΟΣ AIRW AY Ένας Αεροδιάδρομος ή ίχνος πτήσης (Flight Path) είναι μια καθορισμένη διαδρομή στον αέρα. Οι Αεροδιάδρομοι, ορίζονται με τμήματα μέσα σε ένα συγκεκριμένο μπλοκ υψόμετρου, πλάτους διάδρομου, καθώς και μεταξύ των: Σημείων (Fix ή Fixes) στον εναέριο χώρο βασισμένων σε γεωγραφικές συντεταγμένες Ραδιοβοηθημάτων, (Navaids) όπως VOR ή NDB Σημείων τομής συγκεκριμένων ακτινών (Radials) ή δύο ραδιοβοηθημάτων Της απόστασης από ένα ραδιοβοήθημα με τη χρήση ενός επιπλέον ραδιοβοηθήματος το DME Δομή Εναερίου Χώρου Έκδοση 1 4 Ιουλ. 15 Σελίδα 5
Πλάτος διαδρόμου Κέντρο διαδρόμου Εικόνα: Οριζοντιογραφική αναπαράσταση 3 ων Αεροδιαδρόμων 4. ΕΝΑΈΡΙΟΣ ΧΩ ΡΟΣ Ω ΚΕΑΝΩΝ OCEANIC AIRSPACE O Εναέριος Χώρος Ωκεανών εξ ορισμού βρίσκεται πάνω από ωκεανούς. Λόγω του σοβαρού όγκου των εναέριων χώρων πάνω από ωκεανούς, που βρίσκονται εκτός εμβέλειας των ραντάρ στο έδαφος, οι ΕΕΚ των Εναέριων Χώρων Ωκεανών πρέπει να εκτιμούν τη θέση ενός αεροσκάφους από τις θέσεις που αναφέρουν οι πιλότοι και βάση ενός ψηφιακού μοντέλου (procedural control), αντί να παρατηρούν απευθείας τη θέση (Radar Control Ραντάρ έλεγχο, γνωστό και ως θετικό έλεγχο). Επιπλέον οι Εναέριοι Χώροι Ωκεανών διαιρούνται σε Περιοχές Πληροφόρησης Ωκεανών όπου ο έλεγχος ανατίθεται σε μια ελεγκτική αρχή που συνορεύει με την περιοχή αυτή. Οι πιλότοι που πετούν πάνω από έναν ωκεανό μπορούν να καθορίσουν τις δικές τους θέσεις με ακρίβεια με τη χρήση του Παγκόσμιου Συστήματος Εντοπισμού Θέσης (GPS) ή αδρανειακό σύστημα πτήσης (inertial flight system) και μπορούν να παρέχουν περιοδικές ενημερώσεις σε έναν ωκεάνιο ΕΕΚ. Στην πραγματική αεροπορία, οι πιλότοι χρησιμοποιούν συνήθως ραδιόφωνο υψηλής συχνότητας (HF), αντί του ραδιοφώνου πολύ υψηλής συχνότητας (VHF) για να Δομή Εναερίου Χώρου Έκδοση 1 4 Ιουλ. 15 Σελίδα 6
επικοινωνούν με ένα κέντρο όταν πετούν πάνω από τον ωκεανό, λόγω της σχετικά μεγαλύτερης διάδοσης του HF σε μεγάλες αποστάσεις. Στον IVAO, το HF δεν προσομοιώνεται και η χρήση μιας συχνότητας VHF είναι υποχρεωτική, καθώς δεν υπάρχει καμία επίδραση στη διάδοση στον IVAO. 5. ΠΕΡΙΟ ΡΙΣΜΟ Ί ( REST RICT IO NS) ΚΑΙ ΔΕΣΜ ΕΥΣ ΕΙΣ (RESERVATIO NS) ΕΝΑΕΡΙΩΝ ΧΩΡΩ Ν Κάθε Χώρα μπορεί να εφαρμόσει μια περιορισμένη περιοχή εντός του εναερίου χώρου η οποία επεκτείνεται οριζόντια και κατά ύψος, ενώ για τη πτήση να είναι Απαγορευμένη Περιοχή (Prohibited Area), Περιορισμένη Περιοχή (Restricted Area) ή οι δραστηριότητες να γίνονται με προσοχή (Caution Area). Αυτές οι ζώνες έχουν τα δικά τους πλευρικά και κάθετα όρια, εμφανίζονται στο τμήμα ENR (En-Route) στο AIP (Aeronautical Information Publication - Δημοσιεύσεις Αεροναυτικών Πληροφοριών), κωδικοποιούνται ως εξής: ΧΧ ICAO αναγνωριστικό της Χώρας D/P/R Τύπος περιορισμού (D για Περιοχή Κινδύνου Dangerous Zone, P για Απαγορευμένη Περιοχή Prohibited Area, R για Περιορισμένη Περιοχή Restricted Area) Οριζόντια Όρια Τύπος Περιορισμού ή Κινδύνου Περίοδος ισχύος ( Απαγορευμένες Περιοχές Prohibited Area είναι πάντα ενεργές) Άλλες πληροφορίες 5.1. ΠΑ ΡΑ ΔΕ ΙΓΜΑ Π ΕΡ ΙΟΡΙ Σ Μ ΕΝ ΗΣ Π Ε ΡΙΟΧΗΣ Σ Ε ΔΗ ΜΟΣΙ ΕΥ ΣΗ ΑΕ ΡΟΝ Α ΥΤ Ι Κ ΩΝ ΠΛ ΗΡΟΦΟ ΡΙ ΩΝ Ένα παράδειγμα μιας περιορισμένης περιοχής φαίνεται στη συνέχεια. Σε αυτή τη περίπτωση, Αυτή είναι μια Περιορισμένη περιοχή στην Ισπανία ( LE σημαίνει «ΙΣΠΑΝΙΑ» και το R σημαίνει Restricted ). Ο εναέριος χώρος είναι Περιορισμένος από το έδαφος (ground) ή θάλασσα (sea) (GND/SEA) μέχρι αόριστο ύψος (unlimited level) ( UNL ). Η υπερπτήση απαγορεύεται και είναι μονίμως ενεργός ο περιορισμός. Ωστόσο, Πολιτικές και στρατιωτικές πτήσεις προς το GECE και GECT επιτρέπονται (δημοσιευμένες απαιτήσεις). Δομή Εναερίου Χώρου Έκδοση 1 4 Ιουλ. 15 Σελίδα 7
5.2. ΑΠ ΑΓ ΟΡΕΥ Μ ΕΝΗ Π ΕΡΙΟ ΧΗ ( PRO HI BITED ARE A) P Μια Απαγορευμένη Περιοχή (Prohibited Area) είναι ένας εναέριος χώρος στου οποίου τα καθορισμένα όρια οι πτήσεις απαγορεύονται καθολικά (εκτός από εγκεκριμένες στρατιωτικές και κυβερνητικές χρήσεις). Η ζώνη αυτή έχει τους περισσότερους περιορισμούς. Πολιτικές Πτήσεις δεν επιτρέπονται, εκτός αν υπάρχει ειδική άδεια. Ο κόκκινος κύκλος είναι η Απαγορευμένη περιοχή, υπ αριθμόν 02. Με όρια από το GND σε UNL 5.3. ΠΕ ΡΙΟΧΗ ΚΙΝ ΔΥ ΝΟΥ D ANG EROU S ZON E D Μια Περιοχή Κινδύνου Dangerous Zone D είναι ένας εναέριος χώρος στου οποίου τα καθορισμένα όρια λαμβάνουν χώρα επικίνδυνες για τα αεροσκάφη δραστηριότητες. Συνήθεις δραστηριότητες που μπορεί να γίνονται, δοκιμαστικές πτήσεις, ρίψεις αλεξιπτωτιστών, εκτοξεύσεις πυραύλων, δοκιμές οπλικών συστημάτων, κλπ Κανονικά, υπάρχουν κάποιες συγκεκριμένες χρονικές περίοδοι που υπάρχουν επικίνδυνες δραστηριότητες, τότε η επικίνδυνη ζώνη λέγεται ότι είναι «ενεργή». Εάν αυτή η ζώνη δεν είναι ενεργή, τότε η περιοχή αυτή μπορεί να θεωρηθεί ως ανενεργή και δεν υπάρχει κίνδυνος. Η ζώνη αυτή είναι η λιγότερο περιοριστική. Είναι ο πιλότος που αποφασίζει αν πρέπει ή όχι να διασχίσει μια ενεργή ζώνη D, και αν περάσει, πρέπει να εξασφαλίζεται η ασφάλεια. Αν αυτή η ζώνη δεν είναι ενεργή, δεν υπάρχει επιπρόσθετος κίνδυνος από άλλους εναέριους χώρους. Το κόκκινο τρίγωνο είναι η Περιοχή Κινδύνου υπ αριθμό 29, με αρχή το έδαφος μέχρι τα 3800ft. Ενεργή Δευτέρα με Παρασκευή από τις 06.00 μέχρι τις 22.00 τοπικής ώρας. Δομή Εναερίου Χώρου Έκδοση 1 4 Ιουλ. 15 Σελίδα 8
5.4. ΠΕ ΡΙΟΡΙΣ ΜΕ ΝΗ Π Ε ΡΙΟΧΗ R E ST R ICTED AR EA R Μια Περιορισμένη Περιοχή Restricted Area R είναι ένας εναέριος χώρος στου οποίου τα καθορισμένα όρια λαμβάνουν χώρα επικίνδυνες για τα αεροσκάφη δραστηριότητες. Συνήθεις δραστηριότητες που μπορεί να γίνονται εκπαιδευτικές πτήσεις, στρατιωτικές εκπαιδεύσεις, ευαίσθητη πανίδα Κανονικά, υπάρχουν μπορεί να υπάρχουν κάποιες συγκεκριμένες χρονικές περίοδοι που υπάρχουν επικίνδυνες δραστηριότητες, τότε η επικίνδυνη ζώνη λέγεται ότι είναι «ενεργή» και δεν πρέπει να γίνεται διέλευση από αυτήν εκτός και αν τηρούνται ορισμένες δημοσιευμένες απαιτήσεις. Σε μια Περιορισμένη Περιοχή ο πιλότος δεν μπορεί να αποφασίσει για το αν θα κάνει διέλευση από αυτήν ή όχι ενώ είναι ενεργή, λόγω των κινδύνων που εσωκλείονται. Ο πιλότος μπορεί να περάσει μόνο αν λάβει εξουσιοδότηση από τον ΕΕΚ. Η κόκκινή περιοχή είναι μια Περιορισμένη Περιοχή υπ αριθμόν 04Α ξεκινώντας από το GND μέχρι τα 3500ft. Δομή Εναερίου Χώρου Έκδοση 1 4 Ιουλ. 15 Σελίδα 9